Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu á

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (863.52 KB, 72 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
Khoa TM – DL – Mar
 

Môn: QUẢN TRỊ KINH DOANH QUỐC TẾ
Đề tài

TOÀN CẦU HÓA VÀ MÔI TRƯỜNG VĂN
HÓA CHÂU Á

GVHD: Th.S.QUÁCH THỊ BỬU CHÂU
Nhóm: Skyline

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á
Tháng 11 năm 2011



NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

1.1.3 Tác động của toàn cầu hóa............................................................................10
1.1.3.1 Tích cực...................................................................................................10
1.1.3.2 Tiêu cực...................................................................................................11
1.2 Văn hóa. ..........................................................................................................11
1.2.1 Khái niệm......................................................................................................11
1.2.2 Chức năng của văn hóa.................................................................................12
1.2.3 Các yếu tố của văn hóa..................................................................................12
2. NÉT VĂN HÓA TIÊU BIỂU CỦA HAI QUỐC GIA.........................................13
•...Điểm tương đồng...................................................................................13
Tôn giáo...................................................................................................13
Hệ thống chữ viết....................................................................................13
Thư pháp..................................................................................................13
Điêu khắc.................................................................................................13
Sự phân biệt giới......................................................................................14
Võ thuật...................................................................................................14
2.1 Trung Quốc.....................................................................................................14
2.1.1 Lịch sử lâu đời.........................................................................................14
Trang 4

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

2.1.2 Sườn xám.................................................................................................15
2.1.3 Ẩm thực....................................................................................................15
2.1.4 Phim Trung Quốc....................................................................................16
2.1.5 Võ thuật Trung Hoa.................................................................................17
2.1.6 Thư pháp..................................................................................................17
2.2 Nhật Bản.........................................................................................................17

2.2.1 Ẩm thực.....................................................................................................17
2.2.2 Trà đạo.......................................................................................................18
2.2.3 Hoa anh đào...............................................................................................18
2.2.4 Sumo..........................................................................................................18
2.2.5 Geisha........................................................................................................18
2.2.6 Kimono......................................................................................................19
2.2.7 Manga........................................................................................................19
2.2.8 Orgami.......................................................................................................19
3. MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA TRUNG QUỐC, NHẬT BẢN VÀ TÁC ĐỘNG
CỦA TOÀN CẦU HÓA...........................................................................................19
3.1 Ngôn ngữ.........................................................................................................19
3.1.1 Trung Quốc...............................................................................................19
3.1.2 Nhật Bản....................................................................................................20
3.2 Tôn giáo ..........................................................................................................22
3.2.1 Trung Quốc...............................................................................................22
3.2.2 Nhật Bản....................................................................................................23
3.3 Giá trị và thái độ.............................................................................................23
3.3.1 Trung Quốc...............................................................................................23
3.3.2 Nhật Bản................................................................................................25
Trang 5

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

3.4 Thói quen và cách ứng xử..............................................................................26
3.4.1 Trung Quốc...............................................................................................26
3.4.2 Nhật Bản....................................................................................................28
3.5 Văn hóa vật chất.............................................................................................30

3.5.1 Trung Quốc..............................................................................................30
3.5.2 Nhật Bản..................................................................................................30
3.6 Thẩm mỹ.........................................................................................................31
3.6.1 Trung Quốc..............................................................................................31
3.6.2 Nhật Bản..................................................................................................36
3.7 Giáo dục ..........................................................................................................38
3.7.1 Trung Quốc..............................................................................................38
3.7.2 Nhật Bản..................................................................................................39
3.8 Văn hóa kinh doanh.......................................................................................40
3.8.1 Trung Quốc..............................................................................................40
3.8.2 Nhật Bản..................................................................................................42
3.9 Phân tích các khía cạnh văn hóa của Geer Hofstede...................................46
3.10 Tổng kết những tác động tích cực và tiêu cực của toàn cầu hóa đến môi
trường văn hóa hai nước.........................................................................................50
3.10.1 Trung Quốc..................................................................................................50
3.10.2 Nhật Bản......................................................................................................54
4. ẢNH HƯỞNG CỦA SỰ KHÁC BIỆT VĂN HÓA HAI QUỐC GIA ĐẾN
KINH DOANH QUỐC TẾ.....................................................................................56
4.1 Sự khác biệt văn hóa hai quốc gia..............................................................56
4.2 Phân tích cơ hội và thách thức khi đầu tư vào hai thị trường Trung Quốc và
Nhật Bản..................................................................................................................60
Trang 6

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

4.2.1 Cơ hội............................................................................................................60
4.2.1.1 Trung Quốc..............................................................................................60

4.2.1.2 Nhật Bản..................................................................................................61
4.2.2 Thách thức.....................................................................................................62
4.2.2.1 Trung Quốc..............................................................................................62
4.2.2.2 Nhật Bản..................................................................................................63
4.3 Quốc gia, lĩnh vực và phương thức đầu tư quốc tế......................................64
4.3.1 Quốc gia và lĩnh vực đầu tư.......................................................................64
4.3.2 Chức năng sản phẩm và phương thức kinh doanh quốc tế........................66
4.3.2.1 Chức năng sản phẩm....................................................................66
4.3.2.2 Phương thức kinh doanh..............................................................66
4.3.2.3 Phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu gốm
của Việt Nam sang thị trường Nhật Bản và hướng phát triển sản phẩm..........67
• Nhu cầu sử dụng gốm tại Nhật Bản........................................................67
• Tình hình xuất khẩu gốm của Việt Nam sang Nhật................................68
• Quy trình nhập khầu gốm sang Nhật hiện nay........................................69
• Hệ thống phân phối.................................................................................69
• Phát triển sản phẩm.................................................................................70
LỜI KẾT..................................................................................................................71
Tài liệu tham khảo........................................................................................................72

LỜI MỞ ĐẦU

Trang 7

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

T

rong xu thế hội nhập và phát triển, tất cả các quốc gia trên thế giới đều chịu ảnh
hưởng khá lớn bởi những tác động tích cực, tiêu cực từ quá trình toàn cầu hóa.
Hiện nay, toàn cầu hóa đã là một xu thế tất yếu, nó ảnh hưởng đến mọi khía
cạnh tự nhiên, kinh tế, văn hóa , chính trị – pháp luật của mỗi quốc gia. Tuy nhiên,
mức độ tác động của nó đến mỗi yếu tố trên còn tùy thuộc vào sự phản ứng của quốc
gia đó. Có quốc gia chịu ảnh hưởng khá lớn và đang thay đổi bộ mặt đất nước một
cách nhanh chóng, kể cả đời sống vật chất lẫn tinh thần. Nhưng cũng có quốc gia vẫn
cố gắng bám lấy những giá trị văn hóa lâu đời, những nét truyền thống đáng tự hào
của dân tộc, cho nên toàn cầu hóa chỉ có tác động ở một số khía cạnh nào đó mà thôi.
Toàn cầu hóa diễn ra cũng mở ra nhiều cơ hội kinh doanh quốc tế như xuất
khẩu và đầu tư ra nước ngoài,…. Trong tất cả các yếu tố tác động đến hoạt động kinh
doanh quốc tế thì môi trường văn hóa là một trong những rào cản lớn quyết định sự
thành bại của các nhà đầu tư. Nếu không thực sự am hiểu về các yếu tố văn hóa của
một quốc gia, họ có thể đánh mất cơ hội kinh doanh đầy cám dỗ. Tuy nhiên, việc tìm
hiểu văn hóa của một quốc gia thật không dễ dàng, nhất là khi các giá trị văn hóa của
họ đang có sự thay đổi lớn do tác động của toàn cầu hóa. Bên cạnh đó, văn hóa kinh
doanh cũng đóng vai trò rất quan trọng, đòi hỏi các nhà đầu tư, nhà quản trị cần phải
tìm hiểu để phát triển các mối quan hệ và tạo điều kiện cho việc kinh doanh của họ trở
nên dễ dàng hơn.
Để nói lên tác động của toàn cầu hóa đến yếu tố văn hóa của các quốc gia,
nhóm Skyline đã chọn hai quốc gia tiêu biểu của khu vực châu Á, đó là Trung Quốc
và Nhật Bản, để phân tích cụ thể từng yếu tố văn hóa, xem các yếu tố đó đã chịu
những ảnh hưởng gì trong quá trình hội nhập. Qua bài phân tích này, chúng ta sẽ thấy
được những tác động tích cực cũng như tiêu cực do toàn cầu hóa mang lại cho hai
nước Trung Quốc và Nhật Bản. Đồng thời, sự khác biệt văn hóa hai quốc gia này ảnh
hưởng như thế nào đến kinh doanh quốc tế? Nó mang lại những cơ hội và thách thức
ra sao cho các nhà đầu tư nước ngoài? Bài tiểu luận của nhóm chúng tôi sẽ đi vào giải
đáp những thắc mắc trên và đưa ra hướng một hướng kinh doanh đầy triển vọng cho
các nhà đầu tư Việt Nam hiện nay.
NHÓM 1

