Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

PHẦN I: MỞ ĐẦU
1.

Lý do chọn đề tài
Con người là sản phẩm cao quý nhất của quá trình tiến hóa hữu cơ và
trở thành một thành viên trong hệ sinh quyển. Con người với tư cách là một
vật thể sống là một yếu tố của sinh quyển đã tác động trực tiếp vào môi
trường.
Các hệ sinh thái tự nhiên dần dần chuyển thành hệ sinh thái nhân tạo
hoặc bị tác động của con người đến mức mất cân bằng suy thoái.
Trái đất đang biến đổi đó là thực tế chúng ta cần phải thừa nhận, đặc
biệt qua một số dẫn chứng cụ thể gần đây: cháy rừng hàng loạt ở Nga (2010),
động đất, sóng thần ở Nhật Bản (2011) và hiện tại là băng tuyết ở Châu Âu,
một số nước Châu Á.
Biến đổi khí hậu được coi là vấn đề toàn cầu vì nó diễn ra ở khắp mọi
nơi trên thế giới, đặc biệt là Việt Nam đứng thứ 5 trong danh sách các nươc bị
ảnh hưởng bởi những biến đổi khí hậu toàn cầu.
Học sinh các cấp và học sinh THPT nói chung, học sinh lớp 12
nói riêng, các em chính là những chủ nhân tương lai của đất nước.. Vì vậy,
phải hình thành cho các em ý thức và kiến thức về biến đổi khí hậu ngay khi
còn ngồi trên ghế nhà trường từ đó sẽ có cách ứng xử đúng đắn và có trách
nhiệm với môi trường xung quanh.
Với những lý do trên chũng tôi đã chọn đề tài “TÍCH HỢP GIÁO
DỤC ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG DẠY HỌC SINH
HỌC 12 (CƠ BẢN) PHẦN BẢY CHƯƠNG II - QUẦN XÃ SINH VẬT và
III - HỆ SINH THÁI SINH QUYỂN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG’’ với
mong muốn góp phần nhỏ bé của mình vào công cuộc chống biến đổi khí hậu

toàn cầu thông qua giảng dạy trong Sinh học 12.

1

Dương Thị Bền

1

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2
2.

Khóa Luận tốt nghiệp

Mục đích nghiên cứu
- Tích hợp GDBĐKH vào dạy học Sinh học 12 (cơ bản).
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tìm hiểu cơ sở lý thuyết về BĐKH, các văn bản pháp luật nhà nước,
văn bản giáo dục về bảo vệ khí hậu.
Tìm hiểu thực trạng giáo dục BĐKH và ý thức bảo vệ môi trường sống
của học sinh phổ thông.
Xác định địa chỉ tích hơp GDBĐKH trong chương trình Sinh học 12
(cơ bản).
Đề xuất biện pháp tích hợp GDBĐKH vào chương trình Sinh học 12
(cơ bản).
Chỉ rõ địa chỉ tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu cụ thể ở một số bài
thuộc chương trình sinh học 12 (cơ bản).
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu
Nội dung GDBĐKH, các phương pháp giáo dục BDKH trong giảng
dạy Sinh học 12 (cơ bản), THPT
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Sinh học 12 Phần 7: Chương II - Quần xã sinh vật.
Chương III - Hệ sinh thái, sinh quyển và bảo vệ môi trường.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp lý thuyết
Nghiên cứu các tài liệu có liên quan làm cơ sở lý luận cho đề tài như:
Lý luận dạy học Sinh học, Phương pháp dạy học tích cực, Kĩ thuật dạy học,
SGK, Sách giáo viên, Sách thiết kế bài giảng…Các tài liệu, các báo cáo liên
quan đến BĐKH…
5.2 Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
5.2.1 Phương pháp điều tra xã hội học

2

Dương Thị Bền

2

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

Đối tượng điều tra là giáo viên dạy Sinh học và học sinh một số trường
THPT. Điều tra bằng phỏng vấn trực tiếp, phiếu và câu hỏi…về thực trạng

GDBĐKH qua môn Sinh học ở trường phổ thông. Phân tích kết quả cho thấy
tính khả thi của đề tài và sự ủng hộ của giáo viên và học sinh đối với việc tích
hợp nội dung GDBĐKH vào dạy học Sinh học 12 (cở bản), THPT.
5.2.2 Phương pháp thực nghiệm sư phạm
Thông qua dự giờ, thảo luận và điều tra tình hình tích hợp lồng ghép
nôi dung giáo dục biến đổi khí hậu trong chương trinh sinh học 12 (cơ bản)
của một số giáo viên ở trường THPT để làm cơ sở thực tiễn cho đề tài. Đây là
phương pháp không thể thiếu trong quá trình nghiên cứu đề tài nhất là dối với
chuyên ngành phương pháp.
6. Những đóng góp của đề tài
Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về việc tích hợp giáo dục biến đổi
khí hậu nói chung và dạy học sinh học nói riêng.
Điều tra, đánh giá thực trạng của GDBĐKH qua môn sinh học lớp 12
(Chương trình cơ bản), THPT.
Chỉ ra một số địa chỉ cụ thể tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu trong
sinh học 12 (cơ bản), THPT.
Thiết kế được một số giáo án có tích hợp giáo dục biến đổi khí hậu làm
tài liệu tham khảo cho sinh viên và giáo viên phổ thông.

