TR

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T THÀNH PH H

NG

D

CHÍ MINH

NG XUÂN HI N

PHÂN TÍCH VI C TH C HI N CHÍNH SÁCH
B O TR XÃ H I: TR
NG H P T NH B N TRE

Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s : 60340402

LU N V N TH C S KINH T

NG

IH
NG D N KHOA H C:
PGS.TS. S
ÌNH THÀNH

Thành ph H Chí Minh - N m 2015

TR

NG

 

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T THÀNH PH H

D

CHÍ MINH

NG XUÂN HI N

PHÂN TÍCH VI C TH C HI N CHÍNH SÁCH
B O TR XÃ H I: TR
NG H P T NH B N TRE

LU N V N TH C S KINH T

Thành ph H Chí Minh - N m 2015


i

✁

I CAM OAN


Lu n v n Phân tích vi c th c hi n chính sách b o tr xã h i: Tr
h p t nh B n Tre là do tôi th c hi n d
S

is h

ng d n khoa h c là PGS.TS.

ình Thành. Các thông tin trình bày trong lu n v n

ngu n tài li u

c trình bày

ng

c thu th p t

ph n Tài li u tham kh o c a lu n v n. Tôi xin

ch u trách nhi m v l i cam oan c a mình.
B n Tre, tháng 5 n m 2015
Tác gi

D

ng Xuân Hi n



ii
M CL C
L︶I CAM OAN .............................................................................................. i
M C L C.........................................................................................................ii
PH N M
U............................................................................................... 1
1. Lý do ch n tài................................................................................... 1
2. M c ích nghiên c u............................................................................. 3
3. i t ng, ph m vi nghiên c u ............................................................ 3
4. Câu h i nghiên c u: .............................................................................. 3
5. C s lý lu n: ........................................................................................ 5
6. Ph ng pháp nghiên c u. ..................................................................... 5
7. K t c u lu n v n.................................................................................... 5
CH NG 1: NH NG V N
LÝ LU N V CHÍNH SÁCH TR C P
XÃ H I ............................................................................................................. 6
1.1 Chính sách c a Nhà n c và h th ng an sinh xã h i Vi t Nam .... 6
1.1.1 Quan ni m v chính sách c a Nhà n c ..................................... 6
1.1.2 H th ng an sinh xã h i Vi t Nam............................................ 6
1.2 Chính sách tr c p xã h i.................................................................. 10
1.2.1 Quan ni m, c i m c a chính sách tr c p xã h i................. 10
1.2.1.1 Quan ni m chính sách tr c p xã h i................................. 10
1.2.1.2 c i m chính sách tr c p xã h i ................................... 12
1.2.2. i t ng c a chính sách tr c p xã h i ................................. 13
1.2.2.1 V
i t ng........................................................................ 13
1.2.2.2 Tiêu chí xác nh i t ng tr c p xã h i......................... 14
1.2.3 N i dung chính sách tr c p xã h i........................................... 18
1.2.4 M c ích, ý ngh a và ph ng pháp xác nh m c tr c p xã h i
......................................................................................................................... 19

1.2.4.1 M c ích tr c p xã h i ...................................................... 19
1.2.4.2 Ý ngh a tr c p xã h i......................................................... 19
1.2.4.3 Ph ng pháp xác nh m c tr c p xã h i......................... 21
1.2.5. Ch tr ng c a ng v chính sách tr c p xã h i................. 22
1.3 Kinh nghi m v xây d ng chính sách an sinh xã h i m t s n c ...
......................................................................................................................... 25
1.3.1 H th ng an sinh xã h i
c ..................................................... 25
1.3.2 H th ng an sinh xã h i Pháp.................................................... 26
1.3.3 H th ng an sinh xã h i Thu i n ........................................ 26
1.3.4 H th ng an sinh xã h i Nh t B n............................................. 27
1.3.5 H th ng an sinh xã h i Anh...................................................... 27
1.3.6 H th ng an sinh xã h i Trung Qu c......................................... 28
CH NG 2: TH C TR NG CHÍNH SÁCH B O TR XÃ H I, NH NG
THÀNH CÔNG VÀ B T C P...................................................................... 29
2.1 Th c tr ng Vi t Nam ..................................................................... 29