TOÀN CẦU HÓA VÀ MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA
CHÂU Á

Trang 8

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM:
1.1. Toàn cầu hóa:
Toàn cầu hóa đã và đang là một quá trình tất yếu khách quan trong lịch sử
phát triển của nhân loại. Nó tác động mạnh mẽ không chỉ đến các chính sách quốc
gia mà còn len lỏi vào tận ngõ ngách đời sống con người.
Thuật ngữ toàn cầu hoá xuất hiện vào những năm 1950, với sự phổ biến các
phương tiện vận tải có động cơ, sự gia tăng các trao đổi thương mại quốc tế , và
được chính thức sử dụng rộng rãi từ những năm 1990 của thế kỷ thứ 20.
Vậy toàn cầu hóa là gì?
1.1.1. Khái niệm toàn cầu hóa
Toàn cầu hóa là xu hướng hội nhập và phụ thuộc lẫn nhau nhiều hơn của hệ
thống kinh tế toàn cầu, là sự hội nhập quốc tế của hàng hóa, kỹ thuật, lao động và
vốn. Nó thể hiện sự thực hành các chiến lược toàn cầu nhằm liên kết và phối hợp
các hoạt động quốc tế của công ty.
Toàn cầu hóa đề cập đến sự thống nhất ngày càng tăng của trật tự kinh tế thế
giới thông qua việc giảm các rào cản thương mại quốc tế như thuế, lệ phí xuất
khẩu, hạn ngạch nhập khẩu…Trong phạm vi kinh tế, toàn cầu hoá hầu như được
dùng để chỉ các tác động của thương mại nói chung và tự do hóa thương mại nói
riêng.

Một số ví dụ điển hình về quá trình toàn cầu hóa:
• Trao đổi hàng hoá vật chất, chuyển giao công nghệ, đầu tư vào cở sở hạ
tầng,…giữa các quốc gia trên thế giới.
• Các công ty nước ngoài đầu tư vốn vào nước ta dưới nhiều hình thức
như liên doanh, sở hữu cổ phiếu đối với các công ty cổ phần,…
• Giảm các rào cản thương mại như thuế nhập khẩu nguyên vật liệu, hàng
hóa từ các nước trong tổ chức WTO…
1.1.2. Toàn cầu hóa biểu hiện như thế nào?
Toàn cầu hóa có tác động đến hầu hết các lĩnh vực trong đời sống xã hội, từ tự
nhiên đến văn hóa, từ kinh tế đến chính trị –pháp luật. Nó len lỏi trong từng cử chỉ,
hành động hay cách suy nghĩ của con người. Nếu như trước đây, sau khi chiến
tranh thế giới thứ II kết thúc, thế giới chia thành hai cực đối lập, các nước Xã Hội
Chủ Nghĩa đóng kín cửa với thế giới bên ngoài và người Việt Nam chỉ biết đến
đồng hồ của Liên Xô, mà không hề biết đến đồng hồ của Thụy Sĩ hay bất cứ loại
đồng hồ nào khác thuộc phe đối lập. Thì ngày nay, chúng ta đã và đang xem Tivi
của Nhật Bản, uống Coca Cola của Mỹ và sử dụng điện thoại Nokia của Phần
Lan...Đó là ví dụ điển hình nhất cho thấy tác động của toàn cầu hóa đến đời sống
người dân một quốc gia.
Trang 9

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Tuy nhiên, toàn cầu hóa không chỉ biểu hiện ở một phạm vi nhỏ hẹp như trên
mà còn biểu hiện cụ thể trong nhiều lĩnh vực. Trong lĩnh vực kinh tế, nó biểu hiện
thông qua việc cho phép công ty nước ngoài đầu tư vào Việt Nam, cho phép hàng
ngoại nhập tràn ngập trên thị trường hoặc gia nhập vào các tổ chức thương mại thế
giới như WTO,… để cùng nhau phát triển. Trong chính trị, toàn cầu hóa thể hiện

qua việc ký kết các hiệp định, hiệp ước quốc tế nhằm giữ vững chủ quyền quốc
gia, đồng thời tạo mối quan hệ rộng rãi với các nước khác trên thế giới. Chủ
trương của Việt Nam là “Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy của tất cả các
nước trên thế giới”. Trong luật pháp, toàn cầu hóa thể hiện qua việc chỉnh sửa các
loại luật như luật đầu tư, luật thương mại,… cho phù hợp với quá trình hội nhập thế
giới. Còn trong đời sống văn hóa xã hội, toàn cầu hoá thể hiện qua cách ta ăn mặc,
ứng xử, cách ta sử dụng các phương tiện hỗ trợ như xe máy, tivi, điện thoại di
động,…
=> Tóm lại, toàn cầu hóa có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi khía cạnh kinh tế, chính
trị, văn hóa, xã hội,…của một quốc gia và biểu hiện trên nhiều phương diện khác
nhau. Biểu hiện này có thể được nhận biết một cách dễ dàng vì nó luôn hiện diện
trong đời sống hằng ngày của chúng ta, nhất là trong thời đại ngày nay, toàn cầu
hóa đang là một xu hướng tất yếu và không thể tránh khỏi.
1.1.3. Tác động của toàn cầu hóa
Mọi hiện tượng đều có hai mặt trái – phải, thuận – nghịch của nó, toàn cầu
hóa cũng vậy. Một mặt nó là làm tăng tốc độ phát triển kinh tế, đem lại kỹ thuật
mới làm tăng mức sống ở cả những nước giàu lẫn nước nghèo. Mặt khác, nó cũng
làm xói mòn nền văn hóa truyền thống địa phương, đe dọa sự ổn định kinh tế và
xã hội của các nước.
1.1.3.1.

Tác động tích cực

Trước hết, toàn cầu hóa làm tăng của cải vật chất, hàng hoá và dịch vụ thông
qua sự phân chia lao động quốc tế. Dưới tác động của những tiến bộ khoa học kỹ
thuật như tin học,viễn thông,…quan hệ giữa các khu vực trên thế giới ngày càng
gần gũi hơn. Đồng thời, việc không ngừng trao đổi hàng hóa, dịch vụ, chuyển giao
công nghệ và ký các hiệp ước, hiệp định quốc tế …đã gắn kết tình hữu nghị giữa
các quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao lưu văn hóa.
Hơn nữa, thương mại tự do giữa các quốc gia thành viên trong một tổ chức như

EU,…góp phần thúc đẩy nền kinh tế các nước thành viên cũng như các nước ngoài
tổ chức ngày càng phát triển. Một quốc gia đi lên sẽ kéo theo các quốc gia khác
tiến bộ theo. Với điều kiện như vậy, rất nhiều điều mới lạ từ các nền văn hóa khác
nhau bắt đầu du nhập vào, hòa lẫn với nền văn hóa truyền thống, thay đổi một
phần bộ mặt quốc gia. Điều quan trọng ở đây là làm sao để có thể hội nhập tốt
nhưng vẫn giữ được nét văn hóa truyền thống, đặc trưng của mình. Đó là một
thách thức lớn!

Trang 10

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Bên cạnh đó, toàn cầu hóa kinh tế cũng dẫn đến việc giảm bớt những hàng rào
kinh tế ngăn cách giữa các quốc gia => mở ra những cơ hội thị trường to lớn cho
tất cả các nước, mà trước hết là thị trường xuất - nhập khẩu. Khi tham gia vào quá
trình toàn cầu hóa, các quốc gia có cơ hội to lớn trong việc thu hút nguồn vốn đầu
tư nước ngoài, tiếp nhận được các công nghệ, kỹ thuật hiện đại, kinh nghiệm quản
lý tiên tiến của thế giới, rút ngắn khoảng cách tụt hậu. Đồng thời, sự cạnh tranh từ
bên ngoài cũng có thể làm cho các thị trường trong nước trở nên hiệu quả hơn
bằng cách tăng cường sức ép cạnh tranh đối với những cái mà trước đây là độc
quyền nội địa.
1.1.3.2.

