BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
MÃ SỐ: CS.2011.19.124

BIỆN PHÁP TÂM LÝ KHẮC PHỤC
KHI TRẺ BIẾNG ĂN TRONG GIAI
ĐOẠN TỪ 1 ĐẾN 6 TUỔI

Cơ quan chủ trì
Chủ nhiệm đề tài

: TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM
: TS. Huỳnh Văn Sơn

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2011

{


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
MÃ SỐ: CS.2011.19.124

BIỆN PHÁP TÂM LÝ KHẮC PHỤC
KHI TRẺ BIẾNG ĂN TRONG GIAI

ĐOẠN TỪ 1 ĐẾN 6 TUỔI
Cơ quan chủ trì
: TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM
Chủ nhiệm đề tài : TS. Huỳnh Văn Sơn
Nhóm nghiên cứu : THS. Nguyễn Hoàng Khắc Hiếu
THS. Bùi Hồng Quân
THS. Chung Vĩnh Cao
CH. Nguyễn Thị Như Lệ
CH. Hồ Đặng Thảo Trinh
CH. Đào Lê Hòa An
CH. Nguyễn Vĩnh Khương

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – 2011

{


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐH SƯ PHẠM TP.HCM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Tp.HCM, ngày 21 tháng 3 năm 2011

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
1. Thông tin chung:
- Tên đề tài: BIỆN PHÁP TÂM LÝ KHẮC PHỤC KHI TRẺ BIẾNG ĂN TRONG GIAI
ĐOẠN TỪ 1 ĐẾN 6 TUỔI
- Mã số:

CS2011.19.124


- Chủ nhiệm: TS. Huỳnh Văn Sơn
- Cơ quan chủ trì: Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hố Chí Minh
- Thời gian thực hiện: Tháng 8 năm 2010 đến tháng 4 năm 2011
2. Mục tiêu:
Tìm hiểu các biểu hiện tâm lý của trẻ biếng ăn từ 1 đến 6 tuổi, những nguyên nhân
tâm lý làm cho trẻ biếng ăn và hành vi tâm lý của bà mẹ khi gặp trường hợp này. Trên cơ sở
đó, đề xuất một số biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn trong giai đoạn từ 1 đến 6 tuổi.
3. Tính mới và sáng tạo:
Đề tài góp phần hệ thống hoá các vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài: biếng ăn, biếng
ăn tâm lý... Ngoài ra, cũng tìm hiểu tình trạng tâm lý của trẻ từ 1 đến 6 tuổi biếng ăn, một vài
biểu hiện tâm lý của các bà mẹ có con biếng ăn trong độ tuổi này và những nguyên nhân tâm
lý dẫn đến hiện tượng biếng ăn ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi. Đề tài cũng đóng góp được các biện pháp
và khảo cứu tính khả thi của một số biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn trong giai
đoạn từ 1 đến 6 tuổi.
4. Kết quả nghiên cứu:
Kết quả thống kê cho thấy, số lượng trẻ rất biếng ăn và khá biếng ăn chiếm tỷ lệ khá cao
(54,58%) - hơn một nửa trong tổng số mẫu khảo sát. Con số này chứng tỏ rằng, tình trạng trẻ
biếng ăn đáng quan tâm. Trong số sáu biểu hiện của biếng ăn, biểu hiện về thời gian ăn là
thường gặp nhất (ĐTB = 2,15), thứ hai là ăn không đủ lượng thức ăn cần thiết (ĐTB = 2,06),
thứ ba là những hành vi né tránh (ĐTB = 1,80), thứ tư là những phản ứng sinh lý trực tiếp
(ĐTB = 1,55), thứ năm là bộc lộ những cảm xúc tiêu cực (ĐTB = 1,53) và cuối cùng là những
hành vi chống đối (ĐTB = 1,45). Trong số sáu biểu hiện đó, có năm biểu hiện là “thỉnh
thoảng” xảy ra và một biểu hiện rất ít khi xảy ra. Trong số 19 biểu hiện biếng ăn cụ thể, có ba
3


biểu hiện xảy ra nhiều nhất đó là ăn ít hơn so với những đứa trẻ cùng tuổi khác (ĐTB = 2,11),
ngậm thức ăn lâu trong miệng mà không chịu nhai (ĐTB = 1,84) và kêu no để khỏi phải ăn
(ĐTB = 1,80).
Nguyên nhân chính khiến cho trẻ biếng ăn là thuộc về bản thân đứa trẻ, sau đó là những

yếu tố thuộc về môi trường và sau cùng là những nguyên nhân thuộc về người lớn. Có 74,9%
phụ huynh cho rằng nguyên nhân làm cho trẻ biếng ăn là do bản thân đứa trẻ, 52,2% phụ
huynh cho rằng môi trường khi cho trẻ ăn là nguyên nhân và 45,8% cho rằng người lớn là
nguyên nhân. Xét trên bình diện các nguyên nhân cụ thể, nguyên nhân chính làm cho trẻ
biếng ăn đó là do trẻ quá ham chơi, không chịu ăn, kế đến là cách chọn lựa thực phẩm và chế
biến thức ăn không phù hợp với sở thích, khẩu vị của trẻ, la mắng trẻ khi trẻ không chịu ăn,
không biết cách động viên, kích thích trẻ ăn…
Để khắc phục tình trạng biếng ăn có thể đề cập đến các biện pháp tác động sau:
- Biện pháp 1: Thay đổi nhận thức của người lớn về sức khoẻ và dinh dưỡng của trẻ cho
khoa học và phù hợp hơn.
- Biện pháp 2: Điều chỉnh cách thức chuẩn bị, chế biến và bài trí thức ăn cho phù hợp
với sở thích và khẩu vị của trẻ.
- Biện pháp 3: Thay đổi cách thức cho trẻ ăn để trẻ cảm thấy thoải mái và hào hứng khi
ăn.
- Biện pháp 4: Có những biện pháp kích thích tâm lý khi cho trẻ ăn (khen ngợi, động
viên trẻ; cho trẻ chơi những trò chơi vui nhộn…)
Kết quả thống kê cho thấy đa số các biện pháp đã đề xuất là cần thiết và khả thi. Nổi rõ
lên nhất là biện pháp tác động về mặt tâm lý mà đặc biệt là kích thích tâm lý trẻ khi ăn là biện
pháp mà các phụ huynh đều cho rằng rất cần thiết và rất khả thi để khắc phục tình trạng biếng
ăn của trẻ từ 1 đến 6 tuổi.
5. Sản phẩm:
- Báo cáo toàn văn với các kết quả nghiên cứu theo mục tiêu nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên
cứu
- Các chuyên đề nghiên cứu theo yêu cầu
6. Hiệu quả, phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu và khả năng áp dụng:
- Xác lập các biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn trong giai đoạn từ 1 đến 6 tuổi

4



- Chuyển giao kết quả nghiên cứu trực tiếp cho Nhà tài trợ của đề tài nghiên cứu.

