TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
  

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI: PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI

Giáo viên hƣớng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Dƣơng Minh Tâm 5106090
Lớp Luật Thƣơng Mại 2 – K36

Cần thơ, ngày 27/11/2013


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
 NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN:


.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................

.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…..tháng…..năm…..

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
 NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN:


.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................

.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Cần Thơ, ngày…..tháng…..năm…..

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT


BHTG – Bảo hiểm tiền gửi.
BHTG VN – Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.
CNTG BHTG – Chứng nhận tham gia bảo hiểm tiền gửi.
DIV – Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (Deposit Insurance of VietNam).
FIDC – Hệ thống bảo hiểm tiền gửi liên ban Mỹ.
IADI – Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi quốc.

TCTD – Tổ chức tín dụng.
WTO – Tổ chức thương mại thế giới.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi

MỤC LỤC


Trang
LỜI NÓI ĐẦU.......................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI ....................... 4
1.1. Khái quát quá trình hình thành, phát triển bảo hiểm tiền gửi ....................... 4
1.1.1. Khái quát quá trình hình thành, phát triển bảo hiểm tiền gửi trên thế giới 4
1.1.2. Sự ra đời và phát triển của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam .............................. 6
1.2. Khái niệm về bảo hiểm tiền gửi ........................................................................ 9
1.2.1. Khái niệm về bảo hiểm tiền gửi ...................................................................9
1.2.2. Đặc điểm về bảo hiểm tiền gửi .....................................................................10
1.2.3. Giới thiệu về nguyên tắc bảo hiểm tiền gửi ................................................. 12
1.2.4. Vai trò của bảo hiểm tiền gửi ....................................................................... 13
1.3. Phân biệt bảo hiểm tiền gửi với một số loại hình bảo hiển thƣơng mại khác.15
CHƢƠNG 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI .................. 19
2.1. Quy định pháp luật về chủ thể trong quan hệ bảo hiểm tiền gửi.................... 19
2.1.1. Tổ chức bảo hiểm tiền gửi............................................................................ 19
2.1.1.1. Quyền của tổ chức BHTG ........................................................................ 20
2.1.1.2. Nghĩa vụ của tổ chức BHTG ....................................................................20

2.1.2. Tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi ............................................................ 22
2.1.2.1. Quyền của tổ chức tham gia BHTG ........................................................ 25
2.1.2.2. Nghĩa vụ của tổ chức tham gia BHTG ..................................................... 26
2.1.3. Người được bảo hiểm tiền gửi......................................................................26
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
2.1.3.1. Quyền của người gửi tiền ........................................................................ 27
2.1.3.2. Nghĩa vụ của người gửi tiền ....................................................................28
2.2. Quy định pháp luật về đối tƣợng đƣợc bảo hiểm ............................................ 28
2.3. Quy định pháp luật về phí bảo hiểm tiền gửi................................................... 32
2.4. Quy định pháp luật chi trả tiền bảo hiểm ........................................................ 36
2.4.1. Thời điểm phát sinh nghĩa vụ chi trả tiền bảo hiểm ....................................36
2.4.2. Hạn mức trả tiền bảo hiểm .......................................................................... 37
2.4.3. Thủ tục trả tiền bảo hiểm ............................................................................. 39
2.4.4. Thời hạn trả tiền bảo hiểm........................................................................... 41
CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI VÀ MỘT SỐ ĐỊNH
HƢỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM .....42
3.1 Thực trạng về BHTG tai Việt Nam ...................................................................42
3.1.1. Một số thành tựu của BHTG VN. ................................................................ 42
3.1.2. Một số hạn chế của BHTG........................................................................... 45
3.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật về BHTG ............................................ 48
3.2.1. Những định hướng cơ bản ........................................................................... 48
3.2.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật điều chỉnh về BHTG ...................... 51
3.2.2.1. Mở rộng đối tượng BHTG và tổ chức tham gia BHTG............................. 51
3.2.2.2. Phân loại BHTG dựa trên mức đị rủi ro .................................................. 51
3.2.2.3. Quy định về việc công khai thông tin và hoạt động của TCTD................. 53

3.2.2.4. Làm rõ khái niệm tiền gửi được bảo hiểm của cá nhân tại các TCTD .....54
3.2.2.5. Bổ sung quy định cho phép tổ chức tham gia BHTG được thỏa thuận với tổ
chức BHTG nâng cao số tiền bảo hiểm trên mức tối đa theo quy định của pháp luật .
..................................................................................................................................55
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 57
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
LỜI NÓI ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài.
Trong bối cảnh hiện nay, thị trường tài chính của nước ta không ngừng phát
triển sâu rộng và ngày càng hội nhập với thế giới, đặc biệt là khi nước ta gia nhập Tổ
chức thương mại thế giới (WTO) vào tháng 01 năm 2007. Với những lộ trình mà
Chính phủ đã vạch định khi thực hiện nền kinh tế thị trường nói chung và mở của thị
trường tài chính nói riêng đăt ra nhiều cơ hội cũng như nhiều thách thức cho nền kinh
tế nước nhà, đặc biệt hơn là thị trường tài chính.
Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đến nay, để nâng cao
niềm tin công chúng, hàng loạt các nước trên thế giới đã có phản ứng chính sách
BHTG linh hoạt và kịp thời như tăng cường quyền hạn và trách nhiệm của tổ chức
BHTG đặc biệt trong việc tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và xử lý nợ xấu trên nguyên
tắc không sử dụng ngân sách để xử lý đổ vỡ tín dụng, nâng cao hạn mức trả tiền bảo
hiểm, liên kết khu vực và quốc tế, giải quyết vấn đề xuyên biên giới… Tất cả những
động thái đó nhằm nâng cao niềm tin công chúng đối với hệ thống tài chính, ngân
hàng.
Tại Việt Nam, Đảng và Nhà nước ta đang thực hiện chủ trương tái cấu trúc
nền kinh tế, trong đó có hệ thống các tổ chức tín dụng. Do đó, việc nâng cao niềm tin

công chúng thông qua chính sách BHTG có ý nghĩa quan trọng. Trong đề án tổng thế
tái cấu trúc nền kinh tế Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt khẳng định: tái cấu trúc hệ
thống các tổ chức tín dụng phải đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền. Điều này thể
hiện sự quan tâm của Chính phủ, đồng thời cũng là yêu cầu đặt ra đối với các cơ quan
chức năng trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Ngoài ra ,
nhiều quy định của pháp luật về bảo hiểm tiền gửi lúc này đã không còn phù hợp.Trên
những cơ sở đó ngày 18 tháng 6 năm 2012, Quốc hội đã thông qua Luật bảo hiểm tiền
gửi và Luật này có hiệu lực thi hành ngày 01 tháng 01 năm 2013. Để hiểu rõ hơn về