iii
2.1.1 i t ng b o tr xã h i ........................................................... 30
2.1.2 M c tr c p và ngu n kinh phí th c hi n tr c p cho các i
t ng b o tr xã h i:........................................................................................ 32
2.1.3 C s h t ng và i u ki n ch m sóc, qu n lý: ............................ 35
2.1.4 S tham gia óng góp, h tr c a Nhà n c, các cá nhân và t
ch c xã h i:...................................................................................................... 37
2.2 Th c tr ng chính sách tr c p xã h i t nh B n Tre t n m 2007 n
nay ................................................................................................................... 38
2.2.1 i t ng tr c p xã h i ............................................................. 38
2.2.2 Vi c th c hi n tr c p xã h i t nh B n Tre................................ 47
2.2.3 Các c s b o tr xã h i t nh B n Tre ...................................... 50

2.2.4 C s h t ng và công tác qu n lý i t ng tr c p xã h i
t nh B n Tre..................................................................................................... 51
CH NG 3: NH H NG HOÀN THI N CHÍNH SÁCH B O TR XÃ
H I TRONG TH I GIAN T I ..................................................................... 54
3.1 ánh giá chính sách tr c p xã h i trong nh ng n m qua................... 54
3.2 Gi i pháp nh h ng hoàn thi n chính sách tr c p xã h i trong th i
gian t i............................................................................................................. 56
3.2.1 i u ki n h ng tr c p xã h i ................................................. 57
3.2.2 Ngu n kinh phí tr c p xã h i ................................................... 59
3.2.3 V n ng s tham gia công tác tr c p xã h i c a toàn c ng
ng ................................................................................................................. 60
3.2.4 M r ng m ng l i c s b o tr xã h i................................... 61
3.2.5 Phát tri n ngh công tác xã h i ................................................. 62
3.2.6 Các án, ch ng trình khác.................................................... 63
3.3 Ki n ngh ........................................................................................... 64
K T LU N ..................................................................................................... 66
DANH M C TÀI LI U THAM KH O........................................................ 68


1

PH N M
1. Lý do ch n

U

tài

Trong nh ng n m qua i cùng v i quá trình
kinh t th tr


ng theo

nh h

im i

ng xã h i ch ngh a.

tn

tn

c, xây d ng

c ta ã

nh ng thành qu l n v kinh t v n hóa xã h i. Tuy nhiên, n
n

c ch u h u qu n ng n c a chi n tranh, thiên tai th

thi t h i không nh v ng

i và tài s n, nh h

t

c


c ta v n là

ng xuyên x y ra gây

ng tr c ti p

n

i s ng

nhân dân và i u ki n phát tri n kinh t v n hoá xã h i. Song song theo ó,
m t trái c a n n kinh t th tr

ng: là s phân hóa giàu nghèo, ch y theo l i

s ng th c d ng, suy gi m v

o

nh ng nguyên nhân làm t ng

it

lang thang, ng
h i

c, l i s ng, th t nghi p.v.v
ng xã h i nh : ng

i tàn t t, tr em có hoàn c nh


n, ng

ng c u mang giúp

ng xã h i. Cùng v i s phát tri n c a xã h i, ho t

ó d n tr thành ho t

i

c bi t khó kh n, các t n n xã

Chính vì v y, ngay t xa x a ã có nh ng ho t

l n nhau trong c ng

i già cô

ang là

ng có t ch c h n. Chính sách tr c p xã h i

ng
n

c

ta hình thành ngay sau cách m ng tháng 8 n m 1945 v i m c ích tr giúp v
i s ng cho b ph n nhân dân có hoàn c nh


c bi t khó kh n. Sau nhi u

n m phát tri n chính sách tr c p xã h i ã tr thành n i dung quan tr ng
trong h th ng chính sách c a Nhà n
cho ng

i cao tu i, ng

it

ng thu c di n
tn

ng: th ch hóa chính sách (Lu t Ng

i khuy t t t và các v n b n h
c tr c p

tr c p xã h i không th thi u
c a

c bi t là chính sách tr c p xã h i

i tàn t t và tr em m côi. H th ng chính sách này

c hoàn thi n và phát tri n theo h
cao tu i, Lu t Ng

c.


ng d n d

i

i lu t) m r ng

i m i c ch t ch c th c hi n. B i th ,
c trong m c tiêu phát tri n kinh t xã h i

c.

