Vai trò của Quốc tế Cộng sản với cách mạng Việt Nam
va sự ra đời cua Đảng cộng sản Việt Nam (1919 - 1930)
1)Sự ra đời của Quốc tế cộng sản:
Chiến tranh làm cho Quốc tế thứ hai phá sản. Phong trào xã hội chủ
nghĩa đặt ra cho những ngời mác-xít tiên tiến nhất suy nghĩ và bàn về việc
thành lập Quốc tế thứ hai để lãnh đạo phong trào công nhân và xã hội chủ
nghĩa tiến lên làm ròn sứ mệnh của mình.
Bản tuyên ngôn chiến tranh và Đảng công nhân dân chủ - xã hội Nga
của Trung ơng Đảng bôn-sê-vích công bố tháng 11-1914 ở Béc-nơ; rồi đến
việc xuất hiện phái tả Xim-méc-van năm 1915; cùng với viếc đấu tranh để
duy trì và phát triển những nhân tố đó để chống lại phái Lông-ghê ở Pháp,
Cau-ky ở Đức, Mác-tốp và Trốt-xki ở Nga, đó là những tiền đề chuẩn bị cho
sự ra đời của một quốc tế mới Quốc tế cộng sản.
Cuộc hội nghị thành lập triệu tập do sáng kiến của những ngòi bônsê-vích Nga đứng đầu là Lê-nin. Hội nghị bao gồm đại biểu Cục đối ngoại
Đảng cộng sản công nhân Ba lan, các đại biểu Đảng cộng sản công nhân
Hung- ga-ri, áo, Đức, Uỷ ban trung ơng Đảng cộng sản Phần Lan, Ban
chấp hành Liên đoàn dân chủ-xã hội cách mạng Ban-căng và đại biểu Liên
đoàn tuyên truyền chủ nghĩa xã hội Mỹ, họp từ ngày 2 đến ngày 6-3-1919,
quyết định thành lập Quốc tế cộng sản.
2) Quá trình hoạt động của Quốc tế cộng sản:
Quốc tế cộng sản hoạt động trong suốt 23 năm, từ tháng 3-1919 đến
tháng 5-1943 thì giải thể, trải qua bảy lần Đại hội (kể cả hội nghị thành lập,
về sau đợc tuyên bố là Đại hội lần thứ nhất). Có thể chia làm hai thời kỳ
hoạt động của Quốc tế cộng sản: Thời kỳ thứ nhất có sự chỉ đạo trực tiếp
của Lê-nin vĩ đại và thời kỳ thứ hai từ sau khi Lê-nin mất đến khi tuyên bố
giải thể.Tuy là hai thời kỳ nhng Quốc tế thứ ba từ đầu tới cuối đều phát triển
dới sự chỉ đạo của một t tởng và một đờng lối nhất quán lê-nin-nít, triệt để
cách mạng, với hạt nhân lãnh đạo là những ngời bạn chiến đấu xuất sắc
nhất của Lê-nin.
Đại hội lần thứ I của Quốc tế cộng sản (3-1919) đợc triệu tập trong
tình hình phong trào cách mạng của giai cấp công nhân các nớc Châu âu lên

cao. Tham dự Đại hội có đại biểu của các đảng cộng sản và nhóm cộng sản
ở 30 nớc tham dự, trong đó có đại biểu của phơng Đông. Chỉ xét về thành
phần đại hội cũng thấy đây là một tổ chức quốc tế đại diện cho lợi ích của
ca giai cấp công nhân và nhân dân lao động các nớc thuộc đỉa và nửa thuộc
địa. Lê-nin đợc Ban chấp hành trung ơng Đảng cộng sản Nga uỷ nhiệm đọc
diễn văn khai mạc.

-1-


Đại hội lần thứ II của Quốc tế cộng sản khai mạc ngày 19-7-1920 ở
Pê-trô-grát; từ ngày 23-7 đến 7-8-1920, thì chuyển về Mát-xcơ-va. Đại hội
có 169 đại biểu chính thức, đại diện cho các đảng và các tổ chức cộng sản
của 37 nớc. Tại Đại hội lần này, Lê-nin tập trung trí tuệ là những việc cực
kỳ quan trọng để chuẩn bị cho Đại hội thành công tốt đẹp. Ngời viết cuốn
Bệnh ấu trĩ tả khuynh trong phong trào cộng sản, viết Sơ thảo lần thứ nhất
những luận cơng về vấn đề dân tộc và thuộc địa, Sơ thảo làn thứ nhất những
luận cơng về vấn đề ruộng đất, Luận cơng về những nhiệm vụ cơ bản của
Đại hội II Quốc tế cộng sản và Điều kiện kết nạp vào Quốc tế cộng sản.
Đại hội lần thứ III của Quốc tế cộng sản họp từ ngày 22-6 đến ngày
12-7-1921 ở Mát-cơ-va có 605 đại biểu tham dự, trong đó có 291 đại biểu
chính thức và 314 đại biểu không có quyền biểu quyết của 103 tổ chức vô
sản tại 53 nớc. Lê-nin trực tiếp chỉ đạo việc chuẩn bị và suốt quá trình tiến
hành đại hội. Đại hội lần này phát triển những vấn đề chiến lợc và sách lợc
của của các đảng cộng sản theo đờng đã đề ra ở Đại hội lần thứ I và lần thứ
II trongđiều kiện cách mạng mới.
Đại hội lần thứ IV Quốc tế cộng sản họp từ ngày 5-11 đến ngày 5-121922. Đại hội khai mạc ở Pê-trô-grát và ngày 9-11 thì chuyển đi Mát-cơ-va.
Tham dự Đại hội có 408 đại biểu, đại diện cho 58 đảng cộng sản. Vấn đề
trung tâm của Đại hội lần này là chính sách mặt trận thống nhất.
Đại hội lần thứ V Quốc tế cộng sản họp từ ngày 17-6 đến ngày 8-71924 ở Mát-cơ-va, có 504 đại biểu tham dự, đại diện cho 46 đảng cộng sản,

4 đảng khác và 10 tổ chức quốc tế. Đại hội tổng kết tình hình và rút ra bài
học kinh nghiệm của các cuộc đấu tranh giai cấp từ năm 1918 đến 1923,
nêu lên ý nghĩa quan trọng bậc nhất của việc bôn-sê-vích hoá các đảng
cộng sản làm cho các đảng nắm vững cơ sở t tởng lý luận và tổ chức của
chủ nghĩa Lê-nin, biết áp dụng đúng đắn vào hoàn cảnh cụ thể của từng nớc, biến các đảng thành các đảng quần chúng mạnh mẽ.
Đại hội lần thứ VI Quốc tế cộng sản họp từ ngày 17-7 đến ngày1-91928. Tham dự đại hội có 350 đại biểu của 55 đảng cộng sản và 10 tổ chức
của 57 nớc. Đại hội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với việc bôn-sê-vích
hoá các đảng cộng sản và đập tan bọn cơ hội chủ nghĩa hữu khuynh trong
phong trào cộng sản quốc tế.
Đại hội lần thứ VII Quốc tế cộng sản đợc triệu tập vào bảy năm sau,
từ ngày 25-7 đến ngày 20-8-1935 tại Mát-cơ-va, trong hoàn cảnh tình hình
thế giới có nhiều biến động quan trọng.

-2-


Chơng II

ảnh huởng của Quốc tế cộng sản với
cách mạng Việt Nam và sự ra đời của
Đảng cộng sản Việt nam.

