Phần 1
loại hoa này đã trở nên gần gũi, thân
MỞ thiết
ĐẦU với người tiêu dùng.Cùng với sự
1.1. Đặt vấn đề
phát triến của nền kinh tế như hiện nay ở nước ta, nhu cầu choi hoa nói chung
ơ Việt Nam những năm gần đây, cơ cấu cây trồng nông nghiệp chuyến
và hoa cúc bất tử nói riêng cũng đã trở nên rất phố biến đối với mọi nhà, mọi
đối nhanh chóng trong nền kinh tế thị trường, một hướng chuyển đối quan
người. Nhưng trên thực tế, hoa cúc bất tử do Đà Lạt cung cấp không đáp ứng
trọng ở nông thôn các vùng ven đô là phát triển trồng hoa cây cảnh. Việc kinh
đủ nhu cầu chăm sóc và thưởng ngoạn loại hoa này.
doanh hoa
cây cảnh
đã trênchúng
được xã hội
biệt hành
quan đề
tâmtàivì“Nghiên
hoa không
đem
lại
Từ những
lí do
tôi đặc
đã tiến
cứuchỉ
khả
năng
sinh trưởng và phát triến của giống hoa cúc bất tử với điều kiện khí hậu
giá trị trong đồi sống tinh thần, mà thực tế đã đem lại hiệu quả cao cho người

miền Bắc”.
1.2. Mục đích nghiên cún
sản xuất.
Đánh
sinh hoa
trưởng
phátphát
triển
củanhanh
giốngvìhoa
bất hoa
tử,
Trong giá
các khả
loài năng
hoa, cây
cúc và
được
triến
nó cúc
là loài
nhằm
tăngđược
nhanh
số lượng
hoa,trí,góp
đa trồng
dạng nhiều
và phong
đẹp, đalàm

dạng,
dùng
đế trang
làmphần
dượcnâng
liệu,cao
và độ
được
nơi
phú
các giống
hoathích
cúc bất
phục
nhu cầu
về hoa
xã
trên của
thế giới
bởi tính
nghitô,cao,
dễ vụ
sảnngày
xuất,càng
vận tốt
chuyển
và tiêu
thụ.của
Thực
hội.

tế việc trồng cây hoa cúc ở Việt Nam đã tạo công ăn việc làm cho hàng vạn
1.3. Nội dung nghiên cúu
lao động nông nghiệp, góp phần tích cực trong việc xóa đói giảm nghèo.
- Tìm hiểu sự khác biệt về khả năng sinh trưởng và phát triển của giống hoa
Hoa bất tử hay còn gọi là cúc bất tuyệt; Immortelle, Strawflower, Paper
cúc bất tử tại điều kiện khí hậu ở Đà Lạt và điều kiện khí hậu ở khu vực miền
daisy, Everlasting, là một loài thực vật thuộc họ Cúc (.Asteraceae). Màu sắc
Bắc.
của hoa cúc bất tử rất khác nhau, hầu như có tất cả các màu tự nhiên: Trắng,
- Đánh giá khả năng sinh trưởng và phát triển của giống hoa cúc bất tử với
vàng, đỏ, tím, hồng, nâu, xanh, tạo nên một thế giới màu sắc vô cùng phong
điều kiện khí hậu miền Bắc.
phú và đa dạng.... Chính vì vậy, hoa cúc bất tử đã nhanh chóng chiếm được vị
trí cao trong thị trường hoa.
Hoa cúc bất tử là loại cây thích hợp với điều kiện lạnh nên mới chỉ được
trồng phố biến ở Đà lạt, nơi có nhiệt độ không khí thấp, độ ấm cao, quanh năm
thời tiết trong lành, mát mẻ. Trong xã hội ngày nay khi mà đời sống của người
dân ngày càng được cải thiện và nâng cao, ngoài các nhu cầu về ăn, mặc, ở thì
các nhu cầu mang tính tinh thần có vai trò ngày càng to lớn. Cây hoa cúc bất
tủ’ có đặc điểm cánh hoa màu vàng. Cánh hoa và lá bắc khô xác nên đế được
rất lâu, không tàn. Khi khô, hoa không đôi màu. Với những ưu điếm vốn có
của mình, hoa cúc bất tử đã thay đối hẳn thị hiếu người chơi hoa, đồng thời

21


Cây cúc bất tử thuộc:
Giới :
N gành
Lớp

Phân lớp :
Bộ :
Họ :
Chi
Loài

Plantae
Hạt kín - Angiospermatophyta (Magnoliophyta)
: 2 lá mầm - Dicotyledoneae (Magnoliopsidạ)
2.1.1.2.
Vị trí phân loại của cây
Phần 2
Hoa
cúc bất
tử cúc - Asteridae
TỐNG QUAN TÀI LIỆU
Cúc - Asteraleae
Cúc - Asteraceae (Compositae)
2.1. MỘT SỐ NÉT KHÁI QUÁT VỀ CÂY HOA cúc BẤT TỬ
Helichrysum
2.1.1.
Nguồn gốc, vị trí phân loại của cây hoa cúc bất tử
: H.brateatum
2.1.1.1.
Nguồn gốc
Hoa cúc có nguồn gốc tù’ Trung Quốc và Nhật Bản. Các nhà khảo cổ
học Trung Quốc đã chứng minh rằng từ đời Khổng Tử người ta đã làm lễ
thắng lợi hoa vàng (hoa cúc) và cây hoa cúc đã đi vào các tác phẩm hội họa,
điêu khắc tù' đó. Một thành phố cố xưa của Trung Quốc đã đặt tên là Ju - Xian,
có nghĩa là: “Thành phố hoa cúc”. Cây này sử dụng chính trong các lễ hội và

/>đã được giới thiệu tới Nhật Bản có thể khoảng thế kỷ thứ VIII. Tới thế kỷ thứ
Họ Cúc Asteraceae là một trong những họ lớn nhất của Ngành Ngọc
XVII, hoa cúc được mang tới châu Âu. Ngày nay cúc được trồng khắp các
Lan (Magnoliophyta), thực vật hạt kín (Angniospennatophytà) (Takhtajan,
nước trên thế giới như: Hà Lan, Đức, Pháp, Nhật Bản, Nga, Mỹ, Singapore,
A.L., (1987). Qua hai cuộc hội thảo quốc tế về họ Asteraceae năm 1967 và
Isaren... (Trần Lan Hương, 2006; Nguyễn Quang Thạch, 2002).
1994 mang tên “Sinh học và hóa học của họ cúc” đã có sự thống nhất tương
ơ Việt Nam đến đầu thế kỷ thứ XIX, hoa cúc nói chung và cúc bất tử
đối về hệ thống học của họ Asteraceae. Họ Cúc trên thế giới xếp trong 2 phân
nói riêng đã được trồng thành các vùng chuyên canh. Hiện nay, Đà Lạt có diện
họ, 13 tông (Kere Bremer, (1994), Việt Nam có 2 phân họ và 12 tông, nhưng
tích trồng hoa cúc lên tới trên 5.000ha; Hà Nội đã hình thành những vùng
hiện tại chia làm 17 tông. Họ Cúc có khoảng 1.550 chi với 23.000 loài
trồng cúc chuyên canh như xã Tây Tựu (Từ Liêm) diện tích xấp xỉ 200ha,
(Takhtajan, A.L., 1987, Lê Kim Biên, 2007, Nguyễn Nghĩa Thìn, năm).
quận Tây Hồ diện tích 70ha..., đảm bảo cung cấp cho người tiêu dùng
Tuy nhiên có rất nhiều số liệu khác nhau về số lượng loài hoa cúc. Theo
(Nguyễn Quang Thạch, 2002; ).
GS.TS. Khoa học Nguyễn Nghĩa Thìn thì họ cúc có 2.500 loài và 1.100 chi
Hiện nay cả trên thế giới và tại Việt Nam có rất ít tài liệu nói về nguồn
(Nguyễn Nghĩa Thìn) . Theo Trần Lan Phương và cộng sự, hoa cúc có hơn
gốc, đặc điếm thực vật học cũng như kỹ thuật chăm sóc, trồng cây hoa cúc bất
3.000 loài với kích thước, màu sắc khác nhau (Trần Lan Hương - 2006).
tử. Tài liệu tôi thu nhận được về loài hoa này chủ yếu là trên một số Website
Nghiên cứu của Anderson (1987), Langton (1989) cho biết trên thế giới có
tin
cậy
của
nước

ta.
Theo
thông
tin
tại
Website
hơn 7.000 giống cúc đã đưa vào sử dụng với sự đa dạng về chủng loại, phong
thì cây hoa cúc bất tủ' có nguồn
phú về màu sắc (Anderson, N.o (1987), Langton, F.A (1989).
gốc ở Autralia, được gây trồng rộng rãi ở các tỉnh miền Bắc và vùng núi cao
miền Nam.
43


