giối thiẻu vậ

bẻnh hc cỏng trệnh
PGs L KIềU
Gãn ẵày trong mổt sõ tĂi liẻu trong nừốc nhc ẵặn khi niẻm Bẻnh hc Cỏng trệnh
vối ỷ nghỉa nhừ viẻc thiặt kặ vĂ thỳc hiẻn sứa chựa mổt sõ cỏng trệnh hừ hịng .
Chợng tỏi thảy khỏng nn ẵỗn giăn nhừ thặ .
Bo co nĂy chợng tỏi trệnh bĂy mổt cch ngn gn nhựng nắt ẵưi cừỗng vậ Bẻnh
hc Cỏng trệnh ẵè xày dỳng mổt quan niẻm hoĂn chình hỗn vậ Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Chừỗng thử Nhảt : phn chung
Cỏng trệnh Xày dỳng lĂ phừỗng tiẻn băo ẵăm cho sỳ tón t-i ca loĂi ngừội , lĂ mỏi
trừộng sõng , mỏi trừộng lĂm viẻc nhm lĂm cho con ngừội pht sinh, pht trièn .
Viẻc tưo nn cỏng trệnh xày dỳng ẵơ phửc tưp ẵặn mửc mổt con ngừội khĩ bao qut
ẵừỡc hặt mi kiặn thửc vậ xày dỳng dạn ẵặn sỳ phàn cỏng thĂnh nhiậu lỉnh vỳc hp dãn ẵi
mĂ chợng ta thảy phăn nh trong sỳ phàn cc khoa ờ ngay trừộng ưi hc Xày dỳng chợng
ta .
Trừốc thỳc tặ phàn hĩa kiặn thửc vậ cỏng trệnh xày dỳng dạn ẵặn sỳ phiặn diẻn hĩa
trong cch nhện nhn vậ mổt cỏng trệnh , nhảt lĂ vậ mổt cỏng trệnh cĩ nhựng hiẻn từỡng sứ
dũng khỏng bệnh thừộng theo thiặt kặ ( cỏng trệnh b bẻnh ).
Viẻc xày dỳng mổt mỏn tọng hỡp ẵè nghin cửu mổt cch toĂn diẻn sỳ pht sinh,
pht trièn ca cc bẻnh ca cỏng trệnh , nhm nàng cao tuọi th cho cỏng trệnh xày dỳng lĂ
ẵiậu hỡp lỷ vĂ cãn thiặt .
Chừa nghin cửu tọng thè vậ cỏng trệnh , vậ bẻnh ca cỏng trệnh mĂ quyặt ẵnh
ngay cch chựa tr khi sứa chựa cỏng trệnh lĂ cch lĂm ch quan . Theo cch ẵĩ , nhiậu khi
tõn kắm thm chẽ nguy hièm hỗn cho cỏng trệnh .
Bo co nĂy hẻ thõng hĩa nhựng quan niẻm vậ Bẻnh hc Cỏng trệnh , nàng thĂnh lỷ
thuyặt nhựng khi niẻm rội rưc vậ chựa tr cỏng trệnh b bẻnh .
Viẻc lĂm nĂy ẵang tiặn hĂnh ,nn ờ ẵày mối trệnh bĂy nhựng kặt quă ban ẵãu, giối
thiẻu nhựng ỷ niẻm cỗ băn nhảt .
Qua trệnh bĂy lãn nĂy , ngừội trệnh bĂy mong mịi nhn ẵừỡc sỳ tham gia cỏng sửc ,
sỳ tham gia ỷ kiặn ca cc bưn quan tàm.

I . nh nghỉa .
Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ mỏn nghin cửu nhựng quy lut hệnh thĂnh vĂ pht trièn
ca Cỏng trệnh b bẻnh trong nhựng trừộng hỡp bẻnh lỷ cũ thè ẵè rói rợt ra nhựng quy lut
vn ẵổng ca sỳ hừ hịng cỏng trệnh , hừ hịng kặt cảu qua cc bẻnh lỷ ẵièn hệnh vĂ cuõi
cùng tệm hièu cc quy lut dạn ẵặn hừ hịng cỏng trệnh nĩi chung .
Mổt cỏng trệnh chu tăi , chu mi yặu tõ thin nhin tc ẵổng xăy ra nhựng din
biặn nổi t-i thệ khi cỏng trệnh b hừ hịng trong nổi t-i cỏng trệnh củng cĩ nhựng din biặn
, nhựng thay ẵọi theo nhựng quy lut nhảt ẵnh . Nhựng quy lut nĂy khỏng xăy ra nhựng
chuyèn biặn nhừ cỏng trệnh bệnh thừộng , mĂ nhừ trong sinh lỷ bẻnh ca ngừội , xăy ra
nhựng din biặn ca cỏng trệnh b bẻnh .
Cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nn khi mổt bổ phn b bẻnh ( hừ hịng hoc khỏng lĂm
viẻc ẵừỡc nhừ chửc phn ẵnh sn khi thiặt kặ ) s tc ẵổng ẵặn cc bổ phn khc . Trong
cỏng trệnh cĩ sỳ sp xặp l-i tệnh tr-ng chu lỳc , sỳ phàn phõi l-i nổi lỳc ẵè tón t-i cỏng
trệnh ( dỉ nhin lĂ khỏng ẵừỡc nhừ lợc bệnh thừộng , khỏng b bẻnh ).
Nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ nghin cửu tọng hỡp , nghin cửu cc tc ẵổng
qua l-i giựa nhựng d-ng hừ hịng vĂ ănh hừờng lạn nhau nhm chựa tr ẵợng cn nguyn ,
ẵợng mửc ẵổ , ngn chn tọng thè nhựng tc ẵổng lĂm giăm kắm chảt lừỡng cỏng trệnh ,
nàng tuời th cỏng trệnh .
Cĩ nhiậu hệnh thi hừ hịng bậ ngoĂi thệ khc nhau vậ thè hiẻn nhừng lưi tệm thảy
nhựng quy lut pht trièn vĂ nguyn nhàn giõng nhau . Lưi cĩ nhựng dưng hừ hịng xắt vậ
hệnh thi thệ giõng nhau nhừng quy lut pht trièn vĂ nguyn nhàn thệ rảt khc nhau . Lảy
thẽ dũ nhừ hiẻn từỡng lĂ vặt nửt . Nửt cĩ thè do nhủng nguyn nhàn rảt khc nhau gày ra
nhừ lợn chnh qu mửc , do biặn dưng nhiẻt , do khỏng ẵ sửc chu mổt dưng tc ẵổng nĂo
ẵĩ , nhừ uõn , nhừ nắn lẻch tàm , nhừ xon , cĩ khi lưi do rung ẵổng , do cc tc ẵổng qu
tăi ... Hệnh thi thè hiẻn chì lĂ nhựng vặt nửt nhừng nguyn nhàn thệ l-i lĂ mổt mố phửc t-p
.
Nghin cửu quy lut tc ẵổng gày hừ hịng ca tững loưi nguyn nhàn , tệm cc tc
ẵổng chuán xc , tệm cc quy lut hừ hịng ẵièn hệnh , tệm ra yặu tõ gày bẻnh , tệm cc quy

lut pht sinh bẻnh , theo dòi vĂ tệm hièu qu trệnh tiặn trièn ca hừ hịng cỏng trệnh thệ
giăi php tr liẻu cho cỏng trệnh mối mong chuán xc . Lảy thẽ dũ mổt mi nhĂ b dổt ,
nguyn nhàn lĂ nừốc tù ẵng trn mi , thảy ẵợng nguyn nhàn ,viẻc chựa tr cĩ khi chì
cãn thỏng õng thot nừốc , quắt rc ờ mng nừốc lĂ hặt dổt .
Bẻnh hc Cỏng trệnh mang tẽnh tỏng hỡp , chì hệnh thĂnh khi khoa hc cỏng nghẻ
xày dỳng pht trièn ẵặn mửc ẵổ cãn thiặt . Phừỗng php phàn tẽch cho thảy nhựng thỏng
tin vậ chiậu sàu ca bẻnh , ca hừ hịng thệ phừỗng php tọng hỡp giợp ta khi qut ẵè tệm
nhựng quy lut chung .

2


Sứa chựa hừ hịng cỏng trệnh ẵíi hịi ngừội kỵ sừ mổt nhơn quan tọng hỡp , phăi
thảy ci c thè trong tp thè , trong ci tp thè bao góm cc c thè . Khỏng thè chì sứa
chựa triẻu chửng mĂ phăi sứa chựa tữ cn nguyn , chn ẵửng tiặn trièn ca hừ hịng ,
theo nhựng thỏng tin tọng hỡp , chuán xc , theo phừỗng php lun bẻnh hc cỏng trệnh
khoa hc .
II. Sỳ hệnh thĂnh mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Trừốc ẵày , khi cỏng trệnh hừ hịng ẵừỡc pht hiẻn qua hệnh thi xuảt hiẻn hừ hịng,
thừộng ẵừỡc sứa chựa ngay . Thội kỹ ẵĩ , vt liẻu xày dỳng sứ dũng phãn lốn thỏ sỗ vĂ
cỏng trệnh thừộng thảp tãng , cỏng nng ẵỗn giăn , kặt cảu ẵỗn giăn .
Viẻc pht hiẻn vĂ sứa chựa cỏng trệnh theo hệnh thi xuảt hiẻn hừ hịng rảt nhiậu
khi khỏng chẽnh xc , dạn ẵặn sỳ sứa chựa kắo dĂi mĂ khỏng giăm hừ hịng .
Xem xắt bẻnh cho cỏng trệnh cãn theo phừỗng php lun bẻnh hc cho ngừội.ĩ lĂ
mổt phừỗng php tọng hỡp , coi cc bổ phn cỏng trệnh cĩ quan hẻ từỗng hồ vối nhau .
Chừỗng trệnh ca trừộng Giao thỏng Cỏng chẽnh Quõc gia Php ( Ecole Nationale
des Travaux publics de l Etat ) cĩ xặp vĂo nm cuõi ( Chừỗng trệnh soưn thăo tưm thội
vĂo 31-3-1993 , Document provisoire ắtabli au 31 Mars 1993 ) , mỏn Bẻnh hc Cỏng
trệnh ( Pathologie des Ouvrages d Art ) .
Chừỗng trệnh nĂy do D. POINEAU chu trch nhiẻm , sõ giộ lĂ 30 giộ . Nhĩm

giăng d-y cĩ B. GODARD , G. HAIUN , J.L. MICHOTEY , Y. MOUTON , D.
POINEAU.
õi từỡng ca mỏn hc nhm trang b cho nhựng ngừội quăn lỷ cỏng trệnh kiặn thửc
ẵè tọ chửc tõt viẻc gim st , băo trệ vĂ sứa chựa cỏng trệnh . Mi kỵ sừ phăi biặt nguyn
nhàn chẽnh lĂm cho cỏng trệnh hừ hịng , nhựng tc ẵổng tiu cỳc ănh hừờng ẵặn tuọi th
ca cỏng trệnh , ca kặt cảu .
Nhựng tĂi liẻu ta hiẻn cĩ theo hẻ Lin xỏ củ , nm 1987 trong Gio trệnh Kỵ thut
thi cỏng ca trừộng ưi hc Xày dỳng Matxkva lãn ẵãu tin cĩ mổt chừỗng vậ sứa chựa
cỏng trệnh .
Sch tham khăo nm 1992 , Nguyn vn ưt sau khi thỳc tp ờ Php vậ viặt cuõn
Khoa hc B tỏng ngĂy nay ẵậ cp mổt chừỗng : Bẻnh hc Cỏng trệnh theo quan ẵièm
hiẻn ẵ-i . Tuy cĩ ẵậ cp mổt sõ khẽa c-nh ca Bẻnh hc kặt cảu b tỏng thuổc phãn Bẻnh
hc kặt cảu từỗng tỳ nhừ mổt trong nhựng mỏn nhừ bẻnh hc nổi khoa , bẻnh hc lơo khoa
... lĂ mổt măng trong toĂn cũc Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Nổi dung sch kh tõt nhừng ẵè toĂn diẻn vĂ ẵợng mỳc hỗn chợng ta cãn xem xắt
tọng qut hỗn trn cỗ sờ phừỗng php lun ca ưi cừỗng Bẻnh hc Cỏng trệnh : Phăi xem
xắt kặt cảu b bẻnh khỏng chì ờ bẻnh cn mĂ cín ờ cc khi cưnh bẻnh sinh , hỗn nựa phăi
ẵt kặt cảu trong toĂn bổ cỏng trệnh , trong mỏi trừộng ẵt cỏng trệnh , trong mõi từỗng
3