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 1

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
BHTG, hơn đó nữa là tìm những điểm mới của Luật bảo hiểm tiền gửi. Tác giả đã
chọn đề tài “ Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi” để làm đề tài tốt nghiệp của mình.
2. Mục đích nghiên cứu.
Mục tiêu của đề tài mà người viết nghiên cứu là nhằm tìm hiểu những quy
định của pháp luật về bảo hiểm tiền gửi. Tiếp theo đó, tìm hiểu về thực trạng của việc
áp dụng pháp luật về bảo hiểm tiền gửi hiện nay ở nước ta. Để từ đó người viết kiến
nghị một số giải pháp nhằm hạn chế những khó khăn, vướng mắc trong việc ổn định
hệ thống tài chính nói chung cũng như góp một phần nhỏ vào việc nâng cao hiệu quả
hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam nói riêng. Đồng thời qua những kiến nghị
đó người viết mong sẽ giúp được phần nào đó để pháp luật về bảo hiểm tiền gửi của
Việt Nam được hoàn thiện hơn.
3. Phạm vi nghiên cứu.
Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi có nội dung rất đa dạng. Do vậy, trong khuôn

khổ bài luận văn của mình người viết chỉ tập trung nghiên cứu các quy định của pháp
luật về các vấn đề sau đây:
- Quy định pháp luật về chủ thể trong quan hệ bảo hiểm tiền gửi.
- Quy định pháp luật về đối tượng được bảo hiểm.
- Quy định pháp luật về phí bảo hiểm tiền gửi.
- Quy định pháp luật chi trả tiền bảo hiểm.
Trong quá trình nghiên cứu người viết còn tham khảo những quy định trước đó
để so sánh, đối chiếu với quy định hiện nay để thấy được những điểm mới, tiến bộ và
cũng nhằm làm rõ hơn đề tài được nghiên cứu trong luận văn của mình.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu.
Trên cơ sở lấy quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà
nước làm nền tảng, trong quá trình nghiên cứu đề tài người viết vận dụng phương pháp
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 2

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
nghiên cứu lý luận trên cơ sở sách vở, phương pháp sưu tầm và tổng hợp những bài
nghiên cứu, trao đổi, tạp chí để có thể làm rõ hơn các quy định pháp luật về bảo hiểm
tiền gửi.
Bên cạnh đó, người viết còn sử dụng phương pháp so sánh, phân tích quy định
của Luật bảo hiểm tiền gửi và những quy định khác có liên quan để làm rõ hơn quy
định pháp luật về bảo hiểm tiền gửi, qua đó thấy được điểm mới, tiến bộ và cũng tìm
ra những mặt còn hạn chế để đưa ra những giải pháp cần thiết. Từ đó có một bài luận
văn hoàn chỉnh.
5. Kết cấu đề tài.
Kết cấu của đề tài gồm ba chương:

Chương 1: Giới thiệu chung về bảo hiểm tiền gửi.
Chương 2: Quy định pháp luật về bảo hiểm tiền gửi.
Chương 3: Thực trạng áp dụng pháp luật về bảo hiểm tiền gửi và một số định hướng
hoàn thiện.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 3

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
CHƢƠNG 1
GIỚI THIỆU CHUNG VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI

1.1. Khái quát quá trình hình thành, phát triển bảo hiểm tiền gửi.
1.1.1. Khái quát quá trình hình thành, phát triển bảo hiểm tiền gửi trên thế giới.
Hoạt động tài chính - ngân hàng luôn gắn với những tiềm ẩn rủi ro, vì vậy mỗi
quốc gia cần phải có tổ chức đứng ra để bảo vệ người gửi tiền trong trường hợp ngân
hàng mất khả năng chi trả cho người gửi tiền. Trên thế giới, khái niệm về bảo hiểm
tiền gửi (BHTG) đã ra đời từ rất lâu. Khi các quốc gia chưa hình thành hệ thống bảo
BHTG thì họ cũng đã sử dụng nhiều công cụ khác nhau để bảo vệ người gửi tiền,
trong đó có một công cụ đó là bảo hiểm ngầm. Nghĩa là Chính phủ của những quốc gia
đó sẽ không công khai với người dân của quốc gia mình về việc bảo vệ tiền gửi của họ
khi họ gửi tiền tại các tổ chức được Chính phủ cho phép nhận tiền gửi nhưng khi tổ
chức nhận tiền gửi mất khả năng chi trả thì Chính phủ sẽ đứng ra chi trả cho người gửi
tiền. Tuy nhiên, việc bảo vệ ngầm đó không mang được niềm tin cho người gửi tiền và
thật sự không mang lại hiệu quả cho hệ thống tài chính của quốc gia, vì vậy hệ yêu cầu
đặt ra cần phải có công cụ bảo bảo hiểm khác để tạo được niềm tin cho người gửi tiền

tốt hơn.
Ở Mỹ, lần đầu tiên việc bảo hiểm tiền gửi công khai đã xuất hiện và được thực
hiện ở New York năm 1829 với tên gọi là “ Chương trình bảo hiểm trách nhiệm ngân
hàng”. Theo sau chương trình này từ năm 1831 đến năm 1858, hàng loạt các bang ở
Mỹ thành lập tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi như ở: Indiana, Ohia, Vermont,
Iowa... Tiếp đó từ năm 1908 đến năm 1917, ở Mỹ có 8 ban thành lập hệ thống bảo
hiểm tiền gửi, nhưng đến năm 1930, hệ thống BHTG cả 8 ban này đều phải đóng cửa
do điều kiện kinh tế bị suy thoái.
Điều kiện kinh tế suy thoái, tình hình chính trị bất ổn. Trong hoàn cảnh này,
đòi hỏi Chính phủ Mỹ phải có giải pháp để ổn định tình hình kinh tế trong nước và
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 4