Tính riêng chi Helichrysum ước tính bao gồm một 600 loài, nguồn gốc
tù' châu Phi (với 244 loài ở Nam Phi), Madagascar, úc và Âu Á. Các loài của
chi này có thể là cây một năm, cây lâu năm thân thảo hoặc cây bụi, chiều cao
cây đạt khoảng từ 60 - 90 cm. Một vài loài được trồng làm cây cảnh, và cho
hoa khô. Helichrysum bracteatum là cây bản địa lâu năm ở úc, nó phát triến ở
tất cả các vùng trên đất nước này. Heỉichrysum là một loài hoa nối tiếng biếu
tượng

của

thành

phố

Baguio,


Philippines

( />Theo Hilllard (1983) thì sự phân loại chi này không đồng nhất. Ông cho
rằng chi này là một chi lớn bao gồm 30 nhóm hình thái khác nhau. Nhưng chi
này vẫn đang gây tranh cãi và được xem như là một chi nhân tạo. Một số loài
có nguồn gốc từ Australia, chang hạn như H. acuminatum và H. bracteatum,
đã được phân loại lại trong chi Xerochrysum năm 1991, nhưX subundulatum
và X. bracteatum . Năm 1989, loài lệch của Helichrysum được phân loại lại
trong Syncarpha. Năm 2004, A. Miller xác định các loài có khả năng chưa
được công bố nhưng có mặt trong danh sách đỏ IUCN, nằm trong phạm vi
giói hạn của họ Yemen. Các họ được phân chia như sau:
•

Helichrysum sp. nov. A - môi trường sống tự nhiên của loài này là các
khu vực núi đá. Nó nằm trong trong tình trạng "cần được bảo tồn" của
IƯCN.

•

Helichrysum sp. nov. B - môi trường sống tự nhiên của loài là cận nhiệt
đới hay nhiệt đới khô, cây bụi và các khu vực núi đá. Nó nằm trong tình
trạng "cần được bảo tồn".

•

Helichrysum sp. nov.

c

- môi trường sống tự nhiên của loài là các khu


vực núi đá. Nó bị đe dọa bởi mất môi trường sống như hiện nay. Nó
đang nằm trong tình trạng "nguy cấp".
•

Helichrysum sp. nov. D - môi trường sống tự nhiên của loài là các khu
vực núi đá. Nó nằm trong tình trạng "nguy cấp".

5


• Heỉichrysum sp. nov. E - môi trường sống tự nhiên của loài là các khu
vục núi đá. Nó đang nằm trong tình trạng "cần được bảo tồn".
2.1.2.

Đặc điếm thực vật học và nông học của cây hoa cúc bất tử
2.1.2.1. Đặc điểm thực vật học của cây hoa cúc bất tử
Theo thông tin tại Website />thì cây hoa cúc bất tử về cơ bản có những đặc điểm thực vật học như sau:

-

Rễ: rễ là cơ quan sinh sản dưới mặt đất, có nhiệm vụ hút chất dinh dưỡng và
nước cho cây, giữ cho cây không đố. Cây trồng chủ yếu bằng hạt, ươm gieo
như các loại hoa cúc một năm khác. Hiện nay các nhà ươm tạo ra được nhiều
chủng có cụm hoa màu sắc hoa khác nhau, nếu trồng xen kẽ nhau hay xếp
chúng vào một bó, cắm lọ rất đẹp.

-

Thân: Cây thuộc loại thân cỏ, nhỏ, cứng, sống hàng năm, vươn cao, đôi khi

phân nhánh, thẳng đứng nhẵn. Kích thước thân cao hay thấp, to hay nhỏ, sự
phân cành mạnh hay yếu phụ thuộc vào giống.

-

Lá: Hoa bất tủ' có ít lá, dáng thon nhở dài, đầu lá nhọn, lá ngắn dần khi tới
gần ngọn cây. Lá không cuống, dạng thuôn hình giáo, thu hẹp ở gốc. Mầu sắc
xanh nhạt hay đậm phụ thuộc vào giống, trong một chu kì sinh trưởng cây
hoa
cúc bất tử có từ 30 - 50 lá trên thân.

-

Hoa: Cụm hoa hình đầu ở đỉnh thân, cành, đường kính 3 - 6cm, ngoài có
nhiều lá bắc dạng vảy, cứng, khi khô không héo và giữ được màu sắc (vàng,
hồng, tím, trắng, đỏ,...) bền. Hoa bên trong hoàn toàn hình ống màu vàng nhạt
hay hơi hồng. Hoa nở tùng bông ở đầu cành và đầu các nhánh phụ phía dưới.
Màu chính của hoa là màu vàng tươi. Nhưng ngày nay hoa cúc bất tử được
người ta tạo cho nhiều màu sắc: cam đỏ, cam đậm, cam tươi, hồng, trắng...
Hoa có nhiều lóp cánh, vẻ đẹp sắc sảo. Đầu cánh hoa nhọn, cong lên, thường
sậm màu. Phần cánh sát nhụy đối màu nhạt hơn, bao quanh khoanh nhụy
vàng
khá lớn, thu hút ong bướm. Khi hoa mãn khai, những cánh hoa xòe nở dang
6


bóng. Đặc biệt hoa không tàn phai. Phơi khô, hoa vẫn giữ được nguyên hình
dáng,

màu


sắc

ban

đầu

(

/Tianyon/Index.aspx/ArticlelD=3056978&ChannellD=414).
2.1.2.2.
Đặc điểm nông học của cây hoa cúc
Hoa cúc có nguồn gốc ôn đới nên đa số ưa khí hậu mát mẻ. Ớ Việt Nam
cúc được trồng chủ yếu vào mùa thu, nhiệt độ thích hợp dao động từ 15 20°c, bên cạnh đó có một số giống chịu nhiệt 30 - 35°c. Cúc bất tử được xếp
vào loại cây ngắn ngày, ánh sáng có ảnh hưởng rất lớn đến sự phân hóa mầm
hoa và sự nở hoa. Ngày dài có ảnh hưởng đến sự ra hoa của cúc. Nắm được
đặc điểm trên khi trồng hoa cúc có thể che lưới để giảm bớt cường độ nóng
cho cúc sinh trưởng tốt.
Cúc là cây trồng cạn, không chịu được úng nhưng đồng thời có sinh
khối lớn, bộ lá to, do vậy cũng chịu hạn kém. Độ ẩm đất từ 60 - 70%, độ ẩm
không khí 55 - 65% thuận lợi cho cúc sinh trưởng. Ngoài ra đất và dinh dưỡng
cũng là những yếu tố quan trọng cho sự sinh trưởng của cúc. Đất cung cấp
nước, dinh dường, không khí cho cây, đất trồng phải cao ráo, thoáng, không
ngập úng. Ngoài ra, các loại phân như đạm, lân, kali cũng cần cho sự sinh
trưởng, phát triển, hình thành nụ và hoa. Bên cạnh đó các phân vi lượng và
canxi không thể thiếu được cho bộ rễ, cũng như quá trình phát triến của cây
(Nguyễn Quang Thạch, 2002).
2.1.2.3.
Giá trị sử dụng và giá trị kinh tế của cây hoa cúc
Hoa cúc có giá trị trang trí, trồng làm cảnh, theo những nền văn hóa

khác nhau cũng có những cách sử dụng rất khác nhau, điều đó khiến cho hoa
cúc ngày càng được ưa chuộng hơn trong cuộc sống, ớ một số nước châu Ầu
(Pháp, Ba Lan, Croatia....) hoa cúc trắng được sử dụng trong những đám tang,
nhưng ở một số nước khác nó đại diện cho sự trung thực. Ớ Chicago (Mỹ)
năm 1961, hoa cúc chính thức được coi là hoa của thành phố. Ở Trung Quốc
có một số loài hoa cúc được sử dụng như là một loại trà, thậm chí cúc được sử

7


dụng làm thuốc trừ sâu thân thiện với môi truờng... Ớ Mỹ thuờng được coi là
sự tích cực.... người Nhật Bản thường coi cúc là một người bạn tâm tình và có
một “lễ hội của hạnh phúc” là để kỷ niệm hoa... Ớ Việt Nam hoa cúc có mặt
trong các vườn hoa, công viên, trong phòng khách, bàn làm việc, trong lễ thăm
viếng

(Nguyễn

Quang

Thạch

2002),

/>Không chỉ làm cảnh, theo Lê Kim Biên (2007) thì họ cúc có 374 loài
trong đó có tới 181 loài đã biết giá trị sử dụng chiếm gần 50% số loài:
-

Làm thuốc: cây hoang dại 85%, 16 loài trồng.


-

Làm cảnh: 30 loài (toàn bộ là nhập nội có nguồn gốc nước ngoài)

-

Rau ăn: 31 loài tự nhiên, 4 loài trồng.

-

Thuốc trù’ sâu: 3 loài (không gây độc).