quan giựa băn thàn cỏng trệnh vối viẻc sứ dũng , sỳ chm lo duy trệ , băo dừởng cỏng trệnh
.
Trừốc ẵày , t sch ưi hc Xày dỳng , L vn Kièm ẵừa ra hai tp Hừ hịng vĂ Sứa
chựa cỏng trệnh , in băn km vĂo nm 1971 . Sch ẽt tiặng vang vệ hãu nhừ ghắp dch tữ tĂi
liẻu Nga .
NhĂ xuảt băn Xày dỳng nm 1981 cĩ dch cuõn Gia cõ nận vĂ mĩng khi sứa chựa
nhĂ , tữ tiặng Nga ẵè tham khăo sứ dũng cho ẵiậu kiẻn nừốc ta .
Nm 1993 , NhĂ xuảt băn Khoa hc vĂ kỵ thut cĩ cuõn Sứa chựa vĂ gia cõ cỏng
trệnh xày dỳng ca Nguyn xuàn Bẽch . Qua thỳc tặ nhiậu nm ờ Viẻn thiặt kặ Cỏng

nghiẻp Hĩa chảt , tc giă ẵơ phăi thiặt kặ khỏi phũc nhiậu cỏng trệnh hừ hịng , b ph hoưi
do chiặn tranh ph hoưi , kặt hỡp tham khăo sch Nga , cuõn sch cĩ ỷ nghỉa thỳc tặ cao
trong cc bĂi ton cũ thè .
NgoĂi ra , cín mổt sõ sch l t , tiặng vang khỏng ẵng kè .
Vậ tĂi liẻu nừốc ngoĂi phãn lốn trệnh bĂy cc dưng sứa chựa hừ hịng mổt sõ dưng
kặt cảu , mổt sõ d-ng bẻnh cũ thè .
Mảy nm gãn ẵày , chợng ta tiặp xợc vối nhiậu tĂi liẻu phừỗng Tày củng lĂ nhựng
nm hệnh thĂnh mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh . Sch lỷ lun chung ẵang cín rội r-c vĂ chừa
nhiậu .
Mổt cỏng cũ quan trng khi khăo nghiẻm trong Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ ẵnh gi
khă nng chu lỳc ca cỏng trệnh hiẻn hựu . Quy ph-m Hoa kỹ ACI 318-83 ( Building
Code Requirements for Reinforced Concrete - ACI - 318-83 ) cĩ phãn 6 mang tn :
Strength Evaluation of Existing Structures .
Hiẻn nay , vối nhựng phừỗng tiẻn khăo nghiẻm chẽnh xc theo phừỗng php ph
hy mạu vĂ kh nhiậu phừỗng php khăo nghiẻm khỏng ph hy mạu , cho phắp khăo
nghiẻm mạu kh chẽnh xc . Nhựng khăo nghiẻm giợp ta kièm tra nhựng giă thiặt ẵừỡc xày
dỳng trn cỗ sờ hệnh thi vĂ triẻu chửng ẵơ gĩp phãn ngĂy cĂng hoĂn chình lỷ lun Bẻnh
hc Cỏng trệnh .
Khi nghin cửu mổt thè bẻnh ca cỏng trệnh , ngừội ta củng bt ẵãu tữ nhựng hiẻn
từỡng thè hiẻn ra bn ngoĂi , sau ẵĩ mối tệm hièu cỗ chặ ho-t ẵổng bn trong . Cho nn
khỏng lảy gệ lĂm lư khi nghin cửu hiẻn từỡng pht trièn ca bẻnh chì tiặn hĂnh sau khi
quan st hệnh thi bn ngoĂi .
Tữ nhựng quan st bn ngoĂi ta cĩ ỷ niẻm thỏ sỗ vậ nhựng thay ẵọi chửc ph n nổi
t-i cỏng trệnh . Nhựng ỷ niẻm nĂy ẽt nhiậu mang tẽnh chảt tỉnh vệ hiẻn từỡng thảy ẵừỡc chì
lĂ hệnh ănh ca mổt thội ẵièm nĂo ẵĩ trong xuõt qu trệnh bẻnh lỷ .
Nhộ qu trệnh quan st theo nhiậu phừỗng php thẽ nghiẻm khc nhau ờ nhiậu bổ
phn kặt cảu khc nhau , ngừội ta rợt ra ẵừỡc nhựng quy lut vn ẵổng ca cỏng trệnh b
4



bẻnh . Thoưt ẵãu lĂ tững bẻnh , sau ẵĩ lĂ tững nhĩm bẻnh . Tữ ẵĩ thảy ẵừỡc qu trệnh
bẻnh lỷ chung cho nhiậu bẻnh khc nhau , ẵợc kặt thĂnh mỏn bẻnh lỷ kặt cảu , tiặn nựa
pht trièn thĂnh bẻnh lỷ ẵ-i cừỗng .
Phãn quan trng ca bẻnh lỷ hc lĂ cc thẽ nghiẻm vậ kặt cảu . Bẻnh lỷ hc cỏng
trệnh chì hệnh thĂnh rò nắt khi cĩ nhiậu phừỗng php thỳc nghiẻm khc nhau , nhiậu cỏng
cũ hiẻn ẵưi ẵè thỳc nghiẻm chẽnh xc , cho nhựng kặt quă ẵng tin cy vậ vi biặn dưng , vậ
thay ẵọi hĩa tẽnh , thay ẵọi tẽnh chảt vt lỷ , cc tc nhàn sinh hc ...
Tiặn trệnh tỳ nhin ca lỷ lun lĂ tữ quan st khch quan mĂ xày dỳng nn giă
thuyặt . Tữ nhựng thay ẵọi hệnh thi ca kặt cảu b bẻbh mĂ nu ln quy lut giă ẵnh viẻc
vn ẵổng ca toĂn cỏng trệnh b bẻnh . Bừốc thử ba lĂ phăi dùng thẽ nghiẻm kièm chửng
nhựng giă thiặt xày dỳng nn .
Viẻc nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh , mc dĂu cĩ chợt ẽt kinh nghiẻm nhừng cãn
xày dỳng mổt phừỗng php lun khoa hc ring cho mệnh .
Bẻnh hc cỏng trệnh pht trièn ẵừỡc lỷ lun ca mệnh phăi dỳa chẽnh vĂo mỏn Thẽ
nghiẻm Cỏng trệnh . Sỳ pht trièn ca mỏn Thẽ nghiẻm Cỏng trệnh băo ẵăm ẵổ tin cy cho
Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Cc phíng thẽ nghiẻm khc nhừ Phíng thẽ nghiẻm Vt liẻu Xày dỳng , Phíng thẽ
nghiẻm a kỵ thut ... củng lĂ chồ dỳa cho mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh .
III. Vai trí mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh trong Xày dỳng .
Củng nhừ cc mỏn kỵ thut cỗ sờ khc ca ngĂnh xày dỳng , mỏn Bẻnh hc Cỏng
trệnh cãn ẵừỡc coi lĂ mổt mỏn cỗ sờ , cĩ v trẽ quan trng trong khoa hc cỏng nghẻ xày
dỳng .
3.1 Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ Triặt hc ca ngĂnh xày dỳng :
Viẻc nghin cửu Bẻnh hc cỏng trệnh khỏng thè dỳa trn nhựng ỷ niẻm ch quan ,
duy ỷ chẽ mĂ phăi dỳa vĂo nhựng kặt quă quan trc trn cỏng trệnh thỳc tin , dỳa vĂo
hĂng loưt tri thửc tọng hỡp tữ nhiậu mỏn ẵơ hc ẵè dỳ bo qu trệnh pht sinh , pht trièn
ca bẻnh , cn nguyn gày bẻnh theo nhựng lun cử khoa hc .
Dù muõn hay khỏng , phừỗng php từ từờng ca bẻnh hc cỏng trệnh phăi lĂ
phừỗng php duy vt . Mi suy ẵon , lun ẵon ẵậu phăi dỳa vĂo kặt quă quan trc thỳc
tặ , khăo nghiẻm thỳc tặ , xem xắt sỳ vt trong mỏi trừộng cũ thè . Tữ quan trc trn cỏng

trệnh thỳc tin , phăi thăi lo-i nhựng yặu tõ xa l- vối thỳc tin hoc thãn bẽ do ỷ chẽ sinh ra
ẵè cĩ nhựng kặt lun ẵợng ẵn vậ cc hệnh thi thỳc chảt .
Viẻc xem xắt nguyn nhàn gày bẻnh , cỗ chặ bẻnh sinh phăi theo phừỗng php biẻn
chửng . Nguyn nhàn vĂ kặt quă lĂ hai ph-m trù ring biẻt nhừng cĩ ănh hừờng từỗng hồ ,

5


gn cht vối nhau qua mõi quan hẻ biẻn chửng . Nguyn nhàn vĂ kặt quă lĂ mổt thè thõng
nhảt , nhàn nĂo , quă ảy .
Qu trệnh pht trièn bẻnh lĂ qu trệnh biẻn chửng . Sỳ pht trièn tiẻm tiặn ẵặn mổt
mửc nĂo ẵĩ s sinh thay ẵọi vậ chảt . Tuy thặ , khi cĩ tc ẵổng ẵổt biặn s gày nhựng thay
ẵọi vậ chảt trong hệnh thi cỏng trệnh .
3.2 Bẻnh hc cỏng trệnh lĂ phừỗng php cỗ sờ cho sỳ lun ẵnh chảt lừỡng cỏng trệnh :
3.3
Qua nghin cửu vậ bẻnh cn , nguón gõc gày bẻnh cho cỏng trệnh , nghin cửu qu
trệnh bẻnh sinh ẵè thảy sỳ tiặn trièn ca bẻnh khi khỏng cĩ sỳ thay ẵọi mỏi trừộng tẽch
cỳc hỗn cho viẻc hưn chặ pht trièn bẻnh , sỳ ẵnh gi mửc cín lưi ca sỳ lĂm viẻc ca
cỏng trệnh , ta cĩ nhựng ỷ niẻm rò rĂng vậ chảt lừỡng cỏng trệnh . Qua nghin cửu Bẻnh
hc Cỏng trệnh , ta ch ẵổng ẵừỡc cc giăi php cỏng nghẻ nhm nàng cao chảt lừỡng ,
hưn chặ cc bẻnh tin thin , lĂ loưi bẻnh ẵơ cĩ mãm mõng gày bẻnh ngay tữ khi bt ẵãu
xày dỳng cỏng trệnh .
H-n chặ ngay tữ khi bt tay xày dỳng cỏng trệnh lĂ mổt yu cãu cãn ẵ-t ẵừỡc trong
qu trệnh nghin cửu bẻnh hc cỏng trệnh . ĩ lĂ cch nàng cao chảt lừỡng cỏng trệnh
trong ẵiậu kiẻn ẵãu từ ẵợng mửc . Qua kiặn thửc ca mỏn Bẻnh hc Cỏng trệnh , ta s cĩ
thè thu ẵừỡc mổt chảt lừỡng cỏng trệnh cao nhảt .
3.3 Bẻnh hc cỏng trệnh lĂ mỏn cỗ sờ cho ngĂnh xày dỳng hiẻn ẵ-i :
Cãn xày dỳng mổt quan ẵièm coi cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè ẵừỡc tp hỡp gn bĩ
nhiậu bổ phn , nhiậu kặt cảu .Mổt kặt cảu hừ hịng , khỏng lĂm viẻc ẵợng chửc nng s cĩ
ănh hừờng ẵặn toĂn cỏng trệnh . iậu nĂy ẵíi hịi phăi cĩ nhựng kiặn thửc tõi thièu vậ

