MỤC LỤC
MỤC LỤC.............................................................................................. 1
1. Hoàn cảnh lịch sử và diễn biến cách mạng tháng tám.............................2
1.1. Hoàn cảnh lịch sử...................................................................................2
1.2. Diễn biến của cuộc cách mạng tháng tám..............................................2
2. Chứng minh cách mạng tháng tám không phải là cuộc cách mạng ăn
may....................................................................................................................4
2.1. Sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng cộng sản..............................................4
2.2. Tinh thần đoàn kết dân tộc.....................................................................8
3. Liên hệ thực tế cách mạng tháng tám và bài học kinh nghiệm...............9

1


1. Hoàn cảnh lịch sử và diễn biến cách mạng tháng tám
1.1. Hoàn cảnh lịch sử
Đầu năm 1945, quân đội Xô Viết liên tiếp giành thắng lợi trên chiến
trường Châu Âu, giải phóng hàng loạt nước và tiến thẳng vào sào huyệt của phát
xít Đức ở Béclin. Ngày 8/5/1945, phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện. Ngày
8/8/1945, Liên Xô tuyên chiến với phát xít Nhật, đẩy quân phiệt Nhật vào tình
thế thất bại. Ngày 13/8/1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào,
nhận định thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền đã tới, những điều kiện khởi
nghĩa ở Đông Dương đã chín muồi. Uỷ ban khởi nghĩa gửi quân lệnh số 1 cho
đồng bào và cho chiến sĩ cả nước ngay trong đêm ấy.
1.2. Diễn biến của cuộc cách mạng tháng tám
Ngày 16/8/1945, đại hội họp ở Tân Trào đã thông qua “10 Chính sách lớn
của Việt Minh”, thông qua “lệnh tổng khởi nghĩa” quyết định Quốc Kỳ nền đỏ,
sao vàng, chọn bài tiến quân ca làm Quốc ca và bầu ra uỷ ban dân tộc giải phóng
Trung Ương, tức chính phủ lâm thời do đồng chí Hồ Chí Minh làm chủ tịch.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân
tộc ta đã đến. Toàn thể đồng bào ta hãy đứng dậy đem sức ta mà giải phóng

cho ta”. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, hơn 20 triệu nhân dân ta từ Bắc đến Nam
đã tiến hành cuốc tổng khởi nghĩa cách mạng tháng tám thành công.
Cuộc khởi nghĩa bắt đầu từ 14/8, một ngày sau khi Hội nghị toàn quốc của
Đảng khai mạc. Từ ngày 14 đến 18, tổng khởi nghĩa giành được thắng lợi ở
nông thôn đồng bằng miền Bắc, đại bộ phận miền Trung, một phần miền Nam
và các thị xã Bắc Giang, Hải Phòng, Hà Tĩnh, Hội An.
Ngày 17/8, ở Hà Nội, tổng hội viên chức chính quyền bù nhìn tổ chức một
cuộc mittinh lớn tại Quảng trường nhà hát thành phố, có hàng vạn người tham
gia để ủng hộ chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim. Trong mittinh này, dưới sự
lãnh đạo của xứ Uỷ Bắc Kỳ và thành Uỷ Hà Nội, quần chúng cách mạng đã
giương cao lá cờ đỏ sao vàng, chiếm lấy diễn đàn cuộc mittinh, cán bộ Việt
2


