Bộ GIÁO DỤC VẢ ĐẢO TẠO
Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐẢO TẠO
TRƯỜNGĐẠI
ĐẠIHỌC
HỌCVINH
VINH
TRƯỜNG
------oOo------------oOo-------

CHÂU THỊ THANH HẢI

CHÂU
THỊ THANH
HẢI TÒN THIÊN
HỌ É CH NHÁI
(Ranidae)
Ở KHU BẢO
NHIÊN PÙ HOẠT, TỈNH NGHỆ AN

HỌ É CH NHÁI (Ranidae) Ở KHU BẢO TÒN THIÊN
CHUYÊN NGÀNH: ĐỘNG VẬT
NHIÊN PÙ HOẠT, TỈNH NGHỆ AN
MÃSÓ: 60.420.103

LUẬN VĂN THẠC sĩ SINH HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

LUẬN VĂN THẠC si SINH HỌC

PGS.TS. HOÀNG XUÂN QUANG

NCS. ĐẬU QUANG VINH

NGHỆ AN, 2013
NGHỆ AN, 2013


LỜI CẢM ƠN

Đê hoàn thành luận văn này, bên cạnh quá ừìnlĩ học tập và nghiên cứu của bản
thân, tôi đã nlĩận được sự quan tâm, giúp đỡ của nhiều tập thê và cá nhân.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết on sâu sắc tới Ban Giám hiệu Trưòng Đại
học Vinh, Lãnh đạo Phòng Sau đại học, Ban chủ nhiệm khoa Sinh, Tố Bộ môn Động vật
sinh lý và các phòng ban của Trường, ƯBND huyện Ouế Phong, người dân địa phưong tại
khu vực nghiên cứu đã giúp đỡ tạo điểu kiện cho tôi hoàn thành đề tài này.

Vinh ngày tháng năm 2013
Tác giả

Châu Thị Thanh Hải


MỤC LỤC
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục bảng
Danh mục các hình

Trang

Mở đầu.................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỎNG QUAN............................................................................3
1.1. Lược sử nghiên cứu lưỡng cư, bò sát........................................................................3
1.1.1.................................................................................................................................. Lư
ợc sử nghiên cúư ENBS ở Việt Nam........................................................................3
1.1.2.................................................................................................................................. Lư
ợc sử nghiên cúư ENBS ở Nghệ An.........................................................................6
1.2. Điều kiện tự nhiên và xã hội khu vực nghiên cứu....................................................7
1.2.1..................................................................................................................................Vị
trí địa lí......................................................................................................................7
1.2.2..................................................................................................................................Địa
hỉnh, thổ nhưỡng.......................................................................................................7
1.2.2.1...............................................................................................................................Địa
hình........................................................................................................................... 7
1.2.2.2...............................................................................................................................Thổ
nhưỡng......................................................................................................................8
1.2.3..................................................................................................................................Khí
hậu thuỷ văn..............................................................................................................8
1.2.3.1...............................................................................................................................Đặc
điểm khí hậu..............................................................................................................8
1.2.3.2...............................................................................................................................Đặc
điêm sông ngòi và thủy văn......................................................................................9
1.2.4..................................................................................................................................Khu
hệ động vật và thực vật.............................................................................................10
1.2.4.1............................................................................................................................... Kh


2.3.4..................................................................................................................... Ph
ương pháp điều tra phỏng vấn......................................................................20
2.3.5..................................................................................................................... Ph

ương pháp xử lí số liệu ................................................................................21

CHƯƠNG 3: KÉT QUẢ VÀ BÀN LUẬN..................................................... 22
3.1. Đa dạng thành phần loài họ Ranidae ở Pù Hoạt............................................ 22
3.1.1...................................................................................................................................Thà
nh phần loài họ Ranidae ............................................................................................22
3.1.2..................................................Nhận xét về cấu trúc loài trong họ Ranidae ở Pù Hoạt
.....................................................................................................................................25

3.2. Đặc điểm hình thái các loài trong họ ếch nhái Ranidae.................................26
3.2.1...................................................................................................................................Giố
ng Amolops Cope, 1865.............................................................................................27
3.2.1.1.............................................Khóa đinh loại các loài trong giống Amolops ở KVNC
27
3.2.1.2..............................................................................Mô tả đặc điểm hình thái các loài
27
1 .Amolops compotrix (Đain, Stuart and Orlov, 2006) .....................................27
2.

Amolops cremnobatus Inger and Kottelat, 1998........................................................30

3.

Amolops mengyangensis Wu & Tian, 1995 ..............................................................33

4.

Amolops ricketti (Boulenger, 1899)...........................................................................34

3.2.1.3................................................................................................................................ Nh

ận xét về hỉnh thái phân loại các loài trong giống Amolops ở KVNC.......................35
3.2.2...................................................................................................................................Giố
ng Babina Thompson, 1912.......................................................................................35
Babina chapaensis (Bourret, 1937) ...................................................................35
3.2.3...................................................................................................................................Giố
ngHylarana Tschudi, 1838 ........................................................................................37
3.2.3.1...........................................................Khóa đinh loại các loài trong giống Hylarana
38
3.2.3.2..............................................................................Mô tả đặc điểm hình thái các loài


ĐDSH

Đa dạng sinh học

cs.
ENBS

Cộng sự
ếch nhái bò sát

KBTTN

Khu bảo tồn thiên nhiên

KVNC
NXB
pp.
SĐVN
VQG


Khu vực3.2.5.
nghiên GiốngRana
cứu
Linnaeus,
1758MỤC
..
DANH
CÁC CHỮ VIÉT TẮT

57

Nhà xuất bản

Rana johnsi Smith, 1921 ......................................................................................57
Trang (ký hiệu tắt bằng tiếng Anh)

3.3. Sự phân bố các loài .........................................................................................58

Sách đỏ Việt Nam
3.3.1.
Vườn quốc
gia Phân bố ửieo sinh cảnh ................................................................................................58
3.3.2. Sự phân bố theo độ cao.................................................................................................60
3.3.3. Sự phân bố theo nơi sống.............................................................................................61

3.4. Hiện trạng bảo tồn họ Ranidae ở khu vực nghiên cứu .................................... 62
3.5. Áp lực đe dọa lên LCBS ................................................................................. 62

3.5.1. Khai thác gỗ .................................................................................................................62

3.5.2. Phá rừng làm rẫy...........................................................................................................63
3.5.3. Tình hình săn bắt và buôn bán......................................................................................64
3.5.4. Tác động từ các dự án thủy điện và làm đường............................................................65
3.5.5....................................................................................................................Hoạ
t động khai thác lâm sản phi gô...................................................................65
3.5.6.

Mạng lưới buôn bán động vật hoang dã lưỡng cư, bò sát ở Khu đề

xuất BTTN Pù
Hoạt.....................................................................................................................66

3.6. Một số biện pháp về quản lí, bảo tồn ..................................................... 66
3.6.1............................................................................................................Tình
hình quản lí
CÔNG
TRÌNH ĐÃ CÔNG BÓ CỦA TÁC GIẢ...............................................................71
TÀI LIÊU THAM KHẢO ...................................................................................................72


DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Khi hậu vùng Tây Nghệ An ...........................................................................9
Bảng 1.2. Thành phần loài thực vật ở KBTTN Pù Hoạt...................................................10
Bảng 1.3. Thành phần các loài động vật có xưong sống ở KVNC...................................12
Bảng 1.4: Đất đai và dân cư ở các xã KVNC ..................................................................13
Bảng 2.1. Các diêm khảo sát.............................................................................................15
Bảng 3.1 : Hệ thống phân loại các loài ữong họ Ranidae ở Pù Hoạt ...............................23
Bảng 3.2: Sự đa dạng bậc taxon của họ Ếch nhái Ranidae ở KVNC ..............................25
Bảng 3.3. So sánh vói vùng lân cận..................................................................................26

Bảng 3.4. So sánh một số đặc điếm hình thái

của loài Amolops compotì-ix ...............29

Bảng 3.5. So sánh một số đặc điếm hình thái

của loài Amolops cremnobatus............32

Bảng 3.6. So sánh một số đặc điếm hình thái

của loài Babina chapaensis .................37

Bảng 3.7. So sánh một số đặc điếm hình thái

của loài Hylarana guentheri................39


DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1. Bản đồ Khu đề xuất BTTN Pù Hoạt...............................................17
Hình 2.2. Sơ đồ đo ếch nhái không đuôi.........................................................19
Hình 2.3. Màng da...........................................................................................19
Hình 3.1.Tỉ lệ số loài trong mỗi giống của họ Ẽch nhái Ranidae....................25
Hình 3.2.Biêu đồ phân bố theo sinh cảnh ........................................................59
Hình 3.3.Biếu đồ phân bố theo độ cao.............................................................60


1

MỞ ĐÀU

1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam được công nhận là một ừong những quốc gia có tính ĐDSH cao của thế
giới, được quỹ bảo tồn động vật hoang dã (WWF) công nhận là 1 ừong 200 vùng sinh thái
tiêu biêu toàn cầu. Hệ động vật Việt Nam không những giàu về thành phần mà còn nhiều
nét đặc hung của vùng Đông Nam Á. Riêng lưỡng cư nước ta hiện nay hiện biết 176 loài
và hơn một nửa trong số đó được liệt kê vào các loài bị đe dọa [44].
Nghệ An thuộc khu vực Bắc Trung Bộ, miền trung Việt Nam, phía Bắc giáp tình
Thanh Hoá, phía Tây giáp Lào, phía Nam giáp tỉnh Hà Tĩnh và phía Đông giáp Biên Đông,
với diện tích 16.478 km 2 bằng 4,98% diện tích cả nước, địa hình đa dạng từ đồng bằng ven
biến phía đông cho đến núi cao ở phía Tây, và có nhiều đỉnh núi cao, trong đó có đỉnh Pù
Hoạt cao 2.452 m ở Tây Bắc, thuộc huyện Quế Phong, giáp biên giới Lào, không những
thế, Nghệ An có vị trí điạ lí đặc biệt, nam ở vùng chuyến tiếp giữa khu hệ địa lí động vật
Tây Bắc và Bắc Trường Sơn với ranh giới là sông Cả, phía Nam sông Cả chính là điếm bắt
đầu của dãy Trường Sơn dài khoảng 1400 km [15].
Nghệ An còn được biết đến là nơi có tính ĐDSH cao. Năm 2007 Khu Dự trữ sinh
quyển Tây Nghệ An đã được thành lập gồm VQG Pù Mát, KBTTN Pù Huống và KBTTN
Pù Hoạt, cùng với các KBTTN, VQG ở phía bắc (Ben En, Pù Luông, Xuân Liên - Thanh
Hoá) và Phía nam (Vũ Quang, Kẽ Gỗ - Hà Tĩnh, Phong Nha Kẻ Bàng - Quảng Bình) tạo
thành hành lang xanh phía Tây, là diêm nghiên cứu ĐDSH được các nhà khoa học trong và
ngoài nước quan tâm, được Chính phủ ưu tiên bảo tồn.
KBTTN Pù Hoạt được xem lá phối xanh của khu vực miền Tây Nghệ An, có diện
tích gần 68.000ha, có hệ động, thực vật đa dạng, phong phú với nhiều loài động, thực vật
đặc hữu, được ghi vào Sách Đỏ Việt Nam và thế giới.
Tuy nhiên hiện nay các hoạt động sinh kế của người dân diễn ra thường xuyên cùng
với việc xây dụng các nhà máy thủy điện đã tác động mạnh mẽ đến khu hệ động vật, thực
vật ở đây nói chung và quần thể lưỡng cư nói riêng.
Họ Ranidae là một họ có số lượng loài khá lớn trong số các họ lưỡng cư ở Việt
Nam. Trước đây, họ Ranidae còn bao gồm cả các loài trong họ Dicroglossidae hiện nay,
được tách ra từ năm 2009. Các nghiên cứu về lưỡng cư ở Việt Nam từ trước đến nay tập
trung vào nghiên cứu về thành phần loài, các nghiên cứu chuyên sâu về từng nhóm đang

