Chương 2:
THU – CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1. Thu NSNN
2. Chi NSNN
3. Cân đối NSNN


1. Thu NSNN
a. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thu NSNN
b. Nguồn thu NSNN
c. Nhân tố ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN
d. Phân loại thu NSNN


a.

Khái niệm, đặc điểm, vai trò của
thu NSNN

• Khái niệm
Thu NSNN là việc nhà nước dùng quyền lực
của mình để tập trung một phần nguồn tài chính
quốc gia hình thành quỹ NSNN nhằm thỏa mãn
nhu cầu của nhà nước.
• Đặc điểm
- Nguồn tài chính là khoản thu nhập của NN
- Thu NSNN nảy sinh trong quá trình phân chia
nguồn tài chính quốc gia
- Gắn với thực trạng kinh tế và sự vận động của
giá cả, lãi suất, thu nhập...

a.

Khái niệm, đặc điểm, vai trò của
thu NSNN

• Vai trò của thu NSNN
- Là công cụ động viên, huy động các nguồn tài
chính nhằm tạo lập quỹ tiền tệ.
- Là công cụ của NN trong quá trình tổ chức
quản lý kinh tế.
- Góp phần hướng dẫn và điều tiết hoạt động
SXKD
- Góp phần thực hiện chức năng kiểm tra, kiểm
soát của NN đối với hoạt động SXKD.


b. Nguồn thu NSNN
•
•
•

Thu thuế
Khái niệm
Đặc điểm
Yếu tố cấu thành sắc thuế
Vai trò thuế
Phân loại thuế
Phí và lệ phí

Thu từ hoạt động kinh tế của NN


Thu thuế
• Khái niệm
Thuế là hình thức đóng góp theo nghĩa vụ đối với
NN được quy định bởi pháp luật do các pháp
nhân và thể nhân thực hiện nhằm đáp ứng nhu
cầu chi tiêu của NN.
• Đặc điểm
- Là hình thức động viên mang tính bắc buộc theo
nguyên tắc luật định
- Là khoản đóng góp không hoàn trả trực tiếp cho
người nộp.
- Là hình thức đóng góp được quy định trước


Thu thuế
• Các yếu tố cấu thành sắc thuế
-

Tên gọi
Người nộp thuế,
Người chịu thuế
Đối tượng đánh thuế
Căn cứ tính thuế
Thuế suất


Các yếu tố cấu thành của

1 sắc thuế
• Người nộp thuế
Là chủ thể của thuế, là 1 pháp nhân hay thể nhân có
nghĩa vụ phải nộp khoản thuế do luật thuế quy định.
• Người chịu thuế
Là người trích 1 phần thu nhập của mình để gánh
chịu khoản thuế của NN.
• Đối tượng đánh thuế
Là các khách thể của thuế, khoản thu nhập, lợi
nhuận…
• Căn cứ tính thuế
Là những yếu tố mà người thu thuế dựa vào đó để
tính số thuế phải nộp. Loại thuế khác nhau thì căn
cứ tính thuế cũng khác nhau.


Thuế suất
+ Thuế suất tỷ lệ: thuế suất được quy định theo tỷ
lệ % trên đối tượng đánh thuế.
+ Thuế suất lũy tiến: thuế suất tăng dần lên theo
từng nấc của đối tượng đánh thuế. Gồm 2 loại:
* Thuế suất lũy tiến từng phần: thuế suất tăng dần
lên theo từng nấc của đối tượng đánh thuế
* Thuế suất lũy tiến toàn phần: thuế suất tăng lên
theo toàn bộ mức tăng của đối tượng đánh thuế.
+ Đối tượng tính thuế: là đơn vị được sử dụng làm
phương tiện tính toán của đối tượng đánh thuế.


Thu thuế

- Giá tính thuế
- Miễn, giảm thuế
- Thưởng phạt
- Thủ tục về thuế


Vai trò của thuế
• Thuế là công cụ quan trọng để điều tiết vĩ mô
nền kinh tế, là nguồn thu quan trọng của NSNN và
có ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế.
• Chính sách thuế tác động trực tiếp đến giá cả,
cung cầu, sự phát triển hay suy thoái của nền
kinh tế.
• Thuế là công cụ phân phối lại lợi tức, làm gia
tăng tiết kiệm trong khu vực tư nhân và đảm bảo
công bằng xã hội.
• Là 1 biện pháp để kiềm chế lạm phát.


Thu thuế
•
1.
2.
3.
4.

