Phân tích bài thơ Bếp lửa
1. Mở bài: Trong cuộc đời, ai cũng có riêng cho mình những kỉ niệm của một thời
ấu thơ hồn nhiên, trong sáng. Những kỉ niệm ấy là những điều thiêng liêng, thân
thiết nhất, nó có sức mạnh nâng đỡ con người suốt hành trình dài và rộng của cuộc
đời. Bằng Việt cũng có riêng ông một kỉ niệm, đó chính là những tháng năm sống
bên bà, cùng bà nhóm lên cái bếp lửa thân thương. Không chỉ thế, điều in đậm
trong tâm trí của Bằng Việt còn là tình cảm sâu đậm của hai bà cháu. Chúng ta có
thể cảm nhận điều đó qua bài thơ “Bếp lửa” của ông. Bài thơ được ông sáng tác
năm 1963 lúc 19 tuổi và đang đi du học ở Liên Xô.
2. Thân bài:
a. Khái quát: Bài thơ đã gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về người bà và tình
bà cháu, đồng thời thể hiện lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của người cháu với
bà, với gia đình, quê hương, đất nước. Tình cảm và những kỉ niệm về bà được khơi
gợi từ hình ảnh bếp lửa. Ở nơi đất khách quê người, bắt gặp hình ảnh bếp lửa, tác
giả chợt nhớ về người bà.
b. Phân tích:
*Luận điểm 1: Bếp lửa khơi nguồn cảm xúc: Bài thơ bắt dầu bằng một hình ảnh
vô cùng quen thuộc:
Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm


Ba tiếng "Một bếp lửa" đã trở thành điệp khúc của bài thơ. Bếp lửa là hình ảnh
vô cùng gần gũi, quen thuộc với người dân VN. Hình ảnh bếp lửa ấm áp giữa cái
lạnh "chờn vờn sương sớm" thật thân thương với biết bao tình cảm ấp iu.
Từ láy "chờn vờn" diễn tả những làn khói mềm mại trong mỗi sớm mai đồng thời
còn gợi những mảnh kí ức tuổi thơ hiện về chập chờn như khói bếp.
Ấp iu: là một sáng tạo mới mẻ của nhà thơ trẻ. Đó là sự kết hợp và biến thế của hai
từ “ấp ủ” và “nâng niu”. Đặc biệt từ "ấp iu" vừa diễn tả chính xác công việc nhóm
lửa, vừa gợi ra bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng của người nhóm bếp.
Người bà mỗi sớm lại nhóm lên ngọn lửa, ngày này qua ngày khác, năm này qua

năm khác, suốt một cuộc đời. Hình ảnh "bếp lửa" rất tự nhiên, đánh thức cảm xúc
hổi tưởng của cháu về bà.
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa.
*Luận điểm 2: Hồi tưởng về bà và những tháng năm được sống bên bà
Nhớ về bếp lửa, nhà thơ nhớ đến người bà kính yêu của mình, kí ức về cuộc
sống nhọc nhằn của cả 2 bà cháu hiện về:
Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy
………………… còn cay…


Khổ thơ mang âm hưởng da diết, trĩu nặng cảm xúc đau thương qua 1 loạt hình
ảnh gợi tả: đói mòn đói mỏi, khô rạc ngựa gầy,… Đó là tuổi thơ bị ám ảnh bởi nạn
đói ghê rợn năm 1945.
- Hồi tưởng về những năm sống với bà trong những năm đầu của cuộc kháng chiến
chống Pháp:
Năm giặc đốt làng
…………….lầm lụi.
- Kí ức đã đưa nhà thơ trở về với những năm tháng kháng chiến hào hùng chống td
Pháp. Đó là thời kì mà:
Còn cháu và bà:

Mẹ cùng cha công tác bận không về

Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa

- Trong suốt 8 năm ấy, cháu đã gắn bó với bà, với bếp lửa, để mỗi sớm mai thức
dậy cháu bắt gặp bà đang ấp iu từng ngọn lửa mong manh.
- Cháu nhớ về những ngày mẹ cha đi công tác, bà trở thành người nuôi nấng, dạy

dỗ chăm chút cháu.
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe.
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học
- Câu thơ với nhịp thơ da diết, với cấu trúc “ bà – cháu” song hành được lặp đi lặp
lại nhiều lần diễn tả sự gắn bó bà cháu. Bà bảo cháu học hành, còn cháu ngoan
ngoãn nghe lời và đặc biệt biết đỡ đần và sớm chịu chung cùng bà những gian khổ,
khó khăn. Suốt quãng thời gian ấy cháu sống trong tình yêu thương và sự chở che


của bà. Đã bao năm trôi qua, xa cách về thời gian và không gian cũng không xóa
nhòa được kí ức tuổi thơ đó. Trong suốt thời gian ấy, chấu cùng bà gắn với bếp lửa.
Bếp lửa hiện diện như tình thương cưu mang ấm áp của bà với đứa cháu bé nhỏ.
- Cả cuộc đời bà vất vả lo toan, đến khi về già vẫn còn lo toan vất vả. Cuộc sống
khó khăn với bao thăng trầm nhưng bà vẫn luôn là chỗ dựa cho con cháu:
" Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi
Làng xóm bốn bên trở về lầm lụi
Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh
Vẫn vững lòng bà dặn cháu đinh ninh
Bố ở chiến khu bố còn việc bố
Mày có viết thư chớ kể này kể nọ
Cứ bảo nhà vẫn được bình yên"
- Trong gian khổ khó khăn, bàn tay khéo léo của bà vẫn thắp lên ngọn lửa:
Rồi sớm chiều bếp lửa bà nhen
Một ngọn lửa ấp ưu nồng đượm
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng
Cùng với hình tượng “ngọn lửa”, các từ ngữ chỉ thời gian: “rồi sớm rồi
chiều”, các động từ “nhen”, “ủ sẵn”, “chứa” đã khẳng định ý chí, bản lĩnh sống của
bà, cũng là của người phụ nữ Việt Nam giữa thời chiến. Điệp ngữ “một ngọn lửa”
cùng kết cấu song hành đã làm cho giọng thơ vang lên mạnh mẽ, đầy xúc động tự



hào. Tình thương, đức hi sinh, tính kiên trì nhẫn nại của bà là nguồn nhiên liệu vô
tận làm bừng sáng lên ngọn lửa vĩnh cửu truyền cảm ấy. Như thế, hình ảnh bà
không chỉ là người nhóm lửa, giữ lửa mà còn là người truyền lửa - ngọn lửa của sự
sống, niềm tin cho các thế hệ nối tiếp.

- Bếp lửa của bà đâu chỉ có ngọn lửa cụ thể được nhen bằng rơm, bằng củi mà nó
còn là ngọn lửa của tình yêu thương, của niềm tin và hi vọng. Nếu bếp lửa là cội
nguồn, là nơi sinh ra và nuôi dưỡng thì ngọn lửa chính là hình ảnh tượng trưng cho
niềm tin, tình yêu, hi vọng. Đó chính là sức sống bền bỉ, mãnh liệt không gì dập tắt
được trong cuộc đời lận đận nắng mưa của bà. Đó là vẻ đẹp của người phụ nữ VN.
Nói rộng ra là vẻ đẹp con người dân tộc VN. Chính bà đã:
Nhóm bếp lửa ấp ưu nồng đượm
Nhóm niềm yêu thương khoai sắn ngọt
bùi.
Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui
Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ
- Điệp từ "nhóm" mở đầu những câu thơ nhấn mạnh ý nghĩa kì diệu, thiêng liêng
của bếp lửa. Bà đã nhóm lên ngọn lửa để xua đi cái giá lạnh của mùa đông, để nấu
"nồi xôi gạo mới", làm ấm lòng trong những ngày đông giá để chia sẻ niềm vui
chung. Bếp lửa không chỉ được nhóm lên bằng hai bàn tay, bằng vật thể hữu hình