Tác động tiêu cực

Toàn cầu hóa kinh tế mang lại lợi ích cho tất cả các quốc gia. Tuy nhiên, trên
thực tế lợi ích này phân chia không đều. Vì vậy, nó làm tăng tình trạng bất bình

đẳng, sự phân hóa giàu nghèo giữa các quốc gia. Hiện nay các quốc gia phát triển
chỉ chiếm 19% dân số thế giới nhưng lại nắm 71% khối lượng trao đổi buôn bán,
tài sản và dịch vụ, 58% đầu tư trực tiếp nước ngoài và 91% người sử dụng mạng
Internet.
Toàn cầu hóa còn dẫn đến tình trạng cạnh tranh gay gắt, nảy sinh vấn đề phá
sản, thất nghiệp, làm trầm trọng thêm các vấn đề về lao động, xã hội. Tỷ lệ thất
nghiệp cũng ngày càng gia tăng ở một số quốc gia.
Hiện nay, một số quốc gia, do mở cửa hội nhập đã trở nên quá lệ thuộc vào
nước ngoài đưa đến nhiều rủi ro do biến động thị trường, giá cả, thậm chí cả các sự
cố về xung đột chính trị, sắc tộc. Ngoài ra, toàn cầu hóa còn đem lại hậu quả xấu
về môi trường sống và xã hội.
=> Nhìn chung, toàn cầu hóa là quá trình tất yếu. Nó mang lại nhiều tác động
tích cực và tiêu cực khác nhau. Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta chủ động
đón nhận nó như thế nào để có thể phát huy mặt tích cực và hạn chế các tiêu cực
mà nó có thể mang lại.
1.2. Văn hóa:
1.2.1. Khái niệm
- Văn hóa là kiến thức có được mà con người dùng để giải thích những điều
đã trải qua và tạo ra hạnh vi xã hội. Thông qua văn hóa chúng ta xây dựng
những giá trị và thái độ định hướng cho hành vi của cá nhân và nhóm.
- Văn hóa được hiểu thông qua giáo dục và kinh nghiệm. Trong cùng một
thời gian thì văn hóa ít thay đổi trừ khi con người thích nghi trong những
điều kiện mới.
- Văn hóa là một thành phần chủ yếu trong môi trường kinh doanh quốc tế.
- Văn hóa làm cho việc thực hiện kinh doanh quốc tế trở nên khó khăn hay dễ
dàng là do sự khác biệt hay tương đồng về văn hóa giữa các nước.
1.2.2. Chức năng của văn hóa

Trang 11

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

-

Chức năng tổ chức xã hội: Văn hoá làm tăng độ ổn định của xã hội, cung
cấp cho xã hội những phương tiện cần thiết để ứng phó với môi trường tự
nhiên và xã hội.

-

Chức năng điều chỉnh xã hội: việc xem xét các giá trị văn hoá giúp cho xã
hội có thể duy trì được trạng thái cân bằng động của mình, không ngừng
hoàn thiện và thích ứng với những biến đổi của môi trường nhằm tự bảo vệ
để tồn tại và phát triển.

-

Chức năng giao tiếp: văn hoá là sợi dây kết nối con người với con người
trong xã hội.

1.2.3. Các yếu tố của văn hóa
Văn hóa là một đối tượng đa dạng và phức tạp, để hiểu được bản chất của văn
hóa, chúng ta cần xem xét thông qua các yếu tố của văn hóa bao gồm:
- Ngôn ngữ: là sự thể hiện rõ rệt của văn hóa vì đó là phương tiện sử
dụng để truyền thông tin và ý tưởng.
- Tôn giáo: ảnh hưởng đến cách sống, niềm tin, giá trị và thái độ và có thể
ảnh hưởng đáng kể đến cách cư xử của con người trong xã hội với nhau

và với xã hội khác.
- Giá trị và thái độ: Giá trị là những niềm tin vững chắc làm cơ sở để con
người đánh giá những điều đúng và sai, tốt và xấu, quan trọng và không
quan trọng. Còn thái độ là những khuynh hướng không đổi của sự cảm
nhận và hành vi theo một hướng riêng biệt về một đối tượng.
- Thói quen và cách ứng xử: Thói quen là những cách thực hành phổ
biến hoặc đã hình thành từ trước. Cách ứng xử là những hành vi được
xem là đúng đắn trong một xã hội riêng biệt. Thói quen thể hiện cách sự
vật được làm, cách ứng xử được dùng khi thực hiện chúng.
- Văn hóa vật chất: là những đối tượng do con người làm ra. Khi xét đến
văn hóa vật chất, chúng ta sẽ xem xét cách con người làm ra đồ vật (liên
quan đến kỹ thuật) ai làm ra chúng và tại sao( tính kinh tế cả tình huống)
- Thẩm mỹ: liên quan đến thị hiếu nghệ thuật của văn hóa.
- Giáo dục: ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh khác nhau của văn hóa. Giáo
dục giúp cung cấp cơ sở hạ tầng cần thiết để phát triển khả năng quản
trị. Đây là yếu tố quan trọng để hiểu văn hóa.
Bên cạnh đó, văn hóa kinh doanh cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc kinh
doanh quốc tế.

2. NÉT VĂN HÓA TIÊU BIỂU CỦA HAI QUỐC GIA
• Điểm tương đồng trong văn hóa hai quốc gia:
Trang 12

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Cho đến ngày nay, cả hai quốc gia - Trung Quốc và Nhật Bản đều đã thiết lập
cho mình nền văn hóa vô cùng phong phú và đậm đà bản sắc dân tộc. Cả hai nền

văn hóa trên đều chứa đựng những nét tiêu biểu nhất của văn hóa châu Á. Xuyên
suốt lịch sử phát triển lâu dài, cả hai nước đã cùng chia sẻ một hệ thống tôn giáo,
hệ thống giá trị và có những quy định nghiêm ngặt về các quy tắc ứng xử xã hội.
Hầu như tất cả mọi thứ ở Nhật Bản đều dựa trên một điểm gì đó từ Trung
Quốc. Trung Quốc ảnh hưởng đến Nhật Bản trên nhiều phương diện, đặc biệt là
tôn giáo, chính trị và hệ thống chữ viết - theo Bách khoa toàn thư Routledge của
Triết học.
 Tôn Giáo
Tại Nhật Bản, khoảng 70% dân số theo Phật giáo. Mặc dù Hàn Quốc mới là
nước đầu tiên giới thiệu Phật giáo đến Nhật Bản, nhưng Trung Quốc lại là nước
gây ảnh hưởng lớn đến văn hóa Nhật. Cả Trung Quốc và Nhật Bản sử dụng rất
nhiều giá trị Nho giáo vào trong đời sống. Khổng giáo, cùng với Phật giáo là
một trong các mối liên hệ kết nối hai nền văn hóa với nhau. Cả Nhật Bản lẫn
Trung Quốc đều có xu hướng tiết kiệm, như một phần của cơ cấu xã hội và đạo
đức.
 Hệ thống chữ viết
Chữ viết của Nhật Bản được phát triển dựa trên hệ thống chữ viết Trung
Quốc. Đầu thế kỷ thứ năm, chữ viết Trung quốc bắt đầu được đem vào Nhât.
Từ đó cho đến cuối thế kỷ XIX, triết lý Nhật Bản sớm được thể hiện bằng tiếng
Trung Quốc hoặc trong một phiên bản tiếng Nhật của Trung Quốc. Sau này, khi
Nhật Bản đã có một hệ thống chữ viết riêng, chúng ta vẫn có thể tìm ra những
điểm tương đồng trong ngôn ngữ hai quốc gia này. Điển hình là hệ chữ Kanji.
 Thư pháp
Nghệ thuật thư pháp là một trong những nét văn hóa tiêu biểu của Trung
Quốc và cũng được sử dụng phổ biến ở Nhật Bản. Thư pháp Nhật Bản bắt
nguồn từ nghệ thuật thư pháp Trung Quốc cho nên giữa hai quốc gia có rất
nhiều điểm tương đồng, thậm chí cả Sumi-e làm mực in bằng cách nghiền một
thanh mực vững chắc trên một hòn đá đặc biệt, và trộn nó với nước, điểm này
không khác gì so với người Trung Quốc.
 Điêu khắc

Tác phẩm điêu khắc truyền thống ở Nhật Bản chủ yếu là chủ đề về hình ảnh
Phật giáo như Như Lai và Bồ Tát. Trong lĩnh vực này, cả hai quốc gia đều sử
dụng vật liệu điêu khắc như đồ gốm, gỗ và đá. Kim loại đồng và các kim loại
khác hiếm khi được sử dụng. Họ sử dụng sơn mài, với màu sơn tươi sáng và
đầy màu sắc.
 Sự phân biệt giới
Trang 13