1) ảnh hởng tới cách mạng Việt Nam:
1.1. Nguyễn ái Quốc lựa chọn con đ ờng cứu nớc dới ánh sáng
đờng lối của Quốc tế Cộng sản:
Từ khi bị thực dân Pháp xâm lợc, nhân dân Việt Nam đã nhiều lần
nổi dậy đấu tranh giành độc lập, tự do, nhng tất cả các phong trào yêu nớc
chống Pháp đều bị đàn áp và thất bại, tình hình đen tối nh không có đờng
ra.
Trớc tình hình thực tiễn nh vậy, ngày 05/6/1911, ngời thanh niên

Nguyễn Tất Thành ra đi tìm con đờng cứu nớc để giải phóng dân tộc. Bằng
con đờng tự lao động kiếm sống vất vả và hoạt động chính trị ở nhiều nớc
châu Âu, châu Mỹ, châu Phi, nhng Nguyễn ái Quốc vẫn cha tìm thấy con
đờng cứu nớc đúng đắn. Qua tìm hiểu về cách mạng t sản Pháp, Mỹ, Ngời
thấy rằng đó là những cuộc cách mạng cha triệt để vì ngời lao động vẫn cha
đợc hởng quyền lợi. Chỉ đến khi Nguyễn ái Quốc đọc tác phẩm của Lênin
viết để trình bày tại Đại hội II của QTCS Sơ thảo lần thứ nhất những luận
cơng về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa, thì lúc đó Ngời mới thực sự
tìm thấy con đờng giải phóng dân tộc. Báo Nhân đạo số ra ngày 16,
17/7/1920 đã đăng toàn văn tác phẩm đó của Lênin. Với 12 điểm trong luận
cơng, Lênin đã trình bày một cách ngắn gọn những nguyên tắc với việc giải
quyết vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa trong thời đại đế quốc chủ nghĩa,
xác định vị trí và vai trò của phong trào giải phóng dân tộc trong tiến trình
cách mạng thế giới và từ đó đề ra những nhiệm vụ chiến lợc và sách lợc của
các ĐCS, nhằm đa sự nghiệp giải phóng dân tộc ở các nớc thuộc địa giành
đợc thắng lợi hoàn toàn. Đó chính là tất cả những vấn đề của sự nghiệp cứu
-3-


nớc mà Nguyễn ái Quốc đã trăn trở và dày công tìm tòi khắp nơi trên thế
giới trong suốt gần 10 năm gian khổ, vất vả và Luận cơng của Lênin về vấn
đề dân tộc và thuộc địa đã giải đáp. Từ đó, Nguyễn ái Quốc quyết định dứt
khoát lựa chọn theo con đờng, theo tổ chức chính trị là Quốc tế III do Lênin
sáng lập và lãnh đạo. Đây chính là tổ chức thực sự chăm lo, giúp đỡ các dân
tộc bị áp bức đấu tranh chống chủ nghĩa đế quốc giành độc lập, tự do cho
dân tộc. Ngời nhận thức đợc là trong thời đại ngày nay, muốn cứu nớc và
giải phóng dân tộc tất phải đi theo con đờng của Lênin và QTCS đã vạch ra,
đó chính là con đờng cách mạng vô sản.
Có thể nói Sơ thảo lần thứ nhất những luận cơng về vấn đề dân tộc
và vấn đề thuộc địa đến với Nguyễn ái Quốc nh ngời đi đờng đang khát

gặp đợc nguồn nớc mát, nh ngời đã vợt qua đợc đêm tối để thấy đợc ánh
sáng mặt trời. Luận cơng của Lênin về vấn đề dân tộc và thuộc địa đã đáp
ứng khát vọng cháy bỏng của hàng trăm dân tộc thuộc địa đang tìm đờng
giải phóng vì Lênin là ngời đầu tiên đã đặt cơ sở cho một thời đại mới,
thật sự cách mạng trong các thuộc địa(1). Sau này, khi nhớ lại thời điểm đợc đọc bản luận cơng của Lênin, Ngời đã viết: Luận cơng của Lênin làm
cho tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ, tin tởng biết bao! Tôi vui mừng
đến phát khóc lên. Ngồi một mình trong buồng mà tôi nói to lên nh đang
nói trớc quần chúng đông đảo: Hỡi đồng bào bị đọa đầy đau khổ! Đây là
cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đờng giải phóng chúng ta! Từ đó tôi
hoàn toàn tin theo Lênin, tin theo Quốc tế thứ ba(2). Cũng từ đó, Nguyễn
ái Quốc Tham gia thảo luận sôi nổi đập lại những lời lẽ chống lại Lênin,
chống Quốc tế thứ ba(3).
Đây là bớc chuyển biến quyết định trong nhận thức t tởng của
Nguyễn ái Quốc từ chủ nghĩa yêu nớc sang chủ nghĩa cộng sản, và mở đầu
một chuyển biến cách mạng trong lịch sử t tởng nớc ta. Đó là việc mở đờng
t tởng cách mạng Việt Nam dần từ t tởng t sản sang t tởng vô sản.
Sau khi đăng những luận cơng của Lênin, báo chí của Đảng xã hội
Pháp tiếp tục đăng các văn kiện của Đại hội II QTCS và Đại hội I các dân
tộc phơng Đông họp ở Ba-cu. Nguyễn ái Quốc rất tâm đắc với 21 điều kiện
kết nạp vào QTCS, đặc biệt là điều kiện thứ 8: Đảng nào muốn gia nhập
Quốc tế III đều buộc phải thẳng tay vạch mặt những thủ đoạn xảo trá của
bọn đế quốc nớc mình trong các thuộc địa, ủng hộ trên thực tế - chứ không
phải bằng lời nói...(4).
1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 2 (Xuất bản lần thứ 2), Nxb. CTQG, H., 1995, Tr. 219.
2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 10 (Xuất bản lần thứ 2), Nxb. CTQG, H., 1996, Tr. 127.
33) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 10 (Xuất bản lần thứ 2), Nxb. CTQG, H., 1996, Tr. 127.
41) Hồ Thị Tố Lơng: Mối quan hệ của QTCS với ĐCSDD, tài liệu lu trữ HVCTQG HCM, tr 30
1
2


-4-


Có thể nói, sau Luận cơng của Lênin, những sự kiện chính trị nêu trên
đã góp phần củng cố thêm niềm tin vững chắc vào Lênin, vào QTCS, nớc Nga
Xô - Viết và củng cố thêm lập trờng chính trị của Nguyễn ái Quốc.
Cuối năm 1920, tại Đại hội lần thứ XVIII của Đảng xã hội Pháp, dới
ánh sáng đờng lối chính trị của QTCS, Nguyễn ái Quốc cùng với đại đa số
đại biểu tham dự Đại hội đã bỏ phiếu tán thành gia nhập Quốc tế III.
Nguyễn ái Quốc đã trở thành một trong những ngời sáng lập Đảng cộng
sản Pháp và là ngời cộng sản Việt Nam đầu tiên, nguyện đi theo con đờng
của QTCS. Với t cách là đảng viên ĐCS Pháp, Nguyễn ái Quốc say mê
nghiên cứu lý luận của Lênin, đờng lối của QTCS về tất cả các vấn đề đấu
tranh cách mạng, đặc biệt là vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa, đồng thời
hăng hái tham gia mọi hoạt động thực tiễn nhằm thực hiện lý luận, đờng lối
và các nghị quyết của QTCS về vấn đề này.
Nguyễn ái Quốc tìm đến đợc chủ nghĩa Mác - Lênin, lựa chọn con
đờng cứu nớc theo đờng lối của QTCS và hoàn toàn đi theo con đờng của
QTCS, đánh dấu bớc ngoặt quyết định trong sự nghiệp cứu dân, cứu nớc của
Ngời và đã tác động sâu xa đến sự phát triển của cách mạng Việt Nam
trong tơng lai. Từ đây, lịch sử cách mạng Việt Nam đã chấm dứt sự khủng
hoảng về đờng lối và đợc soi sáng bằng ánh sáng và con đờng mà chủ nghĩa
Mác - Lênin đã chỉ ra. Nguyễn ái Quốc là ngời Việt Nam đầu tiên tiếp
nhận và coi đó là mặt trời chói lọi, soi sáng con đờng đi tới thắng lợi cuối
cùng cho mỗi dân tộc, đó là độc lập dân tộc, chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa
cộng sản.
1.2. Quốc tế Cộng sản tạo môi tr ờng thuận lợi cho Nguyễn ái
Quốc hoạt động cách mạng:
Tại Đại hội III ĐCS Pháp họp tại Pari (10/1922), mối quan hệ giữa
cách mạng Việt Nam với QTCS chính thức đợc thiết lập, khi Nguyễn ái