Ngày 21 tháng 3 năm 2011
Chủ nhiệm đề tài
(ký, họ và tên)

Xác nhận của cơ quan chủ trì
(ký, đóng dấu)
KT. HIỆU TRƯỞNG
PHÓ HIỆU TRƯỞNG

PGS.TS. Nguyễn Kim Hồng

TS Huỳnh Văn sơn

5


THE MINISTRY OF EDUCATION
AND TRAINING
HCMC UNIVERSITY OF PEDAGOGY

SOCIALIST REPUBLIC OF VIETNAM
Independence – Freedom – Happiness
-----o0o----HCMC, 21 March 2011

INFORMATION ON THE RESEARCH RESULTS
1. General information:
- Name of the subject: THE PSYCHOLOGICAL THERAPY TO CURE THE CHILDREN
SUFFERING FROM INAPPETENCE IN THE STAGE FROM 01 TO 06 YEARS OLD.

- Code: CS2011.19.124
- The Head of the subject: Ph.D Huynh Van Son
- The presiding unit: Ho Chi Minh University of Pegagogy
- The implementation period: From August 2010 to April 2011
2. Target:
To learn about the psychological symptoms of the children suffering from inappetence, aging from 1
to 6, the psychological reasons of inappetence and the psychological behaviors of the mothers when
facing up with this problem. On such basis, proposing the some psychological therapy to cure the
children suffering from inapptence in the stage of age from 1 to 6
3. The creativeness and freshness:
The subject makes contribution to systematize the theoretical arguments on the subject: the
inappetence, psychological inappetence… In addition, the subject also learns about the psychological
status of the children aging from 1 to 6 who suffer from inappetence, some symptoms of the mothers
having child(ren) suffering from inappetence and the psychological reasons causing the inappetence to
children aging from 1 to 6. The subject also contributes the methods and study the feasibility of some
psychological therapies to cure the children suffering from inappetence in stage of ages from 1 to 6.
4. The research results:
The statistical result shows that the number of the children suffering from serious inappetence and
fairly serious inappetence makes up a high ratio (54,58%) – more than half of the samples surveyed.
This figure shows that this situation is notably. Among the six symptoms of inappetence, the symptom
of the eating time is the most frequent (the average point is 2,15), the second is the inadequacy of the
necessary foods (the average point is 2,06), the third is the avoidance behavior (the average point is
1,80), the fourth is the directly physiological reaction (the average point is 1,55), the fifth is the
showing of the negative feelings (the average point is 1,53) and the final is the opposing action (the
average mark is 1,45). Among the six symptoms mentioned above, five symptoms “sometimes”
happen and one symptom rarely happens. Among 19 specific symptoms of inappetence, three
symptoms happens most frequently, which are: the less eating compared to other children of the same
age (the average point is 2,11), keeping the food in mouth without chewing (the average point is 1,84)
and saying “full” to deny eating (the average point is 1,80).
The main reason making the children suffering from inappetence originates from the child

himself/herself. Then it is the factor of the environment and finally, it is the reason originating from
the adults. 74,9% of the parents thinks that the reason causing the inappetence to children originates
from the child himself/herself. Meanwhile 52,2% of the parents suppose that the environment is the
cause and 45,8% suppose that the adult is the cause. Considering the specific causes, the main causes
making the inappetence of a child are that: a child indulge in pleasures, refusing to eat and the next is

6


the ways of choosing and processing foods inappropriate to the tastes, likes of a child, scolding a child
when he/she refuses to eat, not knowing how to encourage and stimulate a child to eat…
To overcome the situation of inappetence of children, the following therapies can be mentioned:
- Therapy 1: Change the awareness of the adult on the health and nutrition of the children in a
scientific and more suitable manner.
- Therapy 2: Adjust the ways of preparing, processing and arranging the foods in a suitable way with
the tastes and likes of a child.
- Therapy 3: Change the way of feeding a child to make him/her feel comfortable and exciting when
eating.
- Therapy 4: There are methods of psychological stimulation to a child (praising, encouraging, guiding
him/her to play jolly games…)
The statistical results show that the majority of the methods proposed are necessary and feasible. The
most prominent one is the method of making the psychological affect, especially stimulating a child
when he/she is eating is a way that almost all the parents think that it is very necessary and feasible to
overcome the inappetence of a child aging from 1 to 6.
5. Product:
- Make a full report on the research results under the research targets and the research duties.
- The research special subjects as requested.
6. The effectiveness, the methods of transferring the research result and the application ability:
- Determine the psychological therapies to cure a child suffering from inappetence aging from 1 to 6.
- Directly transferring the research results to the sponsor of the research subject.

21 March 2011
Confirmation of the presiding agency
(signature and seal)
The Head of the subject
FOR THE RECTOR
(signature and seal)
VICE RECTOR

Ph.D Huynh Van Son
Associate Prof.Ph.D Nguyen Kim Hong

7


MỤC LỤC
THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ......................................................... 3
INFORMATION ON THE RESEARCH RESULTS ...................................... 6
MỤC LỤC ............................................................................................................ 8
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................. 11
DANH SÁCH CÁC BẢNG SỐ LIỆU.............................................................. 12
DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ........................................................... 12
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 13
1. Lý do chọn đề tài................................................................................................. 13
2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 14
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu .................................................................. 14
4. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................ 14
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................... 14
6. Giới hạn đề tài ..................................................................................................... 15
7. Cách tiếp cận, phương pháp nghiên cứu .......................................................... 15
8. Đóng góp mới của đề tài nghiên cứu ................................................................. 16


Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIẾNG ĂN Ở TRẺ TỪ 1 ĐẾN 6 TUỔI 18
1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ............................................................... 18
1.1.1. Một số nghiên cứu về vấn đề biếng ăn của trẻ em tuổi Mầm non trên thế
giới........................................................................................................................ 18
1.1.2. Một số nghiên cứu về vấn đề biếng ăn của trẻ em em tuổi Mầm non tại
Việt Nam .............................................................................................................. 19
1.2. LÝ LUẬN VỀ BIẾNG ĂN VÀ BIẾNG ĂN TÂM LÝ.................................. 23
1.2.1. Dinh dưỡng và giáo dục dinh dưỡng cho trẻ 1 - 6 tuổi .............................. 23
1.2.2. Biếng ăn ở trẻ từ 1 - 6 tuổi ......................................................................... 31
1.2.3. Một số đặc điểm tâm lý của trẻ em ở độ tuổi từ 1 - 6 tuổi ......................... 43

Chương 2: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG BIẾNG ĂN Ở TRẺ
TỪ 1 ĐẾN 6 TUỔI ............................................................................................ 52
2.1. Khái quát về tổ chức nghiên cứu .................................................................... 52
2.1.1. Mục đích, yêu cầu ...................................................................................... 52
2.1.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 52
2.2. Thực trạng nhận thức của phụ huynh về tình trạng biếng ăn của trẻ ....... 55
2.2.1. Thông tin chung về khách thể nghiên cứu ................................................. 55
8


2.2.2. Một số thông tin ban đầu về hành vi cho trẻ ăn uống của phụ huynh ....... 56
2.2.3 Thực trạng nhận thức của phụ huynh về tình trạng biếng ăn tâm lý của trẻ60
2.3. Thực trạng mức độ biếng ăn tâm lý của trẻ và những biểu hiện của nó.... 66
2.3.1. Thực trạng mức độ biếng ăn tâm lý của trẻ ............................................... 66
2.3.2. Những biểu hiện biếng ăn tâm lý ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi ............................. 67
2.4. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng biếng ăn tâm lý ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi ..... 76
2.4.1. Những nguyên nhân chung dẫn đến tình trạng biếng ăn tâm lý ở trẻ ........ 76
2.4.2. Những nguyên nhân cụ thể dẫn đến tình trạng biếng ăn tâm lý ở trẻ từ 1