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Ở các nước phương Đông, giới tính đóng vai trò quan trọng trong việc phân
chia đẳng cấp trong xã hội. Người ta thường “trọng nam khinh nữ”. Xã hội
Trung Quốc và Nhật Bản cũng vậy, họ theo hệ thống gia trưởng thừa kế và
người đứng đầu của gia đình là con trai cả. Người phụ nữ thường không được
xem trọng. Ngày nay, tuy vấn đề bình đẳng giới đang được chú trọng, tuy
nhiên, vai trò của nam giới và nữ giới vẫn có sự phân biệt, không thể bình đẳng
hoàn toàn như các nước phương Tây.
 Võ thuật
Sự phổ biến của võ thuật trong nhân dân là một nét đặc trưng dễ dàng nhận
thấy ở cả hai quốc gia. Mặc dù có thể có sự khác biệt trong kỹ thuật võ thuật
Nhật Bản và Trung Quốc nhưng võ thuật thực sự là một trong những nét đặc
trưng cơ bản của văn hóa hai quốc gia này.
2.1. Trung Quốc
Trung Quốc từ lâu được biết đến là một trong những nước có nền văn hoá đồ
sộ và lâu đời nhất thế giới. Văn hóa Trung Quốc được coi là đại diện đặc trưng nhất
của nền văn hóa phương Đông với các phong tục tập quán, cách sinh hoạt, các chuẩn
mực đạo đức. Nó có ảnh hưởng rất mạnh mẽ với tất cả các nước trên thế giới đặc biệt

các nước láng giềng như Việt Nam.
Nói đến văn hóa Trung Quốc, có thể kể đến một số nét tiêu biểu trong văn hóa
Trung Quốc sau:
2.1.1. Lịch sử lâu đời
Văn hóa Trung QuốcTrung Quốc là một trong những cái nôi văn minh nhân
loại sớm nhất với lịch sử tồn tại ít nhất trên 3.500 năm. Triều đại đầu tiên, theo các tư
liệu lịch sử là triều đại nhà Hạ, nhưng người đầu tiên thống nhất toàn thể lãnh thổ
Trung Quốc và lập nên 1 quốc gia là Tần Thủy Hoàng với triều đại nhà Tần. Trong
suốt chiều dài lịch sử của các triều đại phong kiền Trung Quốc là những cuộc chiến
tranh liên miên, lật đổ nhau trong bể máu.
Từ sau khi nhà Tần thành lập đến khi nhà Thanh hoàn toàn sụp đổ , Trung
Quốc đã trải qua các triều đại phong kiến: Tần – Hán – Tùy – Đường – Tống –
Nguyên – Minh – Thanh. Năm 1912 chế độ phong kiến Trung Quốc hoàn toàn sụp đổ
và Tôn Trung Sơn thành lập Trung Hoa dân quốc. Ba thập kỉ tiếp theo là thời kì nội
chiến Trung Quốc và chiến tranh Trung – Nhật. Năm 1949, đảng cộng sản Trung
Quốc giành thắng lợi và thành lập nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.
2.1.2. Sườn xám
Chiếc Sườn xám (còn gọi là áo dài Thượng Hải) ra đời vào
khoảng những năm 1920 ở Trung Hoa đã làm thay đổi hoàn toàn
diện mạo của phụ nữ Trung Hoa. Phụ nữ Trung Hoa trước đây
Trang 14

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

luôn phải thu mình trong những trang phục kín đáo, không được để lộ thân thể của
mình ngoài khuôn mặt nhưng khi Sườn xám ra đời thì nó như một cuộc cách mạng về
trang phục, đi ngược lại hoàn toàn với khuân khổ cũ.

Theo thời gian, văn hóa phương Tây bắt đầu tràn vào, cách thiết kế cũng như
chất liệu may sườn xám cũng thay đổi nhiều với xu hướng gọn gàng hơn, hấp dẫn
hơn. Hiện nay, trên đường phố Trung Quốc, đặc biệt ở thành phố Thượng Hải, có thể
dễ dàng bắt gặp những thiếu nữ thướt tha với những bộ sườn xám hiện đại nhưng
không kém phần truyền thống, hấp dẫn nhưng cũng rất kín đáo.
2.1.3. Ẩm thực
Ẩm thực Trung Hoa được coi là một trong những nền ẩm
thực lớn nhất và được mọi người trên khắp thế giới ưa
thích. Ở mỗi một vùng miền lại mang một phong cách
ẩm thực khác nhau, tạo nên một văn hóa ẩm thực Trung
Hoa phong phú đa dạng và đầy hấp dẫn.
Các món ăn của người Hoa phải vẹn toàn cả hương, sắc,
hình dạng…Đất nước Trung Hoa rộng lớn và có nhiều
phong cách ẩm thực khác nhau nhưng nhìn chung có 8
phong cách ẩm thực chính là : Sơn Đông (nặng mùi hành
tỏi), Tứ Xuyên (cay và nhiều gia vị đậm đặc), Giang Tô (nổi tiếng với món cơm chiên
Dương Châu và vịt tiềm), Chiết Giang (các món thanh đạm), Quảng Đông (nổi tiếng
các món chiên, nướng như heo quay, gà quay), Phúc Kiến (nổi tiến với các món hải
sản với hương vị ngọt và chua), Hồ Nam (rất cay và chua), An Huy (nổi tiếng với các
món ninh, hầm). Với 8 phong cách ẩm thực như vậy ẩm thực Trung Hoa chắc chắn sẽ
làm hài lòng bất cứ thực khách khó tính nào. Sau đây là một số món ăn nổi tiếng và
được mọi người trên khắp thế giới ưa thích:
 Dimsum
Là món ăn truyền thống từ lâu đời của người Trung Hoa với hàng trăm
món với vô số cách chế biến khác nhau. Nguyên liệu chính của món ăn này là
bột gạo, bột mì, các loại hải sản, và các loại rau. Các món Dimsum đa phần
được hấp chín trong các rổ làm bằng tre như: há cảo, xíu mại, bánh bao Nam
Hàn, bánh bao xá xíu… Ngoài ra, có một số món chiên như bánh khoai môn
chiên, tàu hủ ky chiên giòn… Các món Dimsum được ăn với một loại sốt gọi là
“Seafood sauce” và tương ớt. Ngày nay các món Dimsum có mặt ở khắp mọi nơi trên

thế giới, nơi nào có người Hoa sinh sống là nơi đó có Dimsum.Tuy nhiên các món
Dimsum được làm bởi các nguyên liệu, gia vị của người Trung Hoa luôn mang một
hương vị khác, đậm đà hơn và ngon hơn.

Trang 15

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

 Sủi cảo
Cũng giống như Dimsum, Sủi cảo là món ăn truyền thống
nổi tiếng của người Trung Hoa, nhưng món ăn này đặc
biệt hơn và được ăn trong những dịp đặc biệt như ngày lễ,
tết và trong các bữa tiệc… Nguyên liệu chính là bột gạo,
bột mì, hải sản và các loại rau. Cách chế biến món Sủi cảo
cũng rất công phu và đòi hỏi nhiều thời gian và công sức.
Chính vì vậy món ăn này người dân Trung Hoa chủ yếu
dành để tiếp đãi những du khách quý và rất thân thiết.
Ngày nay món Sủi cảo được chế biến theo nhiều phong
cách khác nhau ở nhiều nơi đặc biệt là người Hoa ở Việt
Nam. Tuy nhiên món Sủi cảo truyền thống mang đậm hương vị của phong cách ẩm
thực Trung Hoa chỉ có ở trên đất Trung Hoa đó là lý do mà không ít du khách quốc tế
tới đây chỉ với một mong muốn là được thưởng thức món Sủi cảo truyền thống.
 Vịt quay Bắc Kinh
Là món ăn đặc sản nổi tiếng ở phía Đông Bắc Trung Quốc đặc biệt là thủ đô Bắc
Kinh. Cùng với Kinh kịch, Vịt quay Bắc Kinh đã trở thành thương hiệu cho văn hóa
của thủ đô hoa lệ này. Món vịt quay Bắc Kinh được chế biến rất cầu kỳ và công phu,
chỉ những con vịt to béo mới được chọn để làm nguyên liệu.Sau đó ướp gia vị, sơ chế

rất tỉ mỉ và đưa vào lò nướng. Vịt Bắc Kinh được phục vụ da và thịt riêng, da ăn trước
kẹp với bánh tráng, dưa leo, hành, ớt chấm với một loại nước tương đặc biệt, thịt thì
được chế biến làm món canh, chiên với cơm ăn cũng rất thơm ngon.
2.1.4 Phim Trung Quốc
Nền công nghiệp điện ảnh ở Trung Quốc phát triển khá
sớm so với các nước trong khu vực,bộ phim đầu tiên
“Định Quân Sơn” được sản xuất từ năm 1896 và cũng kể
từ đó các bộ phim khác nối tiếp nhau ra đời dù cho bao
nhiêu biến cố về chính trị, chiến tranh. Cho tới nay điện
ảnh Trung Quốc đã phát triển rất mạnh mẽ và là một trong
những cường quốc điện ảnh trên thế giới. Các bộ phim của
Trung Quốc thường hướng đến các đề tài lịch sử, kiếm
hiệp như: Tam Quốc Diễn Nghĩa, Tần Thủy Hoàng, Thủy
Hử… các bộ phim thần thoại kiếm hiệp như: Anh Hùng,
Thần Thoại, Ngọa Hổ Tàng Long… và rất nhiều bộ phim nổi tiếng khác. Cũng chính
nền điện ảnh Trung Hoa đã đào tạo ra những đạo diễn tài ba và hoàng loạt những diễn
viên xuất chúng như: Củng Lợi, Lý Liên Kiệt…Các bộ phim Trung Quốc đã và đang
chiếm được rất nhiều sự quan tâm theo dõi của nhiều người trên thế giới đặc biệt là
các nước Châu Á trong đó có Việt Nam.
2.1.5 Võ thuật Trung Hoa