Quốc và Đ.D.Manuinxki - đại diện của BCH QTCS gặp nhau tại Đại hội
này. Manuinxki rất thích bài diễn văn ngắn gọn và nảy lửa của Nguyễn ái
Quốc phát biểu tại Đại hội. Mấy tháng sau, Manuinxki đợc BCH QTCS
giao nhiệm vụ chuẩn bị báo cáo chính trị tại Đại hội V về vấn đề dân tộc và
thuộc địa, Ông nhớ ngay đến ngời bạn cộng sản trẻ tuổi Đông Dơng ở Pari,
Ông trực tiếp đề nghị BCH Trung ơng ĐCS Pháp cử Nguyễn ái Quốc sang
đất nớc Xô Viết để làm việc tại QTCS.
Từ Pari, Nguyễn ái Quốc đã bí mật sang Đức. ở Đức, Ngời đợc cơ
quan đặc mệnh toàn quyền Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết liên bang
Nga tại BécLin cấp giấy đi đờng. Ngày 30/6/1923, Nguyễn ái Quốc lần đầu
tiên đặt chân lên mảnh đất của Liên Xô. Ngời trực tiếp tham gia công tác,
hoạt động trong Ban Phơng Đông của QTCS.
-5-


Sự thay đổi môi trờng đã tạo cho sự nghiệp hoạt động cách mạng của
Nguyễn ái Quốc có thêm nhiều điều kiện thuận lợi. Mátxcơva là trung tâm
của phong trào cách mạng thế giới, nơi đóng trụ sở của QTCS. Tại
Mátxcơva Nguyễn ái Quốc đợc sự giúp đỡ nhiệt tình, trao đổi kinh nghiệm,
học hỏi với những nhà lãnh đạo lỗi lạc của phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế, với các chiến sĩ chống đế quốc trên mọi miền của thế giới.
Ngời đợc nghiên cứu các tài liệu, văn kiện các đại hội, hội nghị của QTCS,
tình hình các thuộc địa, có điều kiện nghiên cứu sâu sắc quan điểm của
Lênin. Nh vậy, ngoài địa bàn hoạt động ở Pháp rất quan trọng, thì giai đoạn
1923 - 1924 khi ở Liên Xô, là giai đoạn cực kỳ quan trọng đối với Nguyễn
ái Quốc và đối với phong trào giải phóng dân tộc Việt Nam. Nhờ môi trờng
hoạt động này mà Nguyễn ái Quốc có điều kiện hoàn chỉnh những t tởng
chính trị của mình, đặt đợc mối quan hệ trực tiếp giữa QTCS, ĐCS Liên Xô
với phong trào cách mạng Việt Nam. Quan trọng nhất là Ngời đã phác họa
những nét lớn về chiến lợc cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân

dân ta theo đờng lối của QTCS, theo cách mạng tháng Mời. Đồng thời,
QTCS cũng đã bắt đầu hiểu một cách đầy đủ về Việt Nam và Đông Dơng,
bởi vì Nguyễn ái Quốc đã báo cáo tình hình, phát biểu ý kiến tham luận ở
các hội nghị quốc tế, đặc biệt là tại Đại hội V QTCS (17/6 đến 08/7/1924
tại Mátxcơva). Sự kết hợp chặt chẽ giữa Nguyễn ái Quốc và QTCS là điều
kiện vô cùng thuận lợi để truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam.
Sau khi Nguyễn ái Quốc sang Liên Xô và làm việc trong QTCS, sự
kết hợp chặt chẽ giữa Ngời và QTCS đã đạt đợc kết quả trong việc truyền bá
chủ nghĩa Mác - Lênin, đờng lối của QTCS vào Việt Nam. Ngày
27/01/1924, QTCS gửi nhân dân ta một văn kiện Quốc tế lao nông hội
kính cáo do Nguyễn ái Quốc viết. Văn kiện đầu tiên này đã nêu hoạt
động, chính sách ủng hộ sự nghiệp giải phóng nhân dân thuộc địa của
QTCS: Hội ấy bây giờ mạnh lắm, để giúp hàng triệu, hàng muôn, mấy ngời làm ăn ngụ phơng, nhất là nông dân khốn khổ về thuộc địa nh dân An
Nam ta vậy(1). Tờ Courrier d Hải Phòng (tin tức Hải Phòng) đã đăng văn
kiện trên ở số báo ra ngày 09/8/1924. Văn kiện này đến tay nhân dân Việt
Nam chứng minh rằng: con đờng đa chủ nghĩa Mác - Lênin từ Mátxcơva, từ
QTCS đến Việt Nam đã đợc khai thông mà ngời khai mở con đờng đó chính
là Nguyễn ái Quốc.
Sau văn kiện Quốc tế lao nông hội kính cáo, vào dịp kỷ niệm ngày
chống chiến tranh đế quốc 01/8/1924, với sự giúp đỡ của Nguyễn ái Quốc,
QTCS công bố lời kêu gọi bằng tiếng việt tố cáo chiến tranh đế quốc 1914 1918; về nớc Nga dới sự lãnh đạo của Lênin đã đánh đổ đợc vua chúa và
1) Quốc tế nông hội kính cáo, tài liệu lu trữ tại VLSĐ-K-Q1/10, tr1

1

-6-


kêu gọi dân ta đuổi mấy quân dã man thuộc địa. Đó là văn kiện thứ hai của
QTCS thông qua Nguyễn ái Quốc gửi đến nhân dân ta.