đến 6 tuổi .............................................................................................................. 78
2.5. Thực trạng sử dụng các biện pháp khắc phục tình trạng biếng ăn tâm lý ở
trẻ của các bậc phụ huynh ..................................................................................... 82
2.5.1. Thực trạng sử dụng những biện pháp chung để khắc phục tình trạng biếng
ăn tâm lý ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi .............................................................................. 82
2.5.2. Thực trạng việc áp dụng những biện pháp cụ thể để khắc phục tình trạng
biếng ăn của trẻ: ................................................................................................... 85

Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP TÂM LÝ KHẮC PHỤC KHI TRẺ
BIẾNG ĂN TÂM LÝ TRONG GIAI ĐOẠN TỪ 1 ĐẾN 6 TUỔI ................ 91
3.1. Một số biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn tâm lý trong giai đoạn
từ 1 đến 6 tuổi: ........................................................................................................ 91
3.1.1. Biện pháp 1: Thay đổi nhận thức của người lớn về sức khoẻ và dinh dưỡng
của trẻ cho khoa học và phù hợp hơn. .................................................................. 92
3.1.2. Biện pháp 2: Điều chỉnh cách thức chuẩn bị, chế biến và bài trí thức ăn cho
phù hợp với sở thích và khẩu vị của trẻ. .............................................................. 94
3.1.3. Biện pháp 3: Thay đổi cách thức cho trẻ ăn để trẻ cảm thấy thoải mái và
hào hứng khi ăn. ................................................................................................... 95
3.1.4. Biện pháp 4: Có những biện pháp kích thích tâm lý khi cho trẻ ăn (khen
ngợi, động viên trẻ; cho trẻ chơi những trò chơi vui nhộn…) ............................. 97
3.1.5. Một số lưu ý khi thực hiện các biện pháp: ................................................. 98
3.2. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ........ 99
3.2.1. Khảo sát tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất ................................. 99
3.2.2. Khảo sát tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ................................. 104

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 112
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 112
KIẾN NGHỊ .......................................................................................................... 114

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 116

PHỤ LỤC ......................................................................................................... 119
9


10


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BA
Tp. HCM
HN
MN
PH
ĐLC
ĐTB
N

:
:
:
:
:
:
:
:

Biếng ăn
Thành phố Hồ Chí Minh
Hà Nội
Mầm non

Phụ huynh
Độ lệch chuẩn
Điểm trung bình
Số lượng

11


DANH SÁCH CÁC BẢNG SỐ LIỆU
Bảng 2.1. Số lần cho con ăn trong một ngày ................................................................ 44
Bảng 2.2. Người thường xuyên cho trẻ ăn .................................................................... 45
Bảng 2.3. Đối tượng hướng dẫn phụ huynh cho trẻ ăn ................................................. 46
Bảng 2.4. Hình ảnh lý tưởng quý phụ huynh mong muốn ở con mình ........................ 47
Bảng 2.5. Nhận thức của phụ huynh về biếng ăn ......................................................... 49
Bảng 2.6. Nhân thức về phân loại biếng ăn của phụ huynh ......................................... 50
Bảng 2.7. Nhân thức về biếng ăn tâm lý của phụ huynh .............................................. 50
Bảng 2.8. Nhận thức của phụ huynh về nguyên nhân gây biếng ăn cho trẻ ................ 51
Bảng 2.9. Biểu hiện của hiện tượng biếng ăn tâm lý thể hiện ở trẻ .............................. 52
Bảng 2.10. Mức độ biếng ăn ở trẻ................................................................................. 54
Bảng 2.11. Những biểu hiện chung của tình trạng biếng ăn ......................................... 56
Bảng 2.12. Mức độ biểu hiện biếng ăn cụ thể của trẻ................................................... 61
Bảng 2.13. Những nguyên nhân chung làm cho trẻ biếng ăn ....................................... 64
Bảng 2.14. Những nguyên nhân cụ thể làm cho trẻ biếng ăn ....................................... 67
Bảng 2.15. Thực trạng việc sử dụng những biện pháp chung để khắc phục tình trạng
biếng ăn ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi ......................................................................... 70
Bảng 3.1. Đánh giá về tính cần thiết của những biện pháp chung để khắc phục tình
trạng biếng ăn tâm lý của trẻ ......................................................................... 88
Bảng 3.2. Đánh giá về tính cần thiết của những biện pháp cụ thể để khắc phục tình
trạng biếng ăn tâm lý của trẻ ......................................................................... 89
Bảng 3.3. Đánh giá về tính khả thi của những biện pháp chung để khắc phục tình trạng

biếng ăn tâm lý của trẻ ................................................................................... 93
Bảng 3.4. Đánh giá về tính khả thi của những biện pháp cụ thể để khắc phục tình trạng
biếng ăn tâm lý của trẻ ................................................................................... 94

DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Phân bố giới của phụ huynh ..................................................................... 43
Biểu đồ 2.2. Phân bố tuổi của phụ huynh ..................................................................... 43
Biểu đồ 2.3. Số con trong gia đình ............................................................................... 44
Biểu đồ 2.4. Số lần cho con ăn trong một ngày ............................................................ 45
Biểu đồ 2.5. Người thường xuyên cho trẻ ăn ................................................................ 46
Biểu đồ 2.6. Đối tượng hướng dẫn phụ huynh cho trẻ ăn............................................. 47
Biểu đồ 2.7. Điểm trung bình nhận thức của phụ huynh về hiện tượng biếng ăn ........ 53
Biểu đồ 2.8. Mức độ biểu hiện biếng ăn của trẻ ........................................................... 57
Biểu đồ 2.9. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng biếng ăn ở trẻ ....................................... 65
Biểu đồ 2.10. Những biện pháp khắc phục tình trạng biếng ăn ở trẻ ........................... 71

12


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Con cái luôn là niềm yêu thương, sự hy vọng của những người làm cha mẹ. Khi
một đứa trẻ sinh ra, từng miếng ăn, giấc ngủ, từng sự đổi thay dù là nhỏ nhất của trẻ
đều được quan tâm và chú ý bởi những người thân mà trực tiếp nhất là người mẹ. Sự
phát triển bình thường của đứa trẻ về thể chất và đời sống tâm lý luôn là niềm trông
đợi và khát khao của các bậc sinh thành. Thế nhưng đạt được điều này không phải dễ
vì mỗi một đứa trẻ có những đặc điểm không thể giống nhau nên các bậc cha mẹ cần
phải thực sự tìm ra những biện pháp chăm sóc và giáo dục thích hợp nhất. Điều này sẽ
tạo những điều kiện để giúp mỗi trẻ sẽ có những cơ hội phát triển tối đa cả về thể chất
lẫn tâm lý.