còn ít được thực hiện. Trong giai đoạn hiện nay, khi các nghiên cứu về đa dạng loài được
thực hiện khá đầy đủ thì việc nghiên cứu chuyên sâu phục vụ cho việc xây dựng động vật


2
chi Việt Nam đang được đây mạnh. Tuy nhiên đối với lưỡng cư thì hiện nay chưa được
thực hiện. Chính vì vậy, nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần cung cấp tư liệu cho việc biên
soạn Động vật chí Việt Nam phần lưỡng cư. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở
cho việc đánh giá tính đa dạng sinh học của KBTTN Pù Hoạt, một trong các KBT thuộc
khu Dự trữ sinh quyến thế giới Tây Nghệ An còn ít được quan tâm nghiên cứu.

Trên cơ sở thực tiễn đó chúng tôi đã chọn đề tài “Họ ếch nhái Ranidae ở KBTTN
Pù Hoạt tỉnh Nghệ An

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu hình thái phân loại, đặc điếm sinh học các loài lưỡng cư
ừong họ Ranidae ở KBTTN Pù Hoạt góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho các biện pháp

CHƯƠNG 1: TỎNG QUAN VẤN DÈ NGHIÊN cứu

1.1. Luực sử nghiên cứu ENBS
a.

Trướ
c
năm
1954



3
Tuệ Tĩnh (1623 - 1713) nhà y học dân tộc, người đầu tiên đã ghi nhận 16 vị thuốc có
nguồn gốc từ ENBS. Sau ông, nhũng nghiên cứu về ENBS hoàn toàn do người nước ngoài
thực hiện như Từant (1885), Boulenger (1903), Smith (1921, 1923, 1924). Các kết quả
nghiên cứu được xuất bản ừên nhiều ấn phấm khác nhau cả trong và ngoài nước cho một
khu vực hay chung cho cả vùng Đông Dương, trong đó có Việt Nam. Theo Nguyên Van
Sang et al. (2009), trong thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX có 84 loài mới được các tác giả
Bourret (1920, 1937,1939, 1942), Cuvier (1829), Smith (1921, 1922, 1924), Boulenger
(1903, 1927), Angel (1927, 1928, 1933)...mô tả ở Việt Nam [36].
Các kết quả nghiên cứu ENBS ở thời kỳ này đã được Bourret tống kết trong các
chuyên khảo gồm: Les Serpents de rindochine (1936) mô tả 189 loài và phân loài rắn xuất
bản năm 1936, Les Tortues de rindochine (1941) mô tả 44 loài và phân loài rùa xuất bản
năm 1941 và Les Batraciens de rindochine (1942) mô tả 171 loài và phân loài ếch nhái,
các công hình này được coi là các tài liệu đầy đủ nhất về ếch nhái và bò sát của vùng Đông
Dương (chủ yếu là Việt Nam, Lào và Campuchia).
Các nghiên cứu chủ yếu do các nhà khoa học nước ngoài tiến hành đặt nền móng cho
khoa học động vật nói chung và bộ môn Herpetology phát hiến.
b. Từ năm 1954 đến năm 1975
Đất nước chia làm hai miền Bắc và Nam. Miền Bắc được hoàn toàn giải phóng.
Nhiều công trình nghiên cứu về ENBS do các nhà khoa học Việt Nam thực hiện đã được
công bố. Năm 1960, Đào Văn Tiến nghiên cứu khu hệ Động vật có xương sống ở Vĩnh
Linh thống kê có 12 loài ENBS bô sung cho vùng nghiên cứu 3 loài và mô tả 1 loài mới.
Trần Kiên, Nguyễn Văn Sáng, Hồ Thu Cúc (1981) [17] nghiên cứu Êch nhái, Bò sát từ
1956 - 1976 trên toàn miền Bắc thống kê được 228 loài ữong đó có 159 loài Bò sát thuộc 2
bộ, 19 họ và 69 loài Êch nhái thuộc 3 bộ, 9 họ.
Các công trình nghiên cứu ENBS ở thời kỳ này không nhiều, tập trung vào thống
kê phân loại thành phần loài, bước đầu tìm hiêu giá trị kinh tế, giá trị sử dụng của chúng
ừong nhân dân. Ket quả dừng lại ở các báo cáo khoa học mà chưa được công bố trên các
tạp chí hay sách chuyên khảo. Đây là thời gian có nghiên cứu nhưng chưa có công trình
mang tính chất tổng kết của một giai đoạn nghiên cứu.

c.

Từ năm 1976 đến nay
Đây là thời kỳ phát triên của bộ môn Herpetology ở Việt Nam. Nhiều trường Đại

học và Viện Nghiên cứu được thành lập, công tác nghiên cứu khoa học cơ bản trong đó có
ENBS được qua tâm hơn trước,

về đào tạo, ngoài ba cơ sở chính như trường Đại học Tống

họp Hà Nội, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Viện sinh vật học. Nhà nước còn cử cán bộ


4
đi đào tạo ở Liên Xô (cũ). Nghiên cứu tập trung ở các KBTTN, VQG rồi đến các vùng sâu
vùng xa có hợp tác mạnh mẽ với các nhà khoa học nước ngoài. Thời kỳ này có nhiều công
trình nghiên cứu được công bố như:
Năm 1977, Đào Văn Tiến [38] xây dựng đặc điếm phân loại và khoá định
loại cho các loài ếch nhái ở Việt Nam. Sau đó ông tiếp tục có các công bố về khóa
định loại các nhóm than lằn, rắn, rùa.
Năm 1981, trong công trình nghiên cứu “Ket quả điều tra cơ bản động vật miền
Bắc Việt Nam”, Trần Kiên, Nguyễn Văn Sáng, Hồ Thu Cúc, đã thống kê ở miền Bắc có
159 loài bò sát thuộc 72 giống, 19 họ, 2 bộ, 69 loài ếch nhái thuộc 16 giống, 9 họ, 3 bộ
(Dan theo Hoàng Xuân Quang, 1993) [24].
Năm 1993, Hoàng Xuân Quang [24], nghiên cứu ENBS các tỉnh thuộc Bắc Trung
Bộ đã xác định được 128 loài, kèm theo phân tích về sự phân bố địa hình, sinh cảnh đặc
điếm sinh học của các nhóm và quan hệ thành phần loài với các khu phân bố ENBS trong
nước và các khu vực lân cận.
Năm 1995, Ngô Đắc Chứng [12] nghiên cứu thành phần loài ENBS ở VQG Bạch
Mã (Thừa Thiên Huế) đã thống kê 19 loài ếch nhái, 30 loài bò sát thuộc 3 bộ, 15 họ. Có 3

loài ếch nhái và 8 loài bò sát quý hiếm cần được bảo vệ.
Năm 1996, Nguyễn Văn Sáng, Hồ Thu Cúc [34], công bố đanh sách ENBS Việt
Nam gồm 256 loài bò sát, 82 loài ếch nhái (chưa kể 14 loài bò sát và 5 loài ếch nhái chưa
xếp vào danh lục).
Những năm gần đây, nghiên cứu ENBS ở nước ta vẫn tiếp tục được tiến hành, đặc
biệt là ở các VQG và KBTTN. Đó là nghiên cứu về ếch nhái ở VQG Bạch Mã (Võ Văn Phú,
Lê Trọng Sơn, Lê Vũ Khôi, Ngô Đắc Chứng, 2003) [1]; nghiên cứu thành phần loài ENBS ở
các tỉnh phía Tây miền Đông Nam Bộ gồm Bình Dương, Bình Phước và Tây Ninh ( Ngô
Đắc Chứng, Hoàng Xuân Quang, Phạm Văn Hoà, 2004) [13]; nghiên cứu đa dạng thành
phần loài ENBS khu vực núi Hoàng Liên, huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai (Nguyễn Văn Sáng,
Nguyễn Quảng Trường, Hồ Thu Cúc, 2004) [35] . Cũng trong thời gian này Hoàng Xuân
Quang, Hoàng Ngọc Thảo, Hồ Anh Tuấn nghiên cứu đa dạng ứiành phần loài và đặc điểm
phân bố theo sinh cảnh của ENBS vùng đệm VQG Pù Mát đã ghi nhận 41 loài, bồ sung 7
loài ếch nhái và 8 loài bò sát cho danh sách loài của VQG [28].
Các nghiên cứu về họ ếch nhái Ranidae đã được chú ý như: Năm 2008, Nghiên cứu
của Hoàng Xuân Quang, Hoàng Ngọc Thảo, Nguyễn Văn Sáng về khu hệ ENBS Bắc
Trung Bộ đã thống kê được họ Ranidae ở đây có 34 loài, 10 giống, trong đó giống Rana có


5
8 loài [27]. Năm 2009, theo Nguyễn Văn Sáng, Hồ Thu Cúc và Nguyễn Quảng Truông
[44] thì họ Ranidae ở Việt Nam có 7 giống và 43 loài.
Thòi kỳ này đã có thêm 7 chuyên khảo về ENBS ở Việt Nam : Danh lục bò sát và
ếch nhái Việt Nam của Nguyễn Văn Sáng và Hồ Thu Cúc năm 1996, Die Amphibian Und
Reptilien Eỉnes Tieflandfeuclĩtxvald-SchageMetes in Việt Nam của Ziegler T năm 2002.
Danh lục bò sát và ếch nhái Việt Nam của Nguyễn Văn Sáng và Hồ Thu Cúc và Nguyễn
Quảng Trường năm 2005, Động vật chí Việt Nam - Phân bộ rắn của Nguyễn Văn Sáng
năm 2007, Thằn lằn Việt Nam của BoBrov B.B, Cemenov D.B năm 2008, ếch nhái bò sát
ở KBTTN Pù Huống của Hoàng Xuân Quang, Hoàng Ngọc Thảo, Andrevv Grieset Johns,
Cao Tiến Trung, Hồ Anh Tuấn, Chu Văn Dũng 2008, Herpetoýauna of Việt Nam của