Tháng 01/1924, Đại hội lần thứ nhất của Quốc dân Đảng Trung Quốc,
thông qua ba chính sách lớn Liên Nga, liên cộng, ủng hộ công nông.
Trớc điều kiện thuận lợi đó, ngày 11/4/1924 Nguyễn ái Quốc gửi th
đến BCH QTCS yêu cầu đợc cử về Quảng Châu là trung tâm cách mạng của
Trung Quốc để hoạt động trong Việt kiều.
Trớc đề xuất của Nguyễn ái Quốc, đồng thời nhằm xúc tiến mọi điều
kiện để xây dựng ĐCS ở Đông Dơng, đáp ứng nguyện vọng thiết tha của
Nguyễn ái Quốc và giúp đỡ các đại biểu cách mạng ở các nớc Đông Nam
á, BCH QTCS đã nghiên cứu và chuẩn bị chuyến đi của Nguyễn ái Quốc
về Quảng Châu. Biên bản số 9 ngày 25/9/1924 của BTV QTCS giao cho
Ban phơng Đông sắp xếp cho Nguyễn ái Quốc đến Quảng Châu và cũng
vạch ra kế hoạch cụ thể trên cơ sở những đề nghị của Nguyễn ái Quốc
trong việc chuẩn bị điều kiện thành lập ĐCS Việt Nam.
Ngày 11/11/1924, Nguyễn ái Quốc đến Quảng Châu. Ngày
18/12/1924, Nguyễn ái Quốc gửi báo cáo cho đoàn chủ tịch QTCS báo tin
Ngời đến Quảng Châu giữa tháng 12 và những công việc bớc đầu đã làm đợc. Báo cáo đề nghị QTCS giúp đỡ thêm về tài chính, chỉ thị cho các đại
diện ở Quảng Châu phải chăm lo đến Đông Dơng, quan tâm tuyên truyền
trong phụ nữ và thiếu nhi.
Tại Quảng Châu, Nguyễn ái Quốc làm việc với t cách là phiên dịch
của phái đoàn M.M.Bôrôđin - đại diện của QTCS làm cố vấn chính trị chính
cho Quốc dân Đảng và chính phủ Quảng Châu. Thời gian này, Nguyễn ái
Quốc đã liên lạc chặt chẽ với Ban phơng Đông của QTCS qua phái đoàn
Bôrôđin bằng th, điện báo, báo cáo. Vì vậy, QTCS nắm đợc diễn biến của
tình hình nên đã có sự chỉ đạo, giúp đỡ kịp thời.
ở Quảng Châu, sau khi tiếp xúc với Phan Bội Châu và các hội viên
của tổ chức Tâm Tâm xã, Nguyễn ái Quốc viết báo cáo gửi QTCS Tôi sẽ
huấn luyện cho họ về phơng pháp tổ chức. Chúng tôi sẽ gửi họ trở về Đông
Dơng hoạt động sau ba tháng học tập trong lúc này, đây là biện pháp duy
nhất(1). Các lớp huấn luyện chính trị do Nguyễn ái Quốc tổ chức đợc sự
quan tâm đặc biệt của Bôrôđin. Ông đã đến giảng lịch sử Đảng cộng sản

Nga. Theo sự giới thiệu của Bôrôđin, các giảng viên Xô Viết giảng dạy tại
Học viện quân sự Hoàng Phố (Trung Quốc), trong số đó có các tớng lĩnh nổi
tiếng, các anh hùng của thời kỳ nội chiến nh: Nguyên soái tơng lai V.K.
Bliukherờ, P.A. Páp Lốp, M.V. Quybsép, V.M. Primacốp là những ngời thờng
xuyên đến giảng bài ở các lớp huấn luyện.
1) HCM toàn tập, tâp 2, Nxb CTQG 1995, tr 9

1

-7-


Từ những lớp huấn luyện đầu tiên, Nguyễn ái Quốc đã lựa chọn ra
những thanh niên yêu nớc có xu hớng cộng sản chủ nghĩa để thành lập Hội
Việt Nam cách mạng thanh niên vào tháng 2/1925, Nguyễn ái Quốc đã trực
tiếp chỉ đạo mọi hoạt động của Hội từ khi thành lập cho đến năm 1927.
Cùng với việc mở các lớp huấn luyện chính trị, đợc sự giúp đỡ của
Bôrôđin, Nguyễn ái Quốc đã gửi cán bộ vào học ở Trờng quân sự Hoàng Phố,
nơi có các cố vấn quân sự Xô-viết đợc QTCS phái đến tham gia giảng dạy,
huấn luyện quân đội Trung Quốc. Cán bộ Việt Nam đợc gửi theo học ở trờng
đó nh: Lê Hồng Phong, Lê Thiết Hùng, Phùng Chí Kiên, Nguyễn Sơn, ở trờng
này, có tới ngót hai mơi đồng chí Việt Nam đợc đào luyện trong các khóa đào
tạo.
1.3. Quốc tế Cộng sản giúp đào tạo cán bộ cho cách mạng Việt Nam:
Để tiến tới thành lập một đảng cách mạng vô sản, một trong những
điều kiện đó là cần phải có một đội ngũ cán bộ, họ là hạt nhân của phong
trào quần chúng công nông, là đội ngũ những ngời nắm đợc lý luận cơ bản
của chủ nghĩa Mác - Lênin và biết vận dụng nó vào thực tiễn nớc mình.
Dù trong điều kiện còn vô cùng khó khăn của thời kỳ đế quốc can
thiệp vũ trang và nội chiến, nhng với tinh thần quốc tế cao cả, nớc Nga Xô

Viết đã thực hiện đờng lối của QTCS về vấn đề dân tộc và thuộc địa. Việc
thành lập Trờng Đại học Cộng sản của nhân dân lao động phơng Đông (gọi
tắt là Trờng Đại học Phơng Đông) là một trong những nỗ lực của nớc Nga.
Trờng đợc thành lập theo sắc lệnh ngày 21/4/1921 của BCH Trung ơng toàn
Nga và đợc đặt tại Mátxcơva, trực thuộc Hội đồng giáo dục quốc dân nớc
Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết Nga. Mục đích là để đào tạo
cán bộ cho các nớc cộng hòa phơng Đông Xô Viết. Sau này, trờng chuyển
sang trực thuộc BCH Trung ơng ĐCS Nga và đào tạo cán bộ cho cả các nớc
thuộc địa. Trờng Đại học Phơng Đông tồn tại từ 1921 đến 1938, trong thời
gian này, trờng đã đào tạo nhiều nhà cách mạng chuyên nghiệp không
những cho phơng Đông Xô Viết, mà đào tạo cán bộ cho cả các nớc thuộc
địa và nửa thuộc địa. Con em của 73 dân tộc khác nhau đã đến học ở trờng.
Đối với Việt Nam, trờng Đại học Phơng Đông đóng vai trò to lớn
trong việc đào tạo đội ngũ các chiến sĩ cách mạng chuyên nghiệp. Tại Đại
hội V của QTCS, Nguyễn ái Quốc đã đề nghị với ĐCS Pháp: Gửi những
ngời bản xứ vào trờng Đại học Cộng sản của những ngời lao động phơng
Đông ở Mátxcơva(1). Vào khoảng cuối năm 1923, Nguyễn ái Quốc đã theo
học một lớp ngắn hạn ở trờng và chính Ngời đã đặt nền tảng cho mối quan
HCM toàn tập, tập 2, Nxb CTQG 1995,tr 30
2) Hồ Thị Tố Lơng: Mối quan hệ của QTCS với ĐCSDD, tài liệu lu trữ tại
HVCTQG HCM, tr 63
1

-8-


hệ khăng khít giữa nhà trờng với ĐCS Pháp và tổ chức cách mạng mà
Nguyễn ái Quốc sáng lập về sau. Sau Nguyễn ái Quốc, những ngời cách
mạng Việt Nam theo học ở trờng bằng hai con đờng: từ Pháp và Trung
Quốc tới. Cả hai con đờng này đều do Nguyễn ái Quốc kiến tạo.