cỏng trệnh ẵang sứ dũng ẵè khai thc cỏng trệnh hỡp lỷ nhảt , cĩ chặ ẵổ duy tu , băo dừởng
theo mổt quy trệnh hỡp lỷ nhm kắo dĂi tuọi th cỏng trệnh .
Cc phừỗng php biẻn chửng ẵừỡc sứ dũng khi nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh nhừ
suy din , quy nưp giợp ta nhựng cỗ sỗ trong phừỗng php nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh
.
Cãn phàn biẻt giựa hiẻn từỡng vĂ băn chảt trong nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Khi xc ẵnh mổt hừ hịng nĂo ẵĩ chì lĂ cũc bổ vĂ triẻu chửng thệ yn tàm ẵè suy nghỉ vĂ
tệm cch chựa tr . Ci chẽnh lĂ tệm cch ngn ngữa pht trièn bẻnh ẵóng thội vối chựa tr
cho lĂnh bẻnh .
3.4 Bẻnh hc Cỏng trệnh lĂ mỏn lỷ lun chử khỏng ẵỗn thuãn tr liẻu triẻu chửng .
Viẻc nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh yu cãu ẵt cc kặt cảu ca cỏng trệnh trong
hẻ thõng cc kặt cảu . Khi nghin cửu bẻnh lỷ tững kặt cảu củng ẵíi hịi viẻc nghin cửu
hẻ thõng . Lỷ thuyặt cc hẻ thõng luỏn soi sng cho cho nhựng phừỗng php trong bẻnh
hc cỏng trệnh . Sỳ phàn loưi , phàn dưng bẻnh lỷ,ẵt ẵợng v trẽ theo hệnh thi trong toĂn
6


bổ hẻ thõng chửc nng ca kặt cảu giợp ta cch nhện khch quan vậ bẻnh ca kặt cảu giợp
ta cch nhện khch quan vậ bẻnh ca kặt cảu vĂ nhn ẵnh chung vậ tọng thè cỏng trệnh .
Tữ bẻnh hc ca kặt cảu ẵặn nhn ẵnh chung cho toĂn cỏng trệnh ,tữ tọng thè cỏng
trệnh mĂ ẵnh gi bẻnh cho kặt cảu . Sỳ xàm nhp ca lỷ thuyặt cc hẻ thõng nàng tãm lỷ
lun ca Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Sau khi quan trc kặt cảu vĂ cỏng trệnh cũ thè , bẻnh hc cỏng trệnh phăi dỳ bo
tệnh hệnh tiặn trièn bẻnh vĂ tệm bẻnh cn . Muõn vy phăi nm vựng cc chuyn mỏn khc
, vn dũng tọng hỡp ẵè mửc ẵổ dỳ bo cĂng st vối thỳc tin cĂng tõt . Sỳ st vối thỳc tin
ẵừỡc kièm tra lợc ẵãu bng cc thẽ nghiẻm kièm tra vĂ sau ẵảy lĂ qu trệnh thỳc tặ din
biặn kièm nghiẻm . Mi tri thửc vậ khoa hc dỳ bo ẵừỡc sứ dũng trn cỗ sờ càn nhc theo
tệnh hệnh thỳc tin . Dỳ bo theo phừỗng php chuyn gia , theo phừỗng php kặt quă quan
trc , theo phừỗng php thõng k vĂ nhựng cỏng cũ ton hc. Bảt kỹ phừỗng php nĂo vậ
dỳ bo vậ hừ hịng , vậ bẻnh lỷ ca cỏng trệnh , tiu chuán ẵnh gi cao nhảt lĂ thỳc tin .

Viẻc sứ dũng nhựng cỏng cũ thẽ nghiẻm mối theo phừỗng php ph hy mạu hoc
khỏng ph hy mạu ẵíi hịi mổt kiặn thửc hiẻn ẵ-i . Sỳ cp nht kiặn thửc hiẻn ẵ-i nàng
tãm Bẻnh hc Cỏng trệnh thĂnh mổt khoa hc lỷ lun chử khỏng ẵỗn thuãn lĂ mổt khoa
hc thỳc nghiẻm nhảt thội , ngn h-n .
3.5 Bẻnh hc Cỏng trệnh soi sng cho cỏng tc dỳ bo , dỳ phíng vĂ ẵiậu tr .
Nghin cửu triẻu chửng bẻnh , bẻnh lỷ , tệm bẻnh cn , dỳ bo bẻnh sinh , ngoĂi
mũc ẵẽch chựa tr , sứa chựa cỏng trệnh cín dỳ bo , dỳ phíng nhựng tai biặn , nhựng
viẻc s ẵặn khi chừa kp sứa chựa . Cĩ mổt sõ cỏng trệnh xuảt hiẻn vặt nửt . Khi nghin
cửu bẻnh sinh thảy khỏng ẵng nguy hièm , bẻnh cn cĩ thè khng ẵnh giăn ẵỗn . Nhừ thặ
viẻc nghin cửu Bẻnh hc giợp ta khng ẵnh bẻnh lỷ , dỳ bo vĂ hoưch ẵnh kặ hoưch sứa
chựa kp thội , thịa ẵng vĂ ẵợng lợc .
Nhộ cĩ nghin cửu Bẻnh hc Cỏng trệnh mĂ viẻc sứa chựa ẵợng bẻnh , cãn sứa chựa
mửc nĂo thệ sứa chựa mửc ảy . LĂm nhừ thặ , vữa ẵp ửng tẽnh kinh tặ , vữa cĩ hiẻu quă
thiặt thỳc . Viẻc ẵiậu tr mĂ tị từộng bẻnh cn , nm vựng bẻnh sinh , khi ẵiậu tr xong ,
hoĂn toĂn yn tàm vĂ tin từờng .
IV. Phừỗng php trong Bẻnh hc Cỏng trệnh .
Phừỗng php lĂ ẵiậu rảt quan trng . Claude Bernard nĩi :" Chì cĩ phừỗng php tõt
mối cho phắp chợng ta pht trièn vĂ sứ dũng tõt hỗn nhựng khă nng thin nhin mĂ trội
phợ cho chợng ta , cín nhừ phừỗng php xảu thệ cĩ thè ngn khỏng cho chợng ta thu ẵừỡc
ci lỡi mĂ chợng ta mong muõn . c pht minh rảt quỷ trong khoa hc cĩ thè b giăm hay
t liẻt bời mổt phừỗng php xảu tri lưi phừỗng php tõt lĂm tng hay pht trièn nĩ ln ".
Theo tữ ẵièn thệ phừỗng php lĂ cch lỷ lun , tiặn hĂnh xứ trẽ ẵè ẵ-t ẵặn mũc ẵẽch
, ẵặn mổt sỳ hièu biặt hay chửng minh mổt sỳ tht .
7


Trong bẻnh hc Cỏng trệnh củng nhừ mổt dưng khoa hc thỳc nghiẻm khc cĩ mũc
ẵẽch lĂ tệm hièu quy lut hoưt ẵổng ca bẻnh , ca cc qu trệnh bẻnh lỷ ca kặt cảu khi
nhim bẻnh , khi khỏng hoĂn thĂnh chửc nng ca kặt cảu .
Cĩ thè hièu phừỗng php nhừ cch xứ trẽ nn mổt cch ẵỗn giăn coi phừỗng php lĂ

kỵ thut ẵè giăi quyặt mổt vản ẵậ . Tữ ẵĩ , khi hệnh thĂnh mổt khoa hc mối thệ củng hệnh
thĂnh mổt phừỗng php ring ca nĩ . Nhừng thỳc tặ thệ khỏng mổt khoa hc nĂo lưi cĩ
ring mổt phừỗng php ca mệnh . Khoa hc nĂo mối hệnh thĂnh củng lĂ kặ thữa ca mổt
hoc mổt sõ khoa hc trừốc nĩ . , ẵóng thội nĩ củng cĩ mõi quan hẻ hựu cỗ ẵặn cc
phừỗng php ca nhựng khoa hc lin quan . iậu ẵĩ phăn nh tẽnh linh ẵổng ca phừỗng
php lun khoa hc .
Cho nn , phừỗng php lun Bẻnh hc Cỏng trệnh , mổt khi chảp nhn quan ẵièm
Cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nhừ cỗ thè thệ phừỗng php lun ca nĩ s cĩ rảt nhiậu ẵièm
giõng nhừ phừỗng php ca sinh lỷ bẻnh hc ca ngừội .
Nhn thửc ẵợng ẵn tẽnh linh ẵổng ca phừỗng php do tẽnh kặ thữa vĂ tẽnh tiặp
cn , ngừội nghin cửu khỏng b gí bĩ trong mổt dưng phừỗng php nĂo cửng nhc . Khi
cãn thiặt cĩ thè sứ dũng mổt phừỗng php thẽch ửng nhm ẵ-t ẵừỡc mũc tiu ca mệnh .
Chợng ta cĩ thè hièu phừỗng php nhừ lĂ cch lỷ lun , cch hĂnh ẵổng ẵè ẵưt sỳ
hièu biặt hay chửng minh mổt sỳ tht thệ ẵĩ chẽnh lĂ phừỗng php thỳc nghiẻm khoa hc .
Nhừ thặ , phừỗng php thỳc nghiẻm khoa hc xuảt pht tữ quan st khch quan st
khch quan cc hiẻn từỡng cãn thiặt rói trn quan ẵièm duy vt mĂ xày dỳng nhựng giă
thiặt thẽch hỡp , ẵợng ẵn . Sau ẵĩ dùng thứ nghiẻm ẵè kièm chửng ẵổ tin cy ca giă thiặt
vối thỳc tặ . Khi cĩ sai lẻch phăi uõn nn giă thiặt rói l-i tiặp tũc kièm tra cho ẵặn khi hổi
tũ giựa giă thiặt vĂ thỳc tặ .
Viẻc quan st trừốc hặt bng ngủ quan ca ngừội kỵ sừ . Khi thảy cãn thiặt vĂ cĩ
thè , dùng nhựng cỏng cũ thứ nghiẻm cho nhựng quan st mĂ ngủ quan b hưn chặ hoc
khỏng ẵ mửc chẽnh xc cãn thiặt .
Ngừội quan st phăi rn luyẻn ẵè băo ẵăm tẽnh tý mý , tẽnh chẽnh xc vĂ tẽnh trung
thỳc .
Tẽnh tý mý giợp ngừội quan st thảy hiẻn từỡng mổt cch cũ thè , rò rĂng , ẵi vĂo
tững chi tiặt cĩ thè thảy ẵừỡc . Tc phong qua loa . ẵưi khi ẵơ lĂm mảt ẵi nhựng dự liẻu
mổt cch ch quan .
ổ chẽnh xc ngĂy mổt nàng cao nhộ cc cỏng cũ ton hc , thiặt b quang hc ,
thiặt b quan trc khc . Nhựng thiặt b ẵiẻn tứ giợp nhiậu cho viẻc phàn tẽch vĂ sứ lỷ sõ
liẻu . Mi kặt quă quan trc vĂ thu ẵừỡc qua sứ lỷ cãn ẵõi chiặu vối chuán mỳc . My

mĩc thiặt b tinh vi cho nhựng kặt quă chẽnh xc cao .