Tuy nhiên, nh n th c v an sinh xã h i nói chung, tr c p xã h i nói
riêng ch a

y

. Nh n th c v tr c p xã h i v n ang n ng n các ho t


2
ng t thi n, lá lành ùm lá rách , ch a ph i s chia s trách nhi m xã h i
nh m áp ng nhu c u, quy n c a

it

ng và

m b o an toàn cho m i


thành viên trong xã h i khi g p r i ro. K t qu th c hi n chính sách b o tr xã
h i c a t nh B n Tre trong nh ng n m qua ã góp ph n nâng cao
nhân dân,

m b o công b ng xã h i, gi v ng n

i s ng

nh chính tr xã h i trên

a bàn t nh. Nh ng so v i òi h i th c t thì chính sách b o tr xã h i c a
t nh B n Tre còn nh ng h n ch nh t

nh. Ch

tr c p th p, c ch tài

chính ch a rõ ràng, thi u b máy t ch c th c hi n
h n ch này ã d n

nt l

v t ch t và tinh th n c a

it
it

ng th h

ng


ng b

các c p. Nh ng

ng chính sách th p,

i s ng

c tr c p xã h i v n khó kh n. M t

khác, c s v t ch t và trang thi t b c a các c s b o tr xã h i b xu ng c p
và còn thi u.

ng th i tính chuyên nghi p c a

i ng cán b , nhân viên

th c hi n công tác tr giúp xã h i còn nhi u h n ch .
Do ó, c n ph i nghiên c u
h p v i tình hình th c t và
it

ng th h

ng.

hoàn thi n chính sách tr c p xã h i phù

m b o nâng cao ch t l


ng tr c p và s l

ng

c bi t vi c hoàn thi n chính sách tr c p xã h i ph i

t trong b i c nh xây d ng h th ng an sinh xã h i hi n

i, áp ng òi h i

c a quá trình phát tri n kinh t xã h i và h i nh p qu c t . ây là m t v n
ph c t p, khó kh n

c

ng, Nhà n

c ta nói chung và t nh B n Tre nói

riêng r t quan tâm. Sau m t th i gian nghiên c u và làm vi c th c t , tôi
quy t
h i: Tr

nh ch n

tài: "Phân tích vi c th c hi n chính sách b o tr xã

ng h p t nh B n Tre"


làm

tài cho lu n v n c a mình, v i

mong mu n góp ph n vào công tác th c hi n giúp
thi t thòi trong xã h i; góp ph n n
t i t nh nhà.

các

it

ng y u th ,

nh chính tr và phát tri n kinh t xã h i


3
2. M c ích nghiên c u
2.1 M c tiêu chung
Phân tích và ánh giá th c tr ng vi c th c hi n chính sách tr c p xã
h i, t

ó

nh h

ng hoàn thi n vi c th c hi n chính sách tr c p xã h i t i

t nh B n Tre trong th i gian t i.

2.2 M c tiêu c th :
- Tìm hi u, phân tích nh ng v n

lý lu n v chính sách tr c p xã

h i.
- Phân tích và ánh giá th c tr ng vi c th c hi n chính sách tr c p xã
h i t i t nh B n Tre.
-

nh h

ng m t s gi i pháp nh m hoàn thi n chính sách tr c p xã

h i t i t nh B n Tre trong th i gian t i.
3.

it

ng, ph m vi nghiên c u

Lu n v n nghiên c u v n

lý lu n, th c ti n hình thành chính sách tr

c p xã h i và vi c th c hi n chính sách tr c p xã h i.
Ph m vi nghiên c u c a

tài t p trung phân tích, ánh giá th c tr ng


vi c th c hi n chính sách tr c p xã h i t i t nh B n Tre.
4. Câu h i nghiên c u:
1. Chính sách tr c p xã h i hi n nay có áp ng
sóc c a các

it

ng c n tr c p xã h i trên

c nhu c u ch m

a bàn t nh B n Tre nói riêng và

Vi t Nam nói chung hay không?
2. Gi i pháp nào

các

it

Tre nói riêng và Vi t Nam nói chung

ng tr c p xã h i trên
c th h

ng

y

a bàn t nh B n

các chính sách

tr c p xã h i, áp ng t t nhu c u sinh ho t và ch m sóc cho các
tr c p xã h i?