ở Pháp theo đề nghị của Nguyễn ái Quốc và đợc sự quan tâm của
BCH Trung ơng Đảng Pháp từ những năm 1923 - 1924 từ Pháp nhóm
những nhà cách mạng chuyên nghiệp đầu tiên đã đến học ở trờng Đại học
Cộng sản của nhân dân lao động phơng Đông(2). Theo tài liệu của sở mật
thám Pháp, Nguyễn Thế Truyền và Hoàng Quang Gịu là những ngời giới
thiệu những ngời Việt Nam cho ĐCS Pháp gửi sang Liên Xô học tập.
ở Trung Quốc, Quốc dân Đảng đã tạo điều kiện thuận lợi cho những
ngời Việt Nam bí mật xuất dơng sang Nga, cho đến khi xảy ra cuộc phản
công đầu tiên chống cộng tháng 04/1927. ở đây, Nguyễn ái Quốc cùng với
Bôrôđin lựa chọn và làm những thủ tục cần thiết cho những thanh niên u tú
nhất trong Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên để gửi họ đến trờng Đại
học Phơng Đông học tập. Lớp đầu tiên Ngời gửi đi học là Trần Phú, Lê
Hồng Phong (1926). Sau đó, từ cả hai con đờng từ Pháp và Trung Quốc,
sinh viên Việt Nam đợc cử đều đặn sang học ở trờng. Theo tài liệu của Sở
mật thám Đông Dơng, QTCS tháng 10/1930 đã dành cho ngời Việt Nam 30
chỗ ở các trờng Mátxcơva.
Sau khi học xong, QTCS tổ chức cho các đồng chí lần lợt về nớc hoạt
động. Những ngời đợc trờng Đại học Phơng Đông đào tạo, đại bộ phận đều
trở thành cán bộ cách mạng cốt cán. Một số ngời trở thành chiến sĩ cách
mạng nổi tiếng và lãnh đạo Đảng ta nh: Nguyễn ái Quốc, Trần Phú, Lê
Hồng Phong, Hà Huy Tập, Nguyễn Thị Minh Khaicó ngời trở thành giáo
s đỏ của QTCS nh Nguyễn Khánh Toàn.
Theo A.A.Xôcôlốp, tác giả của cuốn sách Quốc tế Cộng sản và Việt
Nam Mátxcơva 1998, cho rằng: Từ năm 1925 đến cuối những năm 1930 ở
ba trờng gồm: Trờng Đại học Cộng sản của nhân dân lao động Phơng Đông,
trờng Quốc tế Lênin, Viện nghiên cứu những vấn đề dân tộc và thuộc địa có
trên 60 ngời Việt Nam theo học. Riêng trờng Đại học Phơng Đông, theo lu
trữ tại kho tài liệu của QTCS thì đến năm 1935 đã có 47 ngời Việt Nam tốt
nghiệp tại trờng.
2.Quốc tế Cộng sản với việc chuẩn bị và thành lập

Đảng ta:
2.1. Quốc tế Cộng sản với việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin
vào Việt Nam

-9-


Để giải phóng các dân tộc ở các nớc thuộc địa và phụ thuộc, Lênin
nhiều lần nhấn mạnh việc thành lập Đảng vô sản ở những nớc này và đó
cũng chính là nhiệm vụ của QTCS. Vì vậy, QTCS đã đề ra nhiệm vụ tuyên
truyền đờng lối của QTCS, chủ nghĩa Mác - Lênin vào các nớc thuộc địa
trong đó có Việt Nam.
Việt Nam là địa bàn xung yếu ở Đông Nam á đợc QTCS chú ý ngay
từ đầu.
QTCS chú ý việc nghiên cứu và hoàn thiện chiến lợc, sách lợc về vấn
đề dân tộc và thuộc địa, đồng thời tiến hành hàng loạt các hoạt động nhằm
truyền bá t tởng cách mạng vô sản vào phơng Đông và thúc đẩy phong trào
yêu nớc ở phơng Đông theo khuynh hớng cách mạng vô sản. một trong
những nỗ lực theo hớng đó là QTCS thành lập những trung tâm để truyền bá
chủ nghĩa Mác - Lênin cho các nớc phơng Đông.
Cuối những năm 1920, trên nhiều tạp chí của Quốc Tế III xuất hiện
một loạt bài nghiên cứu về Đông Dơng và những nghiên cứu ấy đã góp
phần không nhỏ để các đồng chí trong BCH Quốc Tế III chỉ đạo, giúp đỡ
những ngời cộng sản Việt Nam xây dựng đờng lối chiến lợc và sách lợc
trong bớc đi đầu tiên.
QTCS đã chỉ thị cho các ĐCS in các tài liệu Mác-xít và chuyển về
Việt Nam. ĐCS Pháp, một phân bộ mạnh của QTCS đã có sự đóng góp
quan trọng vào việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam (1). ĐCS
Pháp đã in và gửi sang Việt Nam hàng nghìn bản in những tác phẩm của
các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin. Câu lạc bộ Quốc tế Những ngời

thủy thủ do Tổng công đoàn Pháp sáng lập tại Mác-xây năm 1927 đóng
vai trò quan trọng trong việc truyền bá này.
Nhờ sự tích cực giúp đỡ của ĐCS Pháp dới sự lãnh đạo của QTCS mà
ngời Việt Nam đã biết đến chủ nghĩa Mác - Lênin, biết đến đờng lối dân tộc
và thuộc địa của QTCS, tiếp nhận đợc sự chỉ đạo đối với cách mạng thuộc
địa và từ đó ngời Việt Nam có suy nghĩ mới, t tởng mới, đi theo con đờng
mà chủ nghĩa Mác - Lênin, QTCS chỉ ra, tiến tới giải phóng dân tộc, giành
độc lập, tự do, ấm no, hạnh phúc cho cả dân tộc ta.
2.2. Quốc tế Cộng sản với việc thành lập Đảng cộng sản Việt Nam:
Đề cơng về phong trào cách mạng ở các nớc thuộc địa và nửa thuộc
địa là một văn kiện chính trị quan trọng đối với các dân tộc bị đế quốc
thống trị, và văn kiện đó có ảnh hởng trực tiếp đến phong trào cách mạng ở
Việt Nam những năm 1928 - 1930. Đề cơng và văn kiện khác của Đại hội
VI QTCS đợc bí mật chuyển đến Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên.
Nhiều thanh niên tiên tiến trong Hội và các tổ chức khác, bớc đầu tiếp thu
11)

Sự hợp tác quốc tế giữa ĐCS Liên Xô và ĐCS Việt Nam. lịch sử và hiện đại. Nxb. Sự
thật, H.,1987, Tr. 74.

- 10 -


lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin thông qua những tác phẩm của Nguyễn
ái Quốc, những bài học chính trị Ngời giảng tại Quảng Châu, những văn
kiện của QTCS, các sách báo Mác-xít nh: Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản,
Làm gì?, Hai sách lợc của Đảng xã hội - dân chủ trong cách mạng dân chủ,
báo nhân đạo
Trong những năm 1928 - 1929, phong trào Vô sản hóa do kỳ bộ
Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên Bắc Kỳ khởi xớng đợc các hội viên