-

Phân xanh: 1 loài, cúc quỳ ở Mỹ được sử dụng phủ đất trống bạc mầu.

-

Chất béo và tinh dầu: 12 loài, đặc biệt phải kể đến cây thanh hao.
Cây thanh hao hay còn gọi là cây thanh hao hoa vàng có tên khoa học là

Artemisia annua L. có tác dụng chữa sốt rét , có chứa chất Artemisinin một
loại tinh dầu quý mà không tìm thấy ở nhũng cây cùng loại trong họ cúc.
Riêng với chi Chrysanthemum có cúc Đại đóa: với nhiều loài, hoa có
màu sắc khác nhau: vàng, trắng, đỏ tía, tím. Bông lớn, dáng đẹp, hoa nở nhiều
vào dịp tết, nhưng gần đây một số loài trồng gần như quanh năm, phục vụ nhu
cầu trang trí vào những ngày lễ.
Một số loài khác của chi Chrysanthemum như cúc vàng hay kim cúc (C.
indicum L.) có bông nhở hơn, dùng đế pha chè, ngâm rượu, cũng trồng làm
cảnh; cúc trắng hay bạch cúc (C. morfolium ramat) còn dùng đế pha chè,

ngâm rượu, hoặc làm thuốc chữa nhức đầu, đau mắt; rau cải cúc (C.
coronarium L.) thường trồng làm rau ăn (Hoàng Thị Sản, 2006).


Ngoài việc phục vụ cho những nhu cầu trên, hoa cúc đồng thời cũng là
nguồn lợi kinh tế quan trọng. Kim ngạch xuất khấu hoa cúc nói chung quý 3
năm

2008

của

Việt

Nam

đạt

tới

hơn

1,4

triệu

USD

(


).
Trong những tháng đầu năm 2009, kim ngạch xuất khẩu hoa các loại
sang thị trường Nhật Bản đạt khá cao. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải
quan, kim ngạch xuất khẩu hoa tươi, hoa khô và các loại lá trong tháng 3/2009
đạt hơn 1 triệu USD, tăng 36% so với tháng trước và tăng tới 54,1% so với
cùng kỳ năm 2008. Tính chung 3 tháng đầu năm 2009, kim ngạch xuất khẩu
hoa các loại đạt hơn 2,3 triệu USD, tăng 35% so với cùng kỳ 2008. Trong đó,
kim ngạch xuất khẩu hoa Cúc trong tháng 3/2009 đạt cao nhất với 672,7 nghìn
USD; tiếp đến là hoa cẩm chướng với kim ngạch đạt 140,8 nghìn USD; hoa
Hồng đạt 74,6 nghìn USD và Lan Hồ Điệp là 29,7 nghìn USD (
).
Xuất khẩu hoa các loại tiếp tục tăng cao trong 10 tháng năm 2010 với
kim ngạch đạt 11,5 triệu USD, tăng 37,9%. Trong đó, kim ngạch xuất khấu
hoa cúc các loại đạt cao nhất với 7 triệu USD, tăng 23,4% so với cùng kỳ 2009
().
Công ty cổ phần Công nghệ sinh học Rừng hoa Đà Lạt (Công ty Rừng
hoa Đà Lạt), đang xúc tiến kế hoạch xuất khẩu hoa cúc cắt cành sang Nhật
Bản trong năm 2010. Đây là lượng hoa của Liên minh sản xuất hoa cúc - gồm
Công ty Rừng hoa Đà Lạt và 41 hộ trồng hoa cúc ở địa phương - họp tác sản
xuất trong khuôn khố dự án cạnh tranh nông nghiệp do Ngân hàng Thế giới tài
trợ với tống vốn trên 5,4 tỉ đồng trong thời gian 18 tháng. Hiện liên minh này
có khoảng lOha chuyên sản xuất hoa cúc ở Đà Lạt và dự kiến bước đầu xuất
khẩu khoảng 40.000 cành hoa cúc/tuần
truong-hang-hoa-viet-am).

9

( />

Đáng chú ý, nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm hoa khô trang trí tại thị

trường Nhật Bản đang tăng lên rất mạnh, đạt 551,6 nghìn USD, tăng 49,4 lần.
Giá trung bình xuất khẩu hoa khô trang trí cũng tăng cao so với cùng kỳ, hiện
ở mức 0,56 USD/cành, tăng 40,8%. Hiện nay, người tiêu dùng Nhật Bản đang
có xu hướng thích chơi hoa khô vì vẻ đẹp và hiệu quả sử dụng rất cao. Đây là
cơ hội cho các doanh nghiệp xuất khấu hoa trong nước đáp ứng nhu cầu của
thị trường khó tính này. Hiện mỗi bông hoa hồng khô xuất khẩu sang Nhật có
giá khoảng 1 USD, gấp 10-12 lần so với xuất hoa tươi. Mỗi lẵng, giỏ hoa hoàn
chỉnh có giá từ 80 đến 600 nghìn đồng, thậm chí từ 1-2 triệu đồng nếu thực
hiện theo đơn đặt hàng (www.rauhoaquavietnam.vn).
Thực tế cho thấy việc sản xuất kinh doanh hoa cúc cho phép người
trồng hoa thu được nhiều lợi nhuận trên mỗi đồng vốn đầu tư. số liệu điều tra
về tình hình phát triến hoa của Hà Nội nhũng năm gần đây cho thấy tỷ lệ diện
tích trồng hoa cúc các loại ngày càng tăng lên không ngừng qua các năm
chiếm khoảng 42,8%, trong khi hoa hồng 29,8%, hoa đào 12,5% và các hoa
khác 15,3%. Trên một sào đất trồng cây hoa cúc với mật độ trung bình 40 - 45
cây/m2 có thể thu thập từ 3,0 - 4,0 triệu đồng, kế cả chi phí chăm sóc cho đất,
chăm sóc, vật tư ban đầu, mất 1,5 - 2,0 triệu đồng tiền vốn. Trong khi đó với
cây lúa thu nhập trên một sào đạt 300 - 400 nghìn đồng. Giá bán hoa cúc dao
động từ 500 - 1.500 đồng/bông. Giá bán ở một số nước như Australia 15.000 21.0 đồng/bông, Hà Lan 8.000 - 12.000 đồng/bông, Nhật Bản 7.000 10.0 đồng/bông. Vì vậy, nếu xuất khẩu được thì hiệu quả trồng hoa cúc có
cơ hội phát triển hơn nữa (Nguyễn Quang Thạch, 2002).
Hiện nay cả trên thế giới và Việt Nam đều chưa có tài liệu nào nói về
giá trị sử dụng cũng như giá trị kinh tế của cây hoa cúc bất tử. Hoa cúc bất tử
có những đặc điếm rất thích hợp với mục đích sử dụng hoa khô. Như trên đã
trình bày, hiện nay hoa khô rất được ưa chuộng ở các thị trường lớn như Nhật
Bản, vì vậy nếu nước ta có những chính sách đầu tư , phát triển hợp lý loài hoa
này và xuất khấu được sang các thị trường nước ngoài thì hiệu quả của chúng
10


là rất lớn. Tuy nhiên ở Việt Nam, loài hoa này mói chỉ được trồng phổ biến ở

Đà Lạt với mục đích phục vụ khách thăm quan và du lịch, song với tình hình
sản xuất và phát triển hoa cúc bất tử như hiện nay loài hoa này có tiềm năng
phát triển mạnh trên thị trường trong và ngoài nước.
2.1.4.
Tình hình sản xuất và phát triển hoa cúc trên thế giới và Việt Nam
Với sự đa dạng về chủng loại, hình thái, mầu sắc, hương thơm lâu tàn,
dễ dàng bảo quản, vận chuyển tiêu thụ hoa cúc là một mặt hàng đặc biệt hấp
dẫn các nhà sản xuất kinh doanh hoa. Đồng thời việc nghiên cún cũng rất
được quan tâm nhằm tạo được nhiều giống mới phục vụ cho nhu cầu của con
người cũng như nghiên cứu phục vụ cho mục đích thương mại và y học.
2.1.4.1.
Tình hình sản xuất và phát triển hoa cúc trên thế giới
Tuy cây hoa cúc có nguồn gốc từ lâu đời nhưng đến năm 1688 Jacob
Layn người Hà Lan mới trồng, phát triến mang tính thương mại trên đất nước
của ông và đến tận thế kỷ XX nó mới có ý nghĩa thương mại trên thế giới.
Những năm 1961 - 1970 cúc được trồng rất nhiều và là cây hoa quan trọng
nhất đối với Trung Quốc, Nhật Bản và là cây quan trọng đứng thứ hai sau hoa
hồng ở Hà Lan. Hàng năm kim ngạch giao lưu buôn bán về hoa cúc trên thế
giới ước đạt tới 1,5 tỉ USD (Nguyễn Quang Thạch, 2002).
Một số nước nhập và xuất khấu hoa cúc trên thế giới như Trung Quốc,
Nhật Bản, Hà Lan, Pháp, Đức, Nga, Mỹ, Xingapore, Isaren... Trong đó dẫn
đầu là Hà Lan phục vụ cho thị trường tiêu thụ rộng lớn gồm 80 nước trên thế
giới với diện tích trồng cúc chiếm tới 30% tổng diện tích trồng hoa tươi. Bốn
nước sản xuất chính là Hà Lan 80 triệu cành cúc mồi năm, Colombia 600 triệu
cành cúc mỗi năm, tiếp theo là Ý 500 triệu cành, và Mỹ 300 triệu cành
(Nguyễn Quang Thạch, 2002).
Năm 1982, Hà Lan đã sản xuất 3.119.000 cây cúc từ nuôi cấy trong ống
nghiệm đến năm 1986 con số này đã tăng tới 73.650.000 cây. Công nhệ nhân
giống tiên tiến này đã trở thành nền tảng cho ngành sản xuất hoa và cây cảnh