it

ng


4

KHUNG PHÂN TÍCH

PHÂN TÍCH VI C TH C HI N CHÍNH SÁCH B O TR
TR
NG H P T NH B N TRE

(2) Th c tr ng vi c th c
hi n chính sách tr giúp
xã h i

(1)Lý lu n chung

Chính sách c a Nhà
n c và h thông an
sinh xã h i

XÃ H I:


i t ng
tr c p xã
h i

Chính sách tr c p
xã h i

nh h

ánh giá

ng, gi i pháp

Gi i pháp
nh h ng
hoàn thi n

Ki n ngh

Vi c th c
hi n tr c p
xã h i

C s h
t ng và i u
ki n ch m
sóc, qu n lý


5


5. C s lý lu n:
- D a trên các v n b n quy

nh v chính sách tr giúp các

it

ng

b o tr xã h i.
- D a trên các s li u th c hi n chính sách tr giúp xã h i t i t nh B n
Tre.
6. Ph

ng pháp nghiên c u.

- Dùng ph
ti n

ng pháp phân tích, th ng kê mô t ; g n lý lu n v i th c

th c hi n m c tiêu nghiên c u
- S li u: S li u th c p

ng

Th

ra


c thu th p t s li u th ng kê c a S Lao

ng binh và Xã h i và các c quan liên quan.

7. K t c u lu n v n
Ngoài ph n m
thành 3 ch

u và k t lu n, n i dung c a lu n v n

ck tc u

ng:

Ch

ng 1: Nh ng v n

lý lu n v chính sách tr c p xã h i.

Ch

ng 2: Th c tr ng chính sách tr c p xã h i, nh ng thành công và

b t c p.
Ch

ng 3:


nh h

ng hoàn thi n chính sách tr c p xã h i trên

bàn t nh B n Tre trong th i gian t i.

a


6
CH
NH NG V N

NG 1

LÝ LU N V CHÍNH SÁCH TR

1.1 Chính sách c a Nhà n

C P XÃ H I

c và h th ng an sinh xã h i

Vi t

Nam
1.1.1 Quan ni m v chính sách c a Nhà n
Chính sách là m t trong nh ng công c , ph
n


c

tác

ng lên xã h i nh m

t

c
ng ti n qu n lý c a Nhà

c các m c tiêu qu n lý

ra. Nh ng

m c tiêu này bao g m s phát tri n toàn di n trên các l nh v c kinh t v n hóa
xã h i

môi tr

lu t pháp, các ch

ng. Chính sách

c c th hóa trong h th ng v n b n

ng trình phát tri n kinh t xã h i, các d án và các gi i

pháp, bi n pháp can thi p tr c ti p vào các nhóm
sách c a Nhà n

thu t mà nhà n

it

ng c th . Chính

c là t ng th các quan i m, chu n m c, bi n pháp, th
c s d ng

tác

ng lên xã h i nh m

t

c các m c

tiêu qu n lý xã h i c th nào ó m t cách t t nh t sau m t th i gian nh t
nh. Chính sách c a Nhà n

c khi ban hành và t ch c th c hi n c n ph i

c phân tích và ánh giá hi u qu .
Chính sách xã h i là m t b ph n quan tr ng trong chính sách c a
ng nh m

t

c m c tiêu phát tri n b n v ng, trong ó t o vi c làm,


gi m th t nghi p, xóa ói gi m nghèo, nâng cao ch t l
c

ng c h i và

t

ng ng

m b o bình

i có công, ng

ng ngu n l c, t ng

ng nam n , quan tâm thích áng

n các

i

i y u th , ch m sóc tr em và các nhóm xã h i

khác có vai trò r t quan tr ng.
1.1.2 H th ng an sinh xã h i
Vi c

Vi t Nam

nh ngh a an sinh xã h i ph thu c vào cách ti p c n c a m i t


ch c, h c gi nghiên c u ho c qu c gia. Trên th gi i có nhi u t ch c, h c
gi

ã

nh sau:

a ra

nh ngh a an sinh xã h i. Khái quát c th m t s khái ni m


7
Trong quy n sách An sinh xã h i t bác ái

n công b ng (n m

1971), J.M.Romanyshyn cho r ng: an sinh xã h i là s can thi p vào xã h i
v i m i quan tâm tr c ti p và c b n là s phát huy vai trò xã h i cho cá nhân
và cho toàn xã h i. Nói cách khác, an sinh xã h i là các bi n pháp, quá trình
liên quan
con ng

n vi c gi i quy t và phòng ng a các v n

xã h i tác

i, s phát tri n tài nguyên nhân l c và c i ti n ch t l


ng

n

ng cu c s ng.