Để đáp ứng nhu cầu phát triển về thể chất, trẻ phải được cung cấp đầy đủ về dinh
dưỡng. Lúc mới sinh ra, nếu sức khỏe của phụ huynh và bé bình thường thì sữa mẹ là
nguồn thức ăn chính và duy nhất của trẻ. Tuy nhiên, từ tháng thứ 3 trở đi, trẻ đã có nhu
cầu bổ sung thêm chất dinh dưỡng ngoài sữa mẹ từ các loại thức ăn hay đồ uống khác.
Ngay từ lúc này, phụ huynh đã bắt đầu hình thành cho trẻ những thói quen về ăn uống
và giáo dục dinh dưỡng cho trẻ trở thành nhiệm vụ cực kỳ quan trọng.
Thông thường, khi được gần một tuổi, nguồn cung cấp dinh dưỡng cho trẻ
chuyển dần từ sữa mẹ sang các nguồn cung cấp từ bên ngoài như sữa và các loại thức
ăn – thức uống khác. Lúc này, cho trẻ ăn khoa học và hiệu quả là một yêu cầu quan
trọng của những người làm cha mẹ. Tuy nhiên, trong thực tế, đây không phải là một
việc dễ dàng, nhất là trong xã hội hiện đại khi mà phụ huynh có quá nhiều sự lựa chọn
về thức ăn cho trẻ cộng với những thói quen của trẻ khi ăn uống. Có lẽ, trong quá trình
nuôi con, hầu hết phụ huynh đều gặp phải những khó khăn trong việc cho trẻ ăn. Có
những trường hợp, bữa ăn trở thành nỗi ám ảnh không chỉ của đứa trẻ mà còn của phụ
huynh. Khi đó, đứa trẻ không được cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho nhu cầu phát
triển của cơ thể, có thể dẫn đến bị suy dinh dưỡng hoặc chậm phát triển.
Trẻ biếng ăn là một khó khăn, thách thức đối với những người làm cha mẹ. Đây
là một gánh nặng về mặt tâm lý cho người làm cha – làm mẹ vì những lo lắng đối với
sự phát triển trước mắt cũng như sự phát triển lâu dài của trẻ. Biếng ăn được nghiên

13


cứu ở nhiều góc nhìn khác nhau như biểu hiện, các loại, nguyên nhân và các giải pháp.
Ở góc độ sự phát triển trẻ em và vấn đề chăm sóc trẻ em thì biếng ăn thực thể được
quan tâm ở những góc nhìn về thể trạng, cơ địa, thói quen ăn uống, sự chăm sóc của
cha mẹ hay người nuôi dưỡng. Ở góc độ giáo dục trẻ cũng như tâm lý, biếng ăn tâm lý
cũng là một vấn đề thu hút sự quan tâm của nhiều nghiên cứu trong thời gian gần đây.
Làm thế nào để có một bức tranh toàn cục về vấn đề biếng ăn của trẻ nhỏ từ 1 đến
6 tuổi? Những nghiên cứu khái quát về vấn đề biếng ăn đã được khai thác trên bình

diện lâm sàng và thực thể trên thế giới. Tuy nhiên, ở Việt Nam, còn rất ít các công
trình nghiên cứu về vấn đề này, nhất là dưới góc độ tâm lý để tìm ra những nguyên
nhân nhằm đề ra các biện pháp khắc phục. Nói khác đi, việc nghiên cứu về vấn đề
biếng ăn tâm lý và các biện pháp khắc phục là một trong những điểm trống khá lý thú.
Từ những lý do trên, đề tài “Biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn trong giai
đoạn từ 1 đến 6 tuổi” được xác lập.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu các biểu hiện tâm lý của trẻ biếng ăn từ 1 đến 6 tuổi, những nguyên
nhân tâm lý làm cho trẻ biếng ăn và hành vi tâm lý của phụ huynh khi gặp trường hợp
này. Trên cơ sở đó, đề xuất một số biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn trong
giai đoạn từ 1 đến 6 tuổi cho cả mẹ và trẻ.
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn trong giai đoạn từ 1 đến 6 tuổi.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Trẻ em biếng ăn từ 1 đến 6 tuổi, phụ huynh có con từ 1 đến 6 tuổi.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Tình trạng tâm lý của trẻ biếng ăn khá phức tạp. Có nhiều nguyên nhân tâm lý
làm cho trẻ biếng ăn mà chủ yếu là trẻ cảm thấy bị áp lực khi ăn. Nhận thức và các
hành vi tâm lý của phụ huynh về tình trạng biếng ăn của trẻ còn chưa đầy đủ và chưa
khoa học. Nếu có những biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ 1 đến 6 tuổi biếng ăn thì
có thể góp phần hạn chế tình trạng này.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
14


5.1. Hệ thống hoá các vấn đề lý luận có liên quan đến đề tài: biếng ăn, biếng ăn
tâm lý...
5.2. Tìm hiểu tình trạng tâm lý của trẻ từ 1 đến 6 tuổi biếng ăn, một vài biểu hiện
tâm lý của phụ huynh có con biếng ăn trong độ tuổi này và những nguyên nhân tâm lý

dẫn đến hiện tượng biếng ăn ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi.
5.3. Khảo cứu tính khả thi của một số biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng
ăn trong giai đoạn từ 1 đến 6 tuổi.
6. Giới hạn đề tài
- Đề tài nghiên cứu tình trạng tâm lý của trẻ biếng ăn từ 1 - 6 tuổi trên địa bàn
thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và chỉ tập trung tìm hiểu những nguyên nhân về tâm
lý làm cho trẻ biếng ăn hay còn gọi là biếng ăn tâm lý.
- Các biện pháp tác động xoáy mạnh vào nhận thức và hành vi cho trẻ ăn của phụ
huynh để giúp trẻ cảm thấy an toàn, thoải mái khi ăn.
- Không thử nghiệm các biện pháp tác động mà chỉ dừng ở mức đề xuất và khảo
cứu tính khả thi của nó.
7. Cách tiếp cận, phương pháp nghiên cứu
7.1. Cách tiếp cận
Đề tài tiến hành dựa trên cách tiếp cận vấn đề nghiên cứu theo hướng tiếp cận
biện chứng, hướng tiếp cận thực tiễn.
7.1.1. Hướng tiếp cận biện chứng
Tình trạng biếng ăn của trẻ được xem xét trong mối liên hệ với thế giới khách
quan bên ngoài, nhất là trong mối quan hệ với những người thân trong gia đình mà
trực tiếp là người mẹ.
7.1.2. Hướng tiếp cận thực tiễn
Tình trạng biếng ăn của trẻ có nguyên nhân từ điều kiện thực tiễn, từ những sự
tác động chưa thật sự hợp lý, khoa học của cha mẹ. Trong quá trình thực hiện, đề tài sẽ
nghiên cứu một số trường hợp cụ thể, nổi bật để tìm hiểu những nguyên nhân tâm lý
làm cho trẻ biếng ăn.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
15