Nguyễn Văn Sáng và Hồ Thu Cúc và Nguyễn Quảng Trường năm 2009 [36].
Từ năm 1976 đến nay đã phát hiện 113 loài ENBS mới ( riêng thòi kỳ 1988 đến
tháng 3 năm 2009 có 106 loài) [36], họ Ranidae có 43 loài thuộc 7 giống, xem đây là mốc
tống kết một thời kỳ nghiên cứu LCBS ở Việt Nam.
1.1.2

Luợc sử nghiên cứu ENBS ở Nghệ An

Những nghiên cứu về ENBS khu vực Tây Bắc Nghệ An chưa nhiều. Từ 1982 - 1993
Hoàng Xuân Quang đã có điều tra, thu mẫu và xác định thành phần loài ENBS ở các tỉnh
Bắc Trung Bộ. Ket quả tác giả đã thống kê được 128 loài thuộc 42 giống, 24 họ, 4 bộ [24].
Trong đó có 4 diêm thuộc Tây Bắc Nghệ An đã được thu mẫu là: Châu Thôn (Quế Phong),
Châu Hạnh, Châu Phong (Quỳ Châu), Châu Quang (Quỳ Hợp) gồm 6 loài (2 loài rắn, 2 loài
rùa và 2 loài thằn lằn).
Năm 1994 - 1995, FIPI đã tiến hành nghiên cứu khảo sát ĐDSH KBTTN Pù Huống và
đã thống kê được 35 loài bò sát, 17 loài ếch nhái thuộc 3 bộ, 18 họ [4].
Năm 2001, Lê Nguyên Ngật, Hoàng Xuân Quang [23] nghiên cứu kết quả điều tra
bước đầu về thành phần loài ENBS ở KBTTN Pù Mát tỉnh Nghệ An thống kê được họ
Ranidae có 12 loài.
Năm 2002, Trần Kiên, Hoàng Xuân Quang, Nguyễn Thị Bích Mau, Cao Tiến
Trung [18], Bước đầu nghiên cứu thành phần loài ếch nhái bò sát và mật độ của chúng ở
đồng ruộng và khu dân cư của thành phố Vinh và huyện Quỳnh Lưu, tình Nghệ An thống
kê được họ Ranidae có 5 loài.
Năm 2004, Hoàng Xuân Quang, Hoàng Ngọc Thảo, Hồ Anh Tuấn [28] nghiên cứu
đa dạng thành phần loài và đặc diêm phân bố theo sinh cảnh lưõng cư-bò sát vùng đệm
VQG Pù Mát thống kê được họ Ranidae có 8 loài chiếm 19,51% số loài của VQG.


ố
Năm 2003 - 2004, Bộ môn Động vật - Trung tâm môi trường và phát hiên nông thôn

(Trường Đại học Vinh) hiên khai đợt nghiên cứu đánh giá nhanh ĐDSH KBTTN Pù Huống,
thu thập dẫn liệu về ĐDSH các nhóm động vật trong đó có ENBS nhằm góp phần quản lí về
tài nguyên nhiên nhiên. Qua đó đã nêu ra đặc điếm phân bố theo sinh cảnh 20 loài bò sát và
19 loài ếch nhái, đồng thời thống kê 13 loài rùa có trong Khu bảo tồn cũng như đề xuất các
biện pháp kiểm soát các hoạt động săn bắt và buôn bán rùa [33,28].
Hoàng Xuân Quang, Cao Tiến Trung, Nguyễn Thị Quý, Hồ Anh Tuấn, Nguyễn Văn
Quế, Trần Thị Khánh Tùng, 2004 [32] điều tra cơ bản rùa tại khu bao tồn thiên nhiên Pù
Huống và đề xuất các giải pháp bảo tồn, DANIDA - Chi cục Kiếm lâm Nghệ An, đã thống
kê 13 loài rùa thuộc 4 họ và 1 bộ.
Hoàng Xuân Quang, Hoàng Ngọc Thảo, Cao Tiến Trung (2005), đã thống kê được ở
KBTTN Pù Huống có 87 loài gồm 25 loài ếch nhái trong đó họ Ranidae có 14 loài và 62 loài
bò sát thuộc 21 họ, 3 bộ, trong đó có 3 loài chưa được định danh [29].
Hoàng Xuân Quang 2006 [25], Bảo vệ ĐDSH động vật có xương sống (Cá, Lưỡng
cư - bò sát) hệ sinh thái rừng khu vực Tây Bắc Nghệ An thống kê được 88 loài (25 loài
lưỡng cư, 53 loài bò sát) thuộc 21 họ, 3 bộ.
Đen năm 2012, Hoàng Ngọc Thảo, Hoàng Xuân Quang, Cao Tiến Trung, Ông
Vĩnh An, Nguyễn Thị Lương (2012) [37] nghiên cứu đa dạng thành phần loài ENBS ở khu
dự trữ sinh quyển Tây Nghệ An thống kê họ Ranidae có 14 loài chiếm 7,96 % so với tổng
số loài ếch nhái cả nước.
Cho đến nay, nghiên cứu về họ Ranidae ở Pù Hoạt mới được biết đến bởi các cuộc
khảo sát ban đầu làm cơ sở cho việc đề xuất thành lập KBTTN Pù Hoạt. Ket quả nghiên
cứu chỉ đề cập đến một số loài ENBS chung cho khu bảo tồn.
Như vậy cho đến trước nghiên cứu này ở Nghệ An các tác giả đã thống kê được họ
Ranidae có 4 giống, 16 loài (Phụ lục II).

1.2. Điều kiện tụ’ nhiên và xã hội khu vực nghiên cúu
1.2.1

Vị trí địa lí


KBTTN Pù Hoạt có tọa độ địa lí 19° 25 - 20° 00’ vĩ Bắc, 104° 37’ - 104° 14’ kinh
Đông, thuộc địa bàn huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An. Phía Bắc giáp với tỉnh Thanh Hóa,
phía Tây giáp biên giới Việt - Lào; phía Nam là xã Tri Lễ, Nậm Giải và phía Đông là xã
Tiền Phong, tổng diện tích của khu vực hiện có 67.943 ha (Theo Viện quy hoạch rùng)
(Hình 2.1) [15].
1.2.2.

Địa hình, thổ nhưỡng

1.2.2.1.

Địa hình


Nhiệt độ trung bình năm
Nhiệt độ không khí cao nhất

32,l°c

Số ngày mưa phùn năm

19,6

41,3°c

Lượng bốc hơi trung bỉnh năm

703,9

978


tuyệt đối

0,4° c
Độ ấm hung bình năm
86%
Nhiệt độ tối thấp trung bình
b. KBTTN
Lun vực
sông
Con:
phía
Nam
có 3 hướng
dòng chính:
Nậm Tây
Quang
(Cắm
Hoạt
nằmỎdọc
biên
giớiKVNC,
Việt - gồm
Lào theo
Đông BắcNam
dài
1.2.3. Khí hậu,
thuỷ
vănPù
tuyệt đối

Muộn,
Phong),
Nậm
Giang
(Nậm
Muờng
Nọc)Nam
và sông
Hiếu
47 km,
bề
ngangQuang
rộngĐộ
nhất
ởtốibắc
sông
Chu
25
km,Giải,
hẹp
về phía
12 km.
Pù(Hạnh
Hoạt
1.2.3.1.
điếm
hậu
Nhiệt đố mặt đất trung bình năm
ẩmkhí
thấp

trung
bỉnh
năm
65 nhất
%
26,4°
c Đặc
Dịch,
hình
núi
caochia
và của
núi Vũ
trung
nơi thấp[19],
nhấthuyện
là bềQuế
mặt Phong
các suối
Giải,
Theo
phân
Tựbình,
Lập (1970)
nằmNậm
trong
vùngNậm
khí
Lượng mưa trung bình năm có địa1734,5
mm

290
Lượng mưa trung binh ngày
Tiền
phong).
Trong
đó,mkhe
xã Tri
Lễ)800
thuộc
KVNC.
Viếc,
sông
cao
- 150
sosuối
với đầu
mựcnguồn
nước Nậm
biến.
Độ cao( ởtrung
bình
- 1400
m.
hậu
nhiệt
đớiChu
gió
mùa.120
ramQuảng
lớn nhất

Các
cao hạ
nhất
2452
m, ảnh
2330
m,
1723
trung
ở phía
núitừPùvịnh
Hoạt
- Pù
Mùa
nóng
hưởng
của
gió1530
mùa m...
Tây
Nam
(tháng
5, 6)
Bengal
Số ngày mưa trung bình năm Các đỉnh
150
Sốchịu
ngày
mưa
phùn

nămm,
19,6tập
suối
chảy
theo
hướng
Bắc
- Đông
Nam.qua
Pha Hủa
Lângkhe
nằm
ở và
phía
namchính
KBTTN
Hoạt;
Phía
bắc
giáp
với vượt
Tinh
Thanh
Hóa
có bị
núihiện
Pù
qua
Phăn
và

tácdòng
động
mạnh
mẽ Pù
đến
sườn
tâyTây
Pù
Hoạt,
Khi
sườn
đông
Số họ
Số chi
Số loài
1.2.4.
Khu
hệ động
vàmùa
thực
vậtPùcóPhá
Nhích
cao 1250
ở Đông
vùng
trung
tâm
có núi
cao tới
trênPù1500.

hình yếu
chia hơn
cắt
tượng
"fơn",
gió m,
mùa
Bắcvật
vào
đông
yếuNhà
đi khi
HoạtĐịa
và càng
Ngành Quyết thực vật ( Polydiophita )
15
24
59
1.2.4.1.
Khu
hệ
tương
đốiqua
sâu.
hệ[10].
suốithực
xâmvật
thực giật lùi về phía tây với dòng chảy mạnh, các sườn núi
khi
vượt

PùCác
Hoạt
Ngành hạt ữần ( Pinophita)
4
7
6 vật ở KBTTN Pù Hoạt [10]
Bảng
Thành
phần
loàimthực
Khu
hệ trở,
thực
vật
ở
KBTTN
Pù Nghệ
Hoạt
có
loài thuộc
và cao
124 ữên
họ (Bảng
1.3),
dốc và
hiếm
3Khí
hệ 1.2.
suối
ở độ Tây

cao
150
với763
3 đường
phân427
thủychi
ở độ
1500 m
đã
Bảng
1.1:
hậu
vùng
An
[10]
Nhóm phân loại

Ngành hạt kín ( Magnoliophita
697 ứiác. Giữa phía Lào và Việt Nam cũng là
tạo): nên sự hiểm trở, 105
các hệ suối 397
có nhiều ghềnh
- Lóp 2 lá mầm
- Lóp 1 lá mầm
Tổng số

đỉnh dông và đường 87
phân thủy cao
1200 - 1500
330

585 m, rất dốc về phía Việt Nam và dốc nhẹ về
phía Lào.