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
quan trọng hơn hết là hệ thống tài chính – ngân hàng của quốc gia, do đó vào năm
1933, Chính phủ Mỹ đã thành lập hệ thống BHTG liên bang ( gọi tắt là FIDC). Vào
ngày 01 tháng 01 năm 1934, FIDC bắt đầu hoạt động và đã trở thành mô hình bảo
hiểm tiền gửi công khai đầu tiên trên thế giới1.
Với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế diễn ra ngày càng sâu rộng, bên cạnh đó
hệ thống tài chính – ngân hàng trên thế giới cũng phát triển ngày càng mạnh mẽ thì
nhu cầu bảo vệ người gửi tiền là điều kiện tất yếu đặt ra cho Chính phủ của bất kì quốc
gia nào, vì niềm tin của người gửi tiền rất quan trọng đối với sự phát triển của hệ thống
tài chính – ngân hàng. Có được những ưu thế nhất định trong vấn đề bảo vệ người gửi
tiền, hệ thống BHTG công khai ngày càng phát triển mạnh mẽ trên thế giới. Tính đến
thời điểm hiện nay, có khoảng trên 100 quốc gia đã thành lập hệ thống BHTG2 công
khai để bảo vệ người gửi tiền và theo dự đoán thì xu hướng này sẽ tiếp tục gia tăng và

nhất là các nước đang phát triển, đặc biệt là các nước ở khu vực Châu Á – Vì Châu Á
được nhiều quốc gia, nhiều tổ chức kinh tế và các chuyên gia kinh tế đánh giá là khu
vực có nền kinh tế phát triển năng động nhất trên thế giới hiện nay.
Sau đây là thời gian thành lập BHTG của một số quốc gia trên thế giới3:
Số thứ

1

Năm thành lập

Tên quốc gia

tự
1

Ấn Độ

1961

2

Phillippines

1963

3

Nhật Bản

1971


4

Đảo Marshall

1975

Chuyên đề nghiên cứu chuyên sâu: Vai trò của tổ chức bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong việc bảo vệ người gửi

tiền và bảo đảm an sinh xã hội, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, tháng 8 năm 2008.
2

/>
3

/>
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 5

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
5

Bangladesh

1984


6

Sri Lanka

1987

7

Hàn Quốc

1996

8

Thái Lan

1997

9

In-đô-nê-sia

1998

10

Malaysia

1998


11

Việt Nam

2000

12

Lào

2000

13

Hong Kong

2006

14

Singapore

2006

Như vậy, BHTG trên thế giới đã có sự thay đổi từ bảo vệ ngầm sang bảo vệ
công khai cho người gửi tiền. Sau lần đầu tiên xuất hiện ở Mỹ, BHTG đã nhanh chóng
phát triển nhờ vào những ưu điểm của mình, dựa vào những ưu điểm đó nhiều quốc
gia trên thế giới sau đó đã thành lập BHTG ở quốc gia mình để bảo vệ và tạo lòng tin
cho người gửi tiền và đặc biệt hơn là để ổn định cho hệ thống tài chính – ngân hàng
của quốc gia mình.

1.1.2. Sự ra đời và phát triển của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.
Sự ra đời của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam phụ thuộc rất nhiều vào bối cảnh
trong nước và quốc tế:
Vào những năm 1988 – 1990, nhiều hợp tác xã tín dụng đô thị ở Việt Nam bị
đổ vỡ gây ra những bất ổn trong hệ thống tài chính nước nhà. Đặc biệt hơn là niềm tin
của công chúng về hệ thống tài chính ngân hàng trong nước bị giảm sút nghiêm trọng.
Để lấy lại niềm tin của công chúng đòi hỏi Chính phủ lúc này cần có những giải pháp
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 6

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
tích cực để phục hồi hệ thống tài chính quốc gia, do đó mô hình Quỹ tính dụng nhân
dân đã được triển khai theo Quyết định số 390/QĐ-TTg ngày 27 tháng 7 năm 1993 của
Thủ tướng Chính phủ và Quyết định số 101/TCQĐ-BH ngày 01 tháng 01 năm 1994
của Bộ tài chính. Theo quyết định này thì Công ty Bảo hiểm Việt Nam ( Bảo Việt)
được phép triển khai hoạt động BHTG, đây là khởi đầu của của chính sách BHTG ở
nước ta. Tuy nhiên, hoạt động BHTG do Bảo Việt tiến hành không đảm bảo các điều
kiện của một tổ chức BHTG, vì vậy hoạt động của Bảo Việt không mang tính chuyên
nghiệp, không đảm bảo các điều kiện hoạt động thành công của tổ chức BHTG. Hơn
nữa, theo tinh thần của Đại hội Đảng lần thứ IV năm 1986, nước ta thực hiện chính
sách kinh tế mở phát triển nền kinh tế theo định hướng thị trường, vì vậy hệ thống tài
chính – ngân hàng của nước ta đang trên đà phát triển mạnh mẽ và đổi mới nhiều mặt.
Chính những điều đó làm tăng rủi ro và yêu cầu kiểm soát gủi ro cũng như bảo vệ
người gửi tiền là rất quan trọng.
Năm 1997, cuộc khủng hoảng kinh tế khu vực Châu Á đã ảnh hưởng đến sự
phát triển của nền kinh tế Việt Nam cũng như tác động đến hoạt động ngân hàng Việt

Nam. Trong quá trình xử lý khủng hoảng tài chính – ngân hàng thì Chính phủ ở nhiều
nước Châu Á sử dụng công cụ BHTG để tái cấu trúc lại hệ thống ngân hàng của quốc
gia mình. Và đồng thời họ cũng đánh giá, BHTG là công cụ hiệu quả giúp quốc gia họ
tránh khỏi những cuộc khủng hoảng tài chính. Bên cạnh đó, với xu hướng BHTG đang
phát triển mạnh mẽ trên thế giới cũng tác động đến việc hình thành BHTG Việt Nam4.
Trong xu thế hội nhập thị trường tài chính khu vực và thế giới, thì thị trường
tài chính của nước ta có nhiều cơ hội để phát triển nhưng cũng có nhiều thách thức và
rủi ro tiềm ẩn. Để hạn chế những rủi ro đó và để bảo vệ người gửi tiền thì sự ra đời của
tổ chức BHTG là rất cần thiết.
Đứng trước tình hình trong nước và bối cảnh quốc tế như vậy, để đảm bảo cho
sự phát triển lành mạnh của hệ thống tài chính trong nước, Chính phủ đã ra Quyết
định số 218/1999/QĐ-TTg ngày 09 tháng 11 năm 1999 thành lập tổ chức BHTG nhằm
4