của Hội hăng hái tham gia, họ cùng sống, cùng làm việc, cùng tham gia đấu
tranh với công nhân, tuyên truyền và tổ chức cách mạng vô sản trong giai
cấp công nhân.
Nh vậy, với sự giúp đỡ có hiệu quả, sự chỉ đạo sát sao, kịp thời của
QTCS và các Đảng anh em, sự hoạt động không mệt mỏi của Nguyễn ái
Quốc và những ngời yêu nớc cách mạng Việt Nam đầu thế kỷ XX, chủ
nghĩa Mác - Lênin đã đợc truyền bá vào Việt Nam dẫn đến bớc nhảy vọt về
chất của phong trào công nhân và phong trào yêu nớc. Hội Việt Nam cách
mạng Thanh niên lúc này không còn đủ khả năng và uy tín để lãnh đạo
phong trào cách mạng đang lên cao nữa. Tình hình ấy, đòi hỏi phải có một
Đảng cách mạng vô sản mạnh mẽ và thống nhất trong cả nớc, có kỷ luật
nghiêm minh và gơng cao ngọn cờ cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin
lãnh đạo giai cấp công nhân và nhân dân lao động Việt Nam đấu tranh
giành độc lập. Vì vậy, đầu năm 1929 ở nớc ta bắt đầu có cuộc đấu tranh
giữa các nhóm cộng sản để tiến tới thành lập một ĐCS thống nhất. Tại hội
nghị trù bị cho Đại hội I của Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên tháng
01/1929 do Tổng bộ triệu tập ở Hồng Kông, đại biểu kỳ bộ Bắc Kỳ đã đặt
ra vấn đề thành lập Đảng. Ngày 07/3/1929, những ngời tiên tiến nhất trong
kỳ bộ Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên ở Bắc Kỳ thành lập Chi bộ
cộng sản đầu tiên ở trong nớc tại số nhà 5D Hàm Long - Hà Nội. Tiếp đó,
ngày 28/3/1929, Đại hội kỳ bộ Việt Nam cách mạng Thanh niên, với vai trò
nòng cốt là chi bộ 5D Hàm Long, nhất trí tán thành chủ trơng thành lập
ĐCS, vì họ đã tiếp thu đợc chủ nghĩa Mác - Lênin và thấy rõ sứ mệnh của
giai cấp công nhân. Trớc tình hình đó, tổng bộ Hội Việt Nam cách mạng
Thanh niên ở nớc ngoài quyết định triệu tập Đại hội Đại biểu toàn quốc lần
thứ nhất vào 01/5/1929 tại Hơng Cảng.
Tại Đại hội này, đoàn đại biểu Bắc Kỳ đa ra đề nghị giải tán Hội Việt
Nam cách mạng Thanh niên và thành lập Đảng Cộng sản Đông Dơng. Đề
nghị của đoàn Đại biểu Bắc Kỳ không đợc Đại hội chấp nhận. Trớc tình
hình đó, đoàn đại biểu Bắc Kỳ (gồm Ngô Gia Tự và Nguyễn Tuân) rút khỏi

Đại hội và về nớc để xúc tiến việc thành lập Đảng. Ngày 17/6/1929, ĐCS
Đông Dơng đã đợc thành lập tại số nhà 312, Phố Khâm Thiên - Hà Nội.

- 11 -


Tuyên ngôn của ĐCS Đông Dơng viết: trong công cuộc cách mệnh tiến
hành, bản Đảng sẽ nhất thiết xin theo Quốc tế Cộng sản chỉ dẫn(1).
Sau khi ĐCS Đông Dơng thành lập cha đợc bao lâu thì tổng bộ Việt
Nam cách mạng thanh niên cũng tuyên bố thành lập An Nam Cộng sản
Đảng vào tháng 7/1929 ở Nam Kỳ và cũng tự nhận mình là một chi bộ của
QTCS. Điều lệ của An Nam Cộng sản ghi An Nam Cộng sản Đảng là chi
bộ của Quốc tế Cộng sản nên gọi là An Nam Cộng sản Đảng chi bộ Quốc
tế Cộng sản(2).
Vào tháng 9/1929, Tân việt cách mệnh Đảng là tổ chức của tiểu t sản
trí thức có khuynh hớng tiến bộ, tán thành giải phóng dân tộc rồi tiến lên
chủ nghĩa xã hội. Những ngời tiến tiến trong Tân việt cách mệnh đảng họp
bàn thành lập ĐCS. Ngày 01/01/1930 tại bến đò Trai, Đức Thọ, Hà Tĩnh các
đại biểu nhất trí tán thành lập Đông Dơng Cộng sản Liên đoàn. Lời Tuyên
đạt: Đông Dơng Cộng sản Liên đoàn kêu gọi đảng viên Tân việt cách
mệnhbất cứ ngời nào thừa nhận chơng trình, điều lệ của đệ tam quốc tế
và của Liên đoàn hãy gia nhập Đông Dơng Cộng sản Liên đoàn và kể từ
nay trở đi Tân việt cách mệnh Đảng không còn là một đoàn thể chân
chính(3).
Nh vậy, trong thời gian ngắn từ giữa năm 1929 đến đầu năm 1930, do
kết quả của việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào phong trào công nhân
và phong trào yêu nớc, ở Việt Nam đã xuất hiện ba tổ chức cộng sản. Các tổ
chức cộng sản ra đời đã lãnh đạo cuộc đấu tranh cách mạng phát triển mạnh
hơn. Tuy vậy, do cùng tồn tại, đều tán thành đề cơng về phong trào cách
mạng ở các nớc thuộc địa và nửa thuộc địa của QTCS, nên tổ chức nào cũng

tự nhận là ĐCS chân chính và duy nhất ở Đông Dơng và ra sức tranh thủ sự
công nhận của QTCS đối với tổ chức của mình. Điều đó chứng tỏ uy tín lớn
lao của QTCS và ảnh hởng mạnh mẽ của các Nghị quyết Đại hội VI của
QTCS đối với các tổ chức và khuynh hớng cộng sản ở Việt Nam trớc năm
1930. Trong tuyên truyền vận động, các tổ chức trên đã đả kích lẫn nhau,
tranh giành ảnh hởng trong quần chúng Cuộc đấu tranh nội bộ đó tạo nên
nguy cơ lớn lao và một trở ngại nghiêm trọng trong công tác lãnh đạo quần
chúng đấu tranh và cho việc mở rộng phong trào quần chúng(4). Tình trạng
này đòi hỏi phải thành lập một chính ĐCS duy nhất ở Việt Nam, để đảm
nhận vai trò lãnh đạo cách mạng trong cả nớc. Đó là yêu cầu đòi hỏi cấp
thiết của phong trào cách mạng nớc ta.
QTCS nắm rõ tình hình và 18/10/1929, Hội đồng Ban Bí th phơng
Đông thuộc BCH QTCS đã họp để thảo luận về vấn đề Đông Dơng. Sau khi
1) Văn kiện Đảng: Toàn tập, tập 1, Nxb. CTQG, H.,1998, Tr. 217.
2) Văn kiện Đảng: Toàn tập, tập 1, Nxb. CTQG, H., 1998, Tr. 359.
3 3) Văn kiện Đảng: Toàn tập, tập 1, Nxb. CTQG, H., 1998, Tr. 405.
41) Hồng Thế Công: Lợc thảo lịch sử phong trào cộng sản Đông Dơng năm 1933.
1
2