18
67
112
Ngoài ra một diện tích nhỏ núi đá vôi phân bố ở phía sông Chu, núi Pù Nhích, trên
124
427
763
sườn Pù Phá Nhà và phía Tây Bắc đỉnh Pù Hoạt [10].
1.2.2.2.

Thổ nhưỡng

Địa chất khu vực có khác nhau giữa các phân khu. Phía Nam của khu bảo tồn chủ
yếu là granit: Đỉnh Pù Hoạt và vùng phụ cận được tạo ra do sự xâm nhập của marma chứa
syenit và granit íelspar kiềm, bao quanh phân khu này là granit genit. Phía Tây Nam của
tài nguyên
vật kéo
đã thống
kê hướng
được: Cây
gỗTiếp
có giá
Cây
khu vựcvề
có một
giải hẹpthực
đá vôi

dài theo
Tây cho
Nam;
đếntrịlà 72
mộtloài.
vùng
đấtcho
sa
Quếăn
Phong
độ
đối
đồng
đến
độ cao
400
m;
phía
quả
hạt
được
25
Cây
làmđárau
15
loài.
Cây
thuốc
95 300
loài.

tinh
dầu
14
thạchvàrộng,
đất
bùn,chế
đấtloài.
sét,mưa
đá tương
vôi,
cuội,
sỏinhất
và
đất
cát.
Phía
Bắc-Cây
của cho
khuvề
vực
là Tây,
một
độ
càng
lên
lượng
mưa
tăng
và núi
nhiệt

KBTTN
Pù6 Hoạt
loài.
Cây
chotăng
dầu béo
28 loài.
Cây
cho
sởi
và
tát lửa
22độloài.
Câyxuống.
chotương
chất
nhuộm
loài.
giảicao
đất
rộng
được
tạo thì
bởi
axít phun
trào
và lên
đá đan
tro
cógiảm

diện
tích
đối rộng.
Khu
lượng
mưa
hàng
năm
tăng
mm,
lên
đến
vùng
núi cao
Caohủy
Mạ,
Pùđế,
Phá
Cây
cho
nliựa
5 hậu
loài.
Cây
cảnh
và1900
bóngcao
mát,
trang
trí

vực này
có khí
nóng
và lên
ấm,
trên
1000
m
có65
lớploài.
thảm
khô của
chưaPù
phân
ữiệt
ở
Nhà,
Hoạt
(ừên
1700
m) 56.232
lượngphân
mưa
tăng
2200
mrn.
Đây
mộtdiện
trong
cácnhưng

điếm chỉ
có
KBTTN
Pù
Hoạtmùn
có
ha rìmg
tựlên
nhiên,
% là
tổng
tích,
độ caoPùtrên
1500
m tầng
chưa
hủy
khá
dày,
3chiếm
loại
đất83
chủ
yếu:
lượng
mưa
caorừng
nhấtíttỉnh
Nghệ
vềtrên

nhiệt
vực
trung
tâm
KBTTN
Pù
Hoạt
có
có 33.555
ha
bị tác
động,
rừng
tự
nhiên
ởkhu
Pùbố
Hoạt
bao
31000
kiểu
rừng
[10]
- Đất
íeralit
đỏ
vàng
cóAn.
mùn
núi.độ,

Phân
ở độ
caogồm
trêncủa
m
có chính:
ở Pù
Hoạt,
hạ
xuống,
mátPùmẻ
vùng
chân
núi
phía
ngoài,
trung
a.
thường
xanh
mưa
đới
núi mùn
cao hon
giao
láđộrộng
với
cây
lávào
kim

PùRìtng
Phá Nhà,
Caohơn
Mạ
cónhiệt
hàm
lượng
cao
13 nhiệt
- cây
18%,
chua
(pHbình
< 4);
đá khoảng
mẹ chủ 19
yếu20°c.
Chế
độ mưa
nhiệt
nét ởlám
các
đai thường
kháckhối
nhau
[15].
Phân
bố
các
đai

cao
trên
của
các
núi
chínhnúi
là: trung
Pù Hoạt,
là Riolit.
Đất
đaiởâm
được
chethay
phủđôi
bởirõ1.600
rùng
rộng
xanh
vùng
bìnhPù
và Pha
núi
I.2.3.2.
Đặc
điếm
sông
ngòi
và
thủy
văn

Luông,
Pù Phá
Pù lá
Cao
và một
phần 24%
nhỏ diện
ở biên
giới phía Bắc giáp huyện thường
cao, có một
tỉ lệ Nhà,
nhỏ cây
kimMạ
(chiếm
khoảng
tích).
Ổ
KBTTN
haiừiển
lưutrên
vựcmùn
chính:
là 800
lưuxen
vực
sông
Chu
Xuân - Thanh
Hóa, Pù
rùng

phátcó
triển
trên
đất
thô,
trên Đó
đá
riolit
kẽ
đá đất
ĩeralit.
Có
các
- Đất
Feralit
đỏHoạt
vàng
phát
sasông
phiến
thạch
dưới
m,
tầng
dày,(ở
đáphía
mẹ
Bắc)
và
lưu

vực
sông
Con
(ở
phía
Nam).
yếu
tố
khí
hậu:
Nhiệt
độ
trung
bình
năm
dưới
20.0°
c.
Nhiệt
độ
trung
bình
tháng
lạnh
nhất
chủ yếu là riolit và granit, phân bố ở sườn dông và gần khe suối, phong hóa mạnh. Rừng có

a. tán
vực mưa
sônghàng

Chu:năm
Sông
Nậm
Sam
bắtsố
nguồn
từ khô
cao nguyên
HủasốPhăn
(Lào)
10-13°
c.Lưu
Lượng
trên
2.000
ram.
tháng
1-2 tháng,
ngày
mưachảy
100
độ che
80%.
-150 ngày.
Độ phát
âm không
hung bình
-vào
Đất
triển khí

do phong
hóa 82-86%.
đá vôi. Phân bố trên các đỉnh dông của Nậm Giải,
Việttạo
Nam
ở
Tây
huyện
Quế
Phong
vớiphong
tênim
gọi
sông
Chu.
đây
Chu
nhận
Kiểu
rừng
này
ít Bắc
bị
tác
động,
thực
vật
chiếm
thế
là cây

rộng,
cây
lá
kim
có
Thông Thụ
thành
các
đám
nhỏ,
các
sản
phấm
hóa
tích
tụ ởláỎ
các
khesông
vách
tạo
nên
một
số thêm
loài
lớn lấp
nhưng
độ và
khốikiện
không
quáloài

30%.
thếtriển
là:
các tầng
mùncỡ
mỏng
đầy mật
các khe
đá, sinh
tạo điều
cho vượt
một số
thựcHọ
vậtim
phát
các Fagaceae,
chi lưu từ các
dãy núi cao
khu vựcrừng
Tây Bắc
giớiTầng
Việt Lào)
và sinh
phía thái
Bắc
Lauraceae,
Theaceae,
Araliacea,
chia (giáp
làm 3biên

tầng.
ưu thế
[10].
tạo thànhgiáp
tán rừng vói các loài cây lá rộng và các loài cây lá kim: Bách xanh (Calocedrus
với Thanh Hóa.


Lớp
Thú
Chim

Bộ

Họ

Loài

6

16

45

33

10
12
131 11


10

Bò sát

2

Lưỡng cư

1

6
11
macrolepis),
Rừng
TrongThông
chia
phạm
làm
tre
vi3của
(Podocarpus
tầng:
KBTTN
Tầng ưuPù
neriifolius).
thếHoạt
sinhcó
thái
6Tầng
tạo

xã: thành
Đồng
cây gỗ
tán
Văn,
nhỏ
rừng
Thông
vàvớicây
các
Thụ,
tái
loại:
sinh
Tiền
Chẹo
với
Phong,
các
2
6
Hạnh
(Engelhrdtia),
loài thuộc
Dịch, họ
Nậm
Bứa
Ngũ
Giải
(Garcinia),

Gia
và Tri
bì Lễ
(Araliaceae),
Vạng
thuộc(Endospermum),
huyệnnhư
Quế các
Phong.
loài
Đa Diện
(Ficus).
Chân
tíchchim
Tầng
đất đai
(Schefflera),
dưới
(trong
tán đó
có có
nhiều
Đúng
đất

Tổng số

19

nông

loại
(Trevesia),
vànghiệp)
thayhọđối
và
Ba
theo
dân
mảnh
cư
địaphân
vỏ
hình,
(Euphorbiaceae),
bốchủ
không
yếu193
các
đều loài
ở Họ
cácHọ
cà
xãThầu
phê
trong
(Rubiaceae).
dầu
KVNC
(Enphorbiaceae),
(bảng