Chuyên đề nghiên cứu chuyên sâu: Vai trò của tổ chức bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong việc bảo vệ người gửi

tiền và bảo đảm an sinh xã hội, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, tháng 8 năm 2008.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 7

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
duy trì sự ổn định của hệ thống tài chính ngân hàng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của người gửi tiền và nâng cao niềm tin của công chúng. Tổ chức Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam được thành lập vào và đi vào hoạt động vào tháng 07 năm 2000. Đây là tổ
chức được triển khai hoạt động bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam, là tổ chức được thực

hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam và đây cũng là công cụ Chính phủ sử
dụng để đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính – ngân hàng.
Năm 2012, sau nhiều phiên họp, dự thảo xây dựng luật, ý kiến đóng góp của
dư luận, tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa
XIII đã thông qua luật Bảo hiểm tiền gửi ngày 18 tháng 06 năm 2012, luật này có hiệu
lực ngày 01 tháng 01 năm 2013. Sau khi luật Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam có hiệu lực,
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1394/QĐ-TTg ngày 13 tháng 08 năm
2013 (Thay thế cho Quyết định số 218/1999/QĐ-TTg ngày 09 tháng 11 năm 1999),
quyết định thành lập Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN). Theo đó, BHTGVN có
tên giao dịch quốc tế là Deposit Insurance of VietNam (DIV), có trụ sở chính ở thành
phố Hà Nội và có vốn điều lệ là 5.000 tỷ đồng do Ngân hàng Nhà nước cấp. Cũng theo
quyết định này thì Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam là tổ chức tài chính nhà nước hoạt
động không vì mục tiêu lợi nhuận, nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người
gửi tiền, thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi góp phần duy trì sự ổn định của hệ
thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động
ngân hàng.
Hiện tại, BHTG VN là thành viên của Hiệp hội Bảo hiểm tiền gửi Quốc tế IADI (International Association of Deposit Insurance). BHTG VN đã từng giữ chức vụ
Phó chủ tịch của IADI ở khu vực Châu Á nhiệm kỳ 2006-2007. BHTG VN cũng là
thành viên của Hiệp hội ngân hàng Việt Nam và Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam. Tính
đến thời điểm hiện tại, BHTG VN đã bảo hiểm cho hơn 1000 tổ chức tham gia BHTG.
Dưới những tác động của tình hình trong nước và quốc tế, cuối cùng
BHTGVN đã được thành lập nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi
tiền, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát
triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 8

SVTH: Dƣơng Minh Tâm



Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
1.2. Khái niệm về bảo hiểm tiền gửi.
1.2.1. Khái niệm về bảo hiểm tiền gửi.
Tuy khái niệm bảo hiểm tiền gửi trên thế giới đã được hình thành từ rất lâu,
nhưng ở Việt Nam trước đây chưa tìm thấy một định nghĩa chính thống nào về bảo
hiểm tiền gửi trước và sau Quyết định số 218/1999/NĐ-CP của chính phủ thành lập
bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Ngay cả trong Nghị định 89/1999/NĐ-CP ngày 01 tháng
09 năm 1999 về bảo hiểm tiền gửi, Nghị định 109/2005/NĐ-CP ( sửa đổi, bổ sung một
số điều của Nghị định số 89/1999/NĐ-CP) và Thông tư số 03/2006/TT-NHNN ngày
25 tháng 04 năm 2006 hướng dẫn thi hành Nghị định số 89/1999/NĐ-CP, Nghị định số
89/1999/NĐ-CP cũng không tìm thấy một giải thích thế nào là BHTG. Đến khi Luật
BHTG ra đời ngày 18 tháng 06 năm 2012 mới có giải thích:
“Bảo hiểm tiền gửi là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho người được bảo hiểm
tiền gửi trong hạn mức trả tiền bảo hiểm khi tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi lâm
vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền hoặc phá sản.”5
Trong cách giải thích trên ta chỉ mới thấy được sự xuất hiện của hai chủ thể,
đó là người được bảo hiểm tiền gửi và tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi.
Người được bảo hiểm tiền gửi là người có tiền gửi tại các tổ chức tham gia
BHTG. Họ có quyền nhận tiền hiểm đầy đủ và đúng hạn khi tổ chức tham BHTG lâm
vào tình trạng mất khả năng chi trả hoặc phá sản.
Tổ chức tham gia BHTG là tổ chức trực tiếp nhận tiền gửi của người gửi tiền.
Tổ chức tham gia BHTG có trách nhiệm bảo hiểm tiền gửi của người gửi tiền tại tổ
chức BHTG và đóng phí bảo hiểm theo quy định của pháp luật.
Xét về bản chất, tổ chức tham gia BHTG cũng là một doanh nghiệp đang thực
hiện hoạt động kinh doanh. Nhưng hàng hóa kinh doanh trong trường hợp này là một
loại hàng hóa đặc biệt hơn – đó là tiền tệ. Vì vậy, ta có thể áp dụng Luật phá sản để
giải thích cho tình trạng mất khả năng chi trả hay phá sản của tổ chức tham gia bảo
5


Điều 4, khoản 1, Luật bảo hiểm tiền gửi năm 2012.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 9

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
hiểm tiền gửi. Tình trạng tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi mất khả năng chi trả là
khi tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi mất khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn
khi khách hàng (chủ nợ) có yêu cầu. Còn khi tổ chức tham gia BHTG bị phá sản,
chúng ta có thể hiểu đơn giản rằng là tổ chức đó sẽ không còn hoạt động vĩnh viễn.
Khi tổ chức tham gia BHTG rơi vào tình huống trên thì ai sẽ là người đứng ra
bảo vệ người gửi tiền và chi trả phần tiền gửi đó. Lúc này ta mới thấy được sự xuất
hiện của tổ chức BHTG. Tổ chức BHTG sẽ có trách nhiệm đứng ra chi trả tiền gửi cho
người gửi tiền nếu tổ chức tham gia BHTG có bảo hiểm phần tiền gửi đó tại tổ chức
BHTG.
Sự bảo đảm hoàn trả tiền cho người gửi tiền của tổ chức BHTG không phải
bằng hợp đồng pháp lý trực tiếp giữa hai bên mà là bằng quy định cụ thể của pháp luật.
Nếu ở Nghị định 89/1999/NĐ-CP (đã sữa đổi bổ sung) thì sự đảm bảo đó được quy
định tại Điều 17: “Việc chi trả tiền bảo hiểm cho người gửi tiền do tổ chức bảo hiểm
tiền gửi tực tiếp tiến hành…”6. Còn trong Luật bảo hiểm tiền gửi năm 2012 thì sự đảm
bảo này được quy định tại Điều 13 khoản 8, tổ chức BHTG có nghĩa vụ “ Chi trả tiền
bảo hiểm cho người được bảo hiểm tiền gửi…”7. Vì vậy, người gửi tiền có thể yên tâm
khi gửi tiền tại các tổ chức tham gia BHTG vì số tiền gửi của mình đã được bảo hiểm.
Kết hợp từ cách giải thích của luật và những phân tích ở trên, ta co thể rút ra
được khái niệm về BHTG như sau: Bảo hiểm tiền gửi là cam kết công khai của tổ chức
BHTG đối với tổ chức tham gia BHTG và người gửi tiền về việc tổ chức BHTG sẽ trả