Theo B.R. Compton trong quy n sách Nh p môn an sinh xã h i và
công tác xã h i (n m 1980) quan ni m: an sinh xã h i là m t thi t ch bao
g m các chính sách và lu t pháp
t ch c Nhà n

c th c thi b i các t ch c t nguy n hay

c nh m cung ng cho các cá nhân, gia ình, nhóm xã h i các

d ch v xã h i, ti n và quy n l i khác (y t , giáo d c, nhà ,
nh n

c t th tr

ng nh m m c ích ng n ng a, gi m nh hay óng góp

vào vi c gi i quy t các v n
nhóm, c ng

) do h không

xã h i, c i thi n tr c ti p cu c s ng cá nhân,

ng.


Ngân hàng phát tri n Châu Á (ADB) trong "Báo cáo xây d ng ch s an
sinh xã h i cho gi m nghèo (n m 2004) ã
h p các chính sách và ch
ch t d b t n th

ng trình

nh ngh a: an sinh xã h i là t p

c thi t k

ng b ng cách nâng cao hi u qu c a th tr

gi m b t kh n ng m c ph i r i ro c a con ng
h

gi m nghèo ói và tính

t b o v mình tr

ng lao

ng,

i và nâng cao kh n ng c a

c nh ng m i nguy hi m và gián o n hay m t thu

nh p. Khái ni m này c a Ngân hàng phát tri n châu Á (ADB) ti p c n theo

h

ng xây d ng các gi i pháp, bi n pháp, chính sách nh m can thi p, tác
ng và i u ch nh n n kinh t h
T ch c Lao

h i và

ng cho gi m nghèo c a các qu c gia.

ng qu c t (ILO) ã

a ra m t khái ni m v an sinh xã

c th c hi n khá r ng rãi. Khái ni m này là k t qu c a m t giai

o n l ch s lâu dài và d a trên c s công

c c a ILO t n m 1946: An

sinh xã h i là m t s b o v mà xã h i cung c p cho các thành viên c a mình
thông qua m t s bi n pháp

c áp d ng r ng rãi

ng

u v i nh ng



8
khó kh n, các cú s c v kinh t và xã h i là m t ho c suy gi m nghiêm tr ng
thu nh p ho c t vong. An sinh xã h i cung c p ch m sóc y t và tr giúp cho
các n n nhân là tr em .
n

c ta, thu t ng "An sinh xã h i"

c d ch t

nh ngh a "Social

Protection" (B o tr xã h i) c th : an sinh xã h i là s b o v c a xã h i

i

v i công dân thông qua các bi n pháp công c ng nh m giúp h kh c ph c
nh ng khó kh n v kinh t và xã h i do b ng ng ho c gi m thu nh p t
nh ng nguyên nhân khác nhau ( m au, thai s n, tai n n lao
nghi p, tàn t t, già cô

n, tr em m côi,

),

ng th i

ng, th t

m b o ch m sóc y


t và các kho n tr c p thi t y u.
M t s tác gi c ng góp ph n tìm hi u v v n

an sinh xã h i nh các

tác gi :
Tác gi Bùi Chí C

ng vi t: H th ng an sinh xã h i m r ng và phát

tri n theo ti n trình l ch s , nó ph thu c vào
thi t y u c a con ng
ng

i ta th

i và vào bi n

ng thái các nhu c u xã h i

i c c u kinh t xã h i. Ngày nay,

ng k ra m t s nh ng v n

ch ch t c a h th ng an sinh xã

h i nh : dân s và gia ình, ào t o ngh nghi p và công n vi c làm, thu
nh p và các c c u


m b o tiêu dùng c a dân c , giáo d c và ch m sóc s c

kh e, b o hi m và tr giúp xã h i, môi tr

ng.