11


của Hà Lan cũng như các nước sản xuất hoa trên thế giới. Bằng phương pháp
này, người ta đã sản xuất được một lượng lớn cây giống khỏe, sạch bệnh và
hoàn toàn đồng nhất về mặt di truyền.
Ở châu Á, Nhật Bản đang là nước dẫn đầu về sản xuất hoa cúc, mồi
năm Nhật Bản sản xuất được khoảng 200 triệu cành phục vụ cho tiêu dùng nội
địa và xuất khẩu (Yahe.H and Y.Tsukamoto (1985). Bên cạnh đó ước tính
năm 2007, sản lượng hoa cúc ở Trung Quốc có thế lên đến 35 triệu bông. Diện
tích trồng cúc phát triến ở hơn 1 .OOOmu (đơn vị diện tích ở Trung Quốc, lmu
= 1/15 ha). Ngoài ra phải kế đến Thái Lan, cúc trồng quanh năm với sản lượng
cành cắt/năm là 50.841.500 cành.
2.1.4.2.
Tình hình sản xuất và phát triến hoa cúc ở Việt Nam
ơ nước ta hiện nay hoa cúc có mặt ở khắp mọi nơi tù’ vùng núi cao đến
đồng bằng, từ nông thôn đến thành thị. Xét về chủng loại, trước những năm
1997 diện tích trồng hoa hồng nhiều nhất (31%) nhưng tù’ năm 1998 trở lại
đây với trên 15.000ha trồng hoa cúc trên cả nước, diện tích trồng hoa cúc đã
vượt lên (chiếm 42% trong đó hồng chỉ còn 29,4%). Hiện nay hoa cúc là loại
hoa có kim ngạch xuất khấu lớn nhất, chiếm gần 50% tống kim ngạch xuất
khẩu hoa cây cảnh của cả nước ().
Những vùng sản xuất chính có the kế đến: Đà Lạt, Hà Nội, Hải Phòng,
Lào Cai, Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó Đà Lạt là nơi lý tưởng cho việc
sinh trưởng và phát triển hầu hết các loại hoa cúc, diện tích trồng cúc nói
chung trên 5.000ha chiếm 25 - 30% diện tích trồng hoa vùng này. Hoa cúc
của Đà Lạt không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn được xuất khấu sang Trung
Quốc. Tháng 6 năm 2008, Hiệp hội hoa Đà Lạt đã cử một đoàn thanh niên của
Hiệp hội đi thăm quan việc trồng và xuất khẩu hoa cúc ở cao nguyên Cameron
- Malaysia. Đoàn thăm quan nhận thấy rằng với những điều kiện tự nhiên như

độ cao, khí hậu và đầu tư cơ sở kỹ thuật của bạn tương lai như Đà Lạt, họ đã
sản xuất hoa cúc có chất lượng cao đế xuất khấu. Với diện tích canh tác 40ha

12


trong năm 2006, họ xuất khẩu đuợc 300 triệu cành hoa cúc các loại, trong đó
100 triệu cành xuất khâu sang thị trường khó tính là Nhật Bản
.

(

vn/rauhoadI/DesktopDefault.aspx?tabid=75&Mid=763&

ItemID=245).
Bên cạnh đó, với địa hình đồi núi cao, chia cắt mạnh đã tạo nên những
tiểu vùng khí hậu nhiệt đới, á nhiệt đới và ôn đới, hoa là cây trồng đang trở
thành ưu thế trong sản xuất nông nghiệp tại tỉnh Lào Cai, đặc biệt là những
loại hoa ôn đới có giá trị kinh tế cao như hoa cúc. Lào Cai có 97,5ha hoa các
loại, đạt giá trị 16.033 triệu đồng, riêng hoa cúc các loại chiếm 5,1 ha diện tích
trồng và sản lượng đạt 1,53 triệu bông trồng tập trung tại thị xã Lào Cai và
huyện Bảo Thắng ().
Ngoài ra phải kể đến vùng Trung du và miền núi phía Bắc, trong tổng
diện tích gần 136ha trồng hoa, diện tích trồng hoa cúc lớn thứ hai với 14,5ha
với sản lượng 5 triệu cành/năm ().
Theo chương trình phát triển sản xuất hoa của Bộ nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn, đến năm 2010, Việt Nam sẽ xuất khẩu 1 tỷ cành hoa các loại
trong đó hoa hồng, cúc và phong lan chiếm 85%. Theo chương trình này diện
tích trồng hoa của cả nước sẽ đạt 8.000ha cho sản lượng 4,5 triệu cành. Doanh
thu từ xuất khấu hoa đạt 60 triệu USD. Trong đó ngoài Đà Lạt, Lào Cai,

Thành phố Hồ Chí Minh, Thanh Hóa, Hải Phòng, Thái Bình.....................Hà Nội sẽ là
một trong những vùng tập trung trồng hoa chính với xã Tây Tựu dự kiến mở
rộng diện tích lên 500ha trở thành làng hoa thay thế cho những vùng trồng hoa
truyền

thống

đang

bị

đô

thị

hóa

như

Ngọc

Hà,

Nhật

Tân

( />Thành phố Hồ Chí Minh không chỉ là vùng trồng hoa mà còn là thị
trường tiêu thụ hoa lớn của Việt Nam, nhu cầu hoa cắt trong ngày từ 25.000 30.0 cành. Hiện nay thành phố vẫn phải nhập những loại hoa cắt, trong đó


13


có cúc chùm từ Hà Lan, Đài Loan, Singapore... đặc biệt là các loại cúc đơn từ
Hà Nội vào với giá tù' 400 - 600 đồng/cành (Nguyễn Quang Thạch, 2002).
Đe đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ hoa trong nước cũng như trên thế giới
đòi hỏi các nhà sản xuất hoa của Việt Nam phải có kế hoạch đầu tư và phát
triển một cách thích hợp, đặc biệt là trong công tác chọn tạo giống và nhân
giống... công nghệ đóng gói bảo quản đế nâng cao năng xuất chất lượng hoa.
Hiện nay cả trên thế giới và Việt Nam đều chưa có tài liệu nào nói về tình hình
sản xuất và phát triển hoa cúc bất tủ' do loài hoa này hiện nay vẫn chỉ dùng ở
mức độ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, chưa được đầu tư thích hợp và mới chỉ
được trồng chủ yếu ở Đà Lạt. Đây cũng là vấn đề khó khăn mà chúng tôi gặp
phải khi nghiên cứu đề tài này.
2.2. KỸ THUẬT TRỒNG CÂY HOA cúc
2.2.1.

Khái quát về một sổ yêu cầu ngoại cảnh của cây hoa cúc
Theo Nguyễn Xuân Linh và cs (2005) về cơ bản cây hoa cúc có một số
về yêu cầu ngoại cảnh như sau:

2.2.1.1.