3

Dương Thị Bền

3

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2


Khóa Luận tốt nghiệp

PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Những nghiên cứu liên quan đến đề tài
1.1.1 Trên thế giới
Năm 2009: 192 Chính phủ các quốc gia tới Copenhagen tham dự Hội

-

Nghị của Liên Hợp Quốc về BĐKH (COP - 15) nhằm đưa ra giải pháp về một
thỏa thuận quốc tế sau Nghị định thư Kyoto sắp hết hạn.
Các nhà khoa học trên thế giới vẫn đang tiếp tục nghiên cứu các biện
pháp nhằm chống lại BĐKH, giảm thiểu BĐKH và thích ứng với BĐKH.
Trên thế giới đã có nhiều công trình nghiên cứu, hội thảo về mối quan hệ giữa
BĐKH và các lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội. Có thể kể tới một số hội thảo
tiêu biểu:
- Tháng 11/ 2007: Hội nghị về nông nghiệp và BĐKH tại Hyderabad
(Ấn Độ) đã kết luận rằng từ thịt gà, gia cầm, sữa đến khoai tây, hành cùng các
loại thực phẩm khác nói chung là mọi thứ được dùng trên bàn ăn của thế giới,
dường như đang bị ảnh hưởng do tình trạng BĐKH. Các nhà nghiên cứu đang
cố gắng xác minh mức độ mà sự ấm lên của khí hậu trên toàn cầu sẽ tác động
đến sản xuất nông nghiệp và đề ra các biện pháp ứng phó với vấn đề này.
- Tháng 2/ 2009: Hội thảo “BĐKH lưu vực song Mê Kông” xoay quanh
nghiên cứu về BĐKH Châu Á trong thiên niên kỷ vừa qua nhằm dự báo và
định hướng các hoạt động tương lai. Bên cạnh đó, Hội nghị tập trung thảo
luận các bằng chứng mới về sự nóng lên của bề mặt đại dương cũng như các
hiện tượng liên quan đến nóng lên toàn cầu.
1.1.2. Ở Việt Nam

Tháng 8/2009: Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam áp dụng các

-

phương pháp và mô hình ước tính quốc tế với sự trợ giúp của một số cơ quan
4

Dương Thị Bền

4

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

chuyên môn và nhà tài trợ quốc tế, trong đó có chương trình phát triển của
Liên Hợp Quốc (UNDP) đã tính toán ba kịch bản cho Việt Nam. Kịch bản
được xây dựng theo các kịch bản phát thải khí nhà kính ở cấp thấp, trung bình
và cao. Hệ thống kịch bản này mới chỉ là những nghiên cứu bước đầu nhưng
sẽ là cơ sở cho các bộ, ban, ngành, địa phương điều chỉnh chiến lược cũng
như quy hoạch của mình.
Tháng 11/2009, Viện Nghiên cứu BĐKH - Đại học Cần Thơ chính thức

-

tuyên bố thành lập. Viện nghiên cứu đã liên kết với nhiều tổ chức quốc tế như
Quỹ Quốc tế Bảo vệ Tự Nhiên (WWF), Trung tâm vùng STAR Đông Nam

Á…tổ chức hội thảo “Đánh giá nhanh tác động, tính dễ tổn thương và khả
năng thích ứng với BĐKH và lũ lụt ở Đồng Bằng Sông Cửu Long”
1.2. Cơ sở lý luận của đề tài
1.2.1 Khái quát về Biến đổi khí hậu
1.2.1.1. Khái niệm về khí hậu.
Theo giáo trình tài nguyên khí hậu NXB-DDHQGHN-Mai Trọng
Thông và Hoàng Xuân Cơ, có các quan niệm về khí hậu khác nhau của nhiều
tác giả như sau:
Các quan niệm về khí hậu:
Theo Vôâycốp: Khí hậu là trạng thái thời tiết trung bình
Theo Phêđôrôp: Khí hậu là tổng hợp của thời tiết
Theo Béc: Khí hậu là một bộ phận của các quá trình địa lý
Theo quan điểm hiện đại: Khí hậu là trạng thái vật lý tổng quát của hệ
thống không khí bao quanh trái đất, hình thành dưới tác dụng tương hỗ giữa
bức xạ mặt trời, hoàn lưu khí quyển và địa lí.
1.2.1.2. Khái niệm về biến đổi khí hậu?