Tác gi Hoàng Chí B o vi t: An sinh xã h i là s an toàn c a cu c
s ng con ng

i, t cá nhân

phát tri n con ng
con ng
ng

n c ng

ng, t o ti n

i và xã h i. An sinh xã h i là nh ng

i t n t i nh m t con ng

i, t c là nhân tính trong ho t

và

ng l c cho s

m b o xã h i cho


i và phát tri n các s c m nh b n ch t
ng, trong

i s ng hi n th c c a nó nh

m t ch th mang nhân cách. An sinh xã h i bao hàm trong nó c nh ng
b o v an ninh

con ng

i s ng, làm vi c, th c hi n

c nhu c u, l i ích

chính áng, h p lý c a mình trong quá trình phát tri n con ng
t xã h i nh ng

m b o v cu c s ng, nh ng b o v tr

m

i nh n

c

c nh ng r i ro, b t


9

tr c, nh ng tình hu ng b t th
quy n s ng và s th h

ng e d a ho c phá h y tr ng thái bình yên,

ng l i ích c a h .

Tác gi M c V n Ti n vi t: Theo ti ng Anh, an sinh xã h i th

ng

c g i là social security và khi d ch ra ti ng Vi t, ngoài an sinh xã h i thì
thu t ng này còn
an toàn xã h i,

c d ch là b o

m xã h i, b o tr xã h i, an ninh xã h i,

v i nh ng ý ngh a không t

chung nh t, social security là s
c s ng trong hòa bình,
c h c t p,

ng nhau. Theo ngh a

m b o th c hi n các quy n con ng

i,


c t do làm n, c trú, di chuy n, phát bi u

chính ki n trong khuôn kh pháp lu t
lu t,

ng

c b o v và bình

c có vi c làm, có nhà

c

ng tr

c pháp

m b o thu nh p

th a mãn nh ng nhu c u sinh s ng thi t y u khi b r i ro, tai n n, tu i già
Theo ngh a h p, social security là s

m b o thu nh p và m t s nh ng i u

ki n thi t y u khác cho cá nhân, gia ình và c ng
m t kh n ng lao
em m côi, ng

ng khi h b gi m ho c


ng ho c m t vi c làm cho nh ng ng

i tàn t t, ng

i nghèo ói và nh ng ng

i già cô

n, tr

i b thiên tai

ch

h a.
Có s khác nhau v ph

ng pháp ti p c n

nh ngh a an sinh xã h i

gi a các t ch c qu c t và các qu c gia. Nh n xét chung cho th y các khái
ni m

u n ng v gi i thích ng ngh a c a t và còn tr u t

là ph m vi

ng. i u


c bi t

nh ngh a r ng, g m nhi u l nh v c xã h i (B o hi m xã h i, B o

hi m y t , tr c p xã h i, c u tr xã h i c ng

ng, tr giúp m t vi c làm, th t

nghi p, tín d ng vi mô nh , quy n tr em và ph n ,

).

T ng h p các quan ni m trên và t th c ti n c a n

c ta có th

a ra

nh ngh a v h th ng an sinh xã h i nh sau: An sinh xã h i hay h th ng an
sinh xã h i là t p h p các gi i pháp, bi n pháp v m t xã h i
thi t k song song v i h th ng chính sách kinh t
kh n ng ng n ch n, phòng ng a và kh c ph c
s ng do các nguyên nhân khách quan và ch quan.

c Nhà n

c

b o v cho dân c có

c các khó kh n trong cu c


10
Nh v y, h th ng an sinh xã h i có

c i m sau:

An sinh xã h i là nh ng chính sách, h th ng lu t pháp c a Nhà n

c,

m t m t tr c ti p th c hi n các ch c n ng tr giúp và qu n lý xã h i trên
ph m vi qu c gia, m t khác t o môi tr
ho t

ng, b o

ng pháp lý

m s an sinh c a m i ng

An sinh xã h i là nh ng ho t
c ng
n

m i cá nhân, t ch c

i dân.


ng hàng ngày c a cá nhân, gia ình,

ng, các t ch c xã h i, t ch c t thi n, các t ch c kinh t , c a Nhà

c nh m phát tri n kinh t , phòng ng a r i ro, t ch c các d ch v y t ,

giáo d c.
n

c ta, h th ng an sinh xã h i ngày càng

nhi u nghiên c u

an sinh xã h i

và càng ngày càng sát sao các
th ng ã

m b o th c hi n

i m i theo h

it

c quan tâm và có

ng có l i cho

ng c n giúp


it

ng

. Các c u ph n c a h

c các ch c n ng c a h th ng. Tuy v y, h

th ng an sinh xã h i còn thi u tính th ng nh t và

ng b c v m c

bao

ph , th ch v n b n, các n i dung chính sách, h th ng d ch v cung c p. Do
ó, chúng ta c n có nh ng nghiên c u và hoàn thi n phù h p v i quá trình
phát tri n kinh t xã h i c a

tn

c trong th i gian t i.