Tầng
1.4)vượt
baoHọ
tán
gồm
càvới
phê
các2
57

TT

Xã

1

Đồng Văn

2
3

Thông Thụ

4

Hạnh Dịch

5

Nậm Giải


6

Tri Lễ

Tiền Phong

Tổng

dân
(Rubiacaea)...Tâng
loàitích
tộc:
cây(ha)
lá
Thanh,
kimĐất
có
Thái,
giá
cỏ trị
Khơ-mú,
quyết:
là PơDương
mu
Mường,
(Fokienia
xỉ Dân
(Equisetum
HTnông

và diffusum),
Kinh
và với
Sa mu
tống
Cọ(Cunninhamia
(Elaeis
dân số guineensis)
37.365
konishii),
người.
và
Diện
nông
nghiệp
(ha)
sốhodginsii)
(người)
Ngoài
có
những
nhiêu
sản
loài
nứa
xuất
cây
(Neohouzeaua),
và
nàychăn

với đường
nuôi,Giang
đời
kính
sống
(Dendrocalamus
trung
củabình
dân 50
còn- pasllaris)...
phụ
80 cm,
thuộc
chiều
nhiều
caovào
40 khai
- 50thác
m vươn
các loại
lên
28.555
516
4.784
tài
khỏinguyên
*tán rùng
Kiếu
rừng
một

phụ(gỗ,
cách
rừng
măng,
rõkín
rệt.thường
ừe, lá cọ,
xanh
onglá mật,
rộngcây
trênthuốc,
núi đásăn bắt động vật...). Việc sản
42.131
783
4.980
b.
Rừng
kín
lá
rộng
thường
xanh
mưa
nhiệt
đới
núi
ừung
bình
xuất nông
Kiểunghiệp

phụ này
củanằm
người
ừong
dânvành
địa đai
phương
rìmg ở
lá đây
rộng gặp
thường
nhiều
xanh
khónúikhăn
thấpdodưới
còn800
thiếu
m
14.479Phân bố ở độ cao1272
11.900
800 - 1500 m, phân bố rộng khắp vùng sườn núi từ các tiểu khu
phương
phát triểntiện
trên
kỹnúi
thuật,
đá vôi,
giống,
phân
phân

bố bón..
ở xã Thông
.Do giao
Thụ
thông
phíatrong
bắc sông
khu Chu
vực không
và mộtthuận
diện tích
tiện nhỏ
nên
17.879
3.585
giáp
Thanh Hóa, sông Chu648
cho tới núi Pù Phá Nhà,
Pù Cao Mạ, Pù Pha Lâng và phía Đông
sản
ở Pùphẩm
Phá sản
Nhà.
xuất
Rìmg
chủ có
yếu3 để
tầng,
tự cung
tầng tự

imcấp
thế[10].
tạo thành tán rừng không đều với các loài ưu
14.420
387 trên đất feralit màu
1.665
núi
Pù Hoạt. Rìmg phát triển
vàng, đá mẹ chủ yếu là riolit và granit,
Bảngnão
1.4: (Pterospermum),
Đất đai và dân cư ởÔcác
KVNC [10] Na hồng (Miliiisa), Bưởi bung
thế: Long
rô xã(Taxotrophis),
20.735
10.214
phong
hóa mạnh, tầng đất1157
dày đến trung bình, độ
xói mòn yếu, độ tán che 80%. Các yếu tố
(Acronyclĩia). Trên các lập địa hơi bằng hoặc tích tụ mùn có một số cây tầm vóc lớn vượt
138.002
476320 - 22° c. Nhiệt37.365
khí
hậu: Nhiệt độ trung bình
độ ữung bình tháng lạnh nhất 13 - 15° c.
khỏi im thế như: Sâng (Pometià), sấu (Dracontomelum), Thung (Tetremeles nudịỷỉora).
Lượng mưa hàng năm trên 1.600 mm. số tháng khô 3 tháng, số ngày mưa 100 - 150 ngày.
Tầng cây bụi với các loài Ba chạc (Enodia lepta), Cau rừng (Pincingan annamensis)...

Độ ấm không khí trung bình > 82%.
* Kiếu phụ tre nứa
Đây là rừng nguyên sinh, đôi chỗ làm nương rẫy với từng đám nhỏ, thực vật chiếm
Kiếu phụ tre nứa phân bố ở độ cao dưới 600 m dọc theo các suối, rừng ừe nứa xuất
ưu thế là cây lá rộng sinh trưởng tốt như Họ dẻ (Fagaceae)\ Họ re (Lauraceae), Họ Mộc
hiện sau nương rẫy bỏ lại lâu ngày với các loài Nứa (Neohouzeaua), Lùng (Lingnalia.),
lan (Magnoliaceae)...Rùng chia làm 4 tầng: Tầng vượt tán ở đây có loài Chò chỉ
Giang (Dendrocaỉamus pasteỉỉaris).
(Parashorea chiensis). Tầng ưu thế sinh thái tạo nên tán rừng tương đối đồng đều cao từ
I.2.4.2.
Khu hệ động vật
18-20 m với đa số cây lá rộng: Táu muối (Vatica chevalieri), Táu mật (Vatica odorata),
Những khảo sát bước đầu ở Pù Hoạt đã thống kê được 193 loài động vật có xương
Lát (Chukrasia tabuỉaris), Đinh (Markhamia stipudata), Dẻ (Castanopsis
sống thuộc
lớp (Bảng
1.3).
Sử 4dụng
đất nông
nghiệp: Lương thực được sản xuất chủ yếu là lúa gồm lúa nương
symmetricnpulatà)...Tầng dưới tán bao gồm nhiều loài của họ Thầu dầu (Euphorbiaceae)
Bảng
1.3.
Thành
phần
các loài
xương
sống
KVNC
[10] bậc thang có diện

và lúa nước với diện tích 2.885
ha, động
năng vật
suấtcótrung
bình
17ởtạ/ha,
ruộng
như: Mã rạng (Macaranga hemyí), Nàng hai (Sumbaviopsis macrophyỉỉà)', Họ Cà phê
tích nhỏ ở các bản Sài, Mường Đán, bản Púc, san có diện tích 1.317 ha, năng suất 63 tạ/ha.
(Rubiaceae), như Vàng kiền (Nauclea purpuntea), và các loài phố biến như Máu chó
Chăn nuôi gia súc, gia cầm: Chăn nuôi gia súc, gia cầm khá phát triến trong vùng
(Knema pachycarpa), Chân chùn (S. crassbracteata). Tầng quyết có loài Dương xỉ
kế cá số lượng và chất lượng, bình quân mỗi hộ có 1 đến 2 con trâu.
(Epuisetum diffusum), Ráy (Alocasia macrorrhzos), Thiên niên kiện (Homalomera
occumlà)...
c. Rừng kín lá rộng thường xanh mưa nhiệt đói núi thấp
Phân bố ở độ cao dưới 800 m, trên đất leralit đỏ vàng phát triển trên nền granit, sa
phiến thạch,
Giáo tầng
dục, đất
y tế:mỏng đã bị rửa ừôi mạnh ở một số diện tích, do có những giai đoạn
mà thảm- che
vỡ do
đốtnghiên
nươngcứu
làm đều
rẫy. có
Các
yếu tốtiểu
khíhọc

hậu:vàNhiệt
trung
22 Cácbịxãphá
trong
vùng
trường
ữungđộhọc
cơ bình
sở. Công
Như
vậy,
bước
đầu
đã
thống
kê
được
17
loài
ENBS
nhưng
với
điều
kiện
tự
nhiên
24° phố
C. Nhiệt
độ trung
lạnhđến

nhấttrường
15 - 19°
c. Lượng
mưađộng
hànghết,
nămđội
1.600
tác
cập học
sinh bình
ữongtháng
độ tuôi
vẫn
chưa huy
ngũ giáo2.000
viên
phong
phú
và khô
đa dạng
ở3 Pù
Hoạt
thì
số mưa
lượng
loài
nhưngày.
vậy còn
quákhông
ít, do khí

đó trung
số loàibình
lưỡng
mm.
Số
tháng
dưới
tháng,
số
ngày
100
150
Độ
ấm
còn thiếu. Trình độ văn hóa nói chung còn thấp, nguyên nhân chủ yếu do kinh tế còn khó
cư và bò sát ở đây chưa được khám phá hết.
khăn, cơ sở hạ tầng phục vụ giảng dạy còn thiếu, giao thông không thuận lợi.
86%.1.2.5.
Đăc điếm xã hôi và nhân văn
- Mạng lưới y tế đã có tới các xã, 100% các xã trong vùng đều có trạm y tế nhưng
công tác chăm sóc sức khỏe cho nhân dân còn hạn chế, thuốc chữa bệnh và cán bộ làm


TT Các tuyến

Điếm khảo sát (tọa độ)

Độ cao (m)

Thời


khảo sát
1
2

Tri Lễ
Nậm Giải

Số ngày

gian
19°38’11”N - 104°42’38”E
19°43’506”N- 104°43’935”E

1288
1037

4/2011

14
13

8/2009

8
12

19°43’657”N- 104°43’883”E
1082
8/2009

CHƯƠNG 2. ĐÓI
TƯỢNG
VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu
19°43’705”N - 104°43’478”E

1165

8/2009

714

8/2012

19°73’431”N192 Ethòi gian
2.1.104°32
Địa điêm,

842

8/2012

19°75,027,,N - 104°80,139,,E

907

8/2012

19°76 693 N - 104°79 51 E

915


8/2012

19°73’733”N - 104°82,686,,E

591

7/2010

19°74,782”N - 104°81,054,,E
19°76’ 126”N - 104°83’786”E

662
794

7/2010
7/2010

19°76’086”N - 104°83,752”E

802

7/2010

19°76’913”N- 104°84’022 E
19076’62”N- 104°84’ 155”E

1120
1140


7/2010
7/2010

19°77’09”N - 104°83,973”E

1165

7/2010

19°77’13”N - 104°83 963”E

1197

7/2010

19°49’001”N - 104°54,055,,E

587

5/2010

19°48 59”N - 104°54 506 E

616

5/2010

19°48’566”N- 104°54’037”E
19°48’556”N- 104°54,042,,E


620
633

5/2010
5/2010

19°48,504”N - 104°54’150”E

676

5/2010

19°86,664”N - 105°04,78”E
19°68,722”N - 105°04,802,,E

370
395

4/2011

,

0

3

Tiền Phong

19°76 572”N - 104 04’473”E


4

Hạnh Dịch

19°74,967”N - 104°80’88”E
,

,

,,

,

,,

,,

,,

,

5

Thông Thụ

,

6

Đồng Văn


,

,,

19°86,754”N - 105°04,79”E
19°87,064”N - 105°04,574,,E

411
615

12

11

11

9


. C"

15

16

BÁN ĐÕ Dự KIẾrM QUY HOẠCH

:ỹ


- ' <1

\ -f

má&Ị
------------------- T im Ph on g

—
ri

...

—

■
ìăầ

»

°
A.

• ;- ■ '• - •

M ;
3 ' ^ 4 ^ ' ?

...... .......... .

tì


ifg

Hình 2.1. Bân đồ KBTTN Pù Hoạt và các điểm nghiên cứu

V e


17
2.1.2.

Thời gian nghiên cứu

Tham khảo mẫu vật và các tư liệu thu thập về họ Ranidae ở KBTTN Pù Hoạt từ
8/2009 đến 7/2010 của tác giả nghiên cứu hước đây.
Thời gian nghiên cứu trên thực địa vào các tháng 3/2012 và 8/2012.
Phân tích mẫu được thực hiện tại phòng thí nghiệm động vật từ tháng 8/2012 đến
tháng 5/2013.

2.2. Tư liệu nghiên cúu
Tống số 124 mẫu họ Ẽch nhái Ranidae thu được qua thực địa được bảo quản và lưu
trữ tại Phòng thí nghiệm Động vật, Trung tâm thực hành thí nghiệm, trường Đại học Vinh.
Trong đó có 1 mẫu gửi phân tích và so mẫu tại bảo tàng úc.