5

Dương Thị Bền

5

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp


Tóm lại có thể hiểu: “Biến đổi khí hậu là sự thay đổi của hệ thống khí
hậu gồm khí quyển, thuỷ quyển, sinh quyển, thạch quyển hiện tại và trong
tương lai bởi các nguyên nhân tự nhiên và nhân tạo".
1.2.2.Nguyên nhân của BĐKH
Do sự gia tăng các hoạt động ra các chất thải khí nhà kính, các hoạt
động khai thác quá mức, các bể hấp thụ khí như sinh khối, rừng, các hệ sinh
thái biển, ven bờ và đất liền khác.
1.2.3. Các biểu hiện của biến đổi khí hậu
Sự nóng lên của khí quyển và Trái Đất nói chung.
Sự thay đổi thành phần và chất lượng khí quyển có hại cho môi trường
sống của con người và các sinh vật trên Trái Đất.
Sự dâng cao mực nước biển do băng tan dẫn tới sự ngập úng của các
vùng đất thấp và các đảo nhỏ ven biển.
Sự di chuyển của các đới khí hậu tồn tại hàng nghìn năm trên các vùng
khác nhau của trái đất dẫn đến nguy cơ đe dọa sự sống của các loài sinh vật,
các hệ sinh thái và hoạt động của con người.
Sự thay đổi cường độ hoạt động của quá trình hoàn lưu khí quyển, chu
trình tuần hoàn nước trong tự nhiên và các chu trình sinh địa hóa khác.
Sự thay đổi năng suất sinh học của các hệ sinh thái, chất lượng và thành
phần của thủy quyển, sinh quyển và các địa quyển.
1.2.4. Hậu quả của biến đổi khí hậu
Khi BĐKH xảy ra có thể gây nên những hậu quả nghiêm trọng như mực nước
biển đang dâng lên, các núi băng và sông băng đang teo nhỏ, những đợt nắng
nóng gay gắt, bão lụt, hạn hán, dịch bệnh, các tác hại đến kinh tế, chiến tranh
và xung đột, mất đa dạng sinh học, các hệ sinh thái bị phá hủy.
1.2.5 Ảnh hưởng của sự biến đổi khí hậu

6

Dương Thị Bền


6

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

Ảnh hưởng của sự BĐKH tác dụng lên tất cả mọi mặt như : Tài nguyên
đất, Tài nguyên nước, Tài nguyên không khí và Sinh quyển…
1.2.6. Giải pháp ứng phó và thích ứng với Biến đổi khí hậu
1.2.6.1. Giảm sản xuất nhiệt điện, tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng
tái tạo
Như năng lượng Mặt trời, năng lượng gió, năng lượng thủy triều, năng
lượng địa nhiệt, năng lượng sinh khối (biomas), năng lượng khí sinh học
(biogas). Mục đích của việc sử dụng năng lượng tái tạo này là giảm lượng khí
thải CO2 đối với Trái Đất.
1.2.6.2. Chặn đứng nạn phá rừng, tích cực bảo vệ rừng và trồng rừng
Chặn đứng nạn phá rừng đồng thời tích cực tham gia bảo vệ và trồng rừng,
phủ xanh đất trống đồi núi trọc sẽ có tác dụng lớn trong việc giảm thiểu nguy
cơ biến đổi khí hậu.
1.2.6.3. Tiết kiệm năng lượng để giảm lượng khí CO2 thải ra bầu khí quyển
Phương tiện giao thông là một trong những nguyên nhân thải ra môi
trường một lượng lớn khí CO2 và các loại khí độc khác như xe máy, xe ô tô…
thay vì đi lại bằng xe máy, ô tô mọi người chúng ta nên đi bằng những
phương tiện công cộng như xe buýt, đi xe đạp. Với các loại phương tiện đi lại
này sẽ tiết kiệm không chỉ xăng dầu mà còn hạn chế khí thải gây ô nhiễm môi
trường.

Nên sử dụng các thiết bị dân dụng tiết kiệm như bóng đèn compact, các
loại pin nạp.
1.2.6.4. Ăn uống thông minh, tăng cường rau, hoa quả
Canh tác hữu cơ, gieo trồng các loại rau, hoa quả không dung phân hóa
học, thuốc trừ sâu..
1.2.6.5.Giảm tiêu thụ nhựa plastic

7

Dương Thị Bền

7

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

Một trong những phương án kinh tế nhất là tiết kiệm giảm chi tiêu, điều
này không chỉ đúng trong cuộc sống hàng ngày mà nó còn có tác dụng làm
giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Ví dụ như giảm dùng các loại bao gói sẽ
giảm được đáng kể chi phí sản xuất lẫn phí tái chế. Một trong những vấn đề
bức xúc hiện nay là sử dụng quá nhiều các loại bao gói có nhiều nguồn gốc từ
nhựa plastic đã gây nên hiệu ứng “ô nhiễm trắng”.
1.2.6.6. Cải tạo, nâng cấp hạ tầng
Xây dựng các cầu thang điều chỉnh nhiệt độ…sẽ tiết kiệm được rất
nhiều nhiên liệu và giảm mức phát thải khí thải. Ngoài ra, các công trình giao
thông như cầu đường cũng là yếu tố cần đầu tư thỏa đáng. Đường tốt không