Nhiệt độ

Cây hoa cúc có nguồn gốc ôn đới, nên ưa khí hậu mát mẻ, nhiệt dộ thích
họp cho cây sinh trưởng và phát triển là từ 15 - 20°c, cúc có thể chịu được
nhiệt độ từ 10 - 35°c, nhưng nhiệt độ trên 35°c và dưới 10°c sẽ làm cho cúc
sinh trưởng phát triến kém. ơ thời kì cây con cúc yêu cầu nhiệt độ cao hơn.
Đặc biệt trong thời kì ra hoa, đảm bảo cho cúc nhiệt độ cần thiết thì hoa sẽ to

và đẹp. Ban ngày cây cần nhiệt độ cao đế quang hợp, còn ban đêm nếu nhiệt
độ cao sẽ thúc đấy quá trình hô hấp làm tiêu hao chất dự trữ trong cây.
2.2.1.2.
Ánh sáng
Cúc là loại cây ngăn ngày, ưa sáng. Thời kỳ đâu các mầm non mới ra, rễ
cây cần ít ánh sáng, có khi không cần, bởi vì cây còn sử dụng chất dinh dưỡng
dự trữ. Sau khi tiêu hao hết chất dinh dưỡng cây chuyển sang giai đoạn tự
dường, đặc biệt là vào thời kì chuẩn bị phân cành cây cần nhiều ánh sáng đế

14


quang hợp tạo nên chất hữu cơ cần thiết cho hoạt động sống của cây. Nhưng
ánh sáng quá mạnh cũng làm cho cúc chậm lớn. Ngoài ra đối với cúc thời gian
chiếu sáng rất quan trọng, hầu hết các giống cúc vào thời kỳ sinh trưởng dinh
dưỡng cần ánh sáng ngày dài trên 14 giờ còn trong thời gian trỗ hoa cây chỉ
cần ánh sáng ngày ngắn từ 10 - 11 giò' và nhiệt độ không khí thấp trên dưới
20°c. Thời gian chiếu sáng dài, cây cúc sinh trưởng mạnh, cây cao, hoa to và
đẹp, bởi vậy nên cúc rất thích hợp với thời tiết thu đông và đông xuân.
2.2.1.3.
Ẩm độ
Độ ẩm đất từ 60 - 70% và độ ẩm không khí 55 - 65% là rất thuận lợi
cho cúc sinh trưởng. Neu độ ẩm không khí trên 80% cây sinh trưởng mạnh
nhưng lá dễ bị mắc một số bệnh nấm. Đặc biệt vào thời kỳ thu hoạch hoa cúc
cần thời tiết trong xanh và khô ráo, nếu độ ẩm không khí quá cao sẽ làm cho
hoa bị thối do nước đọng lại trong các tuyến mật của hoa, hoặc cây chứa nhiều
nước dễ bị đô non, việc thu hoạch thường gặp khó khăn và hoa lá thường bị
dập nát.
2.2.1.4.


Dinh dường

Đối với cây hoa nói chung và hoa cúc nói riêng phân bón phải đảm bảo
đầy đủ và cân đổi. Neu thiếu phân cây sẽ còi cọc và hoa nhỏ, dễ bị sâu bệnh
phá hoại. Nhưng nếu phân bón thừa thân cây sẽ vống cao, dễ bị đố, khả năng
chống chịu kém. Các loại phân mà cây hoa cúc cần bao gồm phân vô cơ như
đạm, lân, kali, phân hữu cơ như phân bắc, phân chuồng, phân vi sinh và các
loại phân vi lượng như Cu, Fe, Zn, Mn....
- Phân vô cơ: Đạm (N): Đạm là thành phần cơ bản của chất nguyên sinh trong
tế bào, quyết định sự sinh trưởng của cây, tham gia cấu tạo chất diệp lục của
lá, là thành phần chính cho sự quang hợp. Vai trò của đạm đặc biệt quan trọng
nhất là trong thời kì sinh trưởng và phát triển, liên quan đến mầu sắc và kích
thước của hoa. Thiếu đạm cây cằn cỗi, lá úa vàng, hoa nhỏ và xấu, nhưng nếu
bón nhiều đạm cho cúc, cành nhánh sẽ phát triển nhiều, thân béo mập có thế

15


không ra hoa. Lượng N nguyên chất sử dụng cho 1 ha đất trồng cúc bất tử tử
140 - 160 kg/ha.
-

Lân (P): Lân rất cần thiết đế hình thành chất nucleoproteit của nhân tế bào,
toàn bộ co thể hoa quả đều cần lân. Cây đủ lân bộ rễ phát triển mạnh, cây con
khỏe, tỷ lệ sống cao, thân cứng, hoa bền màu sắc đẹp, chóng ra hoa, giúp cho
cây hút đạm nhiều hơn và tăng khả năng chống rét cho cây. Lượng p nguyên
chất cần bón cho 1 ha tù’ 120 - 140 kg/ha. Trong đó 3/4 dùng đế bón lót còn
1/4 dùng đế bón thúc hoặc có thế dùng bón lót toàn bộ.

-


Kali (K): Kali giúp cho sự tống họp và vận chuyến các chất đường bột trong
cây, giúp cho cây chịu hạn, chịu rét và chống chịu sâu bệnh. Cùng với lân, K
đảm bảo quá trình quang họp của cây có hiệu quả. Thiếu kali màu sắc của hoa
sẽ không tươi thắm, mau tàn. Cây cúc cần kali vào thời kì kết nụ và ra hoa.
Lượng K nguyên chất cho lha trồng cúc là từ 100 - 120 kg, 2/3 lượng phân
này dùng đế bón lót còn 1/3 dùng đế bón thúc. Tóm lại, việc sử dụng phân lân
vô cơ cây hấp thụ dễ dàng cho hiệu quả cao và nhanh, nhưng nếu bón không
hợp lí sẽ ảnh hưởng xấu đến cấu tượng của đất, làm cho đất chua và chai
cứng
bởi vậy cần phải sử dụng phối hợp cả phân hữu cơ.

-

Phân hữu cơ: Bao gồm các loại phân xanh, phân bắc, phân rác, khô dầu, đậu
tương ngâm ủ, xác bã của các loại động thực vật. Loại phân này vừa cung cấp
chất dinh dường cho cây, vừa cung cấp các chất mùn cải tạo lý tính của đất.
Phân bắc, nước giải có hiệu quả nhanh vì đạm ở dạng dễ tiêu nhưng cần chú ý
bón phân bắc trong nhiều năm sẽ làm cho đất chua và cứng nên phải kết họp
với bón phân chuồng và hầu hết các loại phân này đều phải được ủ hoai đế
loại bỏ các mầm mong gây bệnh và làm giảm nồng độ muối trong đất. Sử
dụng phân hữu cơ có nhược điếm cây hút chậm nên chủ yếu dùng đế bón lót.

-

Phân vi lượng: tuy cây cần rất ít nhưng không thể thiếu và cũng không thể
thay thế được. Đối với loại phân này không nên bón thắng vào đất vì ít có lợi
mà thường bón qua lá vào thời kì cây con với nồng độ thấp tù' 0,01 - 0,02%.
16



Hiện nay loại phân này được dùng đế tưới phun qua lá rất dễ sử dụng như
Antormik, Komix, PBL, Thiên nông....
2.2.2. Khái quát về các kỹ thuật gieo trồng cây hoa cúc
2.2.2.1.

Thời vụ trồng

Tùy theo đặc điểm của giống có khả năng chịu rét hay không và phản
ứng của giống đối với thời gian chiếu sáng mà xắp xếp các thời vụ, ngoài ra
còn phải căn cứ vào điều kiện thời tiết của tùng năm mà điều chỉnh cho hợp
lý.
2.2.2.2.

Làm đất

Do cúc có bộ rễ chùm ăn ngang, phát triển mạnh vầ nhiều các rễ phụ
nên đất thích hợp nhất cho cúc là đất thịt nhẹ, tơi xốp, hay đất sét pha nhiều
mùn, có tầng canh tác dày, tương đối bằng phang, hơi dốc về một phía, có hệ
thống tưới tiêu tốt và độ pH từ 6 - 6,5. Đất kiềm và đất chua thường không
thích hợp với cúc, không nên trồng cúc ở nơi trũng thấp, quá ấm, thoát nước
chậm và nước ứ đọng sẽ làm cho đất thiếu oxi làm ảnh hưởng đến sự hô hấp
của bộ rễ và trong điều kiện thiếu không khí các vi sinh vật trong đất hoạt
động yếu. Việc phân giải các chất hữu cơ chậm làm cho việc hút dinh dưỡng
của cây bị cản trở, cúc sẽ bị thối rễ, lá úa vàng, ảnh hưởng rất lớn đến sự sinh
trưởng và phát triển của cây.
Đất trồng cúc cần phải được cày sâu, bừa kỹ rồi phơi ải đế tăng cường
sự hoạt động của vi sinh vật háo khí, tăng cường sự lưu thông khí trong đất,
làm đất giữ nước, giữ phân tốt. Ngoài ra cày sâu là yêu cầu quan trọng khi
muốn tăng số cây trên một đơn vị diện tích. Vì mật độ trên một đơn vị diện

tích càng lớn thì thế tích do bộ rễ chiếm được trong đất sẽ càng nhở đi cho nên
cày sâu, phơi ải kết hợp với bón phân sẽ tạo điều kiện cho bộ rễ ăn sâu xuống
đất được dễ dàng, nhưng không nên làm đất quá nhỏ, quá vụn sẽ phá vỡ cấu
tượng của đất làm cho đất dễ bị đóng bánh khi mưa hoặc tưới đẫm làm ảnh
hưởng đến bộ rễ. Trước khi trồng phải cày đảo lại rồi mới lên luống cao 20 -