Minh đã diễn thuyết báo tin cho đồng bào biết quân phiệt Nhật đã đầu hàng và
giới thiệu chủ trương đường lối cứu nước của Việt Minh, kêu gọi nhân dân đánh
đổ chính quyền bù nhìn thân Nhật. Cuộc mittinh đã tiến thành cuộc biểu tình,
tuần hành thị uy, bắt đầu từ quảng trường nhà hát thành phố và lan khắp nơi trên
phố phường Hà Nội. Cả Hà Nội tưng bừng khí thế sục sôi khởi nghĩa.
Ngụy quyền cực kỳ bối rối hoang mang, chúng dựng lên cái gọi là “Uỷ ban
chính trị” đề nghị với Việt Minh: “Đằng nào các ông cũng thắng, nhưng để
điều đình với Đồng Minh sẽ vào Đông Dương giải giáp quân Nhật, đề nghị
vùng nông thôn cách thành phố 15km là thuộc quyền các ông, còn thành
phố cần có nhân sĩ, trí thức đứng ra giao dịch với Đồng Minh”.
Đại biểu Việt Minh đã trả lời dứt khoát, “giao dịch với Đồng Minh lúc này,
ngoài Việt Minh không ai có thể có lực lượng và danh nghĩa cả”.
Sáng ngày 19/8, theo lời kêu gọi của Việt Minh, cả Hà Nội vùng dậy dưới
rừng cờ đỏ sao vàng xuống đường tiến thẳng về trung tâm Nhà hát thành phố để
dự mittinh. Họ vừa đi vừa hô khẩu hiệu:
Đả đảo chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim.

* Thành lập chính phủ dân chủ cộng hòa Việt Nam.
* Anh em binh lính hãy mang súng gia nhập hàng ngũ chiến đấu bên cạnh
Việt Minh.
* Việt Nam hoàn toàn độc lập.
Cuộc mit tinh diễn ra vào ngày 19/8/1945. Sau loạt súng chào cờ và bài
Tiến Quân Ca, đại biểu uỷ ban quân sự cách mạng đọc lời hiệu triệu của Việt
Minh. Cuộc mit tinh trở thành cuộc biểu tình vũ trang tiến vào chiếm phủ khâm
sứ, trại lính bảo an và các cơ sở của chính phủ bù nhìn.
Từ Hà Nội, làn sóng cách mạng toả đi khắp nơi, cả nước vùng dậy đấu
tranh giành chính quyền và liên tiếp giành thắng lợi. Cách mạng tháng tám là sự
kiện vĩ đại trong lich sự dân tộc, đánh dấu bước tiến nhảy vọt của cách mạng
Việt Nam. Đây là lần đầu tiên giai cấp công nhân và nhân dân lao động giành

3


được chính quyền trong cả nước, lần đầu tiên chế độ dân chủ nhân dân ở Việt
Nam ra đời.
2. Chứng minh cách mạng tháng tám không phải là cuộc cách mạng ăn may
Cách mạng tháng tám thành công bao gồm rất nhiều nguyên nhân, có
nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Nó là sự kết hợp của các
yếu tố thiên thời, địa lợi nhân hòa.... Tôi không phủ định cách mạng tháng tám
không có sự may mắn trong đó. Phát xít Nhật bị thất bại, điều này làm cho quân
Nhật tại Đông Dương tan rã. Tuy nhiên việc Nhật thất bai là một điều mang tính
tất yếu của lịch sử. Điều quan trọng phải biết nắm giữ thời cơ đó như thế nào.
2.1. Sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng cộng sản
Thắng lợi của cách mạng tháng Tám đã đập tan xiềng xích nô lệ của chủ
nghĩa đế quốc trong hơn 80 năm, chấm dứt sự tồn tại của chế độ quân chủ
chuyên chế suốt 1000 năm và 5 năm thống trị của phát xít Nhật trên lãnh thổ
Việt Nam, cho ra đời nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, nhân dân Việt

Nam từ thân phận nô lệ trở thành người tự do, người làm chủ vận mệnh dân tộc
mình.
Bàn về ý nghĩa của cách mạng tháng Tám, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói:
“Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà
giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức nơi khác cũng có thể tự hào rằng:
lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và
nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã
nắm chính quyền toàn quốc”.
Thắng lợi vĩ đại của cách mạng tháng Tám là kết quả hội tụ của nhiều nhân
tố, cả khách quan và chủ quan, các nhân tố này có quan hệ mật thiết, gắn bó hữu
cơ với nhau, trong đó sự lãnh đạo sáng suốt, kiên quyết và khôn khéo của Đảng
Cộng sản Việt Nam là nhân tố đóng vai trò quyết định. Điều này thể hiện rõ trên
ba nội dung cơ bản sau:

4


Thứ nhất, Đảng đã có đường lối lãnh đạo cách mạng đúng đắn, trong đó
xác định rõ phương châm chiến lược, nhiệm vụ, động lực và phương pháp
tiến hành cách mạng.
Ngay trong Hội nghị thành lập Đảng, các đại biểu đã thống nhất thông qua
Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt do đồng chí Nguyễn Ái Quốc khởi thảo,
trong đó khẳng định phương châm chiến lược của cách mạng Việt Nam là “làm
tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”.
Phương châm chiến lược này đã khắc phục một cách triệt để sự khủng hoảng về
đường lối cách mạng Việt Nam kéo dài hơn 70 năm chống Pháp. Phương châm
chiến lược đã đặt việc giải quyết vấn đề dân tộc trên lập trường của giai cấp
công nhân, dưới ánh sáng lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, phù hợp quy luật
khách quan và xu thế thời đại, đáp ứng nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân
nên ngọn cờ của Đảng đã nhanh chóng quy tụ được sức mạnh đoàn kết toàn dân

tộc - điều kiện tiên quyết để cách mạng thành công.
Đảng xác định tiến trình cách mạng Việt Nam gồm hai giai đoạn liên tục,
từ cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân (dân chủ mới) tiến thẳng lên cách mạng
xã hội chủ nghĩa (xây dựng xã hội cộng sản). Trong cách mạng dân tộc dân chủ
nhân dân, Đảng chỉ ra hai nhiệm vụ có quan hệ khăng khít với nhau, đó là chống
đế quốc và chống phong kiến, đây là kết quả của việc phân tích khách quan,
chính xác đặc điểm cơ cấu xã hội - giai cấp và mâu thuẫn cơ bản của xã hội Việt
Nam đầu thế kỷ XX. Tuy có giai đoạn do chịu ảnh hưởng quá lớn của “khuynh
hướng tả” trong Quốc tế Cộng sản, Đảng đã không phân định rõ vị trí, vai trò
của cách mạng giải phóng dân tộc trong cách mạng vô sản nên chưa giải quyết
đùng đắn mối quan hệ giữa nhiệm vụ chống phong kiến và nhiệm vụ chống đế
quốc, nhưng với tinh thần chủ động, sáng tạo, tôn trọng khách quan, biết phân
tích tình hình cụ thể, Đảng đã nhanh chóng chuyển hướng chỉ đạo chiến lược
cách mạng, đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên hàng đầu để tập trung toàn lực
cho thắng lợi của cách mạng tháng Tám.

5


Khắc phục những nhận thức máy móc, giáo điều về lý luận đấu tranh giai
cấp trong khẩu hiệu: “trí phú địa hào đào tận gốc, trốc tận rễ”, Đảng đã từng
bước phân tích rõ đặc điểm cơ cấu xã hội giai cấp, từ đó xác định đúng động lực
của cách mạng Việt Nam với nòng cốt là khối liên minh giữa “thợ thuyền và
dân cày nghèo” dưới sự lãnh đạo của Đảng, đồng thời đoàn kết rộng rãi các lực
lượng tiến bộ trong hàng ngũ trung, phú nông, tiểu tư sản và tư sản dân tộc.
Bằng việc đổi mới tư duy kịp thời, phù hợp với đặc điểm tình hình và nhiệm vụ
cách mạng, lực lượng cách mạng Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh trưởng
thành, đủ sức làm lên cơn chấn động Đông Dương vào tháng 8 năm 1945.
Thấm nhuần tư tưởng chỉ đạo: “dùng bạo lực cách mạng chống lại bạo lực
phản cách mạng”, Đảng nhận định không thể buộc kẻ thù từ bỏ mục tiêu xâm