chỉ giảm nhiên liệu xe cộ mà còn giảm cả khí phát tán độc hại hoặc sử dụng
các loại lò đốt trong công nghiệp như lò khí hóa than, lò dùng trong sản xuất
xi măng cũng sẽ giảm được rất nhiều khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
1.2.6.7.Ứng dụng các công nghệ mới trong việc bảo vệ Trái Đất
Hiện nay, các nhà khoa học đang tiến hành thử nghiệm mới như quá
trình can thiệp kỹ thuật địa chất hay kỹ thuật phong bế mặt trời…nhằm giảm
hiệu ứng nhà kính.
kỹ thuật phát tán các hạt Sulphate vào không khí để nó thực hiện quá
trình làm lạnh bầu khí quyển.
1.2.6.8. Giáo dục tuyên truyền cho sinh viên, học sinh trong nhà trường
Tích hợp BĐKH vào các học phần Sinh học trong giảng dạy và học tập
ở các trường đại học, tích hợp biến đổi khí hậu vào nội dung các bài học trong
sách giáo khoa Sinh học ở cấp học Trung học phổ thông (từ lớp 6 đến lớp 12).
Vận động mọi người trong gia đình và cộng đồng quan tâm đến Biến
đổi khí hậu, từ đó mọi người lo lắng về tác hại, nguyên nhân, hậu quả và có
trách nhiệm đối phó với BĐKH.
1.2.7. Phương pháp giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu trong dạy học

8

Dương Thị Bền

8

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp


1.2.7.1 Tích hợp là gì?
Quan niệm về tích hợp:
Tích hợp được hiểu là sự kết hợp, lồng ghép các mục tiêu khác nhau
thông qua một hoạt động nào đó.
Tích hợp là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống, ở những mức độ
khác nhau, các kiến thức, kĩ năng thuộc các môn học khác nhau hoặc các hợp
phần của bộ môn thành phần nội dung thống nhất, dựa trên cơ sở các mối liên
hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập đến trong các môn học hoặc các học
phần của môn đó.
1.2.7.2. Khái niệm tích hợp biến đổi khí hậu
Như vậy, dựa trên khái niệm tích hợp có thể hiểu "tích hợp giáo dục
biến đổi khí hậu là sự lồng ghép các kiến thức về BĐKH vào các bài học, bài
tập, các bài ôn tập, ngoại khóa…Thông qua hệ thống câu hỏi, trò chơi…
nhằm cung cấp cho học sinh những thông tin về thực trạng của BĐKH,
nguyên nhân, hậu quả và các biện pháp ứng phó với BĐKH từ đó hình thành
ý thức cho HS về mức độ nghiêm trọng của việc BĐKH".
1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài
Thực trạng dạy học tích hợp giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu
trong dạy học môn sinh học 12 (cơ bản), THPT
1.3.1 Về phía giáo viên
Về nhận thức: Phần lớn số GV được điều tra đều có nhận thức đầy đủ
và đúng đắn về vấn đề GDBĐKH chiếm (50%), còn lại 50% GV nhận thức
tương đối đầy đủ và chưa đầy đủ.
Về thái độ: 75% GV có thái độ tích cực đối với GDBĐKH. Tuy nhiên,
vẫn còn một bộ phận GV chưa có thái độ tích cực trong việc GDBĐKH cho
HS của mình.

9


Dương Thị Bền

9

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

Về hình thức tổ chức và phương pháp: Qua điều tra thì các GV đều cho
rằng có thể sử dụng cả dạy học nội khóa và ngoại khóa cho GDBĐKH. Tuy
nhiên, các hoạt động ngoại khóa cho HS không được tổ chức một cách thường
xuyên do điều kiện thời gian và cơ sở vật chất của nhà trường phổ thông.
Thực tế đánh giá về mức độ tích hợp nội dung GDBĐKH qua các tiết
dạy của mình, các GV cũng thẳng thắn nói rằng chỉ thỉnh thoảng mới tích hợp
được nội dung giáo dục ứng phó BĐKH vào bài học.
1.3.2 Về phía học sinh
Qua điều tra cho thấy việc nhận thức về vấn đề BĐKH của học sinh
THPT còn rất hạn chế và chưa đầy đủ hoặc có cái nhìn sai lệch, phiến diện.
Về thái độ: Đa số HS khi được hỏi đều có thái độ tích cực đối với các
vấn đề về BĐKH.
Về hành vi: Do nhận thức của HS còn thiếu về các vấn đề BĐKH dẫn
tới hành động liên quan đến BĐKH còn hạn chế hơn nhiều.