17


30 nhưng tùy theo thời vụ mà lên luống cao hay thấp. Vụ thu đông trời khô
hanh, làm luống thấp có thế giảm bớt ảnh hưởng của gió mùa đông bắc. Vụ
xuân do độ ẩm cao, mưa nhiều lên luống cao để dễ thoát nước, có thể đào hốc
hoặc rạch luống rồi bón phân lót trước khi trồng từ 10 - 12 ngày. Phân lót gồm
có phân chuồng hoai mục và một phần phân hóa học N, p, K. Nên tăng cường
bón phân chuồng đế làm cho đất thuần thục, cải tạo kết cấu của đất.
2.2.2.3.
Bón phân
Đây là một trong những kỹ thuật quan trọng góp phần làm tăng năng
suất, phâm chất hoa. Khi bón phân phải xét đến nhu cầu dinh dưỡng và khả
năng hấp thụ của cây, tác dụng của các loại phân bón đến chất lượng hoa, đặc
điếm của đất đế quyết định lượng phân bón, thời kì bón, cách bón................
Nguyên tắc bón phân cho cúc là phải đúng lúc, đúng cách, đúng liều
lượng. Lượng phân bón thực tế phải cao hơn lượng phân bón lý thuyết vì sau
khi bón phân vào đất cây không sử dụng được hết mà một phần bị đất giữ lại,
một phần bị rửa trôi.
Việc bón phân cho cúc bao gồm bón lót và bón thúc vì cúc là loại cây
rất phàm ăn nên việc bón lót rất cần thiết, không những cung cấp chất màu
sớm cho cây con đâm rễ mà còn giữ nước cho cây, củng cố cấu tượng của đất.
Do sự phân giải chậm của các loại phân hữu cơ nên cần phải bón lót trước khi
trồng. Cần lưu ý khi trộn phân hỗn hợp phải trộn đúng các loại nếu không sẽ

làm giảm chất lượng của phân như không trộn vôi và tro trước 5-7 ngày, sau
đó mới bón loại phân hữu cơ. Lượng phân bón tốt nhất cho cúc là 30 tấn/ha.
Đi đôi với bón lót, trong tùng giai đoạn sinh trưởng và phát triến của cây cần
phải bón thúc các loại phân có hiệu quả nhanh như N, p, K... phân bắc, nước
giải có tác dụng quyết định tăng năng suất và phẩm chất của hoa.
Ngoài ra việc bón phân cho cúc còn phụ thuộc vào tòng giống, từng
thời vụ và điều kiện thời tiết khi bón.
2.2.3.5.
Kỹ thuật chăm sóc cây hoa cúc

18


Đối với cây hoa cúc công việc chăm sóc cần chú ý đúng mức vì không
những đảm bảo cho sinh trưởng và phát triến của cây được cân đối mà còn
làm tăng chất lượng hoa. Công việc chăm sóc bao gồm:
-Bấm ngọn: Việc bấm ngọn hay không thường căn cứ vào mục đích, ý thích
của người trồng và người chơi hoa. Neu muốn cây cúc có hoa to, ta không
bấm ngọn mà chỉ tỉa bỏ hết các cành nhánh phụ mọc từ nách lá, chỉ đế 1 nụ
chính trên thân (hoặc thêm 1 nụ phụ) đề phòng khi nụ chính bị gãy hoặc hỏng.
Tất cả các nụ còn lại phải được loại bỏ hết.
- Tưới nước:
Do đặc điếm cây hoa cúc có khả năng chịu hạn hơn chịu úng, nên phải
trồng cúc ở những nơi cao thoát nước, tránh nơi trũng thấp và ứ nước. Việc
tưới nước cũng chỉ cần vừa phải đế giữ ấm cho cây, không nên tưới nhiều vì
sẽ làm cho cây phát triển cành lá, hoa bé và xấu. Ngoài ra tưới nhiều sẽ làm
cho đất mùn dễ bị rửa trôi, hoặc thấm sâu xuống các tầng đất xa rễ hoặc khi
tưới nhiều nước thoát không kịp làm cho cây bị bệnh vàng lá, ảnh hưởng rất
lớn đến sinh trưởng và ra hoa của cây.
- Vun xới, làm cọc dàn:

Trong quá trình trồng phải tiến hành xới đất, vun gốc kết hợp với làm
cỏ. Việc xới xáo xung quanh gốc chỉ làm khi cây cúc còn nhỏ nhĩa là sau khi
bấm ngọn làn 1, còn khi cây đã lớn nhất là sau khi bấm ngọn lần 2, lúc này
cây đã phân cành nhánh mạnh nên hạn chế việc xới đất vì cúc có bộ rễ chùm
ăn ngang, phát triển nhiều rễ phụ. Neu xới xáo sâu và nhiều sẽ làm đứt rễ ảnh
hưởng đến việc hút chất dinh dưỡng của cây. Lúc này chỉ nên nhố cỏ, vun, tỉa
các lá già xung quanh gốc. nhưng cũng không nên vun gốc quá cao vì sẽ làm
phát sinh nhiều mắt rễ, khiến gốc xù xì, thân cây không đẹp ảnh hưởng đến
chất lượng cành mang hoa.
- Tỉa cành bấm nụ:

19


Trong quá trình sinh trưởng và phát triển các cành nhánh phát sinh ở
nách lá rất nhiều, các mầm chồi mọc nhiều ở gốc cây. Sau khi bấm ngọn và
định các cành trên cây ta cần phải bấm, tỉa bỏ hết các cành và nụ ra sau để
khỏi ảnh hưởng đến sức cây, tập trung chất dinh dưỡng đế nuôi cành nhánh
chính và cũng là đế tạo tán cho cây, riêng đối với cúc cành nên tỉa hoa ở thân
chính đế tạo điều kiện cho các hoa bên phát triến cân đối.
- Sử dụng một số chất kích thích sinh trưởng
Chất kích thích sinh trưởng có tác dụng làm tăng năng suất, chất lượng
hoa. Một số loại thuốc Spray - N - Grow (SNG) của Mỹ, GA3 của Trung
Quốc, kích phát tố hoa trái (KPTHT) và GA3 của Công ty hóa phẩm Thiên
Nông (Việt Nam) có thế sử dụng đế điều khiến sự sinh trưởng cũng như việc
ra hoa trái vụ nhằm tăng hiệu quả kinh tế của người trồng hoa. GA3 làm tăng
trưởng các tế bào theo chiều dọc của thân và lá do đó có tác dụng mạnh ở giai
đoạn sinh trưởng sinh dưỡng, có thế dùng GA3 của Thiên Nông với liều lượng
từ 10 - 15 g pha trong 10 lít nước sạch, phun từ giai đoạn cây con, định kì 7 10 ngày/lần cho đến khi cây có chiều cao như ý muốn.
- Thu hoạch và bảo quản hoa:

Sau khi cắt khỏi gốc cây mẹ, sự sống của cành hoa bắt đầu giảm và khả
năng hút chất dinh dưỡng, hút nước không còn nữa. Cây chỉ sống nhờ vào chất
dinh dưỡng dự trữ còn lại trong cành, dần dần sẽ héo tàn và khô chết do sự
bốc hơi nước hay do nấm hoặc vi khuẩn xâm nhập vào các tế bào mô dẫn, làm
thối rữa các mạch dẫn truyền. Muốn giữ hoa cúc được tưoi lâu phải bảo vệ hoa
ngay tù' lúc chưa cắt đến khi cắt và cả khi vận chuyến đi xa. Bởi vậy kỹ thuật
bảo quản hoa sau khi cắt là rất cần thiết nhằm hạn chế sự tiêu hao chất dinh
dưỡng trong cây, sự thoát hơi nước, sự xâm nhập phá hại của nấm bệnh đồng
thời cung cấp 1 phần thức ăn cho cây.
+ Trước và sau khi cắt hoa: Phải đảm bảo việc chăm bón đầy đủ. Trước khi cắt
1 ngày cần phải tưới nước đẫm đế cho cây ở trạng thái tươi và chỉ tưới dưới

20


gốc để cánh hoa không bị dập. Nên cắt hoa bằng dao, kéo sắc và cắt hoa vào
lúc sáng sớm khi cành hoa còn sung nhựa nhiều nuóc hay vào lúc chiều râm
mát để tránh sự thoát hơi nước của cây. Tuyệt đổi không nên cắt vào giữa trưa
vì lúc này nhiệt độ cao, ánh sáng mạnh sẽ làm cho cành hoa héo tàn nhanh.
Cần ngâm cành trong dung dịch dinh dưỡng đế hoa tươi lâu hơn. Đưa vào nơi
tối, mát và kín gió hoặc phòng lạnh đế bảo quản trước khi đem đến nơi sử
dụng.
+ Trong khi cắm hoa: Khi cắm hoa vào lọ cần cắt vát hoặc cắt xiên cành đế
làm tăng diện tích hút nước của cành. Bình hoa phải rửa sạch đế tránh vi
khuẩn xâm nhập vào cành hoa, nước trong bình phải sạch, tốt nhất nên thay
nước hàng ngày. Rửa sạch đoạn cuối của cành và cắt bỏ những vết cắt cũ bị
thối, ngoài ra cũng có thế dùng dung dịch cắm hoa để hoa lâu tàn hơn.