2.3. Phương pháp nghiên cúu
2.3.1.
-

Phương pháp điều tra thu mẫu


Mau được thu chủ yếu vào buối tối từ 18h00’h đến 24h00\ Ban ngày ừong các đợt
khảo
sát chúng tôi tiến hành chụp ảnh đế ghi màu lại màu sắc tự nhiên và xử lí mẫu. Phần
lớn
mẫu được thu bằng cách thông thường: bắt bằng tay, sử dụng vợt, bình nhựa.

-

Mau thu được ghi nhật kí (địa điếm, thời gian, vị trí, sinh cảnh), chụp ảnh và sau đó
cố
định bằng íbrmalin 10% trong 24 h hoặc 1 tuần rồi chuyến sang bảo quản ở cồn 70°.
2.3.2.
Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái phâtt loại
Đo kích thước các phần cơ thể (đơn vị tính: mm).

Dài thân (SVL): từ mút mõm đến khe huyệt; Dài đầu (HL): từ mút mõm đến xương góc
hàm; Rộng đầu (HW): bề rộng lớn nhất của đầu, thường là khoảng cách hai góc sau của
hàm; Rộng mí mắt trên (EƯW): bề rộng lớn nhất của mí mắt trên; Gian ố mắt (IOD):
khoảng cách nhỏ nhất giữa 2 ố mắt; Đường kính mắt (ED); chiều dài lớn nhất của ố mắt;
Dài màng nhĩ (TD): bề dài lớn nhất của màng nhĩ; Khoảng cách mõm nắt (ESL): khoảng
cách từ ừước mắt đến mút mõm; Khoảng cách màng nhĩ-mắt (TED): Khoảng cách từ sau
mắt đến màng nhĩ; Gian mũi (IND): khoảng cách bờ trong hai lỗ mũi; Khoảng cách mũi
mắt (END): khoảng cách trước mắt đến sau mũi; Dài ngón tay 1 (FFL); Dài ngón tay 3
(TFL); Đường kính đĩa ngón 3 (FTD), Dài củ bàn trong (NPL), Dài đùi (FL): từ lỗ huyệt
đến khớp gối. Dài ống chân (TL); từ khớp gối đến cuối khớp ống - cố; Dài bàn chân
(FOT): từ mép củ bàn trong đến mút ngón 4; Dài ngón chân I (FTL): mép trên củ khóp thứ
nhất đến mút ngón I; Dài ngón chân rv (FFTL) mép trên củ khớp thứ nhất đến mút ngón 4;


18


Hình 2.2. Sơ đồ đo ếch nhái không đuôi
(theo Banikov A. G. et al.,1977, có bổ sung) [31].
1. Lỗ mũi; 2. Mắt; 3. Màng nhĩ; 4. Dải mũi; 5. Mí mắt ữên; 6. Rộng 111Í mắt trên;
7. Gian mí mắt; 8. Gian mũi; 9. Khoảng cách giữa 2 dải mũi; 10. Khoảng cách từ
mõm đến mũi; 11. Dài mõm; 12. Đuờng kính mắt; 13. Dài màng nhĩ; 14. Dài thân;
15. Rộng đầu; 16. Lỗ huyệt; 17. Dài đùi; 18. Dài ống chân; 19. Đùi; 20. ông
chân; 21. cố chân; 22. Dài củ bàn trong; 23. Dài bàn chân; 24. Rộng đĩa ngón
chân.
Màng da

a

b

Hình 2.3. Màng da (theo Manthey u. and Grossmann w., 1997) [26].
a. 1/4 màng; b. 1/2 màng; c. 2/3 màng; d. 3/4 màng; e. màng hoàn toàn.
2.3.3.

Phương pháp định loại

Theo phương pháp phân loại của Mayr (1974) [22]
- Chuan bị mẫu:
+ Phân tích các lô mẫu thành các phenol.


19
+ Lập phiếu hình thái cho mỗi mẫu.
-


Đưa các phenol vào taxon bậc loài.

+ Sử dụng các khóa định loại xác định họ.
+ Sử dụng khóa đinh loại đến loài.
-

Phân tích đặc điếm hình thái phân loại và đối chiếu với mô tả loài.

-

Các tài liệu định loại: Định loại các loài theo tài liệu của Đào Văn Tiến (1977) [38],
Bourret 1942 [41], tham khảo các tài liệu hên quan khác.

-

Mỗi loài được mô tả như sau:

+ Mỗi loài được ghi tên khoa học kèm ứieo tác giả và năm công bố.
+

Tài

liệu

xuất

xứ

+ Tên đồng vật (Synonym)
+


Tên

Việt

Nam

+

Tên

Tiếng

Anh

+

Số

mẫu

+

Kích

thước

+ Tỉ lệ
+ Mô tả đặc điếm hình thái
+ Phân bố

+ Nhận xét và bàn luận
+ Đối với những loài không thu được mẫu, mô tả dựa vào tài liệu tham khảo.
+ Những lô mẫu chưa định danh đến loài được mô tả đặc diêm hình thái phân loại và so
sánh vói các loài trong giống.
+ Tên loài và hệ thống sắp xếp theo Nguyễn Văn Sáng và cs., 2009 [44].
2.3.4.
Phương pháp điểu tra phỏng vấn
Điều tra phỏng vấn kiếm lâm, người dân địa phương, thợ săn và người buôn bán
động vật... về những loài phố biến, dễ nhận dạng có kèm theo phương tiện hỗ trợ (ảnh
màu).
Nội dung phỏng vấn:
+

Nhận

dạng

loài

+

Nơi

sống

+

Hiện

trạng


+ Mức độ sử dụng...
2.3.5.

Phương pháp xử tí so liệu


20
Số liệu được xử lý qua theo phương pháp thống kê sinh học (Chu Văn Man, 2003)
[21] và phần mềm Microsoít Ecell.

CHƯƠNG 3: KÉT QUẢ VÀ BÀN LUẬN

Phân tích định loại mẫu vật thu được qua các đợt khảo sát và tham khảo có bố sung
các kết quả nghiên cứu trước đây chúng tôi đã ghi nhận họ Ranidae ở KBTTN Pù Hoạt có


TT

Tên khoa học

1
2
3
4

5

2


3

Amoỉopss
cremnobatus
andKottelat, 1998

Hyỉarana
1882)

Hvlarana
1937

+

6

789

10 11

25
2421

22
23

+

12


13 14

+

Phân bố theo nơi
sống
15

16 17 18

+

++

Tình ti
bảo t
19
DD

17

+

+

++

+

+


+

+

NT

Nam và chiếm
100%
giống
và
65,22%
sốhọhọ
loài
họ
Ranidae
vùng
Bảng
3.2:
Sự số
đa
dạng
taxon
củaloài
Êch
nhái
Ranidae
ở
PùBắc
HoạtTrung Bộ (bảng

Báng 3.1:
Thành
phần
loài vàbậc
sự phân
bố các
Ranidae
ờ KBTTN
Pù
Hoạt

7

9

21

IngerÊch bám đá lào

Babina chapaensis (Bourret,
1937)

1

+

+

+


LC

họ Ranidae
ở Pù Hoạt không những nhiều về giống mà còn đa dạng
TL
LCvề thành

phần loài so với vùng Bắc Trung Bộ và cả ở Việt Nam.
Chàng sapa

4

Chẫu

1

+

+

+

+

++

LC

Trong số 15 loài có 4 loài lần đầu tiên phát hiện ở Nghệ An: Amolopss compoù-ix,


(Boulenger,

+

+++

+

LC

TL
Amolopss
compotĩix, Amolopss mengyangensis (Phụ lục I).

LC

Amolopss mengyangensis, Babina chapaensis, Odorrcma orba và bô sung cho khu vực Băc

macrodactyìa
TrungChàng
Bộ 2hiu
loài:

Hylarana
Giinther, 1858

5

Phân bố theo độ cao


3.1.2.15 loài
Nhận
xét về
cấu trúc
loài71,43%
trong họsốRanidae
Hoạtsố loài trong họ Ranidae của Việt
thuộc
5 giống
chiếm
giống vàỞPÙ
34,88%

Ếch bám đá
Amolops mengycmgensis Wu &
3.1).
Tian, 1995
meng-yang
Rõbám
ràng
Éch
đá
Amolopss
ricketti
(Boulenger,
1899)

guentlieri

Phân bố theo sinh

cánh

4

Amoỉopss
compotrix Éch compotric
(Bain, Stuart and Orlov, 2006)

6

8

TII’ liêu
số mẫu

Tên Việt Nam

Bourret,Chàng mẫu sơn

maosonensi

17

+

+++

++

+


+

+

+

LC

10 Hylarana nigrơvittata (Blvth.

15

Éch suối
+
+ +++
+
+
+
LC
4
TL
Hylarana
taipehensis
(VanChàng đài bắc
Denburgh. 1909)
Ghi chủ: Mỗi dấu “+” tương ứng với sự có mặt của loài; cột (5): Sinh cảnh rừng; cột (6): Sinh cảnh sông suối; cột (7): Sinh cảnh nương rẫy, trảng
21
+
Odorrana

bacboensis
(Bain, Éch bắc bộ
Sự
dạng
phần
loàicảnh
ữong
họlúaRanidae
thế
hình
3.1 Độ cao từ 600 - 800 m;
và cây bụi;
cột
(8):đa
Sinh
cảnhvề
bảnthành
làng; cột
(9): Sinh
ruộng
nước; cột được
(10): Độ
caohiện
từ 200trong
- 600 m;
cột (11):
Lathrop, cò
Murphy,
OrlovandHo,
2003)

Cột (12): Độ cao từ 800 - 1000 m; cột (13): Độ cao từ 1000 - 1500 m; cột (14): Độ cao trên 1500 m; cột (15): Trên đá; cột (16): Trong nước; cột
20
Odorrana
nasica
(Boulenger, Ếch mõm
(17): Trên cây; cột (18): Trên đất; cột (19): Danh lục đỏ IUCN 2012. LC: ít dirực quan tâm, DD: thiếu dẫn liệu, NT: sắp bị đe dọa [4]
1903)
10
+
Odorrana orba (Stuart and Bain. Ếch mồ côi
2005)
7
+
Odorrcma sp.