Trang 16

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Võ thuật Trung Hoa (còn được biết đến với cái tên kung fu) khởi nguồn từ nền văn
hóa cổ xưa của Trung Quốc và có một nội hàm vô cùng phong phú. Nó bắt nguồn từ

Đạo gia (trường phái Đạo) và do đó cũng có liên
quan đến tu luyện. Bên cạnh việc nâng cao đạo
đức cũng như kỹ thuật và thủ pháp, nó còn có tác
dụng tăng cường sức khỏe và dưỡng sinh, có chức
năng phòng vệ và ngăn chặn bạo lực.
Về bản chất, võ thuật Trung Hoa khuyến khích
việc tu dưỡng đạo đức, thưởng thức nghệ thuật,
tăng cường sức khỏe và khả năng tự phòng vệ. Về
mặt kỹ thuật và thủ pháp, nó có nội hàm rất cao
thâm. Vì vậy, võ thuật đã trở thành một bộ phận quan trọng cấu thành nền văn hóa
thần truyền của dân tộc Trung Hoa.
2.1.6 Nghệ thuật Thư pháp
Là phép viết chữ của người Trung Hoa được nâng lên thành một nghệ thuật và có ảnh
hưởng sâu sắc đến các nước lân cận như Hàn Quốc, Nhật Bản, Việt Nam….
Vào khoảng giữa thế kỷ 2 và 4, nghệ thuật viết chữ được mệnh danh là thư pháp đã
trở thành một bộ môn nghệ thuật tao nhã cao siêu của tao nhân mặc khách, một người
2.2 Nhật Bản:
Nhật Bản là đất nước có nền văn hóa hết sức đặc thù. Nền văn hóa Nhật Bản
là một sự hòa quyện đặc sắc giữa cổ xưa và hiện đại. Nhắc đến Nhật Bản, người ta có
thể liên tưởng ngay đến Sushi, những nhà đô vật Sumo, những nàng kỹ nữ Geisha,
chiếc áo truyền thống Kimono và biểu tượng truyện tranh Mangan…
Trong ẩm thực, người Nhật thường không chú ý đến số lượng mà chú trọng
vào sự cầu kỳ từ hình thức tới hương vị. Những món ăn nhỏ nhắn, thanh tao, với
hương vị nhẹ nhàng là đặc trưng trong ẩm thực Nhật Bản.
2.2.1 Ẩm thực:
Sushi và Sashimi là 2 món ăn truyền thống của Nhật. Chúng thường được
thưởng thức trong không khí yên bình, ấm áp của một nhà hàng Nhật, với hương vị
thơm, cay, nồng của từng món ăn, cùng với một bình Sake truyền thống. Đó chính là
nghệ thuật ẩm thực tinh tế và thanh tao đáng tự hào của “Xứ sở hoa anh đào”.
Sake là loại rượu truyền thống của người Nhật. Xuất hiện từ khoảng 2000 về

trước, Sake là loại thức uống chuyên dành cho các nghi lễ của Thần Giáo Nhật Bản,
dần dần được sản xuất để tiêu dùng và xuất khẩu đi các nước. Hiện nay, Sakê là một
trong những sản phẩm nông nghiệp của Nhật Bản được sản xuất và tiêu thụ trong
nước và xuất khẩu.
2.2.2 Trà đạo
Trang 17

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Trà đạo của Nhật Bản gói gọn trong một nguyên lý với 4 từ “hoà, kính, tinh,
mịch”.
Việc tôn trọng sự tinh khiết là nét đẹp đặc trưng trong văn hoá trà đạo của
người Nhật bản. Văn hoá trà đạo cấm kỵ những thứ bẩn ảnh hưởng đến sự tinh khiết
của trà đạo. Mịch (jaku) là tiêu chuẩn quan trọng hàng đầu dành cho trà thất. Trong
không gian trà thất tất cả phải đảm bảo sự tĩnh mịch đến mức cao nhất. Kết hợp 4 yếu
tố hoà, kính, tĩnh mịch một cách nhuần nhuyễn sẽ tạo nên nét văn hoá trà đạo mang
đậm phong cách Nhật Bản.
2.2.3 Hoa anh đào
Hoa anh đào được xem như là một biểu tượng đặc sắc của đất nước xinh đẹp
này. Tháng Tư trong tiết trời của mùa xuân, không chỉ có cư dân Nhật Bản mà còn rất
nhiều du khách từ những nơi khác cùng nhau đổ về Nhật Bản để ngắm hoa anh đào và
thưởng thức những món ăn mang đậm nét tinh hoa dân tộc của họ.
Nhật bản thường tổ chức những lễ hội cùng ngắm hoa anh đào. Hàng ngàn
người dân trong trang phục truyền thống nô nức rủ nhau tìm đến những vườn hoa có
nhiều hoa anh đào nở nhất để cùng thưởng thức vẻ đẹp của loài hoa sakura này.
2.2.4 Sumo
Sumo là môn vật truyền thống của Nhật Bản với lịch sử tồn tại tới 2000 năm.

Ban đầu sumo chỉ là một nghi thức cầu xin thần linh phù hộ cho vụ mùa bội thu. Vào
thế kỉ thứ VIII, sumo được đưa vào các lễ của hoàng gia và bắt đầu có luật lệ cho môn
này. Sumo trở thành môn thể thao chuyên nghiệp vào đầu thời Edo (1603-1868), và
hiện nay là một môn thể thao thu hút rất nhiều sự quan tâm không chỉ người Nhật mà
còn của những người yêu thích môn vật trên thế giới.
2.2.5 Geisha
Geisha, hay còn gọi là nghệ giả là những người sống bằng nghệ thuật. Họ có
nhiều kĩ năng như đàn hát, múa, kể chuyện, pha trà…, được đào luyện kĩ và sống
trong một khuôn khổ nhất định. Các Geisha ngày nay hầu hết phải tốt nghiệp Trung
học hoặc có khi phải tốt nghiệp Đại học, công việc của họ là biểu diễn những kỹ năng
nghệ thuật và trò chuyện với khách. Xuất hiện vào khoảng thế kỉ 17, đến nay Geisha
đã có một truyền thống lâu đời, với nhiều kĩ năng độc đáo, và là một nét đặc trưng rất
độc đáo của người Nhật.
Hiện nay, số lượng Nghệ giả ở Nhật Bản không còn nhiều như trước nữa, tuy
nhiên vẫn còn một số khu vực tại Nhật Bản có số lượng Geisha khá đáng kể như Gion
và Pontocho, và một số “khu phố hoa” khá nổi tiếng tại Tokyo.