tiền gửi được bảo hiểm cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bị lâm vào tình
trạng mất khả năng chi trả hoặc phá sản.
1.2.2. Đặc điểm về bảo hiểm tiền gửi.
Đặc điểm chung của bảo hiểm đó là lấy số đông bù số ít; bảo hiểm vừa mang
tính bồi hoàn, vừa mang tính không bồi hoàn, tức là trong thời gian bảo hiểm nếu ko
có rủi ro xảy ra làm ảnh hưởng đến đối tượng bảo hiểm thì bên bảo hiểm ko phải bồi
6

Điều 17 Nghị định 89/1999/NĐ-CP ngày 01 tháng 09 năm 1999.

7

Điều 13, khoản 8, Luật bảo hiểm tiền gửi năm 2012.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 10

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
thường hoặc trả tiền cho bên được bảo hiểm, ngược lại nếu xảy ra sự cố bảo hiểm thì
bên được bảo hiểm được bồi thường. Bảo hiểm tiền gửi bên cạnh mang tính chất
chung như những loại hình bảo hiểm khác, song song đó BHTG cũng có những đặc
riêng biệt của mình để phân biệt với những loại hình bảo hiểm, những đặc điểm đó bao
gồm:
- Bảo hiểm tiền gửi được Nhà nước sử dụng để thực hiện chính sách công của
quốc gia hay nói cách khác BHTG là hoạt động cung cấp dịch vụ công. Điều đó được
thể hiện thông qua mục đích của BHTG:

Thứ nhất, BHTG được thiết lập để bảo vệ người gửi tiền: Trong thời kì kinh tế
đang khủng hoảng như hiện nay, để thu hút được lượng tiền nhàn rỗi trong dân cư thì
Chính phủ cần phải tạo được tâm lý an toàn cho người gửi tiền. Khi đó, người dân mới
có thể đem tiền gửi vào ngân hàng. Vì vậy, chính sách BHTG của hầu hết các quốc gia
trên thế giới đều được thiết lập để bảo vệ số đông người gửi tiền.
Thứ hai, BHTG đảm bảo cho hệ thống tài chính – ngân hàng hoạt động lành
mạnh, ổn định và ngăn chặn đổ vỡ ngân hàng thông qua các hoạt động nhiệp vụ của tổ
chức BHTG; Xây dựng thị trường tài chính lành mạnh, có tính cạnh tranh bình đẳng
giữa các tổ chức tài chính quy mô và loại hình khác nhau.
Ngoài ra, BHTG còn là công cụ giúp Chính phủ giảm gánh nặng trong trường
hợp xử lý đổ vỡ của tổ chức tham gia BHTG. Trong trường hợp khi có tổ chức tham
gia BHTG bị đổ vỡ, nếu Chính phủ tự bỏ tiền để chi trả cho người gửi tiền, tức là
Chính phủ phải lấy tiền từ ngân sách để gánh vác. Điều này không phù hợp với quy
luật của nền kinh tế thị trường, bởi lẽ đã kinh doanh thì phải chịu rủi ro. Chính vì vậy,
các quốc gia rất hạn chế sử dụng ngân sách Nhà nước để xử lý đổ vỡ của các tổ chức
tham gia BHTG. Với sự hình thành của hệ thống BHTG, rủi ro sẽ được phân tán, chia
sẽ cho nhiều bên liên quan và điều đó xét về hệ thống tài chính – ngân hàng nói riêng
và trên toàn bộ nền kinh tế nói chung sẽ tạo ra tính ổn định cho xã hội.
- Bảo hiểm tiền gửi hoạt động với mục đích không nhằm mục tiêu lợi nhuận
mà nhằm thực hiện chính sách công của quốc gia. Do thị trường của hoạt động tiền tệ
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 11

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
rất nhạy cảm và có tính lan truyền rất cao. Một khi hệ thống tài chính - ngân hàng bị
đổ vỡ sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế, gây ra nhiều bất ổn trong xã hội. Do đó,

Nhà nước đã sử dụng BHTG là một trong những công cụ tài chính quan trọng để ổn
định thị trường tài chính, góp phần phát triển an toàn, lành mạnh hệ thống tài chính
quốc gia và mặt khác là để ổn định xã hội.
1.2.3. Giới thiệu về nguyên tắc bảo hiểm tiền gửi.
Đối với bất kì loại hình bảo hiểm nào khi hoạt động điều phải dựa trên những
nguyên tắc riêng. Và BHTG cũng không ngoại lệ, đối với hoạt động của BHTG chỉ
dựa vào chủ yếu hai nguyên tắc sau đây8:
- Bảo hiểm tiền gửi là loại hình bảo hiểm bắt buộc. Để đạt được mục đích của
BHTG là bảo vệ người gửi tiền thì các tổ chức tham BHTG phải bảo hiểm tiền gửi của
người gửi tiền tại tổ chức BHTG. Khi tổ chức tham gia BHTG có xảy ra đổ vỡ thì tổ
chức BHTG sẽ đứng ra trả phần tiền gửi của người gửi tiền tại tổ chức tham gia bảo
hiểm tiền gửi. Ngoài ra, đứng dưới góc độ quản lý khi các tổ chức được nhận tiền gửi
của khách hàng tham gia bảo hiểm tiền gửi sẽ giúp nhà Nhà nước dễ dàng kiểm soát
được hoạt động của thị trường tài chính trong nước. Từ đó, Nhà nước sẽ có chiến lược
cũng như sách lược để điều hòa ổn định và phát triển thị trường tài chính của quốc gia
mình.
- Hoạt động BHTG phải công khai, minh bạch. Việc huy động vốn trong dân
để phục vụ cho sự phát triển của nền kinh tế là một yêu cầu đặt ra cho bất kì nhà nước
nào và điều đó càng quan trọng hơn cho các nước đang phát triển. Để thu hút được
nguồn vốn, Nhà nước cần phải sử dụng nhiều kênh. Trong đó kênh thu hút qua ngân
hàng là một trong những kênh hiệu quả nhất. Để thu hút người dân gửi tiền vào các
ngân hàng, Nhà nước cần phải cho dân biết lợi ích của việc gửi tiền vào ngân hàng.
Nếu người dân gửi tiền vào ngân hàng thì tiền của họ sẽ được bảo vệ tốt hơn khi cất
cất giữ tại nhà, mặt khác họ còn được lợi từ lãi suất tiền gửi của ngân hàng khi gửi
tiền. Và việc làm quan trọng hơn cần cho dân biết đó là có một tổ chức BHTG sẽ thay
8