16

Ranaỳohnsi Smith,
1921
1855)

11
12

13
14

+

+


+

+

+
+

+

+

+
8

4

Hiu hiu

Tông

+

3

3

8

4


Họ

1

+

+

15
+

124

10

+

+

DD

+

+

DD

++
+


+

□ Amolo
p
■ Babina
□ Hylara
na
□ Odorra
na
■ Rana

+

+

+

LC

+

Hình 3.1. Tỉ lệ số loài trong mỗi giống của họ Ẽch nhái Ranidae

+

+

LC


Trong 5 giống thuộc họ Ranidae ở Pù Hoạt thì giống Hylarana đa dạng nhất, có 5 loài
6

6

95

6

4

chiếm 33,32%, kế tiếp là 2 giống Amolopss và Odorrana, mỗi giống 4 loài chiếm 26,67% , giống
Giống
Số lượng
Loài
Babina, Rana mỗi giống chỉ có 1 loài chiếm 6,67%.
% so với tống số loài

Amoỉopss
4
So sánh vói các vùng lân cận:
Babina
1
Ranidae

Tổng số
Pù Mát

Hylarana


5

Odorrana
Rana
5

4
1
15

94.804
TT Địa điểm

1
2
3

PùHuống
Pù Hoạt

49.000
67.943

4
5

Xuân Liên
Bạch Mã

27.668

37.480

26,67
6,67
33,32

26,67
6,67
100
Bảng 3.3. So sánh
[16]với các vùng lân cận
Số giống Số loài
Diện tích (ha) Thành phần phân loại Nguồn
4
13
3
7
[31]
5
15
Tác giả, 2013
5
3

9
11

[14]
[30]


LC


6

Bắc Trung Bộ

51.500.700

5

23

[44, 27]

Từ bảng 3.3 và phụ lục I cho thấy Pù Hoạt có số loài nhiều nhất (15 loài), tiếp đến là Pù
Mát (13 loài), Bạch Mã (11 loài), Xuân Liên (9 loài) và thấp nhất là Pù Huống (7 loài).

Trong đó Pù Hoạt có số loài chung với Pù Mát là 10 loài (chiếm 35,71% tống số loài của
2 khu vực này) gôm: Amolopss cremnobatus, Amolopss ricketti, Hylarana guentheri, Hylarana
macrodactyỉa, Hylarana maosonensis, Hyỉarana nigrovittata, Hylarana taipehensis, Odorrana
bacboensis, Odorrana nasica, Rana ỳohnsi; chung với Pù Huống 5 loài (chiếm 22,73 % tống số
loài của 2 khu vực này): Amolopss ricketti, Hylarana guentheri, Hylarana macrodactyla,
Hylarana nigrovitíata, Hylarana taipehensis\ chung với Xuân Liên 6 loài ( chiếm 25 % tống số
loài của 2 khu vực này): Amolopss cremnobatus, Babina chapaensis, Hyỉarana guentheri,
Hyỉarana maosomnsis, Hylarana nigrovittata, Rana johnsi\ chung với Bạch Mã 5 loài ( chiếm
19,23 % tống số loài của 2 khu vực này): Amolopss ricketti, Hylarana guentheri, Hylarana
macrodactyla, Hylarana nigrovittata, Odorrana nasica.
Có 2 loài chung cho tất cả các vùng so sánh (chiếm 2,56 % tông số loài) là Hylarana
gnerìtheri và Hylarana nigrovittata.


3.2. Đặc điếm hình thái các loài trong họ ếch nhái Ranidae
Khóa định loại các giống trong họ Ranidae KBTTN Pù Hoạt
1(2) Dãy răng lá mía vượt quá lỗ mũi trong. Ngón chân, ngón tay không phình ở
không có rãnh rõ ràng...........................................................................Rana
2(1) Dãy răng lá mía không vượt quá lỗ mũi trong, ngón chân, ngón tay phình ở mút
3(6) Đĩa ngón tay, ngón chân bé hơn màng nhĩ
4(5) Đĩa ngón tay có rãnh rõ ràng..................................................................Odorrana
5(4) Đĩa ngón tay không có rãnh rõ ràng.......................................................Hylarana
6(3) Đĩa ngón tay, ngón chân bang hay lớn hơn màng nhĩ
7(8) Chân có màng hoàn toàn.........................................................................Amolopss
8(7) Chân có 1/2 màng........................................................................................Babina

mút,


Chỉ tiêu
so sánh
SVL
HL
HW
ESL
ED
TD
IOD
TED
FL
TL
FOT
HL/HW

ESL/HL
TD/ED
ED/ESL
TL/SVL

Đực (M)
Pù
HoatKon Tum
(11=15)
(n=4)
36,60
40,2

Lào (n=6)
35,4

Pù Hoat
(n=6) '
57,22

13,98
14,0
13,3
20,7
3.2.1.
Giống
Amolopss
Cope,
1865
0,62 (0,57-0,66).

12,410,72 (0,59-0,77);
12,7 TL/SVL:11,0
19,42

Cái (F)
Kon Tum
(n=2)
27
28
26 56,2

Lào
(n=l)
56,7

19,1

20,1

17,2
18,2
Mô
tả:
Amolopss
E.
D.
Cope,
1865,
Nat.
Hist.

Rev.,
London,
new
ser.,
5:117.
5,65
5,5
5,3
8,24
7,8
8,2

Răng
mía
mảnh,
xa6,48
nhau,
5,4lánày
4,6xếpcóxiên,
7,0 lỗ mũi ừong,
6,9 lưỡi hình quả tim, khuyết
Giống
ở Việt
Nam
10 loài,
KVNCgần
có chạm
4 loài.
phía sau.
hẹp, đầu

dài hơn rộng,
mõm ngắn, vượt quá hàm
2,29 sâu ở3.2.1.1.
2,5 Đầu
2,2 loại
3,04
3,1 dưới, vùng má lõm và xiên.
Khóa định
các loài
trong giống 3,0
Amolopss ỜKVNC
Mắt lớn (đường kính mắt: (74,83 mm; $6,13 mm), đường kính mắt so với chiều dài đầu bằng
3,99
3,9
3,5
6,18
6,0
5,4
1(6)
lá mía
0,35 Có
lầnrăng
ở con
đực và 0,29 lần ở con cái. Mũi gần mõm hơn mắt, gian mũi so với gian ô mắt
1,56
1,4
1,3
2,04
2,1
1,8

2(5)
cáchđực
xa lỗ
bằngRăng
0,99 lá
lầnmía
ở con
vàmũi
0,76trong
lần ở con cái. Màng nhĩ rõ, màng nhĩ nằm gần mắt, đường kính
20,80
21,8
17,1
32,38
29,0
26,7
3(4)
Răng
lá khoảng
mía xếp
hình nhĩchữ
V, 1.47
mànglần
nhĩ
3/4và
đường
mắt
màng nhĩ
so với
cách thành

mắt - màng
bằng
ở bằng
con đực
0.94 kính
lần ở con cái.
22,29
23,5
22,0
36,52
32,4
35,2
....................................................................................................Amolops
ricketti
Chi mảnh, dài. Chi trước và chi sau khi ép vào thân gối lên nhau. Chi trước có chiều dài
màng nhĩ kém 28,3
1/2 đường kính
mắt
18,834(3) Răng
21,7 lá mía 17,2xếp ngang,31,58
26,9
các ngón
theo thứ tự Irãnh ngang, kích thước
............................................................................................Amolops
cremnobatus
1,13
1,10
1,22
1,09

1,11
1,10
của
đĩa
ngón
taygần
III
so với
màng
nhĩtheo
bằng
0,72
lần2006
ở con đực và 0,83
lần ở con cái. Củ khớp
5(2)
Răng
lá mía
chạm
lỗKon
mũiTum
trong......................................Amolops
compoừix
Ghi
chủ:
Các
mẫu
ở
Lào
và

Bain
et
ái,
0,41
0,39
0,40
0,41
0,41
0,41
dưới Không
ngón
lồi.
Chi lá
saumía.....................................................Amolops
có hình
dài ống lớn hơn
sauHoạt
khimengyangensis
ép vào đùi chạm nhau. Đầu
6(1)
có răng
So sánh
thấydài
cácđùi.
mẫuHai
thuchi
ở Pù
0,48
0,46các chỉ tiêu
0,47 thái cho0,46

0,42
0,45tương tự như mô tả của Bain
ngón
chân tuy
mở nhiên
rộng vẫn
với có
rãnh
các
ngón
chân
cóởmàng
el
al,3.2.1.2.
2006,
sự ởsaimép
khácngoài,
khi
sánh
với các
mẫu
Lào vàhoàn
Kontoàn
Tum:đến đĩa, củ bàn
tháisocác
loài
0,86
0,98 Mô tả đặc
0,90điểm hình 0,72
0,90

0,84
trong thuôn
dài,ởcó
bàncó
ngoài
củ hình
khớp thái
dướiSYL,
ngónHL,
rõ, độ dàiED,
củ FL,
bàn TL,
trong
so với
đực
PùcủHoạt
các nhỏ,
chỉ tiêu
FOT
lớn ngón
hơn soI
1. Con
Amobpss
2006) HW,
0,61
0,58 compoừix
0,62(Bain, stuart
0,62and Orlov,0,58
0,62
bằng 0,49ởlần

đựcnhỏ
và 0,45
lầnvới
ở con
cái. Tum; ED/ESL nhỏ so với mẫu ở Lào và Kon Tum;
với
Làoở con
nhưng
hơn
ở Kon
Ranamẫu
compotrix
R. H. Ba
in,
B. so
L. Stuart
& N. L. Orlov, 2006, Copeia, 2006 (1):52
Thân
có
nếp
da
bên
lung
bên
lưng
mảnh lớn
kéo dài từ
góc và
sauKon
của mí mắt

đến gần
ESL,
TD, IOD,
TED, HL/HW,
TD/ED,
ở Lào
và trên
TL/SVL
nhỏ
Amolopss
compotĩ^ix,
B. L. ESL/HL,
Stuart, 2008,
Mol. hơn
Phylogenet.
Evol., Tum
46:58
huyệt,
da
trên
lưng
ừơn;
con
đực
không
có
tuyến
dưới
cánh
tay.

hơn
hơnẾch
Kon
Tum.
Tên Lào,
Việt lớn
Nam:
Com-po-trix.
Màu sắc:
đực có
màu
xanh
- xanh
điều
quản,
con cái
màu
ConLưng
cái ở con
Pù Hoạt
cóírog.
các chỉ
tiêulá hình
tháilục
lớntrong
hơn so
vớikiện
mẫubảo
ở Lào
nhưng

nhỏcó
hơn
so
Tên Tiếng
Anh.
Compotrix
xanh
lá
lục
đến
xanh
lá
hơi
vàng;
có
đốm
nâu
dưới
bụng,
Trên
bề
mặt
sau
của
đùi
có
nối
hạt.
với
ở Kon21Tum:

ED, HL/HW,
ED/ESLDQV02970
nhỏ so với- mẫu
ở Lào và
Kon Tum;DQV03013
SVL, HL,
Số mẫu:
mẫu:TED;
DQV02961
- DQV02967,
DQV02973,
DQV02989,
Mặt
dưới
đồng
màu
kem.
HW,
ESL, IOD,
FL, TL, FOT,TD/ED
- DQV03018,
DQV03042
- DQV03044.lớn hơn ở Lào và Kon Tum; TD nhỏ hơn Lào lớn hơn Kon
,,
,
,
Phân
bố:
Hạnh
Dịch

(tọa
19°74’782
N, Tum;
104°81
054,,E,bằng
độ Lào
cao lớn
662m
Tum; ESL/HL bằng nhau ở Pùđộ:
Hoạt,
Lào và Kon
TL/SVL
hơn và
Kon19°74
Tum.967”N,
Con đực:
,
104°80
88”E, độ sống:
cao 714
m).thu vào tháng 8/2012, có 4 mẫu thu trên lá cây dương xỉ, 2 mẫu thu
-Kích
Đặc điếm
Mau
thước:nơi SVL:
36,60±1,90
(34,14-40,05); HL: 2911,67-16,80 (11,67-16,80); HW:
Nhận
xét
và

bàn
luận:
trên
tảng đá (11,08-14,36);
giữa dòng suối, ESL:
3 mẫu5,65±0,48
thu trên cây,
1 mẫu thuED:
đang 4,83±0,62
ở trong nước
và 11 mẫuTD:
do
12,41±0,97
(4,32-6,32);
(3,88-6,10);
-người
Đặc dân
điếmđịa
hình
thái:
Các
chỉ
tiêu
hình
thái
và
so
sánh
đặc
điếm

hình
thái
phân
loại
các
mẫu
thu
phương thu. IOD: 3,99±0,57 (3,13-4,90); TED: 1,56±0,34 (1,05-2,04); FL:
2,29±0,35 (1,65-2,91);
ở Pù Hoạt và mô tả của Bain et al., 2006 [40], thế hiện ở bảng 3.4.
20,80±1,43 (18,43-23,13); TL: 22,29±1,61 (20,45-24,63); FOT: 18,83±1,69 (15,87-21,17).
2. Amolopss
cremnohatus
Inger
anddiêm
Kottelat,
1998
Bảng 3.4.
So sánh một
số đặc
hình thái
của loài Amolopss compotrix
Tỉ lệ: HL/HW: 1,13 (1,03-1,26); ESL/HL: 0,41 (0,36-0,46); TD/ED: 0,48 (0,36-0,59); ED/ESL:
Amolopss cremnobatus R. F. Inger & M. Kottelat, 1998, Raffles Bull.Zool.,46(l):29
0,86 (0,68-1,03); TL/SVL: 0,61 (0,58-0,64).
Tên Việt Nam: Ech bám đá lào.
Con cái:
Tên Tiêng Anh: Laotian sucker frog.
Kích thước: SVL: 5,67±4,73 (49,88-60,93); HL: 20,89±1,54 (19,27-22,95); HW: 19,17±1,68
Số mẫu: 17 mẫu: DQV023, DQV024, DQV026 - DQV031, DQV01322, DQVOI324;

(17,27-21,34); ESL: 8,55±0,81 (7,30-9,82); ED: 6,13±0,77 (4,93-6,93); TD: 2,79±0,33 (2,42DQV01325; DQV01382; DQV01069; DQV01259; DQV02955; DQV03062; DQV03081.
3,16); IOD: 6,64±0,74 (5,51-7,47); TED: 2,96±0,34 (2,60-3,44); FL: 31,94±1,55 (30,71-34,64);
Con đực:
TL: 34,41±1,68 (33,00-37,68); FOT: 28,55±1,60 (26,84-31,07).
Kích thước: SVL: 33,25±1,23 (32,26-34,63); HL; 11,22±0,96 (10,18-12,06); HW: 11,74±0,83
Tỉ lệ: HL/HW: 1,09 (1,06-1,13); ESL/HL: 0,41 (0,38-0,43); TD/ED: 0,46 (0,43-0,50); ED/ESL:
(10,95-12,60); ESL: 4,89±0,05 (4,84-4,93); ED: 4,65±0,85 (3,87-5,56); TD: 2,18±0,15 (2,024,83


Chỉ tiêu

Mau ở Na Ngoi (n=5)

so sánh
SVL
HL
HW
ESL
ED
TD
IOD
TED
FL
TL
FOT
HL/HW
ESL/HL
TD/ED
ED/ESL
TL/SVL

Mau ở Pù Hoạt
Con đực (n=3)

32,63
11,31

33,25
11,22

Con cái (n=14)
30
29

38,63
13,58

Màu
bảo
quản: Thân
hơi thẫm TED:
nhạt, hoa
văn màu
vàng
sángFL:
ban17,91±0,80
đầu biến đôi
thành màu
2,31);sắc
IOD:

2,88±0,42
(2,61-3,37);
1,21±0,10
(1,14-1,33);
(17,18-18,77);
11,56
11,74
13,40
trắng
nhạt.4,37
Trên (19,11-21,34);
các chi các vệt FOT:
vắt ngang
thấy rõ.(15,76-16,87).
Nep hạt hai bên
TL: 20,13±1,13
16,40±0,57
4,89
5,80lung rõ. Bụng màu trắng.
Phân bố:
Tỉ lệ: HL/HW:
TD/ED: 0,48 (0,42-0,52); ED/ESL:
4,44 0,96 (0,93-0,98); ESL/HL:
4,65 0,44 (0,40-0,48); 4,69
Nậm
GiảiTL/SVL:
(tọa độ: 19°43’506”N,
104°43’935”E, độ cao2,01
1037m).
0,95 (0,78-1,15);

0,61 (0,58-0,62).
1,62
2,18
104054’042”E,
Con cái:Thông
3,23 Thụ (tọa độ: 19°48’556”N,
2,88
3,57 độ cao 633m; 19°48’001”N,
,
,,
,
104°54
0551,09
E,SVL:
độ cao38,63±2,14
587m; 19°48
504,,N,
độ cao
676m).
Kích thước:
(34,48-42,48);
HL: 13,58±1,16
(12,28-15,90); HW: 13,40±0,80
1,21104054’150”E,
1,67
,,
Đồng
Văn
(tọa5,80±0,46
độ: 19°87,064”N,

105°045
E, độcao615m).
(12,00-15,40);
ESL:
(5,13-6,80);
ED:,574
4,69±0,39
(4,03-5,40); TD: 2,01±0,36 (1,3817,76
17,91
21,57
,
Hạnh
Dịch (tọa
độ: 19°74
967”N,
104°80’88”E,
714m; (17,94-23,54);
19°75,027”N,
2,62); IOD:
3,57±0,41
(2,95-4,15);
TED:
1,67±0,22
(1,31-2,07);
21,57±1,49
19,30
20,13
23,39độFL:cao
,
,,

,
104°80
139”E,
độ cao 907m;
19°73’733
104082’686”E,
TL: 23,39±1,09
FOT:
19,74±1,33
15,59 (21,38-25,86);
16,40 N, (17,93-22,60).
19,74 độ cao 591m; 19°76 126”N,

104°83’786”E,
cao (0,91-1,24);
794m).
Tỉ lệ: HL/HW
: 1,02
ESL/HL:
TD/ED: 0,43 (0,27-0,55); ED/ESL:
0,98Tđộ
0,96 0,43 (0,36-0,50); 1,02
Nhận xét
bàn 0,39
luận: TL/SVL: 0,61 (0,57-0,70).
0,81và(0,65-0,92);
0,44

0,43

-Mô
Đặc
hình thái: So sánh với mô0,48
tả của Nguyễn Thị Luơng
tả:điêm0,36
0,43 [20] thu ở Na Ngoi-Kỳ Sơn, độ
cao 1011-1059
tọa mảnh,
độ 19°24’633”N
- ngang,
104°20,chạm
706,,E.nhau, cách
Răng
ngắn, nằm0,95
1,02lám,mía
0,81xa lỗ mũi trong. Lưỡi tròn rộng,
Bảng
3.5Đầu
So sánh
một số
đặcdài
điếm
loàigờ
Amolopss
khuyết sâu0,59
ở phía
sau.
hơi tròn,
đầu
hơnhình

rộngthái
mộtcủa
chút,
mõm tù,cremnobatus
mõm vượt quá hàm
0,61
0,61
dưới, vùng má xiên, mắt lớn, đường kính mắt bằng 0,41 lần ở con đực và 0,35 lần ở con cái so
với chiều dài đầu. Klioảng cách giữa hai ô mắt bằng 2,88 mm ở con đực và 3,57 mm ở con cái.
Tỉ lệ mí mắt ừên so với gian ố mắt bằng 1,06 lần ở con đực và 0,83 lần ở con cái. Mũi gần mõm
hơn mắt, gian mũi so với gian mắt bằng 1,49 lần ở con đực và 1,25 lần ở con cái. Màng nhĩ rõ,
gần mắt, đường kính màng nhĩ so với khoảng cách mắt - màng nhĩ bằng 1,8 lần ở con đực và 1,2
lần ở con cái.
Chi dài, mảnh, mút ngón tạo thành đĩa lớn với các rãnh ngang chia mặt trên và dưới, chi
trước và chi sau khi ép vào thân gối lên nhau. Chi trước có mút ngón phình rộng thành đĩa, đĩa
ngón tay III lớn hơn đường kính màng nhĩ, đĩa ngón tay III bằng 1,39 lần ở con đực và 1,7 lần ở
con cái so với đường kính màng nhĩ. Củ khớp rõ. Hai chi sau khi ép vào đùi chạm nhau, dài ống
chân bằng 20,13 mm ở con đực và bằng 23,29 mm ở con cái. Đĩa ngón rộng. Ngón chân có
màng hoàn toàn. Củ bàn trong so với ngón I chi sau bằng 0,52 lần ở con đực và 0,45 lần ở con
cái. Củ khớp dưới ngón rõ, có củ bàn trong và ngoài.
Thân nối hạt nhỏ, nếp da sau mắt kéo dài qua màng nhĩ một chút, có 2 đường viền trắng
hai bên chạy dọc từ sau mắt tới trước mặt ữên của đùi. Nep da bên lưng không rõ. Nep da ữước
hậu môn không rõ. Mặt dưới nhẵn.
Màu sắc tự nhiên: Thân màu nâu nhạt xen lẫn các đốm màu vàng nhạt trên lưng và các chi. Hai
bên lưng có dãy hạt nhạt hơn, ngắt quảng từ sau mắt đến phía trên bẹn, phía dưới nếp hạt bên
sườn có các đốm màu nâu xen trắng. Chi trước và chi sau có các vệt màu nâu nhạt. Bụng màu
trắng. Mau ở Pù Hoạt có các chỉ tiêu hình thái lớn hơn so với mẫu ở Na Ngoi.