- 12 -


xem xét các văn kiện của Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên nh cơng
lĩnh tối thiểu và những thông tin khác về Đông Dơng, Ban Bí th phơng
Đông đã thảo một bản dự thảo nghị quyết về việc thành lập ĐCS Đông Dơng và về những nhiệm vụ sắp tới của những ngời cộng sản Đông Dơng.
Bản dự thảo nghị quyết khẳng định có đủ các điều kiện và sự cấp thiết
không thể trì hoãn việc tổ chức ĐCS Đông Dơng vì: Sự phát triển của
phong trào cách mạng của Đông Dơng, sự căm thù sâu sắc của đông đảo
quần chúng đối với chủ nghĩa đế quốc Pháp, đặc biệt là sự phát triển của

phong trào công nhân độc lập và sự tồn tại của các nhóm cộng sản ở trong
nớc(1). Bản dự thảo Nghị quyết cũng đề ra các nhiệm vụ trung tâm của
những ngời cộng sản Đông Dơng trong thời kỳ tới.
Việc kéo dài hoạt động tuyên truyền và tính chất tổ, nhóm trong các
tổ chức cộng sản trở thành sự kìm hãm nguy hiểm đối với quá trình phát
triển cách mạng, Ban chấp hành Quốc tế cộng sản khuyến nghị lập tức bắt
tay vào tổ chức Đảng cộng sản thống nhất của Đông Dơng(2).
BCH QTCS đề nghị làm một số việc cho đến khi triệu tập Đại hội
thành lập Đảng. Ngày 27/10/1929 QTCS gửi cho những ngời cộng sản ở
Đông Dơng một bản Chỉ thị Về việc thành lập một Đảng Cộng sản ở
Đông Dơng. QTCS khẳng định: ở Đông Dơng, chúng ta đã có đủ mọi
điều kiện khách quan cho một cuộc cách mạng t sản dân chủ (cách mạng
phản đế và ruộng đất)(3) và sự trởng thành của phong trào cách mạng ở
Đông Dơng, lòng căm thù của quần chúng nhân dân đông đảo đối với chủ
nghĩa đế quốc Pháp, và đặc biệt là sự phát triển của phong trào công nhân
độc lập và sự tồn tại của các tổ chức cộng sản trong nớc, đang tạo ra những
điều kiện cần thiết và sự cần thiết cấp bách là phải tổ chức một Đảng Cộng
sản Đông Dơng. QTCS phê phán những hiện tợng chia rẽ, bè phái trong các
tổ chức cộng sản, thái độ lừng chừng trong việc thành lập ngay một Đảng
cộng sản vì: Việc thiếu một Đảng Cộng sản duy nhất trong lúc phong trào
quần chúng công nhân và nông dân ngày càng phát triển, đã trở thành một
điều nguy hiểm vô cùng cho tơng lai trớc mắt của cuộc cách mạng ở Đông
Dơng. QTCS chỉ ra :Nhiệm vụ quan trọng nhất và cấp bách nhất của tất cả
những ngời cộng sản Đông Dơng là thành lập một Đảng cách mạng có tính
chất quần chúng ở Đông Dơng. Đảng đó phải chỉ có một và là tổ chức cộng
sản duy nhất ở Đông Dơng. và Đảng cộng sản Đông dơng phải đợc thành
lập bằng cách tập hợp tất cả những phần tử thật sự là cộng sản của tất cả các
nhóm cộng sản. QTCS yêu cầu ĐCS Đông Dơng phải tăng cờng mối quan
hệ với ĐCS Pháp, Trung Quốc và ấn Độ. Bản chỉ thị của QTCS là một văn
kiện quý giá và rất quan trọng đối với những ngời Việt Nam lúc bấy giờ. Nó

1) Văn kiện Đảng: Toàn tập, tập 1, Nxb. CTQG, H., 1998, Tr. 593, 594.
2) Văn kiện Đảng: Toàn tập, tập 1, Nxb. CTQG, H., 1998, Tr. 608.

1
2

- 13 -


góp phần chỉ ra cách thức, hớng đi, giải quyết những mâu thuẫn nội bộ và
chấm dứt sự chia rẽ trong hàng ngũ các nhóm cộng sản và thúc đẩy mạnh
mẽ việc thành lập một Đảng cộng sản thống nhất trong cả nớc. Sau đó ít
lâu, đồng chí Trần Phú cho biết Bức th của Quốc tế Cộng sản (tức bức th
gửi cho những ngời cộng sản Đông Dơng) có một ảnh hởng quyết định
trong việc thống nhất Đảng(1). Ngày 31/10/1929, Ban Bí th Phơng Đông đã
gửi cho các ủy viên ủy ban (Ban chính trị) bản nghị quyết về việc thành lập
một Đảng Cộng sản ở Đông Dơng. Ban Bí th các nớc phơng Đông yêu cầu
các đồng chí ủy viên ủy ban nhận xét trớc khi Ban Bí th chính trị thông qua
bản nghị quyết chính thức.
Trớc tình trạng chia rẽ giữa các tổ chức cộng sản, Đảng viên Đảng
Thanh niên lập tức phái sang Xiêm một liên lạc viên có nhiệm vụ tìm gặp
Nguyễn ái Quốc, trình bày cho ông rõ tình cảnh nguy ngập của Đảng và
mời ông trở về Hồng Kông điều khiển Đảng(2).
Nh vậy, với t cách là đại diện của QTCS, Nguyễn ái Quốc đã triệu
tập Hội nghị thành lập Đảng tại Cửu Long, Hơng Cảng (Trung Quốc). Dự
hội nghị có đại biểu của ĐCS Đông Dơng (Trịnh Đình Cửu và Nguyễn Đức
Cảnh) và An Nam cộng sản Đảng (Nguyễn Thiệu và Châu Văn Liêm).
Nguyễn ái Quốc chủ tọa hội nghị. Hội nghị đã phân tích tình hình, phê
phán những t tởng bè phái, chia rẽ trong các nhóm cộng sản, nói rõ chủ trơng của QTCS về việc thành lập ĐCS thống nhất. Hội nghị đã tán thành
việc hợp nhất Đảng và thống nhất lấy tên là Đảng Cộng sản Việt Nam. Hội

nghị thông qua Chính cơng vắn tắt, Sách lợc vắn tắt và Điều lệ vắn tắt của
Đảng do Nguyễn ái Quốc soạn thảo. Chính cơng, sách lợc vắn tắt của Đảng
đã vạch rõ đờng lối chiến lợc của Đảng là phải tiến hành T sản dân quyền
cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản (3). Cuộc cách
mạng t sản dân quyền có nhiệm vụ đánh đổ bọn đế quốc Pháp, bọn Phong
kiến và t sản phản cách mạng, làm cho Việt Nam đợc độc lập, tịch thu
ruộng đất của bọn đế quốc và bọn phản cách mạng đem chia cho nông dân
nghèo Làm thổ địa cách mạng đánh trúc bọn đại địa chủ và phong kiến(4).
Sau khi Hội nghị thành lập Đảng thành công, Nguyễn ái Quốc đã
báo cáo kết quả tốt đẹp đó với QTCS Với t cách là phái viên của Quốc tế
Cộng sản có đầy đủ quyền quyết định mọi vấn đề liên quan đến phong trào
cách mạng ở Đông Dơng, tôi nói cho họ biết những sai lầm và họ phải làm

1)Bùi Công Trờng: Nhớ lại việc thống nhất Đảng, Báo Nhân dân ngày 10/12/1959, Tr.2
2) Tìm hiểu các đảng phái Việt Nam trong thời Pháp thuộc: Đông Dơng Cộng sản
Đảng, Tài liệu lu trữ tại VLSĐ. KH: P/33. 49, tr.190.
33) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 3 (Xuất bản lần thứ 2), Nxb. CTQG 1995, Tr. 1.
41) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 3 (Xuất bản lần thứ 2), Nxb. CTQG 1995, Tr. 3.
1
2