8


Tẽnh trung thỳc lĂ ẵíi hịi cao nhảt ẵõi vối ngừội lĂm cỏng tc khoa hc . Mổt hiẻn
từỗng. cĩ thè nhện theo gĩc ẵổ nĂy hay gĩc ẵổ khc . Sỳ băo ẵăm tẽnh khch quan vĂ trung
thỳc giợp ta lỳa chn ra gĩc ẵổ tõi ừu , xắt theo ỷ nghỉa khoa hc .
LĂm khoa hc khỏng ẵừỡc phũ thuổc vĂo nhựng ẵnh kiặn cĩ sn hoc hiẻn hĂnh .
Trong khoa hc cĂng khỏng ẵừỡc chu ănh hừờng ca mổt tỏn gio hoc luóng chẽnh tr
nĂo chi phõi .
Khỏng cĩ ẵnh kiặn lĂ ngừội lĂm thỳc nghiẻm phăi luỏn luỏn nghi ngộ . Ci nghi
ngộ ca nhĂ khoa hc . iậu cãn nghi ngộ trừốc tin lĂ nghi ngộ chẽnh băn thàn mệnh . Ci
nghi ngộ khoa hc nhm trnh nhựng ch quan do ẵnh kiặn , ẵè cho mệnh ẵừỡc tỳ do
phn ẵon nhựng hiẻn từỡng s xăy ra trong thỳc nghiẻm .
Cĩ thè tĩm tt phừỗng php lun trong bẻnh hc cỏng trệnh nhừ sau :
@ Thu thp dự liẻu .
Bng mt thừộng , bng dũng cũ quan trc .
@ Giă thiặt vậ bẻnh cn , bẻnh sinh
Thỳc chảt lĂ xày dỳng mỏ hệnh tệnh tr-ng hừ hịng vối nhựng nguyn nhàn
vĂ tiặn trièn ca hừ hịng .
@ Kièm tra .
ày lĂ nhựng cỏng viẻc thiặt yặu trong Bẻnh hc Cỏng trệnh . Kièm tra cĩ
thè bng lỷ thuyặt , thỏng thừộng bng thẽ nghiẻm . Qua kièm tra mĂ khng ẵnh giă thiặt .
@ Dỳ bo giăi php sứ lỷ .
Trong quy trệnh 4 giai ẵo-n cĩ hai giai ẵo-n thiặt kặ vĂ hai giai ẵo-n thỳc nghiẻm .
Giai ẵo-n 1 vĂ 3 lĂ thỳc nghiẻm . Giai ẵo-n 2 vĂ 4 lĂ thiặt kặ .
Thỳc tặ thệ sỳ phàn chia khỏng qu rĂnh r nhừ thặ , cĩ thè ẵan xen .
Thỳc nghiẻm ẵè lảy dự liẻu xày dỳng giă thiặt ( thiặt kặ ) . Nhừng thỳc nghiẻm
củng ẵè kièm tra thiặt kặ . Khi qua thỳc nghiẻm thảy thiặt kặ chừa st vối thỳc tặ , lưi phăi

ẵiậu chình thiặt kặ ẵè thỳc nghiẻm l-i .
Chì coi lĂ hoĂn tảt khi thảy giă thiặt vĂ kièm nghiẻm trùng hỡp , kặt quă hai bn
hổi tũ .
Chừỗng thử Hai : Cc khi niẻm cỗ băn
Nhựng khi niẻm nĂy lĂ nhựng vản ẵậ lốn ca cc cỏng trệnh khi qut hĩa cc mõi
quan hẻ giựa nhựng hiẻn từỡng bẻnh lỷ , nhựng quy lut ẵừỡc ẵợc kặt tữ thảp tối cao . ĩ
lĂ sỳ ẵảu tranh giựa cc quan ẵièm duy vt , duy tàm trong cch nhện nhn vậ bẻnh ca
cỏng trệnh .
Nhựng khi niẻm nĂy lĂ : bẻnh , bẻnh cn ( hay bẻnh nguyn ) , cỗ chặ sinh bẻnh (
bẻnh sinh ) , qu trệnh chựa tr ẵè lĂnh bẻnh , qu trệnh xp ẵọ cỏng trệnh .

9


I. Khi niẻm vậ bẻnh .
Bày giộ khỏng cín phọ biặn nhựng quan niẻm thỏ sỗ vĂ thãn bẽ vậ bẻnh ca cỏng
trệnh nhừ thội xừa lĂ cỏng trệnh b bẻnh do nhựng lỳc lừỡng thãn bẽ gày ra thẽ dũ nhừ do
mó mă ẵt khỏng ẵợng hừống , do trong mổ cĩ d vt xàm ph-m , do thãn linh hay ma quý
khỏng ừng ỷ ...
Bày giộ quan niẻm cỏng trệnh b bẻnh lĂ cỏng trệnh cĩ mổt hay mổt sõ bổ phn hừ
hịng , khỏng ẵp ửng chửc nng sứ dũng ẵậ ra khi thiặt kặ .
Bẻnh tin thin lĂ bẻnh pht sinh tữ khi thiặt kặ cỏng trệnh . Vệ lỷ do nĂy hay lỷ do
khc mĂ băn thiặt kặ khỏng ẵp ửng phừỗng chàm sứ dũng cỏng trệnh . Cĩ thè do tẽnh ton
kặt cảu mĂ gày ra khuyặt tt , cỏng trệnh khỏng ẵ khă nng chu tăi nĩi chung hoc mổt
d-ng tăi thỳc tặ cĩ tc ẵổng ln cỏng trệnh . iậu ẵĩ cĩ thè lĂ sỗ ẵó tẽnh ton sai hoc
quan niẻm vậ tăi trng chừa toĂn diẻn . Củng cĩ thè do cảu t-o chừa ẵ-t yu cãu ca sỳ
chu lỳc thỳc tặ . Cĩ thè do lỳa chn vt liẻu sứ dũng khỏng chẽnh xc .
NgoĂi chửc nng chu tăi , nhựng chửc nng khc nhừ ngn cch , giăi php kiặn
trợc khỏng thịa ẵng củng lĂ mãm bẻnh chửa ngay trong cỏng trệnh . Chì cãn qua thội gian
ngn sứ dũng , cỏng trệnh bổc lổ ngay hừ hịng . NhĂ cĩ nhiẻm vũ ngn nng nĩng chng

h-n . Nặu cảu t-o sai phãn giăi php chõng nĩng thệ ẵảy củng lĂ cỏng trệnh b bẻnh .
Bẻnh tin thin cĩ thè do vt liẻu xày dỳng chừa ẵưt cc chì tiu sứ dũng , thm chẽ
cĩ thè do khăo st ẵa chảt sỗ sĂi dạn ẵặn giăi php nận mĩng khỏng tõt , ngay khi lĂm
xong nhĂ ẵơ cĩ mãm mõng bẻnh cho cỏng trệnh .
Nhựng ẵiậu cãn chợ ỷ trong mổt khi niẻm vậ bẻnh cỏng trệnh :
Khi cỏng trệnh b bẻnh , trong nổi t-i cỏng trệnh hệnh thĂnh mổt càn bng mối .
Sau khi cỏng trệnh ẵừa vĂo sứ dũng hoc mồi khi thay ẵọi trưng thi nổi lỳc thệ tron g cỏng
trệnh cĩ sỳ phàn phõi l-i nổi lỳc ẵè băo ẵăm sỳ chu lỳc .
ày lĂ quan ẵièm rảt ẵng lừu tàm trong viẻc theo dòi mổt cỏng trệnh b bẻnh . ày
lĂ quan ẵièm hiẻn ẵưi trong bẻnh hc cỏng trệnh . Quan ẵièm nĂy xuảt pht tữ viẻc coi
cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè vĂ ẵt cỏng trệnh trong mỏi trừộng chửa ẵỳng cỏng trệnh, ẵt
kặt cảu trong toĂn cỏng trệnh .
Khi thiặt kặ , ta kièm tra ẵổ bận cho tững kặt cảu . Khi kièm tra ọn ẵnh , chợng ta
ẵt kặt cảu trong hẻ . Khi cỏng trệnh hoĂn thĂnh tảt că cc bổ phn , tảt că cc kặt cảu thệ
mi bổ phn , mi kặt cảu t-o thĂnh mổt tọng thè , thệ khi mổt kặt cảu hừ hịng , tùy theo
mõi lin hẻ gãn hay xa mĂ cĩ tc ẵổng từỗng hồ , cĩ mõi cổng ẵóng thẽch hỡp . Sỳ phàn
phõi l-i nổi lỳc ẵè t-o ra sỳ càn bng mối lĂ mổt thỳc tin mĂ mỏn bẻnh hc cỏng trệnh ,
nhộ phừỗng php lun tọng hỡp ẵơ pht hiẻn ra vĂ ẵừỡc thỳc tặ kièm chửng , chửng minh
lĂ ẵợng ẵn .

10


Thỏng thừộng sỳ phàn phõi l-i nổi lỳc , trong mổt giai ẵo-n nĂo ẵĩ , giwủ cho cỏng
trệnh ẵừỡc bận vựng . Ngừỡc l-i , cĩ sỳ phàn phõi l-i nổi lỳc thệ cỏng trệnh s cĩ nguy cỗ
giăm ẵổ bận vựng khi khỏng cĩ nhựng tc ẵổng can thiẻp ca con ngừội .
Bẻnh lĂm cho kặt cảu hoc cỏng trệnh giăm khă nng lĂm viẻc .
Mũc ẵẽch ca cỏng trệnh lĂ phũc vũ cho con ngừội theo nghỉa lĂ phừỗng tiẻn cho
cuổc sõng . NhĂ ờ lĂ phừỗng tiẻn ti săn xuảt sửc lao ẵổng ca con ngừội . NhĂ my lĂ
phừỗng tiẻn ẵè sn xuảt cỏng nghiẻp . NhĂ cỏng cổng lĂ phừỗng tiẻn ẵè thi ẵảu thè thao ,

ẵè bièu din nghẻ thut ... Mổt cỏng trệnh b bẻnh s giăm khă nng phũc vũ : cĩ thè lĂ
khỏng ẵ khă nng chu hặt mửc tăi , hoc nhừ thảm , dổt khỏng ẵăp ửng hặt nhiẻm vũ bao
che , cĩ thè l-i ẵỗn giăn nhừ vở kẽnh , khỏng băo ẵăm chỏng giĩ chõng bũi chõng nhiẻt ẵổ
do bửc x- trỳc tiặp ...
II. Khi niẻm vậ bẻnh cn .
Bẻnh cn chuyn nghin cửu nguyn nhàn gày bẻnh .
Bẻnh cn cín cĩ tĂi liẻu gi lĂ bẻnh nguyn . ( Anh : Etiology , Cause of disease
; Php : Etiologie ) .
Bẻnh cn cĩ ỷ nghỉa quan trng vậ mt lỷ lun củng nhừ thỳc tin . Nghin cửu
bẻnh cn phăn nh quan ẵièm duy vt hay duy tàm . Vậ thỳc tin khi cĩ quan ẵièm ẵợng
ẵn vậ yặu tõ gày bẻnh lĂm cho cỏng tc dỳ bo pht trièn bẻnh củng nhừ chựa tr bẻnh
mối cĩ kặt quă . Khi rò bẻnh cn , viẻc sứa chựa ẵưt nhựng hiẻu quă ẵng khẽch lẻ . Thẽ dũ
nhừ viẻc mi dổt . Sau khi tệm thảy ẵợng bẻnh cn lĂ do nừốc ẵng trn mi thệ viẻc sứa
chựa cĩ khi chì ẵỗn giăn lĂ quắt rc ẵng lảp ẵừộng thot nừốc mĂ thỏi .
2.1 Mổt sõ quan niẻm sai vậ bẻnh cn :
Trong thỳc tặ , xuảt hiẻn nhựng nhn thửc sai lãm vậ bẻnh cn nhừ sau :
* Thuyặt nguyn nhàn ẵỗn thuãn
* Thuyặt ẵiậu kiẻn
* Thuyặt tin thin ẵỗn thuãn .
2.1.1 Thuyặt nguyn nhàn ẵỗn thuãn
Thuyặt nĂy cho rng bẻnh sinh ra do mổt nguyn nhàn quyặt ẵnh mĂ chì mổt
nguyn nhàn thỏi củng ẵ gày bẻnh .
Mổt thội , khi nĩi ẵặn cỏng trệnh hừ hịng , ngừội ta thừộng nghỉ ngay ẵặn lợn .
Trong ẵiậu kiẻn ẵa chảt cỏng trệnh t-i nhựng khu vỳc xày dỳng tp trung ca ta , nĩi
chung sửc chu tăi ca nận lĂ yặu . Nhựng hièu biặt vậ nận vĂ mĩng ca nhựng ngừội thiặt
kặ cín hưn chặ . Ănh rng phãn nhiậu bẻnh tt ca cỏng trệnh ẵậu xuảt pht tữ nận vĂ
mĩng . Nhừng khỏng phăi mi bẻnh ẵậu do lợn vĂ chì do lợn .
11