Qua việc phân tích, tổng hợp các tài liệu và công trình nghiên cứu có liên quan

kết hợp với những vấn đề lý luận cơ bản, nhóm nghiên cứu sẽ xây dựng một hệ thống
khái niệm công cụ và những khái niệm có liên quan để định hướng cho việc thiết kế
công cụ nghiên cứu cũng như toàn bộ quá trình điều tra thực tiễn về tình trạng biếng
ăn ở trẻ.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Phương pháp phỏng vấn được tiến hành để tìm hiểu sâu thêm một số trường hợp
nổi bật và nhằm đánh giá mức độ trung thực trong việc trả lời bảng hỏi. Đồng thời, đề
tài còn tiến hành phỏng vấn đối với một số cán bộ quản lý trường Mầm non và cán bộ
y tế địa phương để thu thập những ý kiến nhận xét, đánh giá về thực trạng biếng ăn của
trẻ 1 đến 6 tuổi.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Phương pháp này được thiết kế nhằm tìm hiểu thông tin về phía phụ huynh trên
diện rộng. Bảng hỏi được thiết kế bao gồm các câu hỏi để thu thập thông tin về cách
giáo dục dinh dưỡng (cho ăn, cho uống sữa…) của các gia đình và tìm hiểu những thói
quen có liên quan đến việc cho trẻ ăn uống của phụ huynh.
Ngoài ra, việc khảo sát các biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn trong giai
đoạn từ 1 đến 6 tuổi cũng sẽ được thực hiện bằng bảng hỏi để khảo cứu tính cần thiết
và khả thi của các biện pháp trên chuyên gia và phụ huynh.
7.2.4. Phương pháp quan sát
Đề tài sẽ tiến hành quan sát một số trường hợp cụ thể, điển hình qua bảng quan
sát để xác định mức độ và nguyên nhân biếng ăn của trẻ trong giai đoạn từ 1 đến 6
tuổi. Bảng quan sát này sẽ tập trung vào những biểu hiện biếng ăn của trẻ trong môi
trường gia đình là chủ yếu.
7.2.5. Phương pháp thống kê toán học
Đề tài sử dụng phần mềm SPSS 15.0 để xử lý các dữ kiện thu được phục vụ cho
việc phân tích số liệu trong quá trình nghiên cứu. Đặc biệt là việc định lượng số liệu
dựa trên các thông số: điểm trung bình, độ lệch chuẩn, các kiểm nghiệm thống kê…
8. Đóng góp mới của đề tài nghiên cứu
8.1. Về mặt lý luận
Đề tài góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận về tình trạng biếng ăn tâm lý của trẻ 1

16


đến 6 tuổi và các biện pháp tâm lý khắc phục khi trẻ biếng ăn trong giai đoạn từ 1 đến
6 tuổi.
8.2. Về mặt thực tiễn
Đề tài chỉ ra được những nguyên nhân tâm lý của trẻ biếng ăn trong giai đoạn từ
1 đến 6 tuổi. Đồng thời, đóng góp được những biện pháp khắc phục khi trẻ biếng ăn
trong giai đoạn từ 1 đến 6 tuổi mà chủ yếu là thay đổi cách ứng xử và sự tác động của
phụ huynh đối với trẻ trong việc cho trẻ ăn uống.

17


Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BIẾNG ĂN Ở TRẺ TỪ 1 ĐẾN 6 TUỔI
1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
1.1.1. Một số nghiên cứu về vấn đề biếng ăn của trẻ em tuổi Mầm non trên thế
giới
Có thể nói những nghiên cứu về trẻ biếng ăn trên thế giới được đề cập ở khá
nhiều góc độ khác nhau, Tuy nhiên, lược sử nghiên cứu này chỉ đề cập đến một vài
hướng nghiên cứu có liên quan đến đề tài.
Đầu tiên, những nghiên cứu biếng ăn tập trung nhiều nhất theo hướng tiếp cận về
sức khoẻ của đứa trẻ. Những tiêu chuẩn về thang đo được xác lập và việc khám phá ra
những trẻ em có chuẩn dưới thang đo (kênh sức khoẻ) được những nhà nghiên cứu
quan tâm và tìm hiểu để từ đó, những kết luận ban đầu về nguyên nhân của tình trạng
sức khoẻ không tốt hay suy dinh dưỡng được xác lập. Những nghiên cứu này là hướng
nghiên cứu khá phổ biến của nhiều chuyên gia dinh dưỡng ở các Quốc gia như: Pháp,
Mỹ, Xingapo, Thái Lan,…
Kế đến, nhiều nghiên cứu xoay quanh vấn đề biếng ăn của trẻ thông qua những
phản hồi của nhiều phụ huynh. Nhiều phụ huynh đã chia sẻ với các chuyên gia dinh

dưỡng và mong chờ một sự can thiệp nhất định để có thể chẩn đoán hay đánh giá về
tình hình biếng ăn. Trong những trường hợp như thế, nhiều nghiên cứu đã chứng minh
rằng vấn đề biếng ăn không hẳn là do đứa trẻ biếng ăn mà nhiều phụ huynh có cảm
giác rằng con mình biếng ăn. Mặt khác, không ít phụ huynh đã rơi vào “thế căng
thẳng” cứ mong mỏi con mình sẽ béo tốt hơn, sẽ tăng cân hơn nhiều so với chúng bạn
hay so với những gia đình khác. Số liệu nghiên cứu về điều này ở một vài Quốc gia lân
cận như: Thái Lan, Philippin, Xingapo cho thấy tỉ lệ các bậc cha mẹ vẫn chú trọng đến
hình thức bên ngoài của đứa trẻ như: sự mũm mĩm, sự tròn trĩnh … Nhận định của TS
Magaret Minben cho thấy có đến xấp xỉ 52% phụ huynh ở Xingapo vẫn còn định hình
suy nghĩ và biểu tượng về một đứa trẻ khoẻ mạnh và dễ thương từ 0 đến 6 tuổi theo
hướng này.[42]
Trên thế giới, đã có nhiều tác giả và nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này
cũng đã đề cập đến những phân tích sâu xa hơn về tình hình biếng ăn trong mối quan
hệ với các yếu tố khác như bẩm sinh di truyền, cấu trúc thể tạng… Điển hình như đề
18


tài “Nghiên cứu tình trạng biếng ăn trên cơ sở tác động của các yếu tố sinh học” do
Cynthia Bulik ở trường Đại học North Carolina - Chapel Hill làm chủ nhiệm đề tài đã
chỉ ra sự tác động của yếu tố di truyền đến chứng biếng ăn. Tác giả khẳng định rằng
giữa tình trạng biếng ăn hiện tại của trẻ có mối quan hệ với vấn đề di truyền từ cha mẹ
hoặc ông bà mà tình hình này sẽ tồn tại một cách khá dài hay khá phổ biến. Bên cạnh
đó, có thể đề cập đến tác giả Rexanne Dryden - Edwards khi nghiên cứu về mối liên
quan giữa não bộ và tình trạng biếng ăn của trẻ. Tác giả cho rằng sự bất thường của
một phần não bộ hoặc những vấn đề trong quá trình nuôi dưỡng có thể là nguyên nhân
dẫn đến tình trạng biếng ăn của trẻ… Hay nghiên cứu của tập thể các nhà khoa học ở
bang Texas – Mỹ đã chỉ ra rằng trên thế giới tỉ lệ biếng ăn ở trẻ chiếm gần 50%. Con
số này có thể dao động từ 30 đến 55% ở những Quốc gia khác nhau thông qua nghiên
cứu so sánh hơn 15.000 mẫu. [48]
Những nghiên cứu về vấn đề biếng ăn tâm lý cũng bắt đầu được quan tâm. Ngay