- 14 -


gì. họ đồng ý thống nhất vào một Đảng. Chúng tôi cùng nhau xác định Cơng lĩnh và Chiến lợc theo đờng lối của Quốc tế Cộng sản(1).
Nh vậy, QTCS đã gửi Chỉ thị, nhng do điều kiện giao thông, liên lạc
rất khó khăn lúc đó nên các tổ chức Đảng cha nhận đợc Chỉ thị. Việc
Nguyễn ái Quốc tổ chức đợc hợp nhất các tổ chức cộng sản thành Đảng
Cộng sản Việt Nam là một nỗ lực lớn và là sự sáng tạo rất lớn của Ngời.
Đảng ta ra đời đã chấm dứt sự khủng hoảng về lãnh đạo kéo dài trong

nhiều năm và đúng nh Hồ Chí Minh đánh giá: Việc thành lập Đảng là một
bớc ngoặt vô cùng quan trọng trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Nó chứng
tỏ rằng giai cấp vô sản ta đã trởng thành và đủ sức lãnh đạo cách mạng(2).
Sự ra đời của ĐCS Việt Nam là sản phẩm tất yếu của quá trình vận
động của phong trào cách mạng Việt Nam từ sau chiến tranh thế giới lần
thứ nhất, là kết quả của sự kết hợp giữa chủ nghĩa Mác - Lênin với phong
trào công nhân và phong trào yêu nớc ở Việt Nam. Sự kiện trọng đại này
gắn liền với công lao vô cùng to lớn của vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc ta:
Nguyễn ái Quốc. Đồng thời không tách khỏi sự giúp đỡ tận tình, sự chỉ đạo
chặt chẽ và kịp thời của QTCS trong việc chuẩn bị mọi điều kiện và cử đại
diện tổ chức thành lập Đảng ta - đây là đóng góp vô cùng to lớn của QTCS
đối với cách mạng Việt Nam.

2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 3 (Xuất bản lần thứ 2), Nxb. CTQG 1995, Tr. 12.
3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 10 (Xuất bản lần thứ 2), Nxb. CTQG, H., 1996, Tr. 8.

1
2

- 15 -


Kết Luận
******

******

Đợc V.I. Lênin sáng lập vào ngày 04/3/1919, QTCS ra đời đã chấm
dứt thời kỳ khủng hoảng của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế do
bọn cơ hội gây ra. QTCS ra đời đã kịp thời lãnh đạo phong trào cách mạng

thế giới đang phát triển nh vũ bão sau cách mạng tháng Mời Nga (1917).
Đối với cách mạng Việt Nam, QTCS có những đóng góp vô cùng to
lớn. Năm 1927 trong bài Đệ Tam quốc tế Nguyễn ái Quốc đã viết: An
Nam muốn cách mệnh thành công, thì tất phải nhờ Đệ Tam quốc tế(1) và
thực tế là cách mạng giải phóng dân tộc nớc ta thành công một phần là nhờ
Quốc tế Cộng sản .
Chính Luận cơng về vấn đề dân tộc và thuộc địa của Lênin do Quốc
tế Cộng sản thông qua và khẩu hiệu Vô sản tất cả các nớc và các dân tộc
bị áp bức đoàn kết lại, 21 điều kiện gia nhập QTCS đã giúp Nguyễn ái
Quốc tìm thấy con đờng cứu nớc đúng đắn, chấm dứt thời kỳ khủng hoảng
về đờng lối của cách mạng Việt Nam.
QTCS đã tạo điều kiện thuận lợi cho Nguyễn ái Quốc và những ngời
cộng sản Việt Nam nghiên cứu, khảo sát thực tế, học tập kinh nghiệm của
các ĐCS và phong trào cách mạng các nớc. Nhờ thời gian hoạt động trong
QTCS với t cách là ủy viên Đoàn Chủ tịch Quốc tế Nông dân (Phụ trách
nông dân các thuộc địa, phụ trách cục phơng Nam trong Ban phơng Đông
của QTCS). Nguyễn ái Quốc đã đi nghiên cứu thực tế ở 28 nớc trên 4 châu
lục(2). Nhờ tiếp thu lý luận Mác - Lênin tận gốc và kiểm nghiệm trong thực
tiễn đấu tranh mà Nguyễn ái Quốc đã vợt qua đợc những hạn chế trong tầm
nhìn của nhiều ngời đơng thời trong việc đánh giá, sắp xếp lực lợng trong
cách mạng giải phóng dân tộc, trong sách lợc Mặt trận, trong đánh giá xu
thế vận động của lịch sử.
QTCS đã đào tạo ra đội ngũ những ngời cán bộ trung kiên, có đạo
đức và tinh thần cách mạng cao, nắm vững chủ nghĩa Mác - Lênin. Đó là
những hạt giống quí báu của cách mạng Việt Nam. Nhờ lớp cán bộ này mà
từ các cơng vị lãnh đạo của cách mạng Việt Nam có ngời chèo lái tốt, đã
lãnh đạo cách mạng Việt Nam thành công. Nhờ lớp cán bộ do QTCS đào
tạo cơ bản và có hệ thống mà Đảng ta có bớc trởng thành vững chắc cả về
lý luận và thực tiễn lãnh đạo cách mạngTát cả, khẳng định sự đóng góp vô
cùng to lớn của QTCS đối với cách mạng Việt Nam không chỉ với giai đoạn

cách mạng đã qua mà những gì thuộc chiến lợc, chiến thuật cách mạng,
1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Tập 2 (Xuất bản lần thứ 2), Nxb. CTQG 1995, Tr. 287.
2)Trình Mu: QTCS với cách mạng Việt Nam, Tạp chí Lịch sử Đảng số 3 - 1999, Tr. 26.

1
2

- 16 -


những quan điểm cách mạng của QTCS còn nguyên giá trị cho đến ngày
nay chính là cẩm nang thần kỳ đem đến thắng lợi vĩ đại của cách mạng Việt
Nam trong thời gian tới.

- 17 -


Danh mục tài liệu tham khảo
1. Ban nghiên cứu lịch sử Đảng Trung ơng xuất bản: Văn kiện Đảng 1930
- 1945, Tập I, Hà Nội, 1977.
2. Ban nghiên cứu lịch sử Đảng Trung ơng xuất bản: Văn kiện Đảng 1930
- 1945, Tập II, Hà Nội, 1978.
3. Ban nghiên cứu lịch sử Đảng Trung ơng xuất bản: Văn kiện Đảng 1930
- 1945, Tập III, Hà Nội, 1977.
4. PTS. Bùi Đình Bôn: Một số vấn đề về giai cấp công nhân Việt Nam hiện
nay, Nxb. CTQG, Hà Nội, 1997.
5. C.Mác - Ph.Ăngghen: Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, Nxb. Sự thật, Hà
Nội, 1976.
6. PGS. Đỗ Quang Hng: Thêm những hiểu biết về Hồ Chí Minh, Nxb. Lao
động, Hà Nội, 2001.

7. TS. Cao Văn Liên: Phác thảo lịch sử thế giới, Nxb. Thanh niên, Hà
Nội, 2003.
8. GS. Phan Ngọc Liên - GS. Đinh Xuân Lâm: Hoạt động của Bác Hồ ở nớc ngoài, Hà Nội, 1998.
9. Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam (1920 - 1954) sơ thảo, Tập 1, Nxb. Sự
thật, Hà Nội, 1998.
10. Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004.
11. Lịch sử phong trào nông dân và Hội nông dân Việt Nam (1930 - 1945),
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998.
12. Hồ Thị Tố Lơng: Mối quan hệ của Quốc tế cộng sản đối với Đảng Cộng
sản Đông Dơng, Tài liệu lu trữ tại Viện Thông tin T liệu - Học viện
Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.
13. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Tập 1 (xuất bản lần thứ 2), Nxb. Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 1995.
14. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Tập 2 (xuất bản lần thứ 2), Nxb. Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 1995.

- 18 -