2.2.6 Kimono

Trang 18

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Nói đến trang phục truyền thống Nhật Bản, không thể
không nhắc đến Kimono.
Kimono là một trong những niềm tự hào của người Nhật và
là một trong những biểu tượng của đất nước này. Về cơ bản,

Kimono là một chiếc áo choàng được giữ cố định bằng một vành
khăn rộng cố định vào người cùng với một số dây đai và dây buộc.
Tuy nhiên có rất nhiều quy tắc, cũng như là phụ kiện khi mặc một
bộ kimono truyền thống nhưng chính điều đó đã tạo nên một kimono rất Nhật Bản.
2.2.7 Manga
Manga được xem là từ đặc biệt để chỉ riêng truyện tranh xuất phát từ Nhật Bản.
Đa số người Nhật xem Manga là một món ăn tinh thần không thể thiếu. Ngày nay,
Manga không chỉ rất phổ biến ở Nhật mà còn ở nhiều quốc gia tên thế giới, thu hút
được sự quan tâm của rất nhiều người thích truyện tranh.
2.2.8

Origami

Origami là nghệ thuật gấp giấy (hay nghệ thuật xếp giấy) có xuất xứ từ Nhật
Bản. Chữ origami trong tiếng Nhật bắt nguồn từ hai chữ : oru là gấp hay xếp và kami
là giấy.
Origami có thể đơn giản như gấp một chiếc thuyền hay một chiếc máy bay giấy
chúng ta thường gặp, nhưng cũng có thể hết sức phức tạp như hình rồng, phượng, tháp
Eiffel. Những mẫu origami phức tạp có thể dùng lá kim loại mỏng thay vì giấy thường
để có thể giảm độ dày của mẫu gập.
Origami hiện đại thay đổi rất nhiều, các mẫu thường được gấp khi ướt (gấp
ướt) hoặc sử dụng vật liệu ngoài giấy và lá kim loại. Người Nhật xem origami như
một phần văn hoá và truyền thống đất nước hơn là một hình thức nghệ thuật.
3

MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA TRUNG QUỐC, NHẬT BẢN VÀ TÁC ĐỘNG
CỦA TOÀN CẦU HÓA.
3.1 Ngôn ngữ
3.1.1 Trung Quốc

Chữ Hán thuộc hệ ngôn ngữ Hán – Tạng, là văn tự cổ nhất được sử dụng cho
đến ngày nay. Ở Trung Quốc tất cả các thứ tiếng khác nhau đều dùng chung một dạng
văn viết thống nhất. Ngoài tiếng phổ thông là ngôn ngữ chung, còn có tám thứ phổ
ngữ chính khác: thổ ngữ Ngô, thổ ngữ Minh phương bắc, thổ ngữ Minh phương nam...
Chữ Hán bao hàm cả âm thanh, hình tượng, quan hệ lôgic, chứa một bức tranh
đẹp nên người Trung Quốc coi chữ viết là sự thể hiện tính cách và trình độ học vấn
của họ. Người có học vấn hay địa vị cao thường có chữ viết rất đặc biệt và có quyền
để lại trên bản viết của họ những ký dấu quan trọng.

Trang 19

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Tuy nhiên, khi quá trình toàn cầu hóa xảy ra, Trung Quốc lại áp đặt Anh ngữ
vào chương trình giáo dục ngay từ lớp ba bậc tiểu học. Điều đó cho thấy, Trung Quốc
đang đặt nặng vấn đề học ngoại ngữ, mà cụ thể là tiếng Anh. Việc khuyến khích và áp
đặt chương trình ngoại ngữ ngay từ lớp 3 cho thấy tiếng Anh đã có một vị trí khá quan
trọng trong chương trình giáo dục của họ.
Ở Trung Quốc hiện nay, hầu như mọi thứ đều dùng tiếng Anh: biển báo đường
cao tốc, đài truyền hình TQ cũng gọi là CCTV. Ngoài ra, họ còn mở kênh truyền hình
tiếng Anh và có nhiều tiết mục dạy tiếng Anh. Mặc dù tiếng Trung Quốc là một trong
những ngôn ngữ được sử dụng nhiều nhất trên thế giới, tuy nhiên, việc lạm dụng
ngoại ngữ như vậy sẽ phần nào tạo ra một cái nhìn khác về văn hóa Trung Hoa.
Mặt khác, kể từ thập niên 1990, Trung Quốc đã gia tăng sức ảnh hưởng về văn
hóa của mình ra thế giới một cách tinh tế và toàn diện trên nhiều cấp độ. Các lớp học
tiếng Trung cũng dần dần phổ biến hơn tại châu Âu. Tháng 10/2011, ở châu Âu đã có
tới hàng trăm nghìn học sinh chọn học tiếng Trung Quốc thay vì các ngoại ngữ thường

được dạy trước đây như tiếng Tây Ban Nha hay Đức. Từ vị trí là một thứ tiếng không
mấy được để ý 15 năm trước đây, Trung Quốc đã trở thành ngoại ngữ quan trọng thứ
tư ở Mỹ sau tiếng Pháp, Tây Ban Nha.
 Ngôn ngữ Trung Hoa vốn mang đậm nét văn hóa truyền thống. Mỗi nét chữ
đều có một cái hồn riêng thể hiện cả trình độ học vấn lẫn phẩm chất người
viết. Tuy nhiên, xã hội ngày càng hiện đại, những kiểu viết xưa với mực tàu
giấy lụa ngày càng ít đi. Lại thêm ảnh hưởng của quá trình toàn cầu hóa,
ngoại ngữ bắt đầu trở nên quan trọng, đặc biệt là tiếng Anh, người Trung
Quốc không còn quan tâm nhiều đến giá trị ngôn ngữ như trước đây, mà chỉ
xem nó như một phương tiện giao tiếp hằng ngày.
3.1.2 Nhật Bản
Tiếng Nhật là một ngôn ngữ được hơn 130 triệu người sử dụng ở Nhật Bản và những
cộng đồng dân di cư Nhật Bản khắp thế giới. Nó là một ngôn ngữ chắp dính và nổi bật
với một hệ thống các nghi thức nghiêm ngặt và rành mạch, đặc biệt là hệ thống kính
ngữ phức tạp thể hiện bản chất thứ bậc của xã hội Nhật Bản, với những dạng biến đổi
động từ và sự kết hợp một số từ vựng để chỉ mối quan hệ giữa người nói, người nghe
và người được nói đến trong cuộc hội thoại. Kho ngữ âm của tiếng Nhật khá nhỏ, với
một hệ thống ngữ điệu rõ rệt theo từ. Tiếng Nhật được viết trong sự phối hợp ba kiểu
chữ: Hán tự hay Kanji và hai kiểu chữ đơn âm mềm Hiragana và đơn âm cứng
Katakana.
Không giống như phần lớn các ngôn ngữ phương Tây nhưng giống nhiều ngôn
ngữ phương Đông, tiếng Nhật có một hệ thống ngữ pháp để diễn tả sự tôn kính và sự
trang trọng.

Trang 20

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Trong khi teineigo (丁寧語) (đinh ninh ngữ) thường là một hệ thống biến tố,
sonkeigo (尊敬語) (tôn kính ngữ) và kenjōgo (謙譲語) (khiêm nhường ngữ) thường
sử dụng nhiều động từ kính ngữ và khiêm nhường ngữ đặc biệt: kuru "đến" trở thành
ikimasu trong đinh ninh ngữ, nhưng được thay thế bằng irassharu trong kính ngữ và
mairu trong khiêm nhường ngữ.
Sự khác biệt giữa lối nói đinh ninh ngữ và kính ngữ được phát âm khác nhau
trong tiếng Nhật. Khiêm nhường ngữ thường được sử dụng để nói về chính mình hoặc
nhóm của mình (người cùng đi, gia đình) trong khi kính ngữ chủ yếu được sử dụng
khi miêu tả người đối thoại và nhóm của anh ta/cô ta. Ví dụ, hậu tố -san ("Ông" "Bà."
hay "Cô") là một ví dụ về kính ngữ. Khi nói trực tiếp với người trên của mình trong
nhóm của mình hoặc khi nói với người làm thuê trong công ty về một người cấp trên,
một người Nhật sẽ sử dụng từ vựng và biến tố của kính ngữ để đề cập đến người đó.
Khi nói với một người ở công ty khác, thì người Nhật sẽ dùng lối văn suồng sã hoặc
khiêm nhường ngữ để đề cập đến lời nói và hành động của những người cấp trên trong
nhóm của mình.
Tóm lại, từ ngữ sử dụng trong tiếng Nhật đề cập đến người, lời nói hoặc hành
động của từng cá nhân cụ thể sẽ thay đổi theo mối quan hệ (trong nhóm hoặc ngoài
nhóm) giữa người nói và người nghe, cũng như phụ thuộc vào tình trạng quan hệ giữa
người nói, người nghe và người thứ ba được đề cập. Vì lý do này, hệ thống tiếng Nhật
đối với sự biểu thị từ ngữ xã hội được gọi là một hệ thống "kính ngữ tương đối."
Phần lớn các danh từ trong tiếng Nhật có thể trở thành thể lịch sự bằng cách
thêm o- hoặc go- làm tiền tố. o- thường được dùng cho các từ có nguồn gốc tiếng
Nhật bản ngữ còn go- được đưa vào tiền tố các từ có gốc Hán. Trong một số trường
hợp, tiền tố đã trở thành một phần cố định của từ và được dùng kể cả trong lối nói
thông thường như gohan "cơm; đồ ăn." Các tạo từ như thế thường chỉ phụ thuộc vào
chủ của đồ vật hoặc chính chủ ngữ. Ví dụ, từ tomodachi 'bạn bè,' sẽ trở thành otomodachi khi đề cập đến bạn của ai đó có địa vị cao hơn (dù các bà mẹ thường dùng
hình thức này để chỉ các bạn bè của con mình). Mặt khác, một người nói lịch sự có thể
thỉnh thoảng đề cập đến mizu "nước" là o-mizu nhằm biểu thị thái độ lịch sự. Người
Nhật thường sử dụng lối nói lịch sự để biểu thị sự thiếu thân mật. Điều đó có nghĩa