từ đầu, các chuyên gia tâm lý không gọi hẳn đây là biếng ăn tâm lý mà gọi là tình
trạng biếng ăn do những nguyên nhân tâm lý. Những nghiên cứu đã chứng minh rằng
sự biếng ăn của trẻ không hẳn là do trẻ không muốn ăn hay sự “ngăn cản” của thực thể
mà vấn đề là do tâm lý ngán ngại. Đó là nguyên nhân từ người mẹ khi không có những
biện pháp thúc đẩy quá trình ăn uống của trẻ thoải mái và hợp lý, đó là sự dồn ép quá
mức, đó là sự nhàm chán trong buổi ăn với những cảm xúc tiêu cực, đó là sự lo lắng
hay hồi hộp trong khi ăn… Những điều này sẽ dễ dẫn đến những biểu hiện biếng ăn
của trẻ mà có thể đó là biếng ăn tâm lý.
Tuy nhiên, những vấn đề đề cập vấn đề biếng ăn tâm lý vẫn thường như một góc
nhìn về nguyên nhân của biếng ăn mà không hẳn được phân tích một cách chuyên biệt.
Đây cũng là một gợi mở lý thú và hấp dẫn…
1.1.2. Một số nghiên cứu về vấn đề biếng ăn của trẻ em em tuổi Mầm non tại
Việt Nam
Tại Việt Nam, có thể nói những nghiên cứu biếng ăn được thực hiện nhiều nhất
bởi các chuyên gia của Viện Dinh dưỡng, Bệnh Viện Nhi Trung Ương, Bệnh viện Nhi
đồng … Tuy nhiên, những nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề này được tập trung nhiều
nhất ở Viện dinh dưỡng. Cụ thể như đề tài “Khảo sát tình hình chăm sóc dinh dưỡng ở
trẻ dưới 6 tháng tuổi đến khám tại phòng khám dinh dưỡng bệnh viện Nhi đồng II,
19


2008-2009”, của các tác giả Trần Thị Hoài Phương, Nguyễn Thị Kim Hoàng, Nguyễn
Thị Kiều Thu, Mai Quang Huỳnh Mai, Nguyễn Thị Thu Hậu đã đề cập đến việc chăm
sóc, cho con bú, chuẩn bị cho con ăn của phụ huynh trong đó có đề cập những thông
tin ban đầu việc cho trẻ bú không hợp lý hay cho ăn không đúng cách sẽ làm trẻ biếng
ăn. Cũng có thể đề cập đến một số đề tài kế tiếp như: “Hiệu quả của mô hình thử
nghiệm can thiệp cộng đồng phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi tại một
xã thuộc thành phố Hồ Chí Minh” (từ tháng 9/2008 đến tháng 10/2009) của các tác
giả: Dương Công Minh, Lê Thị Kim Quí, Đỗ Thị Ngọc Diệp, Phạm Thị Kim Hoa,
Trương Thị Vui và cộng sự, đề tài “Bữa ăn thị phạm giải pháp phòng chống suy dinh

dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi khu vực miền núi” của các tác giả như: Nguyễn Minh Tuấn,
Hoàng Khải Lập và đề tài “Tình trạng dinh dưỡng trẻ em tại bệnh viện trong các năm
1997, 2001, 2003, 2006 và 2007” của nhóm tác giả Nguyễn Thị Hoa, Hoàng Thị Tín,
Hoàng Thị Thanh Thủy, Đặng Thị Phương Lan, Hồ Thị Mỹ Ngọc, Đỗ Thu Cẩm,
Nguyễn Thị Phượng và cộng sự… cũng là những nghiên cứu về vấn đề dinh dưỡng trẻ
em và vấn đề thừa cân – béo phì hay suy dinh dưỡng – biếng ăn là những thông tin đã
được quan tâm bước đầu. [50]
Bàn sâu hơn về các nghiên cứu biếng ăn thì các chuyên gia y tế đã tìm hiểu và
nghiên cứu về biếng ăn và cách điều trị, khuyến khích các thói quen ăn uống lành
mạnh để có được tình trạng dinh dưỡng đầy đủ cho sự tăng trưởng và phát triển tối ưu
của trẻ. Kết quả nghiên cứu mới nhất của các chuyên gia dinh dưỡng toàn cầu cho thấy
tỷ lệ biếng ăn của trẻ em Việt Nam khá cao so với tỷ lệ 20%-45% đã được công bố
trên thế giới. Thông tin này được đưa ra tại Hội thảo khoa học “Biếng ăn – chẩn đoán
và điều trị” diễn ra từ ngày 13-14/05 tại tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh với sự tham
dự của hơn 600 bác sỹ chuyên khoa nhi, các bác sĩ dinh dưỡng trong và ngoài nước.
Có thể đề cập sâu hơn về hội thảo này như một nghiên cứu tổng quát khi hội thảo
có sự tham gia của hai trong các thành viên của nhóm chuyên gia dinh dưỡng toàn cầu
dành cho trẻ biếng ăn cùng tham dự, gồm Giáo sư Benny Kerzner, Chủ tịch Khoa tiêu
hoá và Dinh dưỡng trẻ em, Trung tâm Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, Giáo sư tâm lý Irene
Chatoor, Phó chủ tịch Khoa Tâm thần học, Giám đốc điều hành Chương trình sức
khoẻ tâm thần dành cho trẻ nhỏ và nhũ nhi thuộc trung tâm Y học Quốc gia dành cho
trẻ em Hoa Kỳ. Các chuyên gia trình bày các báo cáo mới nhất về tình hình dinh
20


dưỡng toàn cầu, tình trạng biếng ăn ở trẻ em và phương pháp khắc phục nhằm giúp
cho các cán bộ y tế, bác sĩ Việt Nam có được những thông tin mới nhất về phương
pháp chẩn đoán, cách tiếp cận một cách hệ thống về biếng ăn và cách điều trị đối với
từng trường hợp khác nhau. [17]
Vấn đề biếng ăn đã trở thành mối quan tâm lớn trong hội thảo này cũng như trong

định hướng nghiên cứu của nhiều chuyên gia quan tâm về vấn đề chăm sóc trẻ em.
Biếng ăn là cụm từ được sử dụng rộng rãi để miêu tả những trẻ chỉ ăn được số lượng
ít, chỉ ưa thích một vài loại thức ăn nhất định, hoặc tránh né, sợ hãi hay không muốn
ăn món ăn mới. Theo các chuyên gia, có rất nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng biếng
ăn, bao gồm các yếu tố sinh lý như sự ngon miệng, khẩu vị, các vấn đề về di truyền và
ảnh hưởng từ các giai đoạn tăng trưởng. Các nguyên nhân khác có thể bao gồm các
vấn đề tâm sinh lý như: trẻ luôn có xu hướng đấu tranh đòi tự chủ, thay đổi cảm xúc và
tâm trạng, các mức độ tình cảm hoặc tương tác giữa mẹ và trẻ. Các bậc cha mẹ có thể
không biết là hành vi, thái độ của chính họ – cụ thể như dỗ dành, dụ ngọt hay việc đe
dọa, ép trẻ ăn, quan tâm hoặc thờ ơ thái quá đến chuyện ăn của trẻ – có thể vô tình làm
vấn đề biếng ăn ở trẻ trở nên trầm trọng hơn. Có thể nói nhận định này được tán đồng
bởi nhiều quan điểm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học và tạo ra những ý kiến thống
nhất.
Nhiều nhà khoa học cũng cho rằng khá nhiều phụ huynh có con biếng ăn đều rất
lo lắng về chế độ ăn và tình trạng dinh dưỡng của con mình. Dù rất nhiều nghiên cứu
vẫn đang được tiến hành, tuy nhiên các nghiên cứu đến nay cũng đủ cho thấy biếng ăn
có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như: chậm phát triển, rối loạn tăng trưởng, dễ
mắc các bệnh mãn tính, và các rối loạn hành vi ăn uống sẽ tiếp tục tiến triển theo chiều
hướng xấu hơn mặc dù đã được điều chỉnh các nguyên nhân thực thể ban đầu. Biếng
ăn cũng có thể đưa đến sự thiếu hụt dinh dưỡng, và đôi khi có thể dẫn đến các vấn đề
cảm xúc và tính thích nghi. Đó là chưa kể đến những biểu hiện như: không thích tiếp
xúc, chậm chạp, thờ ơ và không có hứng thú trong học tập và vui chơi.
Cũng trong hội thảo đã nêu, Giáo sư Benny Kerzner và Irene Chatoor đã cùng các
đồng nghiệp Việt Nam thảo luận về việc chuẩn đoán đúng những trường hợp biếng ăn
khác nhau, đa dạng của trẻ và những giải pháp tiếp cận và điều trị tương ứng theo
từng trường hợp cụ thể phụ hợp với nhu cầu thể chất của trẻ và sự mong đợi của phụ
21