Phân loại thuế
Căn cứ vào phương thức đánh thuế
Căn cứ vào cơ sở đánh thuế
Căn cứ theo chế độ phân cấp và điều hành

ngân sách
Căn cứ theo phương thức sử dụng


1. Căn cứ vào phương thức
đánh thuế
• Thuế trực thu
• Thuế gián thu


Thuế trực thu
• Là loại thuế mà nhà nước thu trực tiếp vào
các thể nhân và pháp nhân khi có thu nhập
hoặc tài sản được quy định nộp thuế.
• Người nộp thuế là người chịu thuế và không
được chuyển số thuế ấy sang cho người khác
• Số thuế trực thu nhà nước sẽ thực hiện phân
phối và điều tiết thu nhập của người nộp thuế
lúc phát sinh thu nhập


Thuế gián thu
• Là loại thuế đánh vào việc tiêu thụ hàng hóa,
dịch vụ trên thị trường và được ấn định trong
giá cả hàng hóa hoặc chi phí dịch vụ.
• Là một bộ phận cấu thành trong giá cả hàng
hóa, dịch vụ nhằm động viên một phần thu
nhập của người tiêu dùng
• Qua cơ chế giá cả thuế gián thu được chuyển
cho người tiêu dùng gánh chịu, người sản

xuất, kinh doanh hàng hóa cung ứng dịch vụ
thu hộ thuế gián thu cho nhà nước.


2. Căn cứ vào cơ sở đánh
thuế
• Thuế
nhập

thu

• Thuế
dùng

tiêu

• Thuế
sản

tài


Thuế thu nhập
• Bao gồm các sắc thuế có cơ sở đánh thuế là
thu nhập có được. Thu nhập có được hình
thành từ các nguồn: tiền lương, thu nhập từ
các hoạt động sản xuất kinh doanh dưới
dạng lợi nhuận, lợi tức, cổ phần…
• Thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu
nhập cá nhân



Thuế tiêu dùng
• Là loại thuế có cơ sở đánh thuế trên giá trị
hàng hóa được tiêu thụ.
• Thuế tiêu dùng là các khoản thuế gián thu
như: thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc
biệt.


Thuế tài sản
• Là loại thuế có cơ sở đánh thuế là giá trị tài
sản của các thể nhân, pháp nhân. Tuy nhiên,
không phải mọi thể nhân và pháp nhân đều
bị đánh thuế tài sản mà tùy thuộc vào mục
tiêu kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ
• Tài sản của thể nhân và pháp nhân gồm:
chứng khoán, thương phiếu, nhà cửa, đất
đai, máy móc, nhãn hiệu…
• Thuế nhà, thuế đất


3. Căn cứ theo chế độ phân cấp
và điều hành ngân sách
• Thuế trung ương
• Thuế địa phương


Thuế trung ương
• Là loại thuế được nhà nước ban hành luật

pháp và điều tiết 100% vào ngân sách nhà
nước ở trung ương.

Thuế địa phương
• Là loại thuế được nhà nước quy định trên
lãnh thổ được phân công quản lý và được
điều tiết vào ngân sách nhà nước ở địa
phương 100%.


4. Căn cứ theo phương thức sử
dụng
• Thuế tổng hợp: là loại thuế đánh vào tất cả
các thành phần của cơ sở đánh thuế mà
không có trường hợp ngoại lệ, không có
miễn, giảm thuế.
• Thuế có lựa chọn: là loại thuế chỉ đánh vào
một phần nhất định của cơ sở đánh thuế như
thuế thu nhập đối với người có thu nhập
cao…


Hệ thống thuế VN hiện hành
•
•
•
•
•
•
•

•
•
•
•

Thuế xất nhập khẩu.
Thuế tiêu thụ đặc biệt.
Thuế giá trị gia tăng.
Thuế thu nhập doanh nghiêp.
Thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao.
Thuế môn bài.
Thuế tài nguyên.
Thuế sử dụng đất nông nghiệp.
Thuế nhà, đất.
Thuế chuyển quyền sử dụng đất.
Các loại phí và lệ phí.


Thuế xuất, nhập khẩu
• Thuế xuất khẩu, nhập khẩu là loại thuế gián
thu đánh vào những mặt hàng được phép
xuất khẩu, nhập khẩu qua biên giới Việt Nam,
kể cả thị trường trong nước vào khu thuế
quan và từ khu phi thuế quan vào thị trường
trong nước


Thuế tiêu thụ đặc biệt
• Thuế TTĐB là loại thuế gián thu đánh vào sự
tiêu dùng của một số hàng hóa, dịch vụ đặc

biệt theo danh mục do Nhà nước quy định.
Đó là những mặt hàng, dịch vụ không thiết
yếu, thậm chí là xa xỉ đối với đại bộ phận dân
cư hiện nay