mà được nhóm lên bằng cả tấm lòng nhân hậu. Từ "bếp lửa" ấy bà đã nhóm lên
trong cháu ngọn lửa của niềm tin, của ước mơ và khát vọng về tương lai. "Bếp lửa"
ấy có khả năng nhen nhóm và nuôi dưỡng tâm hồn. Bên " bếp lửa" lồng lộng hình
ảnh của bà: nhân hậu, tần tảo, chịu thương chịu khó, lặng lẽ hi sinh và hết lòng
chăm lo cho con, cho cháu. Bà là chỗ dựa tinh thần, là mái ấm tình thương, là
người nhóm lửa, giữ lửa và truyền lửa từ đời này sang đời khác. Hình ảnh bà hiện
lên vừa vĩ đại vừa cao cả, vừa gần gũi, vừa thân thương.

* Luận điểm 3: Niềm thương nhớ của cháu
Giờ cháu đã đi xa
Có ngọn khói trăm tàu
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả
- Điệp từ "trăm" đã mở ra 1 thế giới rộng lớn với bao điều mới mẻ. Trong tình yêu
thương và cưu mang của bà, cháu đã khôn lớn trưởng thành. Cháu được sống với
niềm vui rộng mở, được đi xa, được sống trong tiện nghi hiện đại. Nhưng dù ở bất
cứ đâu, dù được sống trong cuộc sống đầy đủ thế nào thì cháu vẫn luôn nhớ về bà,
nhớ bếp lửa. Cháu không quên được cội nguồn, gia đình, quê hương xứ sở. Để rồi
sớm mai thức dậy, cháu từ hiểu mình:
Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?
- Bài thơ được kết thúc bằng câu hỏi tu từ: “Sớm mai này bà nhóm bếp lên
chưa?”. Câu hỏi tu từ ấy gợi cho người đọc cảm nhận như có một nỗi nhớ khắc


khoải, thường trực, một nỗi nhớ đau đáu khôn nguôi, luôn nhớ về bà. Nhớ về bà
cũng chính là nhớ về quê hương, nhớ về cội nguồn và chúng ta lại bắt gặp tình cảm
ấy “Đôi dòng tiễn đưa bà nội” mà tác giả viết khi bà nội qua đời, đó là những tình
cảm kính trọng, biết ơn, là nỗi nhớ thương da diết của đứa cháu dành cho người bà
kính yêu của mình: “Đôi mắt càng già càng thấm thía yêu thương – Dù da dẻ khô
đi, tấm lòng không hẹp lại – Giàu kiên nhẫn, bà còn hy vọng mãi – Chỉ mỗi ngày
rắn lại ít lời thêm”.
=> Hình ảnh bà và bếp lửa đã trở thành kí ức thiêng liêng, làm ấm lòng, nâng
đỡ cháu trên mọi bước đường đời.
III. Kết bài:
- Tác giả đã rất thành công trong việc sáng tạo một hình tượng vừa mang ý
nghĩa thực, vừa mang ý nghĩa biểu tượng: Bếp lửa.
- Kết hợp miêu tả, biểu cảm, tự sự và bình luận: giọng điệu và thể thơ tám chữ
phù hợp với cảm xúc, hồi tưởng và suy ngẫm.
- Bài thơ chứa đựng một ý nghĩa, triết lý thầm kín: những gì thân thiết của

tuổi thơ mỗi người đều có sức toả sáng, nâng đỡ con người suốt hành trình dài
rộng của cuộc đời. Tình yêu thương và lòng biết ơn bà chính là một biểu hiện cụ
thể của tình yêu thương, sự gắn bó với gia đình, quê hương, đất nước.
…………………………………………………….