rằng họ sử dụng lối lịch sự đối với những người mới quen nhưng nếu mối quan hệ trở
nên thân mật, họ sẽ không sử dụng lối nói lịch sự này nữa. Điều này xảy ra bất kể tuổi
tác, địa vị xã hôi hay giới tính.
Khi Nhật Bản bước vào môi trường văn hóa thế giới, ngôn ngữ của nó đã được
làm giàu bởi một làn sóng gần đây của sự vay mượn các từ ngữ Phương Tây, có thể
gọi nó là katakana. Ví dụ như gồm pan (bánh mì), từ Bồ Đào Nha, và arubaito (công
việc bán thời gian), từ Đức arbeiten (để làm việc). Nhưng phần lớn các từ vay mượn
gần đây đến từ tiếng Anh, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ và giải trí. bao gồm
cả pasokon ( rút ngắn của "máy tính cá nhân"), intaanetto (" Internet "), và kamera ("
máy ảnh "). Do số lượng lớn các từ vay mượn tiếng Anh, hiện đại của Nhật Bản đã
phát triển một sự phân biệt giữa / tɕi / và / ti /, và / dʑi / và / di /, sau này trong mỗi
cặp chỉ được tìm thấy trong từ vay mượn. Bởi vì về số lượng và sự đa dạng của các từ
Trang 21

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

tiếng Anh xuất hiện cả trong việc in ấn của Nhật Bản ngày nay, có vẻ như, một người
Nhật Bản sẽ không thể hiểu một tạp chí phổ biến trong ngôn ngữ riêng của mình trừ
khi anh ta cũng có một vốn hiểu biết tốt về từ vựng tiếng Anh.
Hơn nữa, giới trẻ Nhật bản ngày càng chìm đắm trong khuynh hướng chấp
nhận Anh ngữ làm ngôn ngữ chính cũng như ngôn ngữ Japlish (tiếng Anh-Nhật) ngay
cả trong điều kiện họ có khả năng diễn đạt nhuần nhuyển bằng ngôn ngữ của chính
quốc.
3.2 Tôn giáo
3.2.1 Trung Quốc
Trung Quốc là một nước đa tôn giáo, số người có tín ngưỡng lên tới hơn 100
triệu người. Phật giáo, Hồi giáo,Thiên chúa giáo và Cơ đốc giáo đều được truyền bá

tại Trung Quốc. Ngoài ra còn một tôn giáo đặc thù Trung Quốc là Đạo giáo, và một số
tôn giáo khác như Samman giáo, Đông chính giáo, Đông ba giáo...
-

-

-

-

-

Phật giáo bắt đầu xuất hiện tại Trung Quốc vào khoảng thế kỷ thứ nhất sau
Công nguyên, tới thế kỷ thứ tư được quảng bá rộng rãi, dần dần trở nên tôn
giáo có ảnh hưởng lớn nhất tại Trung Quốc. Hiện nay, trên toàn Trung Quốc có
khoảng 13000 ngôi chùa miếu Phật giáo và khoảng 200000 tăng ni.
Đạo Hồi được truyền bá tại Trung Quốc vào khoảng giữa thế kỷ thứ 7, thời kỳ
Đường, Tống, khi những thương gia Ả rập và Ba Tư theo đường bộ tới vùng
Tây Bắc Trung Quốc hoặc theo đường biển tới miền duyên hải Đông Nam.
Đạo Hồi càng trở nên hưng thịnh vào đời Nguyên. Hiện nay toàn Trung Quốc
có tới 30000 đền miếu Đạo Hồi cùng 40000 giáo sĩ.
Đạo Thiên chúa bắt đầu xuất hiện tại Trung Quốc vào khoảng thế kỷ thứ 7 và
được truyền bá với quy mô lớn vào năm 1840, khi có cuộc chiến tranh nha
phiến.Hiện nay, toànTrung Quốc có tới 4600 nhà thờ, với hơn 4 triệu người
theo Đạo này.
Đạo Cơ Đốc bắt đầu được truyền bá tại Trung Quốc vào đầu thế kỷ 19.Hiện
nay trên toàn quốc có khoảng 10 triệu người theo Đạo này, với 18000 cha cố và
nhà truyền Đạo cùng 12000 nhà thờ.
Đạo giáo hình thành tại Trung Quốc vào thế kỷ thứ 2, bắt nguồn từ những thuật
pháp cổ đại, sung bái quỷ thần, tôn Lão tử đời Xuân Thu làm Giáo tổ. Đạo này

lấy “ Đạo đức kinh” của Lão tử làm kinh điển chính, thần thánh hóa khái niệm
“Đạo”, cho rằng thông qua việc tu hành con người có thể “cùng Đạo hợp nhất”,
trở thành thần tiên trường sinh bất lão. Hiện nay, trên toàn quốc có hơn 1500
ngôi miếu Đạo giáo cùng hơn 25000 đạo sĩ.

Tuy nhiên, Phật giáo Trung Quốc trong thời gian dài không phát triển, lại bị
Cách mạng Văn Hoá triệt tiêu nên gần như không tồn tại (đúng thực nghĩa Phật giáo)
ở Trung Quốc trước thời kỳ cải cách mở cửa. Từ những năm 80 đến nay Phật giáo
Trung Quốc mới bắt đầu giai đoạn khôi phục nên hệ thống giáo dục của Phật giáo
Trung Quốc còn rất yếu.
Những năm gần đây, Nhân sĩ giới Tôn giáo Trung Quốc đã phát huy vai trò tích
cực cho thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội hài hòa của Trung Quốc. Thiên Chúa
Trang 22

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

giáo Trung Quốc có vai trò tích cực đối với sự nghiệp xây dựng xã hội hài hòa và
nâng cao sự hạnh phúc của mọi người.
3.2.2 Nhật Bản
Nhật Bản là một trong những quốc gia phức tạp nhất thế giới về tôn giáo. Ở
đây cùng đồng thời tồn tại các phong tục tập quán có nguồn gốc và theo phong cách
tôn giáo khác nhau. Người Nhật đến lễ ở các đền của đạo Shinto (Thần đạo) vào năm
mới, đi thăm các chùa chiền của đạo Phật vào mùa xuân nhưng tổ chức tiệc tùng và
tặng quà nhau vào dịp lễ Noel theo cách của đạo Thiên chúa. Các đám cưới thường
được tổ chức theo nghi lễ của Thần đạo hoặc đạo Thiên chúa. Nhưng thủ tục ma chay
lại tiến hành theo nghi lễ của đạo Phật. Có những người một lúc theo hai hoặc ba đạo,
do đó vào năm 1995 theo thống kê của cuốn “Niên giám về tôn giáo” của hiệp hội