21



Phần 3
VẶT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIỀN cứu

3.1. VẬT LIỆU NGHIÊN cứu
3.1. Vật liệu
-Vật liệu sử dụng trong nghiên cứu này là giống hoa cúc bất tử do nhà vuờn
chuyên trồng hoa bất tử Nhật Thủy, thành phố Đà Lạt cung cấp.
-

Địa điếm nghiên cứu: tại Trại thực nghiệm sinh học, Viện Công nghệ sinh
học, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

-

Điều kiện nghiên cứu: Các thí nghiệm đuợc tiến hành trong điều kiện nhà
lưới chống côn trùng tại Trại Thực nghiệm sinh học với các điều kiện như

-

sau:
Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 10/2010 đến tháng 04/2011.

3.2. Phưong pháp nghiên cứu
-

Gieo hạt: Hạt cúc bất tử được gieo đều trên nền đất nhỏ mịn, mật độ khoảng
1000 hạt/m2, sau khi gieo được tưới nước giữ ẩm hàng ngày.

-


Cấy chuyển cây con sang luống mới: Sau 30 ngày tuổi cây con có chiều cao
từ 3 - 4cm được cấy chuyển sang luống đất mói đã làm sẵn và đầy đủ phân
bón. Trồng với mật độ cây cách cây 25cm, hàng cách hàng 30cm. Tưới nước
và chăm sóc cấn thận gian đoạn đầu. Neu trời nắng quá hoặc hanh khô thì có
thể dùng nilon che phủ 3-5 ngày đầu để giữ ẩm cho cây.

-

Cấy chuyển cây con sang chậu: Chậu trồng cây có kích thước 25x20cm, đất
trồng và chế độ chăm sóc cũng giống như cây trồng trên luống.

-

Chăm sóc: Chăm sóc hoa cúc bất tử là một trong những công đoạn hết sức
quan trọng đế đảm bảo cho cây phát triến tốt và tăng chất lượng hoa.

+ Bón phân: Phân bón đóng vai trò quan trọng trong chu kỳ phát triến và ra
hoa của cây. Hoa cúc bất tử đòi hỏi nguồn dinh dưỡng thích hợp về số lượng
và thành phần để cây có thể ra hoa.

22


Hoa cúc bất tử tương đối dễ trồng, chúng cần ít chất dinh dường. Chúng
ta chỉ cần chú ý cung cấp dầy đủ chất dinh dưỡng cho cây vào thời kì gieo hạt
và chăm sóc cây non.
+ Tưới nước: Tránh trồng nơi thấp, úng trũng và ứ nước. Lượng nước tưới nên
vừa phải đế giữa ấm, không tưới quá nhiều làm cho nụ hoa bé và xấu, đất mùn
bị rửa trôi, nước không kịp thoát dẫn đến bệnh vàng lá...

+ Vun xới: Đất phải được xới xáo thường xuyên, kết hợp làm cỏ. Nhưng khi
cây đã phát triến mạnh và có nhiều rễ không nên xới sâu, chỉ cần nhố cỏ và
vun gốc là được.
+ Cơi ngọn: Khi cây được 35 ngày tuối đã có 6 - 7 cặp lá, đồng thời các chồi
nách ở lá 1, 2, 3 cũng vươn lên theo. Nên bấm đọt vào giai đoạn này đế cây
không vượt quá mức và giúp các chồi nách phát triến đế tạo tán cây sau này sẽ
có nụ hoa đều mặt và đẹp, chỉ nên đế lại 5 - 6 cặp chồi nách sẽ tốt hơn.
Khi cây được khoảng 55 ngày tuối thì tất cả các ngọn đã có nụ, hãy tỉa
bỏ tất cả các chồi nhỏ. Ở giai đoạn bắt đầu có nụ thì lượng phân bón giảm,
tránh tình trạng để lạm phân làm cho cây chết héo, nụ hoa không lớn và không
vun tròn.
+ Tỉa cành, bấm nụ: Sau khi bấm ngọn và định hình các cành trên cây cần
bấm, tỉa hết các cành và nụ ra sau đế khỏi ảnh hưởng đến sức sống của cây.
Trong suốt vụ phải tỉa bỏ khoảng 3 - 5 lần những cành nhỏ không cần thiết,
đồng thời cũng tỉa bớt các nụ xung quanh nụ chính để cho nụ hoa ra to, đều,
có màu sắc đẹp.
- Thu hoạch
Hoa cúc bất tử thường được sử dụng với mục đích chính là làm hoa
khô, vì vậy chủ yếu là thu hoạch nụ hoa giai đoạn nụ chuẩn bị nở có kích
thước l-l,5cm. Chúng ta có hai cách thu hoạch hoa, cụ thế như sau:
+ Thu hoạch nụ hoa: Cách này là hình thức thu hoạch nụ hoa trục tiếp, dùng
kéo cắt ngay phần sát giữa cuống và đài hoa, thời điếm thu hoạch nụ hoa tốt

23


nhất là khi hoa đang phát triển ở giai đoạn nụ chuẩn bị nở. Sau khi thu hoạch
ta tiến hành cắm ngay nụ hoa vào những que tre khô hoặc các vật liệu khô
khác nhau (dài ngắn tùy ý), có thế phơi nắng ngay sau khi cắm để giữ màu sắc
hoa được bền và đẹp. Sau đó ta có thể sử dụng những nụ hoa cúc bất tủ’ khô

này với rất nhiều mục đích khác nhau như đế trang trí, buôn bán, làm quà
tặng....
+ Thu hoạch cành: Kiếu thu hoạch này với mục đích cắt cành đế cắm lọ là chủ
yếu hoặc cũng có thế sử dụng đế làm hoa khô. Khi thu hoạch hoa cúc bất tử
theo kiểu cắt cành ta có một vài lưu ý sau:
Cắt hoa vào lúc sáng sớm hoặc chiều mát. Dùng dao, kéo sắc cắt riêng
các cành hoa có 2/3 số cánh đã nở cách mặt đất 5-10cm. Thân hoa phải mềm ở
ngay chỗ vết cắt vì các mô cứng có thể không hút nước tốt. Tuy nhiên có thế
giải quyết vấn đề này bằng cách ép nhẹ phần cuối của thân.
Ngắt bở phần lá ở cuối thân đế tránh làm hôi nước.
Hoa thu hoạch có độ dài và kích thước hoa bằng nhau được bó lại với
nhau thành từng bó nhỏ 10-15 cành, bọc trong giấy nilon và cột bằng dây cao
su. Đầu bó hoa được mở ra đế không khí có thể lưu chuyển và bớt hơi nóng,
tránh giập hoa. Sau đó cho bó hoa vào chậu nước.
Sau khi thu hoạch phân loại hoa đã cắt theo từng loại chất lượng khác
nhau bó riêng vận chuyển đến nơi tiêu thụ.
3.2.2.
Các chỉ tiêu theo dõi và cách sử lý số liệu
3.2.2.1. Các chỉ tiêu theo dõi
- Tỷ lệ nảy mầm của hạt
Hạt được gieo trên nền đất nhỏ mịn, tưới giữ ẩm hàng ngày. Mỗi ô thí
nghiệm có kích thước 0,2m2 gieo 200hạt, một lần thí nghiệm trên 3 ô. Thí
nghiệm được lặp lại 3 lần, mỗi lần cách nhau 7 ngày. Tỷ lệ nảy mầm được tính
bằng công thức:
b
a = -------X 100
c


a: Tỷ lệ % hạt nảy mầm

b: Số hạt nảy mầm
c: Tổng số hạt gieo
-

Tỷ lệ sống của cây:
Cây con nảy mầm sau 20 ngày tuối có 2 lá thật, kích thước lá dài 3-4cm
được trồng sang sang các luống đất khác để theo dõi sinh trưởng và phát triển.
Cs
cp = -------X 100

Ct
Cp: Tỷ lệ % cây sống sau 10 ngày trồng
Cs: Sổ cây sống sau 7 ngày cấy chuyển
Ct: Tổng số cây trồng
-

Chiều cao cây: Chiều cao của các cây được theo dõi ở từng giai đoạn khác
nhau, đo tù' vị trí sát mặt đất đến đỉnh ngọn hoặc lá cao nhất của mỗi cây
(cm).

-

Số lá/cây: số lượng lá trên cây được đếm trong từng giai đoạn sinh trưởng
phát triển của cây. số lá trên cây được đếm trên thân chính, từ lá gốc đầu tiên
sau khi cấy chuyển đến lá cách đỉnh sinh trưởng 5cm.

-

Chiều dài lá: Đo chiều dài các lá ở tùng thời điếm, đo 3 lá của mỗi cây cách
đỉnh sinh trưởng 5cm.