Điều 5 Luật bảo hiểm tiền gửi năm 2012.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh


Trang 12

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
mặt Nhà nước bảo hiểm tiền gửi của họ tại các ngân hàng. Mục đích của việc làm này
là để tạo lòng tin của người gửi tiền. Vì khi có lòng tin người dân sẽ không ồ ạt đi rút
tiền khi có những tin đồn sai sự thật về sự bất ổn của hệ thống tài chính trong nước. Do
đó, hoạt động của BHTG cần phải công khai, minh bạch để lấy niềm tin của dân
chúng, khi đã lấy được niềm tin thì Nhà nước mới có thể thực hiện được mục đích duy
trì sự ổn định và phát triển lành mạnh của thị trường tài chính.
Nhìn chung cả hai nguyên tắc trên điều phục vụ cho mục đích của BHTG đó là
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, duy trì sự ổn định của hệ thống
các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân
hàng.
1.2.4. Vai trò của bảo hiểm tiền gửi.
Xuất phát từ mục đích của BHTG và từ yêu cầu thực tế hoạt động của hệ
thống tài chính – ngân hàng đưa ra đã tạo cho BHTG có những vai trò sau đây:
- BHTG có vai trò quan trọng bảo vệ người gửi tiền, nâng cao niềm tin công
chúng đối với hệ thống tài chính – ngân hàng. Bởi vì trong nền kinh tế thị trường, bảo
vệ người tiêu dùng nói chung và người gửi tiền nói riêng là yêu cầu đặt ra đối với bất
kỳ Chính phủ nào. Việc bảo vệ người tiêu dùng là để đảm bảo sự cân bằng giữa sự
phát triển và đảm bảo quyền lợi của người dân trong xã hội. Do đó, BHTG là công cụ
tài chính hữu hiệu được hầu hết Chính phủ các nước sử dụng để bảo vệ người gửi tiền.
- BHTG góp phần đảm bảo sự phát triển bình đẳng, an toàn, lành mạnh hoạt
động của ngân hàng. Bên cạnh vai trò chủ đạo là bảo vệ người gửi tiền, BHTG còn có
vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự phát triển lành mạnh của hoạt động ngân hàng.
Vì BHTG tạo ra được sự công bằng, bình đẳng cho những tổ chức tín dụng, đặc biệt là

các tổ chức tín dụng có quy mô nhỏ. Song song đó, yếu tố tâm lý của người gửi tiền
cũng ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động ngân hàng. Nếu không có BHTG thì người gửi
tiền sẽ ít yên tâm hơn khi gửi tiền vào các ngân hàng, vì một khi ngân hàng họ gửi tiền
vào bị đổ vỡ thì sẽ không có ai bảo vệ họ. Tuy nhiên, khi có hoạt động BHTG thì họ
có thể lựa chọn bất kì tổ chức tính dụng nào để gửi tiền vì gửi tiền ở đâu tiền của họ
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 13

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
cũng được an toàn. Từ đó thúc đẩy hoạt động tín dụng phát triển bình đẳng, vì bất kì tổ
chức tham gia BHTG nào cũng có thể nhận được tiền gửi của người gửi tiền điều, tạo
ra cơ hội nhận được tiền gửi của các tổ chức tham gia BHTG là như nhau; Thông qua
việc quản lý của mình từ các hoạt động kiểm tra, giám sát các tổ chức tham gia BHTG,
BHTG còn góp phần bảo cho sự phát triển an toàn, lành mạnh của hệ thống tài chính.
Bởi vì nhờ các hoạt động quản lý, BHTG sẽ báo cáo đến cơ quan chức năng và cảnh
báo đến tổ chức tham gia BHTG tình hình hoạt động của tổ chức tham gia BHTG và
hoạt động của hệ thống tài chính khi có vấn đề, từ đó sẽ giúp cho cơ quan chức năng
và tổ chức tham gia BHTG có những định hướng, điều chỉnh cho phù hợp với tình
hình; Ngoài ra, trong trường hợp khi tổ chức tham gia BHTG gặp khó khăn thì BHTG
sẽ hỗ trợ về mặt tài chính, và nếu tổ chức tham gia BHTG bị đổ vỡ thì BHTG sẽ đứng
ra chi trả tiền gửi cho người gửi tiền. Việc làm này cũng cho thấy vai trò của BHTG
trong việc đảm bảo sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.
- BHTG giúp thúc đẩy huy động vốn: Từ mục đích bảo vệ người gửi tiền,
BHTG đã xây dựng và củng cố niền tin của người gửi tiền, từ đó BHTG có vai trò
quan trọng trong việc huy động vốn phục vụ cho phát triển kinh tế và ổn định xã hội.
Ở các nước đang phát triển, nhu cầu về vốn là hết sức cần thiết và nhu cầu này càng