lược, nếu không sử dụng bạo lực cách mạng để đập tan ý chí xâm lược ấy. Ngay
sau khi thành lập, Đảng đã nhanh chóng phát triển lực lượng trong quần chúng,
kết hợp nhiệm vụ giáo dục, tuyên truyền vận động với tổ chức và rèn luyện quần
chúng trong đấu tranh cách mạng. Thắng lợi của tổng khởi nghĩa tháng 8/1945
là kết quả 15 năm đấu tranh lâu dài, bền bỉ của quần chúng dưới sự lãnh đạo của
Đảng, được tập dượt qua ba cao trào cách mạng rộng lớn, tạo thành lực lượng
chính trị hùng hậu có lực lượng vũ trang làm nòng cốt.
Thứ hai, Đảng đã nhận định đúng tình hình, dự báo chính xác xu thế
vận động khách quan của cách mạng thế giới, chủ động tạo ra thời cơ và tận
dụng tốt thời cơ để giành thắng lợi quyết định.
Chiến tranh thế giới II kết thúc, thắng lợi thuộc về phe Đồng minh, ngày
9/5/1945, phát xít Đức đầu hàng Đồng minh vô điều kiện, phát xít Nhật đi gần
đến chỗ thất bại hoàn toàn, chính phủ thân Nhật Trần Trọng Kim hoang mang
cực độ, Quân đội các nước đế quốc với danh nghĩa đồng minh chuẩn bị vào
Đông Dương tước vũ khí quân Nhật. Tình thế cách mạng trực tiếp xuất hiện, vấn
đề giành chính quyền được đặt ra như một cuộc chạy đua nước rút với quân
Đồng minh.

6


Ngày 13/8/1945 Hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương họp
tại Tân Trào quyết định phát động tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả
nước từ tay phát xít Nhật, trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương. Ngày
16/8/1945, Đại hội Quốc dân họp tại Tân Trào, tán thành quyết định tổng khởi
nghĩa của Đảng Cộng sản Đông Dương, lập Uỷ ban dân tộc giải phóng do Hồ
Chí Minh làm Chủ tịch. Ngay sau Đại hội Quốc dân, Hồ Chí Minh gửi thư kêu
gọi đồng bào cả nước: “giờ quyết định vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc
đồng bào hãy đứng lên đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”. Dưới sự lãnh đạo
của Đảng, hơn 20 triệu nhân dân ta đã nhất tề vùng dậy khởi nghĩa giành chính

quyền. Chỉ trong vòng 15 ngày (14 đến 28-8) cuộc Tổng khởi nghĩa đã thành
công trên cả nước, chính quyền về tay nhân dân.
Điều kiện khách quan thuận lợi chỉ xuất hiện trong vòng chưa đầy một
tháng, tính từ khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh tới trước khi quân Đồng
minh kéo vào thay thế quân Nhật ở Đông Dương. Để tận dụng được khoảng thời
gian quý như vàng ấy, Đảng đã có 15 năm gây dựng và củng cố lực lượng. Có
thể nói Đảng hoàn toàn chủ động tạo ra thời cơ cách mạng bằng cách nỗ lực chủ
động chuẩn bị nhân tố chủ quan, dự báo chính xác xu thế vận động khách quan,
thúc đẩy hai nhân tố ấy hội tụ chín mồi trong một thời cơ ngàn năm có một để
giành thắng lợi một cách chắc chắn và ít đổ máu nhất. Thành công của việc tạo
dựng và chớp thời cơ cách mạng có sự đóng góp to lớn của Lãnh tụ Hồ Chí
Minh với khả năng phân tích, tổng kết thực tiễn tuyệt vời và những dự báo thiên
tài.
Thứ ba, Đảng đã chuẩn bị chu đáo phương án bảo vệ thành quả cách
mạng với tư tưởng chỉ đạo: “thành trì vững chắc nhất của cách mạng chính
là thế trận lòng dân”.
Thắng lợi của cách mạng tháng Tám đã giáng một đòn chí mạng vào chủ
nghĩa đế quốc, chọc thủng một khâu quan trọng trong hệ thống thuộc địa của
chủ nghĩa thực dân, nhưng kẻ thù của dân tộc không cam chịu thất bại dễ dàng
như vậy. Giành chính quyền đã khó, giữ chính quyền còn khó hơn nhiều. Ngay
7