Nguyn nhàn gày bẻnh rảt khc nhau . Cĩ thè mổt bẻnh do nhiậu nguyn nhàn . Lưi
củng cĩ thè mổt nguyn nhàn gày ra nhiậu bẻnh .
Lưi xắt vậ sỳ tc ẵổng . Cĩ thè cĩ nguyn nhàn nĂy tc ẵổng trừốc , nguyn nhàn
kia tc ẵổng sau . Cĩ thè xăy ra sỳ tc ẵổng ẵóng thội .
Vậ mt mửc ẵổ , cĩ thè nguyn nhàn nĂy thệ tc ẵỏng yặu , nguyn nhàn kia tc
ẵổng m-nh . L-i củng khỏng loưi trữ nhiậu nguyn nhàn ẵóng thội tc ẵổng vối mửc ẵổ
xảp xì nhau .
Thuyặt nguyn nhàn ẵỗn thuãn khỏng kè ẵặn nhựng ẵiậu kiẻn khc thun lỡi cho
bẻnh pht sinh , khỏng xắt ẵặn cỗ chặ ca cỏng trệnh chõng lưi nhựng yặu tõ gày bẻnh ,
ph nhn nhựng ănh hừờng khc quan trng trong bẻnh cn .
Mổt khi niẻm sai vậ bẻnh cn ẵừa ẵặn nhựng lẻch lưc trong sứa chựa củng nhừ
phừỗng n ngn ngữa sỳ pht trièn ca bẻnh . Chõng ẵở tẽch cỳc vối nguyn nhàn gày bẻnh
lĂ mổt khẽa c-nh quan trng khi sứa chựa cỏng trệnh . Căi t-o hoĂn cănh ẵè yắu tõ gày
bẻnh khỏng mờ rổng ẵừỡc tc ẵổng củng lĂ mổt mt khc ca sứa chựa cỏng trệnh .
Nặu chì biặt mổt nguyn nhàn gày bẻnh vĂ chì chựa tr mổt nguyn nhàn ảy thỏi ,
cĩ khă nng phiặn diẻn . LĂm nhừ thặ , ta ẵơ tch cỏng trệnh khịi mỏi trừộng ca nĩ .
Cỏng trệnh vĂ mỏi trừộng cĩ cỏng trệnh phăi ẵừỡc xem lĂ mổt thè thõng nhảt .
Lảy mổt thẽ dũ hp vậ lợn vĂ nửt . Giă thứ cĩ cỏng trệnh tữ lợn gày ra nửt . Tr lợn
cho khịi nửt tiặp . Cĩ thè gia cừộng cho ngỏi nhĂ ẵè tệnh tr-ng chu lỳc trờ l-i nhừ khi
chừa b lợn nửt vệ chc chn rng do lợn , nửt khă nng lĂm viẻc b giăm yặu . Nặu chì tr
liẻu triẻu chửng , chì tệm cch bt nửt mĂ khỏng ngn lợn tiặp thệ biặt bao giộ mối ngn
ẵừỡc nửt .
2.1.2 Thuyặt ẵiậu kiẻn gày bẻnh .
Ngừỡc vối thuyặt nguyn nhàn ẵỗn thuãn , thuyặt ẵiậu kiẻn gày bẻnh cho rng bẻnh
pht sinh do tc ẵổng ca rảt nhiậu ẵiậu kiẻn , kè că nguyn nhàn , khỏng cĩ ci nĂo lĂ
chẽnh , khỏng cĩ ci nĂo lĂ phũ .
Thuyặt nĂy khỏng ẵợng ờ chồ ẵóng thội ẵừa ra rảt nhiậu yặu tõ bẻnh cn , khỏng
phàn biẻt nguyn nhàn nĂo lĂ chẽnh , nguyn nhàn nĂo chì lĂ tc ẵổng phũ thm. Nguyn
nhàn vĂ ẵiậu kiẻn , khỏng phàn biẻt vai trí ca tững loưi . iậu nĂy thừộng lĂm cho ngừội
kỵ sừ hoang mang , khỏng ẵnh ẵừỡc giăi php tr liẻu chẽnh xc .

2.1.3 Thuyặt kặt cảu :
Tri vối hai nguyn nhàn trn , thuyặt nĂy cho nguyn nhàn gày bẻnh lĂ băn thàn
kặt cảu . Dỉ nhin băn thàn kặt cảu cĩ ănh hừờng quyặt ẵnh ẵặn tuọi th vĂ sỳ bận vựng
12


ca cỏng trệnh . Nhừng nặu nhản m-nh qu mửc ẵặn kặt cảu lĂ qun mảt cc ănh hừờng
ca mỏi trừộng , ca qu trệnh sứ dũng , qu trệnh ănh hừờng ngoưi lai vĂo kặt cảu cỏng
trệnh .
Lảy mổt thẽ dũ lĂ mi kho clanhke nhĂ my xi mng Hăi phíng . Mổt lỷ do quan
trng ẵè cĩ sỳ cõ lĂ sỳ tẽch ẵng bũi xi mng trn mi qu dĂy ( 1994 ).
2.2 Quan niẻm khoa hc vậ bẻnh cn :
Viẻc nghin cửu bẻnh cn phăi theo quan ẵièm biẻn chửng . Phăi phàn tẽch ẵè thảy
mõi quan hẻ ẵợng ẵn giựa nguyn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn gày bẻnh , p dũng quy lut nhàn
quă vĂo qu trệnh pht sinh , pht trièn ca bẻnh .
2 . 2. 1 Mõi quan hẻ giựa nguyn nhàn vĂ ẵiậu kiẻn gày bẻnh :
Mõi quan hẻ nĂy hặt sửc quan trng , muõn ẵnh rò bẻnh , phăi xc ẵnh cho tững
bẻnh .
2.2.1.1 Nguyn nhàn quyặt ẵnh vĂ ẵiậu kiẻn pht huy tc ẵổng ca nguyn nhàn .
Nguyn nhàn gày bẻnh lĂ yặu tõ cĩ hưi s quyặt ẵnh bẻnh pht sinh vĂ cc ẵc
ẵièm ca bẻnh . Thẽ dũ nhừ lốp băo vẻ cõt thắp trong kặt cảu b tỏng cõt thắp qu mịng lĂ
nguyn nhàn gì cõt thắp . Nguyn nhàn nĂy chì pht huy tc ẵổng khi cĩ mỏi trừộng cũ thè
thẽch hỡp . Mỏi trừộng ám ven bièn cĩ hỗi muõi trong khỏng khẽ thệ sỳ gì din ra nhanh
chĩng . Mỏi trừộng thừộng xuyn khỏ ro , khỏng khẽ khỏng lạn hỗi muõi , khỏng chửa
cc tc nhàn n mín thệ phăi rảt làu , cĩ khi hĂng chũc nm mối thảy dảu hiẻu cõt thắp b
gì .
Trong thẽ dũ nĂy thệ cừộng ẵổ gày bẻnh củng lĂ mổt ẵiậu kiẻn . Giă dũ ờ vùng ven
bièn , quy ẵnh lĂ lốp băo vẻ cõt thắp ca b tỏng lĂ 50 mm . Nặu lĂm mối ẵ-t 40 mm , cĩ
khi 20 mm hoc ẽt hỗn . Nguy cỗ thắp gì s lốn nhảt vối trừộng hỡp lốp băo vẻ mịng hỗn
10 mm , rói ẵặn lo-i 20 mm ...

Nguyn nhàn vĂ nhựng ẵiậu kiẻn nhảt ẵnh gày nn mổt bẻnh ẵừỡc gi chung lĂ
nhựng yặu tõ bẻnh cn .
2.2.1.2 Trong nhựng hoĂn cănh nhảt ẵnh , nguyn nhàn cĩ thè thĂnh ẵiậu kiẻn .
Trong mổt hoĂn cănh nĂo ẵĩ , mổt yặu tõ cĩ thè lĂ nguyn nhàn nhừng sang hoĂn
cănh khc , nĩ cĩ thè biặn thĂnh ẵiậu kiẻn . Thẽ dũ ẵổ chc ẵc ca b tỏng kắm lĂ nguyn
nhàn ẵè nừốc thảm vĂo cỏng trệnh . Muõn b thảm phăi cĩ nguyn nhàn lĂ cĩ lốp btỏng
ngn nừốc kắm chc ẵc . Nhừng nặu cỏng trệnh ờ nỗi khỏ ro thệ dĂu b tỏng cĩ xõp củng
khỏng cĩ thảm . Phăi cĩ nừốc muõn vĂo cỏng trệnh . iậu kiẻn nừốc vĂo ẵừỡc cỏng trệnh
lĂ cĩ lốp ngn nừốc b tỏng kắm chc ẵc . Nguyn nhàn trong trừộng hỡp nĂy ẵơ bi ặn
thĂnh ẵiậu kiẻn .
13


2.2.2 Quy lut nhàn quă trong bẻnh cn .
ày lĂ mổt quan ẵièm ẵợng ẵn trong quyặt ẵnh lun trong nghin cửu bẻnh hc
cỏng trệnh .
2.2.2.1 Mồi bẻnh lĂ hu quă ca nguyn nhàn nhảt ẵnh vĂ nguyn nhàn cĩ trừốc hu quă .
Bảt kỹ bẻnh nĂo củng cĩ nguyn nhàn . Tuy cĩ thè cĩ mổt sõ bẻnh chừa tệm ra
nguyn nhàn nhừng phăi tin theo quyặt ẵnh lun nĂy . Cĩ thè cĩ nhựng nguyn nhàn tĂng
án khĩ tệm ho-c do b h-n chặ vệ phừỗng tiẻn khăo nghiẻm , cín cĩ khă nng trệnh ẵổ
nghin cửu h-n chặ . Khi suy nghỉ nhừ thặ s tng ẵổ quyặt tàm nghin cửu bẻnh cn ,
trnh sai sĩt trong phừỗng php lun lĂ sa vĂo duy tàm lun .
2.2.2.2 Cĩ nguyn nhàn nhừng khỏng nhảt thiặt pht sinh bẻnh nặu khỏng cĩ ẵiậu kiẻn .
Cĩ thè cĩ kặt cảu b bẻnh nhừng sỳ phàn phõi lưi nổi lỳc mĂ bổ phn khc chõng ẵở
ẵ mĂ bẻnh khỏng pht sinh . Trừộng hỡp nĂy khỏng phăi lĂ hiặm thảy . Dùng quan ẵièm
xem kặt cảu trong tọng thè cỏng trệnh chợng ta thảy d hièu , vĂ củng vệ thặ mi khàu
trong qu trệnh xày dỳng cãn ẵừỡc nghim chình thi cỏng băo ẵăm chảt lừỡng nhừ nhau thệ
cỏng trệnh mối cĩ sỳ bận vựng chung . Nặu ẵè mổt bổ phn nĂo ẵĩ chảt lừỡng kắm thệ
bệnh thừộng chừa cĩ chuyẻn nhừng nặu cĩ sỳ phàn phõi l-i nổi lỳc biặt ẵàu t-i ẵĩ chng lĂ
nỗi ẵãu tin pht sinh hừ hịng .

2.2.2.3 Cùng nguyn nhàn , nhừng cĩ thè cĩ nhựng hu quă bẻnh khc nhau tùy v trẽ cỏng
trệnh , tùy mỏi trừộng ẵt cỏng trệnh .
Kặt cảu thắp ẵừỡc sỗn chõng gì kắm lĂ nguyn nhàn gày gì cho kặt cảu . Nhừng càn
cổt gì nhanh hỗn , nng hỗn chồ khc vệ tưi ẵĩ ẵổ ám cao hỗn ờ cc chồ khc , ẵiậu kiẻn
thỏng giĩ ờ ẵĩ củng kắm hỗn ờ chồ khc .
Cùng nguyn nhàn gày bẻnh cho cỏng trệnh lĂ lợn qu mửc cho phắp . Nhừng mồi
vùng mỏi trừộng cĩ ẵiậu kiẻn ẵa chảt khc nhau cho kặt quă bẻnh sinh khc nhau. Cĩ thè
triẻu chửng nhừ nhau, thè hiẻn bẻnh lỷ từỗng tỳ nhau nhừng khỏng phăi mi mửc ẵổ bẻnh
giõng nhau .
2.2.2.4 Mổt triẻu chửng bẻnh cĩ thè cĩ nhiậu nguyn nhàn khc nhau tc ẵổng .
Triẻu chửng bẻnh lỷ trn cỏng trệnh lĂ nửt . MĂ nửt thệ cĩ ẵặn hĂng chũc nguyn
nhàn . Mồi nguyn nhàn cho lo-i vặt nửt cĩ ẵc thù ring . Nửt ct ẵửt tiặt diẻn cĩ thè do
thiặu thắp ch chu kắo . Nửt xin gãn ẵãu dãm cĩ thè do thiặu cõt ẵai hoc cõt xin . Vặt
nửt d-ng chàn chim thừộng do ửng suảt nhiẻt . Vặt nửt vùng nắn cĩ d-ng nhừ gó cao nỗi
ẵừộng nửt . Nửt do kắo , vặt nửt cĩ chiậu hừống hai nứa hai bn xa nhau ra . Thm chẽ chì
mổt dưng hệnh thi vặt nửt củng cĩ thè do ẵặn chũc nguyn nhàn .