ngày càng tăng cao, từ nhu cầu đó đặt ra cho Nhà nước phải có cách nào đó để đáp ứng
nhu cầu này. Dựa vào bản chất hoạt động của ngân hàng, Nhà nước cần phải có biện
pháp để thu hút vốn từ trong dân. Do đó, Nhà nước đã sử dụng BHTG để thu hút vốn.
Một khi người gửi tiền biết có một tổ chức BHTG sẽ thay mặt Nhà nước đứng ra bảo
vệ mình khi gửi tiền vào ngân hàng thì họ sẽ cảm thấy yên tâm hơn. Từ đó, họ sẽ mạnh
dạng hơn khi gửi tiền vào ngân hàng.
- Góp phần ngăn chặn khủng hoảng tài chính: BHTG không chỉ có vai trò
quan trọng trong thời kỳ hoạt động ổn định mà còn có vai trò quan trọng khi hệ thống
tài chính bị khủng hoảng. Một trong những nguyên nhân gây ra khủng hoảng tài chính
- ngân hàng đó là chưa tạo được lòng tin của người gửi tiền, một khi có tin đồn thất
thiệt về sự bất ổn của hoạt động tài chính – ngân hàng sẽ dẫn đến hiện tượng người gửi
tiền đi rút tiền hàng loạt. Trong khi đó hoạt động tài chính – ngân hàng là hoạt động
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 14

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
luôn mang tính nhạy cảm và lan truyền cao do vậy hiện tượng đó có thể xảy ra bất cứ
khi nào, đôi khi chỉ vì những tin đồn thất hiện như vậy. Trong trường hợp này, BHTG
là một giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn hiện tượng đó. Điều đó lý giải tại sao hệ thống
BHTG đầu tiên trên thế giới được hình thành sau khi xảy ra khủng hoảng tài chính.
1.3. Phân biệt bảo hiểm tiền gửi với các loại hình bảo hiển thƣơng mại khác.
Bảo hiểm tiền gửi và các loại hình bảo hiểm thương mại khác bên cạnh những
điểm giống thì hoạt động BHTG có những điểm khác biệt cơ bản như sau:
- Thứ nhất, về pháp luật điều chỉnh:
BHTG là loại hình thực hiện chính sách công của Nhà nước với mục tiêu là
bảo vệ người gửi tiền, góp phần đảm bảo sự phát triển an toàn và lành mạnh của hệ

thống tài chính – ngân hàng. Chính vì thế, hoạt động BHTG cũng như của tổ chức
BHTG không chịu sự điều chỉnh của Luật Kinh doanh bảo hiểm mà theo quy định
riêng của pháp luật (Hiện đang được điều chỉnh bởi Luật bảo hiểm tiền gửi năm 2012).
Tại Việt Nam tổ chức BHTG duy nhất là Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được Chính phủ
thành lập và giao nhiệm vụ để thực hiện mục tiêu trên, không có sự cạnh tranh trong
lĩnh vực hoạt động BHTG.
- Thứ hai, về tính chất hoạt động:
Cũng như các loại hình bảo hiểm thương mại khác, hoạt động bảo hiểm tiền
gửi mang tính chất chung của hoạt động bảo hiểm, tức là dựa trên nguyên tắc lấy số
đông trừ số ít. Tuy nhiên đây là một loại hình mang tính chất đặc thù vì Bảo hiểm tiền
gửi là công cụ thực hiện chính sách công với vai trò cơ bản là bảo vệ người gửi tiền,
góp phần đảm bảo sự phát triển an toàn và lành mạnh của hệ thống tài chính quốc gia.
- Thứ ba, vè cơ chế bảo hiểm:
Ở các loại hình bảo hiểm thương mại khi chủ thể tham gia bảo hiểm sẽ xuất
hiện mối quan hệ trực tiếp giữa tổ chức bảo hiểm với tổ chức tham gia bảo hiểm (đối
tượng được bảo hiểm). Còn ở BHTG thì khác, khi gửi tiền vào các tổ chức nhận tiền
gửi, người gửi tiền không phải làm các thủ tục để tham gia BHTG mà tổ chức nhận
GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 15

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
tiền gửi phải có trách nhiệm tham gia BHTG. Ở đây, xuất hiện mối quan hệ ba bên, đó
là: mối quan hệ giữa tổ chức tham gia BHTG và người gửi tiền, khi người dân gửi tiền
vào các tổ chức nhận tiền gửi; mối quan hệ giữa tổ chức BHTG và tổ chức nhận tiền
gửi; mối quan hệ giữa tổ chức BHTG với người gửi tiền, khi tổ chức nhận tiền gửi bị
giải thể, phá sản tổ chức BHTG thực hiện chi trả tiền gửi được bảo hiểm cho người gửi

tiền. Hiện nay, theo quy định của pháp luật về BHTG, bất cứ một tổ chức tín dụng, chi
nhánh ngân hàng nước ngoài nào có hoạt động nhận tiền gửi từ dân cư (trừ Ngân hàng
Chính sách)9 thì đều phải tham gia bảo hiểm tiền gửi bắt buộc.
- Thứ tư, chủ thể tham gia:
Theo quy định, bất cứ một tổ chức tính dụng hoặc không phải là tổ chức tính
dụng nhưng có hoạt động tiền gửi thì phải tham gia bảo hiểm tiền gửi một cách bắt
buộc10. Trách nhiệm đóng phí thuộc về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi.
- Thứ năm, đối tượng được hưởng các quyền lợi từ bảo hiểm:
Mặc dù người được hưởng các quyền lợi trực tiếp từ chính sách BHTG là
người gửi tiền nhưng người gửi tiền không phải trực tiếp tham gia BHTG. Theo đó,
trong trường hợp tổ chức tham gia BHTG bị giải thể hoặc phá sản thì tổ chức BHTG
sẽ thay mặt Chính phủ đúng ra chi trả tiền gửi được bảo hiểm cho người gửi tiền theo
quy định của pháp luật mỗi quốc gia. Số tiền vượt quá hạn mức chi trả tiền gửi được
bảo hiểm cho mỗi khoản tiền gửi của cá nhân ở người gửi tiền sẽ được nhận trong quá
trình thanh lý tổ chức tham gia BHTG với thứ tự ưu tiên về vị trí chủ nợ theo quy định
của pháp luật về giải thể hoặc phá sản.
Tổ chức tham gia bảo hiểm được hưởng lợi gián tiếp từ việc tham gia BHTG:
được giám sát bởi một cơ quan nhà nước; huy động vốn từ dân cư sẽ dễ dàng hơn do
người gửi tiền biết họ sẽ được bảo vệ khi gửi tiền tại tổ chức đã tham gia bảo hiểm.
- Thứ sáu, chủ thể được bảo hiểm:
9

Điều 6 Luật Bảo hiểm tiền gửi năm 2012.