sau khi giành độc lập, chúng ta cùng lúc phải đối phó với nhiều kẻ thù hung hãn.
Ở miền Bắc là gần 20 vạn quân Tưởng, sau lưng chúng là bọn Việt Quốc, Việt
Cách với âm mưu thủ tiêu chính quyền cách mạng. Ở Miền Nam, trên một vạn
quân Anh cũng mượn tiếng là vào tước vũ khí của Nhật, nhưng kỳ thực là chúng
mở đường cho thực dân Pháp cướp lại nước ta. Ngoài ra, trên đất nước ta lúc này
còn có khoảng 6 vạn quân Nhật đang chờ lệnh giải giáp vũ khí. Chưa bao giờ,
cùng một lúc cách mạng Việt Nam phải đối phó với nhiều kẻ thù như thời điểm

này, chúng có thể mâu thuẫn với nhau về lợi ích kinh tế nhưng đều thống nhất với
nhau trong âm mưu chống cộng sản, thủ tiêu chính quyền cách mạng, xoá bỏ
thành quả mà cuộc cách mạng tháng Tám vừa giành được.
Trong tình thế cách mạng “ngàn cân treo sợi tóc” đó, Đảng đã thể hiện bản
lĩnh chính trị vững vàng, bình tĩnh, khéo léo xử lý từng việc, lãnh đạo toàn dân
từng bước tháo gỡ khó khăn, giữ vững thành quả cách mạng. Với tư tưởng: “dễ
mười lần không dân cũng chịu, khó trăm lần dân liệu cũng xong”, việc đầu tiên
Đảng quan tâm là lãnh đạo giải quyết nạn đói, nạn thất học, tiến hành tổng tuyển
cử để thực hiện quyền dân chủ, tiến hành khôi phục kinh tế nhằm cải thiện và
nâng cao đời sống nhân dân, … Những việc làm cụ thể đó có tác dụng gấp trăm
lần công tác giáo dục, tuyên truyền, nhân dân đã thực sự hiểu được giá trị của độc
lập, tự do, dân chủ và quyết tâm giữ vững thành quả đó bằng mọi giá. Thực tiễn
lịch sử đã chứng minh, ngay cả khi chính quyền cách mạng phải sơ tán, thậm chí
Đảng phải tuyên bố tự giải tán, rút vào hoạt động bí mật để tránh đòn tấn công
trực tiếp của kẻ thù, nhân dân vẫn một lòng theo cách mạng và đó thực sự là cội
nguồn sức mạnh, là thành trì vững chắc nhất không kẻ thù nào có thể khuất phục.
2.2. Tinh thần đoàn kết dân tộc.
Không một cuộc cách mạng nào mà có thể thành công nếu thiếu sức dân
thiếu lực lượng chiến đấu chủ chốt. Nhân dân ta có một tinh thần yêu nước nồng
nàn và sự đoàn kết dân tộc. Đó là truyền thống cũng là yếu tố để tạo nên các chiến
thắng trước giặc ngoại xâm trong lích sử. Và cách mạng tháng tám cũng thế. Dưới