-

Chiều rộng lá: Đo chiều rộng các lá ở từng thời điểm lấy số liệu, đo 3 lá của
mỗi cây cách đỉnh sinh trưởng 5cm.

-

Số cành (nhánh)/cây: số cành/cây được tính bằng số cành cấp 1 của phát
sinh từ thân chính, số liệu được thống kê đến khi cây bắt đầu có nụ hoa đầu

-

tiên.
Số nụ hoa /cây: số hoa /cây được tổng họp theo từng giai đoạn thu hoạch
25


STT

Lần gieo hạt

Số hạt gieo

Số hạt nảy mầm

Tỷ lệ hạt nảy mầm (%)

1


I

600

548

91,33

2

II

600

569

94,83

3

II

600

541

Phần90,17
3

Tổng số

STT

Lô thí nghiệm
1
2
3

I
II
II
Tổng số

3.2.2.2.
1.800

Phương
xử QUẢ
lý số liệu
KÉT
VÀ
THẢO
1658pháp
TB:
92,11LUẬN

Số liệu thu thập được phân tích và sử lý theo các phương pháp thống kê
Số cây con cấy
Số cây sống
Tỷ cây sống (%)
sinh học.

3.1. Tỷ lệ nảy mầm của hạt
90 Quá trình tính87toán sử lý số liệu96,66
được thực hiện theo chương trình
Khả năng nảy mầm thành cây con của hạt là một trong những yếu tố rất
Excel,
phần mềm Irristat
và được mô94,44
phỏng qua các bảng biếu, đồ thị.
90
85
quan trọng, nó đánh giá chất lượng thu hoạch và bảo quản hạt giống ở vụ
88 khả năng sinh
97,77
trước và90
sức sống cũng như
trưởng phát triển của cây trong giai
đoạn sau270
này.

260
TB: từ
96,29
Hìnhl:
Cây con nảy mầm
hạt sau 30 ngày

1: Tỷ
hạtkhi
nảytrồng
mầm sau 30 ngày gieo

3.2. Tỷ lệ sốngBảng
của cây
conlệsau
Cây con sau 30 ngày tuối có chiều cao 3-4 cm đuợc cấy chuyến sang
các chậu hoặc luống đất đã làm sẵn, nên trồng trên luống cao, dễ chống úng
hạn. Giai đoạn đầu sau khi trồng cần chế độ chăm sóc đặc biệt vì nó ảnh
hưởng trực tiếp đến sức sống của cây cũng như năng suất và chất lượng hoa
giai đoạn sau này.
Bảng 2: Tỷ lệ cây sống sau 7 ngày cấy chuyển

Kết quả thu được ở bảng 1 và hình 1 cho thấy cả 3 lần gieo hạt đều có tỷ
lệ nảy mầm cao, cao nhất ở lần gieo hạt thứ II có tỷ lệ là 94,83%. Tỷ lệ hạt nảy
mầm trung bình cả 3 lần thí nghiệm đạt 92,11%. Như vậy trong điều kiện khí
hậu ở miền Bắc, hạt giống hoa cúc bất tử vẫn nảy mầm đạt tỷ lệ cao và có sức
sổng tốt, sau khi hạt nảy mầm thì cây con sinh trưởng phát trien rất nhanh và
khỏe, sau 30 ngày chiều dài toàn thân đã đạt 3-4cm. Tuy nhiên, trong thời gian
cuối tháng 10 khí hậu miền Bắc bất đầu hanh khô, nên khi gieo hạt cần chú ý
Ket quả thu được ở bảng 2 cho thấy, cây con sau khi cấy chuyển có tỷ lệ
chế độ nước đế giữ ấm cho tốt, nếu không thì cây con dễ bị khô héo làm ảnh
sổng khá cao, cao nhất ở lô thí nghiệm thứ II đạt 97,77%, tỷ lệ cây con sống
hưởng đến sức sống sau này.
trung bình là 97,77%. Nhìn chung cây cúc bất tử là cây hoa tương đối dễ trồng
và chăm sóc, trong điều kiện nhà lưới cây sinh trưởng tốt và khá đồng đều.

28
27
26


STT


Ngày đo

Số ngày sau

Cao cây

số liệu

cấy chuyển*

(cm)

1

17/11/2010

15

8,92 ±0.11

2

01/12/2010
30
20.91 ±0.70
3.3.3. Các chỉ tiêu vê lá Bảng 3: Sự sinh trưởng về chiều cao cây

3


13/12/2010

42
29.30
1.18
Sự sinh trưởng
các chỉ tiêu
về± lá
thể hiện sức sinh trưởng của cây ở giai

đoạn sinh sản sinh
thời ±tạo
tiền đề cho sự phát triến của cây trong
21/12/2010
54 dưỡng, đồng33.97
1.46

4

6

giai đoạn tiếp theo.
31/12/2010
64
39.70 ± 1.66
Bảng 4: Sự sinh trưởng và phát triển của lá
69
44.58 ±2.03
05/01/2011


7

21/01/2011

5

21/02/2011

8

85

51.30 ±2.41

116

66.97 ±2.88

9

25/03/2011

10

15/04/20113.3. Sự sinh trưỏng
170
±2.84
cây cúc 130.33
bất tử giai
đoạn sinh dưõng


STT

Ngày đo
sổ liệu
1 17/11/2010
2

01/12/2010

3 13/12/2010
4 21/12/2010
5 31/12/2010
6 05/01/2011
7 21/01/2011
8

21/02/2011

9 25/03/2011
10 15/04/2011

150
101.91 ±2.27
Hình 2: Cây cúc bất tủ’ trồng trong nhà lưới sau 30 ngày cấy chuyến

Số ngày3.3.1.
sau

Sự

Dàisinh
lá trưởng về chiều
Rộngcao
lá cây

Số

của các cây được
cấy chuyểnChiều cao (cm)
(cm)theo dõi ở từng
lá giai đoạn khác nhau, bao
gồm giai đoạn cây non, giai đoạn sinh dưỡng, giai đoạn sinh sản nhằm theo
15
7.12 ± 0.41 2.15 ±0.07
10.14 ±0.72
dõi khả năng sinh trưởng và phát triến của cây hoa cúc bất tử với điều kiện khí
30
14.27 ±0.31 3.50 ±0.08
14.00 ±0.50
hậu tại Trại thực nghiệm sinh học nói riêng và điều kiện khí hậu miền Bắc nói
42 chủ: ngày cấy
16.19
±0.50
4.05
±0.11
*Ghi
chuyến
ra đất
2/11/2010
chung.

54

18.91 ±0.65

17.18
±0.43
3.463 ±0.09
22.77
Số liệu thu
được
ở bảng
cho thấy, khi
cấy ±0.96
chuyển chiều cao cây đạt

khoảng
4cm, nhưng
khi cấy
ra đất±0.85
15 ngày tuối cây đã đạt
64
17.33sau
±0.40
3.57chuyến
±0.10 trồng 26.24
chiều cao là 8,92cm, sau 30 ngày chiều cao cây đã đạt hơn 20cm. Sau đó chiều
69
18.39 ±0.43 3.59 ±0.09
27.28 ±0.93
cao cây phát triển chậm dần, giai đoạn này cây tập trung tạo tán, phân cành và

17.12
±0.29
3.56khí
±0.11 miền 30.21
±0.93
ra85nụ hoa,
giaibày
đoạntrong
này
Bắcvềquá
lạnh dài
(có và
đợtchiều
lạnh rộng
dưới
Ket có
quảthế
trình
bảnghậu
4 cho thấy
chiều
12
độ kéo
dài 7-10
cũng
yếu tố
kìm±0.52
hãmtrong
sự sinh
trưởng

phát
116sau
17.73
±0.28 đây
3.15
±0.09
35.11
lá
42 ngày
cấy ngày),
chuyển
là
khá
ổnlà định,
chiều
dài
khoảng
16,19
triến
của cây.
Nhưng
sau
116 ngày
chiềutuối
cao tất
cây tăng
thờithước
gian
18,39cm.
ơ giai

đoạn±0.25
khoảng
69±0.07
ngày
các khá
cây nhanh,
có kích
150
16.82
3.08
39.21cả±0.68
này
khí hậu
Bắc láđã làấmlớndầnnhất
trở (dài
lại tạo
điềucmkiện
cho3,59cm),
cây phátđây
triến,
về chiều
dài miền
và rộng
18,39
và tốt
rộng
là
170
16.85 ±0.21 3.03 ±0.08
42.18 ±0.71

giai
câysinh
phát trưởng
triển nhanh
ra nhiềuphát
nụ hoa
nhất.
giai đoạn
đoạnnày
cây
sinhvàdưỡng
triển
nhất, thân chính bắt đầu
phân nhánh mạnh, thân cây to, lá dày có màu xanh đậm. Sau 116 ngày thì
Hình 3: Cây cú bất tử trong nhà lưới giai đoạn ra hoa

30
29
31