10

Dương Thị Bền


10

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

CHƯƠNG 2: TÍCH HỢP GIÁO DỤC ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI
KHÍ HẬU TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 12 (CƠ BẢN)

2.1. Mục tiêu của giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu qua dạy học môn
sinh học ở THPT
Kiến thức
Học sinh phải nắm được những sự kiện, mức độ của sự biến đổi (tuy
nhiên cả những ưu điểm của xã hội xanh và lành mạnh), các hậu quả, tiềm
năng, giải pháp có thể thực hiện và chiến lược lãnh đạo mà nó có thể dẫn tới
một con đường phát triển bền vững.
Học sinh hiểu rõ được hậu quả nghiêm trọng của BĐKH, dựa trên
những hiện tượng, vấn đề về môi trường xung quanh nơi họ sống cũng như
trong khu vực và trên toàn cầu.
HS phân tích được mối tác động tương hỗ giữa các yếu tố kinh tế - xã
hội, chính trị, văn hóa, môi trường…tới BĐKH.
HS hiểu rõ được vai trò và sự tác động của con người tới toàn bộ môi
trường sống dẫn đến BĐKH.
2.1.2 Kĩ năng
Bồi dưỡng kĩ năng về BĐKH để hạn chế và ứng phó với những hậu quả
khôn lường do BĐKH gây ra trong thực tế cuộc sống.
Giáo dục cung cấp cho người học hệ thống kiến thức khoa học, bồi

dưỡng phương pháp tư duy sáng tạo và kĩ năng hoạt động thực tiễn, nâng cao
trình độ học vấn, phát triển năng lực của mỗi các nhân và hình thành lối sống
văn hóa, đứng trước nguy cơ BĐKH, giáo dục phổ thông có trách nhiệm và
khả năng đóng góp một cách có hiệu quả vào việc tăng cường nhận thức và
khả năng ứng phó với BĐKH.
2.1.3 Thái độ
11

Dương Thị Bền

11

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

Giáo dục về biến đổi khí hậu phải giúp cho học sinh có hiểu biết về
hiện tượng biến đổi khí hậu, nguyên nhân và những tác động của nó tới đời
sống con người và những biện pháp hạn chế các tác nhân dẫn đến BĐKH gây
ra. Từ đó chuẩn bị cho học sinh tâm thế sẵn sàng tham gia các hoạt động
nhằm chống lại hạn chế sự BĐKH.
Giáo dục cho thế hệ trẻ trở thành công dân toàn cầu, có cảm xúc cá
nhân thuộc về một hành tinh, một cộng đồng nhân đạo, yêu quí và làm bạn
với tự nhiên.
2.2. Nội dung về giáo dục biến đổi khí hậu
Nội dung của giáo dục biến đổi khí hậu cần đề cập đến:
- Khái niệm/ thuật ngữ về biến đổi khí hậu.

- Hệ thống sống tác động lên khí hậu và khí hậu cũng tác đông ngược
lại.
- Các yếu tố của hệ thống sống.
- Hiện trạng, nguyên nhân của sự biến đổi khí hậu, đặc biệt là những
nguyên nhân do con người tạo ra như phát thải khí nhà kính gây nên sự ấm
lên toàn cầu…
- Hậu quả của biến đổi khí hậu và tác động của nó trên phạm vi toàn
cầu, quốc gia và khu vực - địa phương.
- Những biện pháp hạn chế các tác nhân gây nên biến đổi khí hậu trên
phạm vi toàn cầu, quốc gia và địa phương.
- Ứng phó trước tác động của biến đổi khí hậu ở Việt Nam
- Cung cấp, rèn luyện những kỹ năng cần thiết để ứng phó với thiên tai
do biến đổi khí hậu gây nên ở địa phương
2.3 Các phương thức giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu
Ở phổ thông có thể sử dụng là 3 phương thức: tích hợp, lồng ghép và
liên hệ để dạy GDƯPBĐKH.

12

Dương Thị Bền

12

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp


Tích hợp: sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống, ở những mức độ
khác nhau, các kiến thức, kĩ năng thuộc các môn học khác nhau hoặc các hợp
phần của bộ môn thành phần nội dung thống nhất, dựa trên cơ sở các mối liên
hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập đến trong các môn học hoặc các học
phần của môn đó, đảm bảo sự tích hợp đầy đủ về mặt nội dung.
Mô phỏng hình thức tích hợp
NỘI DUNG DẠY HỌC

GD
BĐKH

Lồng ghép: Là phương thức mang tính chất của sự sắp xếp đặc biệt
nhiều hơn. Nó mở rộng và làm phong phú thêm bài học bằng cách bổ sung
kiến thức và thêm vào những ví dụ GDBĐKH. Qua phương thức này, HS sẽ
dễ dàng tiếp thu bài học bởi những ví dụ sinh động và nguồn tri thức được mở
rộng, nhờ vậy sẽ làm cho chất lượng và hiệu quả giờ học được nâng cao.
Mô phỏng hình thưc lồng ghép

NỘI DUNG DẠY HỌC

BIẾN ĐỔI
KHÍ HẬU

GIÁO DỤC MÔI TRƯỜNG

Liên hệ: Là phương thức nhắc đến số kiến thức tương tự của một môn hoặc
ngoài thực tế liên quan đến nội dung bài học để học sinh hiểu rõ vấn đề và
tiếp thu bài học dễ dàng hơn.
Mô phỏng hình thức liên hệ
13