8


ách thống trị của thực dân Pháp và phát xít Nhật cuộc sống nhân dân không thể
khổ cực hơn sưu cao thuế nhiều đã khiến đời sống nhân dân càng thêm khổ hơn.
Chúng bắt người dân làm trong hầm lò lên rừng xuống biển khai khác cho chúng
các nguồn tài nguyên quý. Chúng bóc lột hết sức lao động của nhân dân ta. Chính
điều này đã tạo sự căm phẫn và uất hận trong quần chúng. Bởi vậy khi ngọn cờ

soi sáng của cách mạng dựng lên toàn dân cùng nổi dậy khởi nghĩa, kết thành làn
sống vô cùng to lớn nhấn nhìm bè lũ bán nước và cướp nước
3. Liên hệ thực tế cách mạng tháng tám và bài học kinh nghiệm
Cách mạng tháng tám đã qua đi nhưng bài học của nó vẫn còn hữu ích đến
tận ngày nay. Đó là bài học biết chớp thời cơ. Ngày trước khi Nhật bị lực lượng
đồng minh đánh bại quân dân ta đã rất nhanh chóng đứng lên giành chính quyền
thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Công cuộc đổi mới hiện nay việc
chớp thời cơ một cách kịp thời cũng hết sức quan trọng. Trong bối cảnh nền kinh
tế thị trường việc cạnh tranh là hết sức khốc liệt, việc bỏ lỡ thời cơ có thể khiến
kinh tế lâm vào khó khăn. Kinh tế Việt Nam đang vươn ra toàn cầu, hội nhập
quốc tế đứng trước cơ hội lớn và những thách thức không nhỏ. Việc nhận thức
thời cơ và chớp thời cơ mang một ý nghĩa quan trọng. Chẳng hạn với những mặt
hàng thế mạnh của đất nước như công nghiệp may mặc quần áo, hải sản chúng ta
phải biết năm cơ hội tìm thị trường để xuất khẩu. Đối với mặt hàng không là thế
mạnh như công nghê điện từ, chúng ta phải biết nâng cao năng lực học hỏi kinh
nghiệm của các nước có trình độ tiên tiến hơn. Chúng ta phải biết tận dung, thu
hút các nhà đẩu tư quốc tế phải tạo điều kiện cho đầu tư và phát triền kinh tế. Nền
kinh tế nước ta đã xuất hiện những dấu hiệu tích cực. Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm
phát được kiềm chế, an sinh xã hội được giữ vững. Một số lĩnh vực kinh tế sản
xuất và kinh doanh đã phục hồi trở lại. Đứng trước thời cơ mới xuất hiện trong
làm ăn về kinh tế như trên, các ngành kinh tế, các nhà doanh nghiệp, các cấp uỷ
đảng và chính quyền các cấp cần quan tâm hơn nữa tạo mọi điều kiện để cho các
doanh nghiệp có điều kiện để bứt phá nhằm hoàn thành kế hoạch sản xuất, kinh

9


doanh năm 2009. Cùng với việc tạo mọi điều kiện để các doanh nghiệp, các chủ
thể sản xuất kinh doanh có nguồn vốn, vật tư, đủ sản xuất và kinh doanh, nhất là
các đơn vị làm hàng xuất khẩu, thì một vấn đề có tính cấp bách và lâu dài là phải

chú ý đến nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực có chất lượng cao, có đủ
đức tài, có khả năng nắm bắt, đón đầu làm chủ khoa học công nghệ, chính là
nhiệm vụ hàng đầu.Trong những ngày này, chúng ta bồi hồi nhớ đến Chủ tịch
Hồ Chí Minh, chính Người là nhà kiến trúc sư thiên tài đã tiên đoán được thời
cơ và lãnh đạo toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta chớp được thời cơ và tiến hành
Tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám thành công khai sinh ra nước Việt Nam
Dân Chủ Cộng Hoà, ngày nay là Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam.
Tưởng nhớ đến người, tưởng nhớ đến 40 năm thực hiện di chúc thiêng liêng của
người, chúng ta nguyện, cho dù khó khăn do khủng hoảng kinh tế toàn cầu tác
động đến nền kinh tế nước ta, nhưng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta chung
sức, chung lòng biết tranh thủ thời cơ, tận dụng những yếu tố thuận lợi, những
thời cơ này nảy sinh ra từ cuộc khủng hoảng, nhất định chúng ta sẽ vượt qua
những khó khăn, thách thức đưa đất nước tiến lên vững bước trên con đường đổi
mới.

10