10

Điều 6, khoản 1, Luật Bảo hiểm tiền gửi năm 2012.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh


Trang 16

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
Điều 18: “Tiền gửi được bảo hiểm là tiền gửi bằng đồng Việt Nam của cá
nhân…”11. Từ điều này ta co thể suy ra, chủ thể được bảo hiểm trong quan hệ BHTG
chỉ có thể là cá nhân. Còn ở cá loại hình bảo hiểm thương mại khác chủ thể được bảo
hiểm có thể là tổ chức hoặc cá nhân.
- Thứ bảy, cơ chế tham gia:
Cơ chế tham gia BHTG là bắt buộc. Tất cả tổ chức tín dụng hoặc không phải
là tổ chức tín dụng được phép thực hiện một số hoạt động ngân hàng theo quy định của
pháp luật mà có nhận tiền gửi của tổ chức hoặc cá nhân ( gọi tắt là tổ chức tham gia
bảo hiểm tiền gửi) phải tham gia bảo hiểm tiền gửi bắt buộc, còn đối với các loại hình
bảo hiểm thương mại khác thì có thể thỏa thuận.
- Thứ tám, hình thức pháp lý tham gia:
Ở BHTG đó là sự bắt buộc của tổ chức tham bảo hiểm tiền gửi mà không
thông qua hợp đồng bảo hiểm. Sở dĩ, không xuất hiện hợp đồng BHTG giữa tổ chức
BHTG và các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền vì hợp đồng phải dựa trên cơ sở thỏa
thuận còn mối quan hệ giữa các chủ thể tham gia BHTG là theo hình thức bắt buộc.
Còn ở các loại hình bảo hiểm thương mại khác thì thông thường phải thông qua hợp
đồng bảo hiểm.
- Thứ chín, nội dung bảo hiểm:
Nội dung bảo hiểm ở BHTG là sự bắt buộc theo những quy định của pháp luật
còn ở các loại hình bảo hiểm thương mại khác thì có thể do sự lựa chọn của chủ thể về
nội dung tham gia bảo hiểm.
Ngoài sự khác biệt cơ bản nêu trên, giữa BHTG và các loại hình bảo hiểm
thương mại khác còn có sự khác nhau về mô hình tổ chức chưc, về cách thức tổ chức
hoạt động…


11

Điều 18, Luật bảo hiểm tiền gửi năm 2012.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 17

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
Nhìn chung, do BHTG là công cụ đặc biệt của Nhà nước để bảo vệ người gửi
tiền, góp phần ổn định, phát triển lành mạnh hệ thống tài chính của hệ thống tài chính
quốc gia nên Nhà nước đặc biệt quan tâm đến hoạt động bảo hiểm này. Vì vậy Nhà
nước đã xây dựng và ban hành Luật bảo hiểm tiền gửi. Không chỉ sau khi có Luật bảo
hiểm tiền gửi mà trước đó, hoạt động của BHTG đã có luật điều chỉnh riêng. Cho nên
những điểm khác biệt cơ bản giữa BHTG và các loại hình bảo hiểm thương mại khác
đó là tính bắt buộc của BHTG.
Trong nội dung chương 1, người viết đã giới thiệu khái quát về BHTG. Tìm
hiểu về lịch sử, cũng như hoàn cảnh ra đời của BHTG trên thế giới và của Việt Nam.
Tiếp đến, người viết phân tích và rút ra được khái niệm về BHTG; trình bày những đặc
điểm của BHTG; giải thích về nguyên tắc của BHTG. Từ đó, rút ra được một số vai trò
của BHTG. Cuối cùng, để giúp người đọc phân biệt giữa BHTG với những loại hình
bảo hiểm thương mại khác, người viết đã sử dụng một số tiêu chí so sánh để phân biệt
giữa BHTG và những loại hình bảo hiểm thương mại khác.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh


Trang 18

SVTH: Dƣơng Minh Tâm


Pháp luật về bảo hiểm tiền gửi
CHƢƠNG 2
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI

2.1. Quy định pháp luật về chủ thể trong quan hệ bảo hiểm tiền gửi.
Không như các loại hình bảo hiểm thương mại, bảo hiểm tiền gửi là một chế
định đặc biệt của Chính phủ. Thường thì ở các loại hình bảo hiểm ta chỉ thấy xuất hiện
một mối quan hệ giữa hai chủ thể, đó là bên bảo hiểm và bên được bảo hiểm. Còn ở
BHTG thì có tới ba mối quan hệ, đó là mối quan hệ giữa người gửi tiền và tổ chức
tham gia BHTG, mối quan hệ giữa tổ chức tham gia BHTG với tổ chức BHTG, giữa tổ
chức BHTG với người gửi tiền (Khi tổ chức tham gia BHTG mất khả năng chi trả
hoặc phá sản). Như vậy, ở đây ta thấy có sự xuất hiện của ba chủ thể, đó là tổ chức
BHTG, tổ chức tham gia BHTG và người được bảo hiểm tiền gửi.
2.1.1. Tổ chức bảo hiểm tiền gửi.
Tổ chức bảo hiểm tiền gửi là tổ chức tài chính nhà nước, hoạt động không vì
mục tiêu lợi nhuận, thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi, góp phần duy trì sự ổn
định của hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của
hoạt động ngân hàng. 12 Tại Việt Nam hiện tại chỉ có một tổ chức bảo hiểm tiền gửi
duy nhất đó là Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam được Chính
phủ thành lập theo Quyết định 218/1999/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và sau
này là Quyết định số 1394/QĐ-TTg ngày 13 tháng 08 năm 2013 (Thay thế cho Quyết
định số 218/1999/QĐ-TTg). Theo đó, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam có tên giao dịch
bằng tiếng Anh là Deposit Insurance of Vietnam (DIV). Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
có trụ sở chính ở thành phố Hà Nội, văn phòng đại diện và các chi nhánh ở một số khu
vực. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam có vốn điều lệ là 5.000 tỷ đồng do Ngân hàng Nhà

nước cấp. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam hoạt động bảo đảm an toàn vốn và tự bù đắp

12

Điều 4, khoản 3, Luật bảo hiểm tiền gửi năm 2013.

GVHD: Lê Huỳnh Phƣơng Chinh

Trang 19

SVTH: Dƣơng Minh Tâm