văn hóa thì tín đồ của tất cả các giáo phái cộng lại là 219,83 triệu gần gấp đôi dân số
Nhật lúc bấy giờ là 120triệu.
Một điều hơi đặc biệt là trong khi nhiều nước càng hiện đại hóa thì các tôn giáo
có xu hướng bị thế tục hóa, nhưng Nhật Bản thì tôn giáo vẫn tồn tại như một thành tố
văn hóa quan trọng làm nên sự độc đáo, hài hòa, an bình, cân bằng trong xã hội hiện
đại.
Một số lượng ngày càng tăng của Nhật Bản - nhiều người trong số họ thành thị
trong độ tuổi 30 và 40 của họ đang tìm kiếm nơi trú ẩn tinh thần trong những gì được
gọi là "Tôn giáo" phong trào, một hỗn hợp của tôn giáo được hình thành trong thế kỷ
này, và trong những "tôn giáo mới mới" chẳng hạn như Kofuku- no-Kagaku (dịch
nghĩa đen là khoa học của sự hạnh phúc- mộ phong trào tôn giáo mới được thành lập
tại Nhật Bản vào ngày 6/10/1986 bởi Ryuho Okawa với hơn 12 triệu tín đồ tại 85
quốc gia.
3.3 Giá trị và thái độ
3.3.1 Trung Quốc
 Lối sống
Hầu hết các giá trị xã hội được bắt nguồn từ Nho giáo và Đạo giáo. Nho giáo là
triết lý của họ trong suốt quá trình của lịch sử lâu dài của Trung Quốc. Các nguyên
tắc cơ bản của tư tưởng Nho giáo là vâng lời và tôn trọng cho cấp trên và cha mẹ,
nhiệm vụ trung thành, gia đình bạn bè, sự chân thành, khiêm tốn và lịch sự. Mọi người
luôn phải được ứng xử một cách tôn trọng. Nếu ứng xử không phù hợp sẽ làm cho
người đó cảm thấy bị xúc phạm. Cho nên trong đàm phán, Trung Quốc giải quyết
công việc rất khéo léo tế nhị, khi bàn bạc thường không nói thẳng mà đi “đường
vòng”, nói một cách hàm ý, ẩn ý nhiều hơn, diễn đạt ý tưởng thường rất uyển chuyển.
Thái độ của người Trung Quốc đối với cuộc sống được ảnh hưởng bởi đạo đức
Khổng giáo, nó dạy cho người Trung Quốc biết kính trọng, yêu thương đồng bào họ.
Tuy nhiên, ngày nay, thái độ của người dân về một vấn đề nào đó có thể thay
đổi trong thời gian ngắn. Ví dụ, mặc dù gia đình vẫn là một cốt lõi, là đơn vị xã hội ở
Trang 23

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

Trung Quốc, nhưng kiểu gia đình có thể được thay đổi trong thế hệ trẻ như: tất cả các
thành viên trong gia đình không còn sống cùng nhau như một đại gia đình nữa…
Vào các ngày Lễ Giáng sinh, Valentine, cả thị trường đều lên cơn sốt, nhưng
các dịp Tết Nguyên đán, Nguyên tiêu, Trung thu thì không như thế. Đời sống hàng
ngày của người Trung Quốc cũng thay đổi, đa số người dân đều thích món ăn TQ. Thế
nhưng ngày nay, rất nhiều trẻ em lại thích ăn thức ăn nhanh của McDonald’s, gà quay
Kentucky…
=> Sự phát triển nhanh của KHKT, sự giao lưu toàn cầu đã gây thách thức với
đời sống đạo đức, tinh thần và đem lại các vấn đề mới.
 Tính cộng đồng
Người Trung Quốc, dân tộc luôn được khen là cần cù, thông minh, đoàn kết.
Họ có mặt ở hầu hết mọi nơi trên thế giới, đi đến đâu là tạo dựng nên những khu phố
Chinatown, những vùng dân cư đậm màu sắc Trung Hoa. Điều đó chứng tỏ, người
Trung Quốc vô cùng đoàn kết và có tính cộng đồng cao.
 Đời sống gia đình
Trong nhiều cách, Trung Quốc xem bản thân như thành viên của gia đình hơn
là một cá nhân tự do. Con đã trưởng thành thường sống với cha mẹ của họ, ngay cả
khi họ đã kết hôn, và có trách nhiệm hỗ trợ cha mẹ trong tuổi già.
Như chúng ta cũng biết, Trung Quốc hiện là một trong những nước có số dân
đông nhất thế giới. Để kiểm soát dân số, từ những năm 70, Trung Quốc đã áp dụng
chính sách mỗi gia đình 1 con. Từ đó, cuộc sống gia đình ở Trung Quốc đã có nhiều
thay đổi. Hơn nữa, có sự thay đổi vai trò của người phụ nữ trong gia đình. Họ không
còn phải ở nhà suốt ngày lo việc tề gia nội trợ, mà có thể ra xã hội làm việc và tạo nên
địa vị xã hội cho mình.
 Bình đẳng giới

Trước đây, Trung Quốc vốn nổi tiếng là một quốc gia phong kiến, thân phận
người phụ nữ không được coi trọng và phải tuân theo những quy tắc hết sức nghiệt
ngả. Lúc bấy giờ, phụ nữ thường không được coi trọng, quan niệm “trọng nam khinh
nữ” đã ăn sâu vào tư tưởng con người. Ngày nay, cuộc sống của người dân Trung
Quốc đã được cải thiện về nhiều mặt: điều kiện sống, giáo dục, kinh tế,…vấn đề bình
đẳng giới ngày càng được chú trọng. Người phụ nữ được đảm bảo nhiều quyền lợi
hơn, giữ vai trò ngày càng quan trọng hơn và có chỗ đứng nhất định trong gia đình và
xã hội. Tuy nhiên, tư tưởng "trọng nam khinh nữ" vẫn chưa hoàn toàn được loại trừ,
quyền và lợi ích của phụ nữ vẫn còn bị xâm phạm mức độ khác nhau trong một số
khía cạnh.
=> Ngày nay giới trẻ Trung Quốc trong xu thế hội nhập và phát triển cũng đã bị tác
động Âu hóa, thị trường hóa rất nhiều, có những thói quen truyền thống đã thay đổi.
Tuy nhiên có những thói quen, những quen niệm đã ăn sâu vào tư tưởng người dân và
không thể thay đổi. Nhìn chung, giá trị xã hội trong văn hóa Trung Quốc vẫn giữ
được nền tảng cơ bản của nó.
Trang 24

Nhóm 1

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu Á

3.3.2 Nhật Bản
 Lối sống có tổ chức và kỷ cương
Từ xa xưa, Nhật Bản đã được coi là một dân tộc sống có tổ chức và kỷ cương
chặt chẽ với những tôn ti trật tự được coi trọng, hình phạt nghiêm khắc, kỷ cương
nghiêm minh. Sắc thái tôn ti trật tự trong xã hội Nhậ t Bản thể hiện ngay trong cách
xưng hô và cách thức chào hỏi đối với từng đối tượng: người trên, kẻ dưới, nam,
nữ, tuổi tác...
 Tính cộng đồng

Trong quan hệ xã hội, người Nhật có tính cộng đồng rất cao. Có người lý giải
do thiên nhiên khắc nghiệt, có người lại cho đó là hệ quả của sự kết hợp giữa tư
tưởng Khổng giáo với Thần đạo. Trong suốt chặng đường lịch sử, nhân loại đã
chứng kiến không ít lần Nhật Bản phải đương đầu với thảm họa thiên nhiên, nhưng
sau đó là sự vươn lên mạnh mẽ, tinh thần dân tộc, đoàn kết đã góp phần tạo nên
một đất nước Nhật Bản hùng mạnh như hiện nay. Trong bối cảnh toàn cầu hóa,
người Nhật vẫn không mất đi phẩm chất quý giá đó mà thậm chí họ còn đoàn kết
hơn nữa để cùng nhau khắc phục thảm họa thiên nhiên, phát triển kinh tế vượt bậc,
giữ vững vị trí cường quốc, đó là điều khó thấy được ở các đất nước phát triển
khác.
 Tính cách thật thà
Có thể giải thích là do mối quan hệ gần gũi trong các nhóm người Nhật đã làm
cho sự giả dối của cá nhân trở nên hiếm hoi, dẫu cho tội phạm có tổ chức vẫn là
vấn đề lớn trong xã hội hiện nay. Một lời giải thích khác là do ở Nhật Bản có rất
nhiều trạm cảnh sát, họ đi tuần tra liên tục và ít khi bỏ qua một hiện tượng lạ nào.
Một lý do khác nữa tạo nên sự thật thà có tính truyền thống của người Nhật là họ
thường có một người bạn hay người thân ở nhà và cả một con chó giữ nhà.
 Đời sống gia đình
Trước chiến tranh thế giới thứ hai, phần lớn người dân Nhật Bản đều sống
trong những đại gia đình gồm ba hoặc bốn thế hệ và các mối quan hệ trong đại gia
đình đã bị chế độ thứ bậc cứng nhắc chi phối. Ngày nay, sự tăng trưởng kinh tế đã
có ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống gia đình, mà thay đổi rõ nhất là ngày càng có
nhiều người sống trong các gia đình hạt nhân chỉ gồm cha mẹ và con cái. Năm
1995, các đại gia đình chiếm 44% tổng số các gia đình, nhưng tỷ lệ này đã giảm
liên tục, còn 19%vào năm 1970, và 13,7% năm 1991.
Một thay đổi quan trọng khác trong cuộc sống gia đình là việc giảm số con sinh
ra. Việc giảm này cùng với xu hướng thanh niên ngày càng muốn làm ở thành phố,
đã góp phần giảm quy mô trung bình của gia đình Nhật Bản.
 Bình đẳng giới

Trang 25

Toàn cầu hóa và môi trường văn hóa châu á

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về