huynh. Trong đó hai Giáo sư đều nhấn mạnh giải pháp tâm lý để điều trị những trẻ gặp

khó khăn trong ăn uống. Đây là một trong những trọng điểm của hội thảo được nhiều
nhà khoa học tán thành. Còn GS. Kerzner cho biết: “Việc thay đổi hành vi, thói quen
ăn uống xấu của trẻ biếng ăn cần nhiều thời gian và nỗ lực của cha mẹ, cũng như của
các nhà chuyên môn. Trong khoảng thời gian này, cha mẹ thường lo lắng con mình ăn
uống không đầy đủ và thiếu hụt dưỡng chất, họ nên tham vấn các bác sĩ chuyên khoa
và bổ sung cho trẻ công thức dinh dưỡng đầy đủ và cân đối hàng ngày giúp trẻ ổn
định và tiếp tục hỗ trợ về quá trình phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ và điều này
cũng giúp phụ huynh an tâm hơn, kiên nhẫn hơn để áp dụng đúng và đủ những
phương pháp tiếp cận và điều trị phù hợp cho bé.” [17]
Hay trong phần trình bày của mình, GS. Irene Chatoor, đã đưa ra bài phát biểu và
thảo luận về vấn đề “Những nguyên tắc và thực hành giúp khuyến khích trẻ tạo lập
những thái độ ăn uống tích cực”, đồng thời tư vấn về phương pháp cho trẻ ăn, những
khó khăn của các bậc phụ huynh khi cho trẻ ăn và lời khuyên về cách thức xử lý đối
với từng trường hợp. Đây là một trong những cơ sở cần chú ý để giải quyết thực trạng
biếng ăn tâm lý ở trẻ nhỏ mà đề tài cũng rất tán đồng.
Trong khi đó, GS. Hoàng Trọng Kim và Nguyễn Công Khanh cũng đã chỉ ra mối
quan tâm của giới chuyên môn trong nước đối với tình trạng biếng ăn của trẻ. Hai tác
giả nhấn mạnh cần phải phổ biến rộng rãi hơn nữa trong cộng đồng về tình trạng biếng
ăn của trẻ để nâng cao nhận thức cộng đồng về chứng biếng ăn nhằm có những biện
pháp điều chỉnh tâm lý và dinh dưỡng kịp thời. Hội Nhi Khoa Việt Nam cũng đã lập ra
đường dây nóng tư vấn về biếng ăn qua điện thoại (08)2.2436.426 (TP. Hồ Chí Minh)
và (04)2.2436.426 (Hà Nội) và tổ chức những ngày tư vấn miễn phí về biếng ăn cho
cộng đồng. Đây cũng là một trong những cơ sở khoa học thực tiễn khá quan trọng cho
thấy việc nghiên cứu về vấn đề biếng ăn nói chung và biếng ăn tâm lý được quan tâm
bằng những hành động cụ thể.
Một hướng nghiên cứu nữa cũng được thực hiện trong thời gian gần đây là việc
nghiên cứu về tỉ lệ biếng ăn của trẻ em trong một nhóm mẫu. Theo kết quả nghiên cứu
mới nhất trong tháng 12 năm 2008 cho thấy tỷ lệ biếng ăn ở trẻ dưới 8 tuổi là 27%.
Trong đó, nhóm trẻ từ 1-6 tuổi có tỷ lệ biếng ăn cao nhất: 38%. Trên 40% những trẻ
biếng ăn này đã có dấu hiệu biếng ăn ngay từ khi dưới 3 tuổi. Rất nhiều bằng chứng

22


cho thấy biếng ăn không chỉ gây ra thiếu hụt dinh dưỡng ngắn hạn mà còn dẫn đến các
biến chứng lâu dài về sau. [16]
Rõ ràng những nghiên cứu về vấn đề biếng ăn trong đó có những tìm hiểu ban
đầu về biếng ăn tâm lý được quan tâm. Tuy nhiên, những nghiên cứu sâu về mức độ
biếng ăn tâm lý với những biểu hiện cụ thể của nó cũng như việc hệ thống hoá các
nguyên nhân gây nên biếng ăn tâm lý và các biện pháp khắc phục vấn đề biếng ăn tâm
lý ở trẻ từ 1 đến 6 tuổi còn khá hạn chế.
1.2. LÝ LUẬN VỀ BIẾNG ĂN VÀ BIẾNG ĂN TÂM LÝ
1.2.1. Dinh dưỡng và giáo dục dinh dưỡng cho trẻ 1 - 6 tuổi
1.2.1.1. Dinh dưỡng
a. Khái niệm dinh dưỡng
Hiện nay trên thế giới có rất nhiều định nghĩa khác nhau về dinh dưỡng. Dinh
dưỡng là nhu cầu sống và tồn tại của con người, nó quyết định sự phát triển của cơ thể.
Trong cơ thể con người luôn luôn có hai quá trình đồng hóa và dị hóa, là hai mặt thống
nhất của quá trình trao đổi chất (quá trình dinh dưỡng). Đây là quá trình chuyển hóa
các chất của cơ thể từ những thức ăn phức tạp ngoài cơ thể (protit, lipit, gluxit, vitamin
và chất khoáng nguồn gốc động vật và thực vật) sẽ phân tích thành những chất đơn
giản (axitamin, axit béo, glucoza) và cung cấp năng lượng cho cơ thể. Quá trình này
thực hiện được nhờ quá trình tiêu hóa và hấp thu thức ăn trong hệ tiêu hóa.
Trong từ điển Tiếng Việt (2000): Dinh dưỡng là quá trình các tế bào, các cơ quan
trong cơ thể hấp thu và sử dụng các chất cần thiết cho việc cấu tạo và hoạt động của cơ
thể.
Theo Lê Doãn Diên – Vũ Thị Thư [tr 15, Dinh dưỡng người, NXB GD, 1996]
cho rằng: “Dinh dưỡng là chức năng mà các cá thể sử dụng thức ăn để duy trì sự
sống, nghĩa là thực hiện các hoạt động sống như: sinh trưởng, phát triển, vận động”.
Với bác sĩ Lê Mai Hiệp thì dinh dưỡng gồm hai chữ: Dinh có nghĩa là xây dựng
và có ngụ ý cấu tạo. Ví dụ như sữa mẹ cung cấp nhiên liệu cần thiết cho trẻ sơ sinh