14


Ngừội kỵ sừ sứa chựa khi nhện vĂo kặt cảu cử nhừ thảy hiẻn sng rò sỗ ẵó nổi lỳc .
Nhừ vy mổt yắu tõ bẻnh cn phăi ẵừỡc quan niẻm rảt khoa hc . Nhện tọng hỡp nhừng am
từộng chi tiặt . Khỏng ẵừỡc ch quan phiặn diẻn củng nhừ ẵnh kiặn khi chán ẵon nguyn
nhàn bẻnh .
2.3 Xặp lo-i yặu tõ bẻnh cn :
Nhựng yặu tõ bẻnh cn trong ẵĩ că nguyn nhàn gày bẻnh lạn ẵiậu kiẻn gày bẻnh
thệ vỏ cùng nhiậu . Tuy thặ cĩ thè phàn lo-i thĂnh yặu tõ bn trong vĂ yặu tõ bn ngoĂi .
2.3.1 Yặu tõ bẻnh cn bn ngoĂi :
Cc yặu tõ mỏi trừộng bn ngoĂi cỏng trệnh , khi tc ẵổng qu mửc dỳ kiặn cho kặt
cảu hoc cho cỏng trệnh ẵậu cĩ thè gày bẻnh cho cỏng trệnh .

2.3.1.1 Yặu tõ cỗ hc :
Lo-i yặu tõ nĂy lĂ lo-i ch yặu gày bẻnh cho cỏng trệnh . Nận mĩng cĩ biặn d-ng
lợn qu mửc quy ẵnh lĂ mổt dưng bẻnh kh phọ biặn . Tệnh trưng lốp ẵảt chu tăi dừối ẵy
mĩng cĩ nhựng biặn ẵọi nhừ rợt rồng củng hay xăy ra .Thm tăi ln lốp ẵảt nận do cỏng
trệnh làn cn gày lợn ănh hừờng hoc khi xày dỳng cỏng trệnh bn c-nh cĩ cỳ ly khỏng
thịa ẵng , giăi php thi cỏng tùy tiẻn dạn ẵặn sũt lợn cỏng trệnh ẵơ cĩ .
Mửc nừốc ngãm ln xuõng nhảt lĂ do hư mửc nừốc ngãm hoc khai thc nừốc ngãm
m-nh củng lĂ nguyn nhàn gày sũt lợn .
ĩng cc cho cỏng trệnh xày dỳng trong ẵỏ th cĩ cỳ ly kh gãn nhựng cỏng trệnh
ẵơ cĩ củng gày nguy hièm cho cỏng trệnh nĂy .
Sỳ bõ trẽ sỗ ẵó kặt cảu khỏng phù hỡp vối cỏng trệnh củng lĂ nhựng tc nhàn cỗ hc
gày bẻnh cho cỏng trệnh . Sỳ ẵt tăi khc vối giă thiặt khi tẽnh ton kặt cảu củng gày
nhựng nổi lỳc lĂm hừ hịng cỏng trệnh .
Nĩi chung thệ nguyn nhàn bẻnh cho cỏng trệnh do nhựng yặu tõ cỗ hc lĂ kh phọ
biặn vĂ lĂ ch yặu trong cc nguyn nhàn .
2.3.1.2 Yặu tõ vt lỷ :

chẽnh :

Yặu tõ vt lỷ gày bẻnh cho cỏng trệnh củng kh nhiậu . Dừối ẵày lĂ nhựng yặu tõ

(i) Nhiẻt :
Sỳ thay ẵọi nhiẻt ẵổ vối bin ẵổ lốn lĂ nguón pht sinh sừ co dơn ca kặt cảu . Bõ
trẽ khe nhiẻt khỏng hỡp lỷ t-o ra nhựng vặt nửt do kặt cảu dơn nờ vĂ co ngĩt .

15


Nhiẻt ẵổ qu cao lĂm cho vt liẻu cảu thĂnh bổ phn cỏng trệnh b lơo hĩa nhanh ,
cc bổ phn cỏng trệnh thừộng xuyn tiặp xợc vối nhiẻt thừộng mau mn , d thay ẵọi tẽnh

chảt .
(ii) Cc loưi tia nhừ bửc xư , hóng ngoưi , tứ ngoưi ...
Nặu quan st nhựng cnh cứa phỗi mừa nng vối cnh cứa dè trong bĩng ràm thệ
cnh cứa ẵè ờ nỗi mừa nng mau hịng hỗn . Mi nhỳa phỗi vĂi vũ nng lĂ giín , mn ,
trong khi nặu ẵè trong nhĂ thệ thội gian dùng ẵừỡc kắo dĂi hỗn nhiậu .
Khi băo dừởng b tỏng cãn che nh nng trỳc tiặp chẽnh ẵè ngn ngữa nhựng tc
ẵổng ca cc tia , mĂ thỳc ra chừa cĩ nhựng nghin cửu tht hoĂn chình vậ nhựng tc ẵổng
nĂy .
(iii) Sỳ thay ẵọi p suảt ẵổt ngổt :
Sỳ thay ẵọi p suảt ẵổt ngổt d lĂm cho kặt cảu b nhựng vặt nửt cĩ dưng chu xung
m-nh .
2.3.1.3 Yặu tõ hĩa hc :
Cc yặu tõ hĩa hc gày tc hưi cho cỏng trệnh kh phọ biặn . Nhựng cỏng trệnh săn
xuảt thăi cc chảt axit nhừ nhĂ my accuy thệ dung dch axit thăi tc ẵổng ln cỏng trệnh
lĂm hừ hịng cc bổ phn kặt cảu . Hỗi chửa hĩa chảt nhừ khỏng khẽ ờ ven bièn , khỏng khẽ
ờ vùng b ỏ nhim củng cĩ tc ẵổng ẵặn cỏng trệnh .
Khỏng khẽ ờ mỏi trừộng gãn nhĂ my hĩa chảt củng lĂm cho kặt cảu b ănh hừờng .
Mỏi trừộng bièn phăi cĩ giăi php chõng n mín ẵc biẻt cho kặt cảu .
Sỳ sứ dũng phũ gia hĩa ẵíi hịi phăi nghin cửu thn trng . Trong cc tiu chuán
thừộng hặt sửc lừu tàm ẵặn sỳ sứ dũng cc hĩa chảt sinh clo , sunphat ...
2.3.1.4 Cc yặu tõ sinh hc :
Nhiậu khi chợng ta khỏng ngộ ru bm mt ngoĂi cỏng trệnh hay tăo sinh sỏi trong
khe k nửt ca kặt cảu lưi gày tc hưi cho cỏng trệnh . Cc vi khuán , r ru , tăo qu trệnh
hợt nừốc nhă ra cc axit lĂm cho hịng vt liẻu xày dỳng , n mín kặt cảu . ỗn giăn chì lĂ
ru tăo giự nừốc trn mt kặt cảu củng thợc ẵáy sỳ gì nhanh cho kặt cảu .
2.3.1.5 Cc yặu tõ sứ dũng :
Qu trệnh sứ dũng cỏng trệnh , sỳ duy tu , băo dừởng ẵnh kỹ khỏng thỳc hiẻn ẵè
cỏng trệnh cĩ nguy cỗ hừ hịng nng mối nghỉ ẵặn sứa chựa lĂ mổt nguyn nhàn lĂm ngn
tuọi th cỏng trệnh .


16


Viẻc sứ dũng tùy tiẻn , sỳ ẵũc ẵo vỏ tổi v- , va ẵp m-nh thừộng xuyn lĂ nguyn
nhàn gày nhiậu thử bẻnh cho cỏng trệnh .
2.3.2 Cc yặu tõ bẻnh cn bn trong :
Cc yặu tõ chửa ẵỳng trong nổi tưi cỏng trệnh củng cĩ thè lĂ nguyn nhàn vĂ ẵiậu
kiẻn ẵè gày bẻnh . Ta nu nhựng yặu tõ bn trong ch yặu :
2.3.2.1 Yặu tõ sứ dũng vt liẻu :
Viẻc sứ dũng vt liẻu ẵợng quy chuán lĂ yặu tõ quan trng nhm băo ẵăm tuọi th
cỏng trệnh . Sứ dũng vt liẻu khỏng ẵợng quy chuán dạn ẵặn tệnh tr-ng cỏng trệnh hừ hịng
trừốc tuọi th quy ẵnh . Nhựng nỗi sứ dũng vt liẻu khỏng ẵ-t quy chuán lĂ mãm mõng
bẻnh .
Trong b tỏng thệ cõt liẻu , xi mng vĂ nừốc lĂ vt liẻu thĂnh phãn ch yặu . Că ba
lo-i vt liẻu nĂy phăi ẵăm băo chảt lừỡng ẵóng bổ . Xi mng khỏng băo ẵăm tẽnh cỗ lỷ
hĩa dạn ẵặn chảt lừỡng kắm . Sứ dũng xi mng kắm phám chảt lĂ nguy cỗ hĂng ẵãu ẵạn
ẵặn bẻnh hoưn cho cỏng trệnh . Cõt liẻu thỏ lĂ sịi , sịi dm , ẵ dm , nặu khỏng băo ẵăm
chảt lừỡng lĂm sao mĂ t-o ẵừỡc bổ xừỗng cửng cho kặt cảu . Cõt liẻu thỏ phũ thuổc thĂnh
phãn thưch hc , ẵổ to , kẽch thừốc hưt , sõ lừỡng cc hưt khỏng ẵưt tiu chuán , ẵổ nhm
bậ mt , ẵổ s-ch ca h-t , sỳ pha lạn chảt cĩ h-i ... Chợng ta mong muõn cừộng ẵổ b tỏng
sứ dũng nhựng nm tối phọ biặn s lĂ C 30 , C40 , C50 . Muõn vy , chảt lừỡng vt liẻu ,
nhảt lĂ chảt lừỡng cõt liẻu phăi ẵừỡc nghin cửu vĂ trièn khai khai thc cĩ hẻ thõng .
Cãn nhanh chĩng cĩ chiặn lừỡc cho cõt liẻu ca b tỏng mối mong pht trièn tõt
ẵừỡc cỏng nghẻ b tỏng trong nhựng nm tối . Thẽ dũ nhừ khng ẵnh cõt liẻu chiặn lừỡc
bn cưnh ẵ dm tỳ nhin lĂ sịi xõp cắramic chng hưn .
Lảy thẽ dũ khc vậ gưch . Quy ẵnh ẵảt khỏng ẵừỡc lạn cc hưt ẵ vỏi . ảt nun g
gưch lạn ẵ vỏi , khi nung chẽn , nhựng vin gưch lạn hưt ẵ vỏi s biặn thĂnh gưch lạn vỏi
sõng . Khi gp ám hay gp nừốc cc hưt vỏi hợt nừốc ẵè biặn thĂnh vỏi , vĂ nhừ thặ b
trừỗng nờ thè tẽch lĂm cho g-ch b nọ vỏi , nhiậu vin g-ch b nửt vở.
Vt liẻu xảu , khỏng ẵưt cc tiu chuán lĂ mãm mõng bẻnh bn trong kặt cảu, bn

trong cỏng trệnh .
2.3.2.2 Yặu tõ kặt cảu , cảu t-o cỏng trệnh :
Yặu tõ kặt cảu vĂ cảu t-o cỏng trệnh chửa ẵỳng sỳ tọng hỡp că vt liẻu xày dỳng
vĂ trệnh ẵổ thiặt kặ .
Cĩ vt liẻu tõt mĂ thiặt kặ khỏng tõt thệ củng khĩ cĩ ngỏi nhĂ bận vựng . è mổt
sai sĩt nĂo trong qu trệnh tẽnh ton kặt cảu lĂ nuỏi mổt mãm bẻnh trong cỏng trệnh .
Trong tẽnh ton cỏng trệnh thệ giăi php sỗ ẵó kặt cảu lĂ yặu tõ quan trng . Cảu tưo kặ t
17