Dương Thị Bền

13

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

NỘI DUNG DẠY HỌC

MỘT MÔN KHÁC

2.4. Tích hợp nội dung GDƯPBĐKH vào dạy phần bảy chương II và III
sinh học 12 (cơ bản)
2.4.1 Tầm quan trọng của GDƯPBĐKH trong dạy học sinh học 12 (cơ bản)
Việt Nam là môt trong năm nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của hiện
tượng BĐKH. Theo báo cáo của Liên Hợp Quốc (LHQ) trong các nguyên
nhân gây BĐKH toàn cầu 90% là do con người gây ra như phá rừng, sản xuất
công nghiệp, nông nghiệp, giao thông vận tải, sinh hoạt, dân số tăng nhanh…
và 10% là do tự nhiên. Do đó việc bảo vệ môi trường góp phần hạn chế
BĐKH hiện nay và trong tương lai đẻ nâng cao chất lượng cuộc sống bảo vệ
sức khỏe cho con người “mang tính toàn cầu”.
2.4.2 Khái quát nội dung phần bảy. SINH THÁI HỌC
Ở phần bảy SINH THÁI HỌC bao gồm có 3 chương
2.5. Một số địa chỉ tích hợp giáo dục ứng phó với biến đổi khí hậu trong
phần bảy Chương II – Quần xã sinh vật và Chương III - Hệ sinh thái,

sinh quyển và bảo vệ môi trường, sinh học 12 (cơ bản)
Tên
bài
Bài 40

Địa chỉ tích hợp

Nội dung tích

Câu hỏi và phương thức

hợp
tích hợp
II.1. Đặc trưng cơ Ảnh hưởng của -Khi khí hậu thay đổi thì có
bản

của

thành BĐKH đến sự ảnh hưởng đến thành phần

phần loài trong phân bố các loài không? Vì sao?
quần xã

loài sv trong - Số lượng cá thể trong các

14

Dương Thị Bền

14


K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp
quần xã. Biện loài nhiều hay ít có ảnh
pháp

khắc hưởng đến khí hậu không?

phục

- Theo em để ổn định thành
phần loài thì cần những điều
kiện gì?
- Tại sao nói loài ưu thế có
ảnh hưởng rất lớn tới khí hậu
môi trường?
- Em đã làm gì để góp phần
ổn định thành phần loài chưa?

II.2. Đặc trưng Ảnh hưởng của - Khi nhiệt độ trái đất nóng
của phân bố cá BĐKH đến sự lên các loài sv sẽ có sự phân
thể trong không phân bố các bố ntn?
gian QX

loài sv trong - Để đảm bảo sự phân bố theo
quần xã.


chiều dọc cần thực hiện
những biện pháp nào?
- Sự phân bố các loài sinh vật
trong quần xã có tác động
như thế nào đến môi trường
sống?
- Khi các loài sinh vật phân
bố không đồng đều thì có ảnh
hưởng đến khí hậu không?

15

Dương Thị Bền

15

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2
III.1.

Các

quan

hệ

sinh thái


Khóa Luận tốt nghiệp

mối BĐKH

ảnh -Khi các mối quan hệ hỗ trợ

trong hưởng tới các hoặc đối kháng bị phá vỡ thì
mối quan hệ sẽ có hiện tượng gì?
trong sinh thái. - BĐKH có ảnh hưởng đến
các mối quan hệ sinh thái
không?
- Những hoạt động khai thác
tài nguyên không hợp lí có
ảnh hưởng đến các mối quan
hệ sinh thái không?

III.2 Hiện tượng Biện

pháp - Hiện tương khống chế sinh

khống chế sinh khắc

phục học có những ưu điểm gì?

học

BĐKH

- Hiện nay hiện tượng khống

chế sinh học đã được áp dụng
rộng rãi chưa?
- Ở địa phương em có thường
xuyên sử dụng biện pháp

Bài 41

Diễn

khống chế sinh học không?
thế Ảnh hưởng của - Khi môi trường chưa có SV

nguyên sinh

quần xã sv tới nào đến khi môi trường có

II.1

BĐKH

các SV xuất hiên thì khí hậu
có thay đổi hay không?
- Để duy trì diễn thế nguyên
sinh ta cần phải làm gì?
- Khi có một quần xã rừng
nguyên sinh ổn định sẽ giản
thiểu được những thiên tai

16


Dương Thị Bền

16

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp
nào?
- em hãy kể tên một số rừng
nguyên sinh ở Việt Nam mà
em biết.

II.2 Diễn thế thứ Ảnh hưởng của - Nguyên nhân nào dẫn đến
sinh

quần xã sv tới diễn thế thứ sinh?
BĐKH.

- Khi quần xã sv bị con người
khai thác đến mức hủy diệt sẽ
dẫn đến hậu quả gì?
- Em đã có hành động gì để
bảo vệ tài nguyên thiên nhiên
chưa?
- Em hãy kể một số diễn thế
thứ sinh tại địa phương em


mà em biết.
III. Nguyên nhân Ảnh hưởng của - Nguyên nhân nào dẫn đến
của diễn thế sinh BĐKH
thái

đến sự thay đổi khí hậu

quá trình diễn - Trong hai nguyên nhân trên
thế sinh thái

nguyên nhân nào là chủ yếu
dẫn tới BĐKH?
- Sau một trận lũ lụt sẽ có
những loại diễn thế sinh thái
nào? có ảnh hưởng lớn đến
môi trường hay không?
- Để khác phục sự biến đổi
của khí hậu ta cần phải có
những biện pháp gì?