tăng 600 – 700g của mỗi tháng trong 5 tháng đầu. Dưỡng có nghĩa là cung cấp, nuôi
nấng, bồi dưỡng, đền bù lại những gì hao mòn trong cơ thể bằng những nguyên liệu
mới. Ví dụ như tế bào niêm mạc miệng bị lão hóa và lần lượt bị thải ra ngoài. Thực
23


phẩm phải cung cấp những nguyên liệu để bù đắp các tế bào hao mòn mất đi. Nói tóm
lại, dinh dưỡng theo nghĩa thông thường là cung cấp thực phẩm, những nguyên liệu
cần thiết cho sự sống. [25, tr14]
Giáo sư Tremolieres – chuyên viên dinh dưỡng người Pháp thì Dinh dưỡng là
một khoa học nghiên cứu sự chuyển hóa của thực phẩm từ lúc vào miệng, hấp thụ qua
ruột vào máu đến các bộ phận của cơ thể, cấu tạo hoặc thay thế các mô tế bào. [25,
tr14]
Theo tác giả Nguyễn Kim Thanh, Dinh dưỡng học là một ngành khoa học nghiên
cứu ảnh hưởng của chất dinh dưỡng đối với cơ thể con người và xác định nhu cầu của
cơ thể về chất dinh dưỡng nhằm giúp con người phát triển khỏe mạnh, sinh sản để duy
trì nòi giống. [24]
Ngày nay dinh dưỡng có nghĩa rộng hơn nó là khoa học không những nghiên cứu
sự chuyển hóa thực phẩm mà còn khảo sát khẩu phần, tập quán ăn uống để phát hiện
và phòng ngừa những bệnh thiếu hoặc thừa dinh dưỡng, đề xuất chế độ ăn hợp lý cho
từng trường hợp để bảo vệ tăng cường sức khỏe và góp phần điều trị bệnh.
Như vậy, Dinh dưỡng là một quá trình phức hợp bao gồm việc đưa vào cơ thể
thức ăn cần thiết qua quá trình tiêu hóa và hấp thụ để bù đắp hao phí năng lượng
trong quá trình hoạt động sống của cơ thể để tạo ra sự đổi mới các tế bào và mô
cũng như điều tiết các chức năng của cơ thể. [24, tr.17]
Từ khái niệm trên cho thấy mối liên hệ giữa dinh dưỡng và sức khỏe của con
người. Dinh dưỡng là nhu cầu hàng ngày, một nhu cầu không thể thiếu của con người,
đặc biệt ở trẻ em. Ở trẻ em, cơ thể đang lớn và phát triển mạnh, nhu cầu dinh dưỡng
rất cao, đây là lứa tuổi rất nhạy cảm với vấn đề dinh dưỡng. Nếu cung cấp cho trẻ đầy
đủ các chất dinh dưỡng thì sẽ bảo vệ và nâng cao được sức khỏe của trẻ ở hiện tại cũng

như ở tương lai. Ngược lại, chế độ khiếm khuyết không cung cấp được cho trẻ đầy đủ
năng lượng ngay từ những năm đầu sẽ giảm độ tăng trưởng thể lực, giảm sự phát triển
trí não và sức đề kháng của cơ thể với các bệnh tật. Chính vì vậy, cần phải quan tâm
đến chế độ dinh dưỡng của trẻ nhằm góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục
trẻ.
b. Chế độ dinh dưỡng cho trẻ em từ 1-6 tuổi
 Chế độ dinh dưỡng cho trẻ em từ 1- 3 tuổi:
24


Về đặc điểm sinh lý thì so với trẻ dưới 1 tuổi thì tốc độ tăng trưởng về cân nặng
và chiều cao ở lứa tuổi này chậm đi nhưng trẻ vẫn tiếp tục lớn và tăng trưởng mạnh.
Các cơ quan nội tạng cũng phát triển rất nhanh. Hệ tiêu hóa cũng hoàn thiện dần, chức
năng tiêu hóa của trẻ tốt hơn. Dinh dưỡng trẻ em ở độ tuổi này có sự mâu thuẫn lớn.
Đó là sự mâu thuẫn giữa nhu cầu cao do đòi hỏi của sự phát triển, hoạt động cơ thể trẻ
và khả năng tiếp thu thức ăn, khả năng chuyển hóa các chất dinh dưỡng còn chưa hoàn
chỉnh. Đây là một giai đoạn phát triển rất quan trọng ở trẻ em, nếu trẻ em không được
nuôi dưỡng tốt sẽ dẫn đến suy dinh dưỡng và các bệnh tật khác có liên quan.
Để đảm bảo chế độ dinh dưỡng cho trẻ em từ 1- 3 tuổi cần chú ý tuân thủ:
- Về nhu cầu các chất dinh dưỡng:
Theo đề nghị của Viện dinh dưỡng năng lượng cần cung cấp cho trẻ độ tuổi này
là 1100 - 1300 Calo/ ngày. Với tỷ lệ các thành phần protid từ 2-3g/kg cân nặng, lipid
từ 2-3g/kg cân nặng, glucid từ 14-15 g/kg cân nặng (Tỉ lệ: P:L:G = 1:1:5). Theo Viện
dinh dưỡng đề nghị thì tỷ lệ đó là 1:1:4. [5]
- Về nguyên tắc cho trẻ ăn:
+ Thứ nhất, cho trẻ ăn các thức ăn từ mềm đến cứng, từ ít đến nhiều, lỏng đến
đặc, phù hợp với đặc điểm phát triển về cơ thể của trẻ.
+ Thứ hai, cho trẻ ăn nhiều bữa để cung cấp đủ nhu cầu năng lượng vì lượng dự
trữ glucid ở trẻ em rất ít nên chóng đói, chóng mệt lả khi hạ đường huyết.
+ Thứ ba, dùng nhiều loại thực phẩm phối hợp, thay đổi các món ăn làm cho trẻ

thích ăn, không gây chán ăn.
+ Thứ tư, nghiêm khắc trong chế độ ăn, hình thành và củng cố các phản xạ có
điều kiện về ăn uống, tạo thói quen tốt cho trẻ khi ăn uống như ăn đúng giờ, không vừa
ăn vừa chơi. Tuyệt đối không nên dọa dẫm trẻ khi trẻ ăn gây ấn tượng xấu cho trẻ đối
với ăn uống.
+ Thứ năm, hạn chế cho trẻ ăn quà ngọt, nhất là trước khi ăn vì đường sẽ làm cho
trẻ thỏa mãn cảm giác đói, dễ chán ăn thức ăn khác gây mất cân bằng dinh dưỡng.
+ Thứ sáu, cần cho trẻ uống đủ nước.
+ Thứ bảy, giữ vệ sinh trong ăn uống để tránh bệnh tiêu chảy cho trẻ.
 Chế độ dinh dưỡng cho trẻ em từ 4 - 6 tuổi:
Chế độ dinh dưỡng cho trẻ em từ 4 - 6 tuổi cần chú ý những yêu cầu cơ bản sau:
25