cảu củng lĂ mổt yặu tõ bn trong cỏng trệnh quan trng . Cảu t-o sai củng lĂ nỗi nguón
gõc bẻnh cỏng trệnh .
III . Khi niẻm vậ bẻnh sinh :
Bẻnh sinh lĂ mỏn nghin cửu vậ cỗ chặ pht sinh , pht trièn vĂ kặt thợc ca bẻnh .
Khi cỏng trệnh hay kặt cảu chu cc tc nhàn gày bẻnh thệ qu trệnh din biặn ra
sao , cỗ chặ ca qu trệnh din biặn , sỳ tiặn trièn ca bẻnh lĂ ẵõi từỡng nghin cửu ca
bẻnh sinh .
Bẻnh cn vĂ bẻnh sinh lĂ hai lỉnh vỳc nghin cửu lin quan mt thiặt vối nhau . Biặt
bẻnh cn thệ giăi php sứa chựa chẽnh xc . Biặt bẻnh sinh cĩ thè ngn ch sốm ẵừỡc bẻnh
, hưn chặ ẵừỡc tc hưi củng nhừ tr liẻu ngay tữ khi mửc ẵổ hừ hịng chừa ẵng kè lĂ mổt
giăi php tõt .
Nghin cửu bẻnh sinh , ẵậ ra nguyn tc phíng bẻnh , biặt cch gện giự cho cỏng
trệnh bận làu , kắo dĂi tuọi th phũc vũ lĂ ẵiậu hựu ẽch .
Mổt bẻnh trong din biặn ẵãy ẵ trăi qua cc thội kỹ : mc bẻnh , thội kỹ tiẻm pht
, thội kỹ toĂn pht vĂ thội kỹ kặt thợc .
Trong mồi thội kỹ nĂy cĩ tc ẵổng ca bẻnh ẵóng thội củng cĩ tc ẵổng ca sỳ
chõng ẵở l-i bẻnh . Sỳ chõng ẵờ l-i bẻnh chẽnh lĂ sỳ tỳ sp xặp , ẵiậu chình l-i nổi lỳc ẵè
cổng ẵóng cc kặt cảu tham gia chu lỳc chung khi mổt kặt cảu nĂo ẵĩ suy giăm chu lỳc .
iậu khc giựa bẻnh hc ca ngừội vối bẻnh hc cỏng trệnh ờ chồ ngừội lĂ mổt sinh
vt cín cỏng trệnh khỏng phăi lĂ sinh vt . Sinh vt thừộng tỳ ẵiậu chình cỗ thè bng sỳ

săn sinh ra khng nguyn chõng lưi kẽch thẽch ngoưi lai . Cỏng trệnh khỏng tỳ lĂm ẵừỡc
ẵiậu ẵĩ . Sỳ phàn phõi l-i nổi lỳc lĂ hiẻn từỡng b ẵổng theo nhựng quy lut cỗ hc , vt
lỷ hc do ngừội thiặt kặ cảu t-o nn vĂ cĩ thè dỳ liẻu tữ khi thiặt kặ cỏng trệnh .
Nm quy lut bẻnh sinh giợp con ngừội can thiẻp kp thội vối cỏng trệnh b bẻnh .
Khỏi phũc kp thội cỏng trệnh hừ hịng cĩ thè t-o l-i sỳ lĂm viẻc bệnh thừộng cho cỏng
trệnh . Nặu khỏng cĩ sỳ can thiẻp ca con ngừội , cỏng trệnh s xp , xũp .
Tệm hièu bẻnh sinh ca tững lo-i bẻnh qua tững giai ẵo-n giợp ta ch ẵổng ẵõi phĩ
vối din biặn tệnh hệnh . Tệm hièu bẻnh sinh giợp cho sỳ ẵnh liẻu kặ ho-ch duy tu , sứa
chựa kp thội , dỳ bo khă nng nguy hièm cho viẻc sứ dũng cỏng trệnh .
Bẻnh nguyn ( bẻnh cn ) ẵĩng vai trí khời pht , sau ẵĩ lĂ qu trệnh bẻnh sinh .
Qu trệnh bẻnh sinh lưi cĩ thè cĩ bẻnh cn mối . Sỳ từỗng tc giựa bẻnh cn vĂ bẻnh sinh
lĂ sỳ kặt hỡp cht ch .
Sau ẵày lĂ nhựng nắt chẽnh trong qu trệnh bẻnh sinh :
2.3.1 Vai trí yặu tõ bẻnh cn trong qu trệnh bẻnh sinh :
18


Yặu tõ bẻnh cn ẵĩng vai trí quan trng trong din biặn ca bẻnh . Tùy theo cừộng
ẵổ , thội gian tc ẵổng vĂ v trẽ tc ẵổng mĂ din biặn ca bẻnh khc nhau .
2.3.1.1 Vậ cừộng ẵổ :
Khi bẻnh cn cĩ cừộng ẵổ lốn tc ẵổng ln cỏng trệnh lĂm cỏng trệnh làm bẻnh ờ
thè cảp . Mổt kặt cảu chu xung lỳc va ch-m m-nh , mổt cỏng trệnh b bơo cảp lốn , mổt
cỏng trệnh chu tc ẵổng ca mỏi trừộng chửa khẽ xàm thỳc nóng ẵổ cao gày nguy hièm ờ
thè cảp . Phăi cĩ nhựng quyặt ẵnh tr liẻu sốm , nặu khỏng nĩi lĂ khán cảp .
Khi nhựng tc nhàn gày hưi cĩ cừộng ẵổ yặu hỗn , tuy s dạn ẵặn nguy hièm cho
cỏng trệnh nhừng ẵíi thội gian làu hỗn . Cĩ nhựng bẻnh cn từờng nhừ ẽt tc ẵổng ẵặn
cỏng trệnh , chng hưn nhừ khĩi , nhừng nặu khĩi cĩ nóng ẵổ ẵm ẵc tc ẵỏng làu dĂi
củng lĂm nguy h-i cho cỏng trệnh .
2.3.1.2 Thội gian tc ẵổng :
Cĩ nhựng tc ẵổng nhảt thội khỏng hoc ẽt ănh hừờng ẵặn cỏng trệnh . Nhừng nặu

tc ẵổng làu dĂi lưi lĂm nguy hièm cho cỏng trệnh . Nhựng ngỏi nhĂ gãn ẵừộng cĩ xe cổ
nng ẵi thừộng xuyn vối mt ẵổ lốn thừộng lĂm ănh hừờng ẵặn cỏng trệnh . Nặu tãn suảt
ẽt thệ hãu nhừ khỏng ănh hừờng bao nhiu .
Thội gian lĂm cho thắp trong kặt cảu ửng lỳc trừốc b chùng dơo . Thội gian dĂi ẵè
kặt cảu trong mỏi trừộng n mín lĂm cho hu quă nghim trng .
ĩng cc bng bợa cho nhiậu cc sàu s ănh hừờng ẵặn cc cỏng trệnh làn cn
trong ph-m vi bn kẽnh ănh hừờng .
2.3.1.3 V trẽ tc ẵổng :
V trẽ tc ẵổng ca cc yặu tõ bẻnh cn rảt ănh hừờng ẵặn bẻnh hc cỏng trệnh . Cõt
thắp b gì ờ nhựng v trẽ nổi lỳc nhị ẽt nguy h-i hỗn ờ v trẽ nổi lỳc lốn .
Thỏng thừộng bẻnh cn khc nhau gày ra nhựng tc ẵổng ln v trẽ khc nhau . V
trẽ tc ẵổng theo bẻnh cn cĩ nhựng quy lut ca nĩ . Nhừng củng cĩ thè cĩ nhựng yặu tõ
bẻnh cn khỏng theo quy lut phọ biặn , thừộng v trẽ xuảt hiẻn triẻu chửng ờ nhựng nỗi
xung yặu ca kặt cảu hay ờ chồ cĩ mãm bẻnh tin thin .
2.3.2 Vai trí ca sỳ chõng ẵở ca cỏng trệnh vĂ kặt cảu trong qu trệnh bẻnh sinh :
Cỏng trệnh vĂ kặt cảu ẵừỡc chặ t-o phù hỡp vối mỏi trừộng thệ ẽt b bẻnh hỗn nhựng
cỏng trệnh khỏng phù hỡp vối mỏi trừộng . Nhựng cỏng trệnh ờ mỏi trừộng cĩ tẽnh n mín
thệ nhựng cỏng trệnh hoc kặt cảu cĩ băo vẻ chõng n mín thừộng bận vựng hỗn nhựng
cỏng trệnh băo vẻ kắm .

19


Cãn cĩ nhựng quy chặ sứ dũng cho nhựng cỏng trệnh cãn cĩ chặ ẵổ sứ dũng ẵng
lừu tàm ẵè kắo dĂi tuọi th cỏng trệnh .
2.3.2.1 Tuọi cỏng trệnh hay kặt cảu :
Cỏng trệnh sứ dũng ẵơ làu nm , nhựng tc ẵổng ca mỏi trừộng vĂ thội gian lĂm
cho nĩ khỏng thè chu tăi tõt nhừ củng cỏng trệnh ảy mối lĂm . Qua thội gian , tẽnh chảt cỗ
, hĩa , lỷ ca vt liẻu tọ hỡp nn cỏng trệnh thừộng thay ẵọi .
Khi nghin cửu bẻnh cn củng nhừ tệm hièu bẻnh sinh cãn chợ ỷ ẵặn ẵc ẵièm nĂy .

Sau mổt thội gian sứ dũng , khi cãn thiặt , cĩ sỳ ẵnh gi lưi khă nng chu lỳc ca kặt cảu
hiẻn hựu .
2.3.2.2 Lo-i , d-ng cỏng trệnh :
Lo-i , d-ng cỏng trệnh khc nhau cĩ qu trệnh bẻnh sinh khc nhau . Cỏng trệnh
bng kặt cảu kim loưi cĩ qu trệnh bẻnh sinh khc vối cỏng trệnh b tỏng cõt thắp . Cỏng
trệnh bng gồ cĩ qu trệnh bẻnh sinh khc vối cỏng trệnh b tỏng cõt thắp
Cỏng trệnh dàn dũng cĩ qu trệnh bẻnh sinh khc cỏng trệnh cỏng nghiẻp vệ mỏi
trừộng chửa dỳng củng nhừ kièu dng cỏng trệnh cỏng nghiẻp khc cỏng trệnh dàn dũng
.
2.3.2.3 Yặu tõ ngo-i mỏi :
Ngoưi mỏi ănh hừờng kh lốn ẵặn qu trệnh bẻnh sinh . Cỏng trệnh ven bièn cãn
tuàn theo nhựng ẵiậu kiẻn băo vẻ nghim ngt hỗn cỏng trệnh trong ẵảt liận . Cỏng trệnh ờ
vùng hay cĩ bơo lốn phăi ẵừỡc tẽnh ton cĩ mửc chõng ẵở thịa ẵng . NhĂ gồ ờ nỗi thừộng
xuyn ám ừốt quanh nm s mau b nảm mõc củng nhừ mũc mt . Nhiậu lo-i cỏn trùng
hoc nảm , khuán chì ph hoưi gồ khi ẵổ ám qu giối hưn nĂo ẵĩ . Nặu gồ khỏ thệ ngn
ẵừỡc tc ẵổng ca nhựng sỳ ph hoưi ca nhựng cỏn trùng nĂy .
2.3.3 Mõi lin quan giựa cũc bổ kặt cảu vĂ cỏng trệnh trong qu trệnh bẻnh sinh :
Nhiậu ngừội ẵơ thiặu chợ ỷ ẵặn tọng thè khi xắt kặt cảu hay cỏng trệnh hừ hịng vối
quan ẵièm hịng ẵàu chựa ẵĩ . LĂm nhừ vy cĩ thè dạn ẵặn sai lãm lĂ sứa chựa triận min,
tõn kắm , mĂ khỏng hiẻu quă . Kặt cảu vĂ cỏng trệnh lĂ mổt tọng thè nhừ nhựng phãn trn
ẵơ trệnh bĂy . Tch rội kặt cảu khịi cỏng trệnh s b phiặn diẻn dạn ẵặn sai lãm trong chựa
tr cho cỏng trệnh hừ hịng . Ta chợ ỷ ẵặn cc mõi từỗng quan sau ẵày :
2.3.3.1 Mõi lin quan giựa toĂn cỏng trệnh vối tững kặt cảu :
Cỏng trệnh ẵừỡc kặt cảu cảu t-o nn trong mổt hẻ thõng . Cc kặt cảu gn vối nhau
theo d-ng giĂng buổc nĂo ẵĩ ẵè t-o nn cỏng trệnh . Hẻ thõng ọn ẵnh vệ d-ng lin hẻ giựa
cc kặt cảu hỡp lỷ . Cỏng trệnh bận vựng thệ dù mổt vĂi kặt cảu cĩ yặu chợt ẽt củng khỏng
20