17

Dương Thị Bền

17

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2


Khóa Luận tốt nghiệp
- Em đã làm có làm gì để góp
phần ứng phó biến đổi khí

IV.

Tầm

trọng của

quan Biện

hậu?
pháp - Là chủ nhân tương lai của

việc ngăn

chặn, đất nước em đã có kế hoạch

nghiên cứu diễn khắc phục của gì để bảo vệ môi trường
thế sinh thái

BĐKH

chưa?
- Biện pháp như thế nào thì
được coi là khai thác hợp lý
các ngồn tài nguyên thiên
nhiên?

- Nếu khai thác các nguồn tài
nguyên thiên nhiên không
hợp lý có gây ra BĐKH
không? hậu quả của việc

Bài 42

BĐKH?
I.Khái niệm hệ Ảnh hưởng của -Theo em hệ sinh thái là hệ
sinh thái

BĐKH đến hệ kín hay hệ hở?
sinh thái.

- Khi quần xã có sự thay đổi
thì sinh cảnh có thay đổi theo
không?
- BĐKH xảy ra sẽ tác động
lên hệ sinh thái như thế nào?

II.

Các

thành

- Theo em vi sinh vật sản

phần cấu trúc của


xuất có vai trò gì đối với môi

hệ sinh thái

Xây dựng biện trường không?
pháp

ngăn - Em hãy kể tên một số sinh

18

Dương Thị Bền

18

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp
chặn và khắc vật sản xuất có khả năng sử
phục hậu quả dụng năng lượng mặt trời để
BĐKH

dựa tổng hợp nên các chất hữu cơ.

vào vai trò của -Nếu vi sinh vật sản xuất
SVXS


không thực hiện chức năng
thì khí hậu sẽ bị ảnh hưởng
như thế nào?
- Nếu chỉ có sinh vật tiêu thụ
mà không có sinh vật phân
giải thì sẽ gây ra hiện tượng
gì?
- Nếu thành phần cấu trúc của
hệ sinh thái thay đổi thì sẽ
gây nên hậu quả gì?
_ Theo em hiện tượng sóng
thần ở nhật bản có làm thay
đổi thành phần cấu trúc của

hệ sinh thái không? Vì sao?
III. Các kiểu hệ Xây dựng biện - Hệ sinh thái nhân tạo khác
sinh thái chủ yếu pháp bảo vệ sự hệ sinh thái tự nhiên như thế
trên trái đất

đa

dạng

sinh thái

hệ nao?
-Nếu hệ sinh thái tự nhiên bị
khai thác cạn kiệt mà không
có hệ sinh thái nhân tạo thì
trái đất sẽ như thế nào?

- Ở Việt Nam hình thức khai
thác 2 hệ sinh thái này đã hợp

19

Dương Thị Bền

19

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp
lí chưa?
- Con người vận dụng kiến
thức về thành phần cấu trúc
của hệ sinh thái trong việc tạo
hệ sinh thái nhân tạo như thế
nào?
-Hãy nhận xét về việc xây
dựng hệ sinh thái nhân tạo
hiện nay ở Việt Nam và ở địa
phương.
- Con người đã tác động như
thế nào lên các hệ sinh thái
trên trái đất? Và chiều hướng
diễn biến của các hệ sinh thái
ngày nay?

- Vậy thì ngay từ bây giờ
chúng ta phải làm gì dể bảo
vệ môi trường trên trái đất

này?
2.6. Một số giáo án có sử dụng tích hợp biến đổi khí hậu

PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

20

Dương Thị Bền

20

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

1. Kết luận
- Với kết quả nghiên cứu bước đầu của đề tài, chúng tôi rút ra những kết
luận như sau:
- Dạy học GDBĐKH trong dạy học có vai trò lớn, giá trị lớn góp phần
thực hiện tốt mục tiêu giáo dục phát triển bền vững.
- Học sinh nhận thức rõ hoạt động hôm nay ảnh hưởng đến sự BĐKH
trong tương lai.
Qua điều tra cho thấy:

- Đối với GV nhận thức được vai trò, tầm quan trọng và xác định được
nội dung, phương pháp tích hợp, lồng ghép và liên hệ.
- Đối với HS nhận thức về kiến thức BĐKH chưa đầy đủ còn rất hạn
chế hoặc còn có cái nhìn sai lệch và phiến diện. Song đa số HS có thái độ tích
cực đối với vấn đề BĐKH và rất hứng thú với các bài học có tích hợp nội
dung BĐKH từ đó hình thành ý thức bảo vệ môi trường và các kĩ năng ứng
phó biến đổi khí hậu.
- Lựa chọn phương pháp dạy học hợp lý cho từng nội dung VD: Phương
pháp trực quan, bài tập nhóm, trò chơi…chuyên đề dạy học.
- Đã chỉ ra một số địa chỉ và thiết kế một số bài giảng tích hợp GDBĐKH
trong Phần bảy Chương II - QUẦN XÃ SINH VẬT và Chương III - HỆ
SINH THÁI, SINH QUYỂN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG Đã có nội dung
tích hợp GDBĐKH. Sinh học 12 (cơ bản) THPT. Thông qua trao đổi với giáo
viên phổ thông đều thống nhất khẳng định các thiết kế bài giảng có tính khả
thi và góp phần nâng cao chất lượng dạy học Sinh học 12 (cơ bản), THPT.