ănh hừờng lĂ bao . Nặu hẻ kặt cảu khỏng hỡp lỷ , toĂn cỏng trệnh xổc xẻch thệ mổt sõ kặt

cảu cĩ tõt cĩ khịe củng chng ẵừỡc lỡi lổc gệ .
2.3.3.2 Mõi lin quan giựa kặt cảu vối toĂn cỏng trệnh :
Cỏng trệnh lĂ tp hỡp cc kặt cảu . Tững kặt cảu lin kặt vối nhau thĂnh cỏng trệnh .
Cc kặt cảu lưi gn vối nhau theo cc cp quan hẻ nhừ gãn - xa , trỳc tiặp- gin tiặp ,
cửng - mậm , ngĂm - khốp , phng-khỏng gian .
Mổt cỏng trệnh bận vựng ẵừỡc t-o nn tữ nhựng kặt cảu ẵăm băo chảt lừỡng . Kặt
cảu tọ thĂnh chừa ẵ-t yu cãu t-o nn hẻ kặt cảu khỏng bận vựng .
Kặt cảu b hịng s ănh hừờng ẵặn toĂn bổ cỏng trệnh . nh hừờng nhiậu hay ẽt tuàn
theo cc cp quan hẻ mĂ lun ẵnh .
2.3.4 Víng xon bẻnh lỷ vĂ khàu chẽnh :
Trong tiặn trièn , bẻnh lỷ thừộng pht trièn qua nhiậu giai ẵoưn gi lĂ khàu . Nhựng
khàu ẵõ sp xặp lin tũc theo mổt trệnh tỳ vĂ lin quan mt thiặt vối nhau . Bẻnh sinh hc
nghin cửu cỗ chặ pht trièn ca bẻnh củng nhừ nghin cửu nhựng quan hẻ từỗng tc lạn
nhau giựa cc khàu trong qu trệnh pht trièn . Trong nhiậu qu trệnh bẻnh lỷ , nhựng
khàu xăy ra sau cĩ tc ẵổng trờ lưi khàu trừốc lĂm cho cỏng trệnh nng thm . Qu trệnh
kặt cảu b n mín sau khi cĩ nhựng vặt nửt sinh ra do va chưm mưnh cỗ hc thệ tc ẵổng
cỗ hc b nguy hièm thm do cĩ tc ẵổng n mín tiặp theo .
Trong bẻnh hc ca ngừội , coi hiẻn từỡng nĂy lĂ víng xon bẻnh lỷ vệ sau mồi tc
ẵổng lĂm cho cĩ sỳ hệnh thĂnh ẵiậu mối m vậ lừỡng . Tọng qut thệ cĩ thè tc ẵổng sau
lĂm cho bẻnh nng thm , nhừng củng khỏng lo-i trữ khă nng ẵiậu nĂy l-i lĂm giăm nh
bẻnh ẵơ cĩ .
Nghin cửu víng xon bẻnh lỷ hay lĂ nghin cửu tc ẵổng qua lưi ca mổt chuồi
kắo theo nhau ca Bẻnh hc Cỏng trệnh nhm khỏng ẵè nhựng phăn ửng bẻnh dt dày gày
tc ẵổng kắo dĂi mổt ănh hừờng bẻnh củng nhừ lĂm cho nhiậu nguyn nhàn dạn dt nhau
tc ẵổng dạn cỏng trệnh tối xp , xũp .
2.3.4 Qu trệnh bẻnh lỷ Cỏng trệnh :
2.3.4.1 nh nghỉa :
Vối mổt cỏng trệnh b bẻnh , ta phàn biẻt : phăn ửng bẻnh lỷ , qu trệnh bẻnh lỷ ,
trưng thi bẻnh lỷ .
Phăn ửng bẻnh lỷ lĂ sỳ phăn ửng l-i ca vt liẻu , ca kặt cảu khi cĩ tc ẵổng ngoĂi

ỷ muõn ca thiặt kặ vĂo kặt cảu cỏng trệnh .

21


Qu trệnh bẻnh lỷ lĂ phửc hỡp nhiậu phăn ửng bẻnh lỷ ca cỏng trệnh chõng ẵở vối
cc tc nhàn lĂm hưi cỏng trệnh . iậu nĂy bao hĂm din biặn ca bẻnh trong kặt cảu cỏng
trệnh .
Trưng thi bẻnh lỷ lĂ qu trệnh chuyèn biặn chm ca cỏng trệnh b bẻnh . Thẽ dũ sỳ
nghing ca thp Piza kắo dĂi nhiậu nm . Qu trệnh ảy din ra trong thội gian dĂi . Bẻnh
cĩ thè pht trièn theo chiậu hừống xảu , củng cĩ thè bẻnh dững lưi mổt vĂi nm . Khi cĩ
tc ẵổng gày bẻnh ẵ mổt cừộng ẵổ nĂo ẵĩ , hoc tc ẵỏng phũ thm khc lĂm cho hừ
hịng cỏng trệnh toĂn bổ .
2.3.4.2 Cc thội kỹ ca bẻnh :
Bẻnh lĂ mổt qu trệnh din biặn qua cc giai ẵoưn : mc bẻnh , thội kỹ tiẻm pht ,
thội kỹ toĂn pht vĂ thội kỹ kặt thợc .
(i) Thội kỹ mc bẻnh :
Khi cỏng trệnh chu mổt hay nhiậu yặu tõ bẻnh cn tc ẵổng ẵặn mổt cừộng ẵổ ẵ
lốn mĂ cỏng trệnh khỏng ẵ sửc ngn cc ănh hừờng ca tc ẵổng nĂy xuảt hiẻn nhựng dảu
hiẻu bẻnh .
Cĩ lỳc ngoĂi tc ẵổng , trong kặt cảu sinh nổi lỳc ẵóng thội sinh biặn d-ng . Biặn
dưng vừỡt qu mửc nĂo ẵĩ cỏng trệnh bt ẵãu ẵừỡc gi lĂ hừ hịng hay mc bẻnh . Thẽ dũ
khc nhừ dùng từộng b tỏng lĂm mĂng ngn nừốc . Khi lừỡng nừốc thảm qua từộng lốn
hỗn lừỡng nừốc bõc hỗi cỏng trệnh b thảm .
Khi trưng thi bẻnh ẵ quan trc bng ngủ quan hay cỏng cũ ta gi bẻnh ẵơ lổ rò.
Cín bẻnh mĂ ngủ quan ngừội kỵ sừ chừa pht hiẻn ẵừỡc thệ bẻnh ờ thè án .
(ii) Thội kỹ tiẻm pht :
Thội kỹ cc triẻu chửng bẻnh xuảt hiẻn rò rẻt , ẵãy ẵ . Lợc nĂy cỏng trệnh chuyèn
sang thội kỹ mối , cĩ nhựng dãu hiẻu thẽch ửng vối hoĂn cănh mối . Thẽ dũ , trừốc ẵày kặt
cảu chì chu tăi ờ mửc tẽnh ton nĂo ẵĩ . Nay do bổ phn khc b giăm yặu chu lỳc lĂm

cho kặt cảu ảy b thm tc ẵổng mối ẵè giự cho cỏng trệnh ờ thặ càn bng mối .
Thội gian ca thội kỹ nĂy tùy thuổc bẻnh , tùy cừộng ẵổ ca bẻnh thè hiẻn qua triẻu
chửng . Khi quan st cỏng trệnh thảy ẵơ cĩ triẻu chửng , tuy ờ vùng nguy hièm nhừng mửc
ẵổ cín trong ph-m vi cho phắp ẵừỡc thệ bẻnh củng chừa phăi ờ mửc cảp bch . Cĩ khi thè
hiẻn qua triẻu chửng thảy cín chừa nguy hièm nhừng l-i cĩ nguy cỗ xp ẵọ bảt kỹ nặu cõ
nhựng tai biặn ngạu nhin cĩ tãn suảt lốn .
Cho nn phăi hặt sửc thn trng vĂ thỏng minh trong cc quyặt ẵnh khi ẵnh liẻu
giăi php . Khỏng thè my mĩc , nhừng củng khỏng thè qu lỹ .
Theo tẽnh chảt vĂ thội gian din biặn ca bẻnh mĂ ta chia ra ba thè :
22


Thè cảp tẽnh : Triẻu chửng rò rẻt . Cĩ thè lĂm cho cỏng trệnh hoc kặt cảu hừ hịng hoc
xp ẵọ ngay .
Thè bn cảp tẽnh : Triẻu chửng tuy rò rĂng nhừng yặu tõ nguy hièm cho cỏng trệnh chừa
khán trừỗng nhừ ờ thè cảp tẽnh .
Thè m-n tẽnh : Cỏng trệnh b bẻnh khỏng gày nguy hièm cho ngừội sứ dũng nhừng gày
khĩ chu . Thẽ dũ nhừ vặt nửt nhị , thảm dổt chợt ẽt .
(iv) Thội kỹ kặt thợc bẻnh :
Khi cỏng trệnh ẵừỡc chựa tr hoc khỏng ẵừỡc chựa tr mĂ sỳ tỳ càn bng khỏng gày
nhựng hu quă qu mửc thệ :
*
*
*
*
*

Cỏng
Cỏng
Cỏng

Cỏng
Cỏng

trệnh
trệnh
trệnh
trệnh
trệnh

khịi bẻnh , khỏi phũc ẵừỡc tẽnh nng sứ dũng
vạn lĂm viẻc ẵừỡc nhừng khỏng ẵừỡc nhừ củ
khỏng khịi bẻnh mĂ l-i lp l-i bẻnh củ
hừ hịng kièu mối do chựa tr sai bẻnh cn
xp ẵọ , do khỏng ẵừỡc chựa tr hoc do chựa tr sai hoĂn toĂn .

Trn ẵày chợng tỏi ẵừa ra nhựng lỷ lun chung nhảt , lĂ phãn quan trng nhảt trong
Bẻnh hc Cỏng trệnh ưi cừỗng .

La Pathologie d' ouvrages d' art
( Sommaire )
Prof.

Le Kieu

Le gestionnaire responsable d' un patrimoine d'ouvrages d'art doit en organiser
la surveillance , l'entretien et la rắparation .
L'Ingenieur constructeur d'ouvrages d'art doit connaitre les causes des
pricipaux dắsordres et les dispositions constructives qui influencent la durabilitắ des
structures .
Avec une mắthodologie du science pratique et les moyens d'experience

modernes , l'auteur expose systematiquement la Pathologie en deux parties :
* La Pathologie en gắnắrale
* La Pathologie des structures .

23


THAM KHAO CHINH
1. Robert Morehead

Human Pathology

Washinton,New-York 1965

2. J.B. Walter , M.S. Israel General Pathology J&A Churchill-London
1963
3. Vñ TriÎu An

‡­i cõçng Sinh lû BÎnh hàc

NXB Y hàc - H¡ næi 1977

4. Theodor A. Burge Concrete Durability

Symposium Hanoi January
18/1993
5. ViÎn KHKTXD Bæ XD Tháng bŸo KHKTXD-Sâ ‡´c biÎt H¡ næi 1988

24



6. Nguyn vn ưt Khoa hc B tỏng ngĂy nay
7. L vn Kièm

NXB KHKT - HĂ nổi 1992

Hừ hịng vĂ sứa chựa cỏng trệnh ,2 tp

T sch HXD
1971

8. V.A. Durỗnatgiừ Gia cõ nận vĂ mĩng khi sứa chựa nhĂ NXB Xày dỳng 1981
9 . Nguyn xuàn Bẽch Sứa chựa vĂ gia cõ cỏng trệnh xày dỳng NXB KHKT 1993
10. Hổi thăo NDT 29-30/8/1991 ThĂnh phõ Hó chẽ Minh
11. Tọng cũc Tiu chuán

Kỵ thut Kièm tra bng Siu àm HĂ nổi
1990

12. Nguyn vn ưt Sứ dũng NDT ẵè khăo st chảt lừỡng b tỏng
trn cỏng trệnh
Trung tàm Hồ trỡ Kỵ thut
1990
13. ASME- Section IX. Qualification Standard for Welding and Brazing Procedures ,
Welders,Brazers and Welding and Brazing Operators July 1
, 1992.
14. ASME - Nondestructive Examination - Codes and Standards - 1992
15. Vò vn Thăo vĂ cổng sỳ BĂi giăng vậ Thẽ nghiẻm Cỏng trệnh ( d-y cho KhoaXD)

The Building Pathology

Prof. LE KIEU
The creation of a building has become so complicated that an individual can not
cover all knowledge on construction, leading to the development of a great number of
more and more narrow fields.
Such division of knowledge on construction has caused the unilateral properly in
compliance with its design ( a diseased building).
25