2. Kiến nghị
Qua quá trình nghiên cứu đề tài, tôi xin có một số kiến nghị sau:

21

Dương Thị Bền

21

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2
-


Khóa Luận tốt nghiệp

Cần nhận thức đầy đủ và đúng đắn tầm quan trọng cũng như tính cấp thiết của
việc GDBĐKH trong dạy học sinh học nói chung và sinh học 12 ( cơ bản) nói
riêng.
- Trường học, ban ngành cần chú ý đến việc động viên khuyến khích
giáo viên đưa nội dung tích hợp GDBĐKH vào trong bài giảng. Đầu tư trang
thiết bị, phương tiện dạy học hiện đại như: máy tính, máy chiếu, phim video,
tranh ảnh… để nâng cao hiệu quả GDBĐKH cho các trường học, nhất là vùng
nông thôn, vùng sâu, vùng xa…
- GV cần sưu tầm tranh ảnh, các đoạn phim video…về BĐKH. Hiểu rõ
các cơ sở, nguyên tắc khi phân tích nội dung GDBĐKH trong dạy học
- Ngoài ra các tổ chức xã hội, khu dân cư, tổ chức cho HS học tập,
nghiên cứu để thấy được những biểu hiện cũng như hậu quả của BĐKH ở địa
phương mình. Đoàn thanh niên, các tổ chức khác tổ chức các cuộc thi, văn
nghệ, tổ chức tọa đàm…tìm hiểu kiến thức BĐKH để nâng cao năng lực nhận
thức và kích thích hứng thú học tập của HS.
- Do thời gian nghiên cứu có giới hạn đề tài mới nghiên cứu ở những
bước đầu, cần có thêm những nghiên cứu trong thời gian sắp tới để đề tài
hoàn thiện hơn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thành Đạt, Phạm Văn Lập, Đặng Hữu Lanh, Mai Sỹ Tuấn, “Sinh

học 12 (cơ bản)”, Nxb GD, Hà Nội.
22

Dương Thị Bền


22

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

2. Nguyễn Thành Đạt, “sách giáo viên”, Nxb Giáo Dục.
3. Ngô Văn Hưng, Nguyễn Hải Châu, Lê Hồng Điệp, Nguyễn Thị Hồng

Liên, “Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng môn Sinh học 12”,
Nxb Giáo dục.
4. Mai Trọng Thông và Hoàng Xuân Cơ, Giáo trình “Tài nguyên khí hậu”
Nxb ĐHQG Hà Nội.
5. Trần Thục, (2010) “Xây dựng Chương trình Mục tiêu Quốc gia Ứng phó
với BĐKH”, Hội thảo diễn đàn đối thoại chính sách về BĐKH và Chương
trình Mục tiêu ứng phó với BĐKH.
6. Tổ chức khí tượng thế giới, “Tháng 4 - 2010, nóng nhất lịch sử” , Báo tiền
phong số 142(22/5/2010)
7. Nguyễn Đức Ngữ, (2008) “BĐKH và phát triển bền vững ở việt nam”,
Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần thứ ba”, Nxb ĐHQG Hà Nội.
8. Dương Tiến Sỹ, (2008) “Tích hợp giáo dục môi trường trong dạy học
Sinh học phổ thông”, Chuyên đề đào tạo thạc sĩ chuyên ngành lí luận và
phương pháp dạy học Sinh học - Mã số 60-40-10”.
9. Nguyễn Văn Cường “Tổng quan về BĐKH và tác động của chúng đến
hoạt động của con người”
10. Chỉ thị số 35/2005/CT-TTG ngày 17/10/2005 của thủ tướng chính phủ về
việc tổ chức thực hiện Nghị định Kyoto thuộc công ước khung của liên

hiệp quốc về BĐKH.
11. Kỉ yếu hội thảo khoa học (2009) “Nâng cao nhận thức và năng lực ứng
phó với những thách thức của BĐKH”
12. Các webside:
/> /> />
hien-nay.html
/>
-

mod=newsdetail&newsid=3424&sesid=38
Báo điện tử: .
Báo điện tử:

23

Dương Thị Bền

23

K34B Sinh-KTNN


Trường ĐHSP Hà Nội 2

Khóa Luận tốt nghiệp

-

Chương trình môi trường Liên Hợp Quốc: http//unep.org
Đài truyền hình Việt Nam: http//vtv.vn

Báo nhân dân: http//nhandan.com.vn
/>
-

hoa/29653_8-hau-qua-chua-biet-cua-bien-doi-khi-hau.aspx
/>
24

Dương Thị Bền

24

K34B Sinh-KTNN