1.2 Chính sách tr c p xã h i
1.2.1 Quan ni m,

c i m c a chính sách tr c p xã h i

1.2.1.1 Quan ni m chính sách tr c p xã h i
Trong cu c s ng, không ph i lúc nào con ng
l i, may m n mà ng

luôn b

e d a tr

c l i, vì nhi u nguyên nhân khác nhau mà con ng

c nh ng bi n c , r i ro, b t h nh,

tình hu ng nh v y, nhu c u kh c ph c khó kh n,
lên hòa nh p c ng
i tìm

n

giúp nhau v

i

Khi r i vào nh ng

m b o cu c s ng, v

ng tr thành c p thi t và mang tính nhân

ó, có th nh n th y, tr c p xã h i là bi n pháp t
mà con ng

i c ng g p nh ng thu n

ng tr c ng


n

o sâu s c. Do
ng

u tiên

t qua nh ng tình hu ng khó kh n.


11
ây là hình th c t

ng tr c ng

ng

n gi n, ph bi n và gi vai trò quan

tr ng trong h th ng an sinh xã h i c a m i qu c gia.
Nh n th c
các n

c

c ý ngh a và t m quan tr ng c a tr c p xã h i, h u h t

u t ch c th c hi n tr c p xã h i b ng cách xây d ng pháp lu t


và t ch c th c hi n phù h p v i các i u ki n kinh t , chính tr , xã h i,
phong t c, t p quán,

c a mình. Theo th ng kê c a ILO trong các tài li u v

an sinh xã h i, trong s 172 n
tr c p xã h i
n

u

c nh Pháp,

c thi t l p h th ng an sinh xã h i thì ch

c quan tâm th c hi n ngay t
c,

còn xác

nh tr c p xã h i cho nh ng ng

nh t chính là tr ng tâm và m c tiêu ch

i nghèo

o c a an sinh xã h i.

Vi t Nam, m c dù tr c p xã h i ã
trò quan tr ng c a Nhà n


u. Th m chí m t s

c nh ng cho

c th c hi n t r t lâu v i vai
n nay v n ch a có

nh ngh a

chính th c v tr c p xã h i trong các v n b n pháp lu t. Theo cách hi u
thông th

ng thì ó là s giúp

cho qua kh i c n nguy kh n hay giúp

cho qua kh i c n ng t nghèo . V ng ngh a, thì a s các nhà khoa h c cho
r ng c m t này g m hai nhóm t ghép là c u tr xã h i và tr giúp xã
h i .
Chính sách tr c p xã h i là m t b ph n c a chính sách an sinh xã h i
nh m tr giúp cho
do xã, ph

it

ng xã h i

c bi t khó kh n ang s ng


ng qu n lý, thông qua hình th c tr c p th

m t kho n ti n nh t
cu c s ng

nh

mua l

c ng

ng

ng xuyên hàng tháng

ng th c, th c ph m,

m b o duy trì

m c t i thi u.

Tóm l i, d a trên nh ng quan i m chung c a ILO và riêng
Nam, có th hi u: tr c p xã h i là s giúp

c a Nhà n

ng b ng nh ng bi n pháp và các hình th c khác nhau

Vi t


c, xã h i, c ng

i v i các

it

ng

vì nhi u nguyên nhân khác nhau b lâm vào c nh r i ro, b t h nh, nghèo ói,
d n

n không

kh n ng t lo li u

thân và gia ình, nh m giúp h tránh

c cho cu c s ng t i thi u c a b n
c m i e d a c a cu c s ng th

ng


12
nh t ho c giúp h v
c ng

t qua nh ng khó kh n, n

nh cu c s ng và hòa nh p


ng.
1.2.1.2

c i m chính sách tr c p xã h i

Chính sách tr c p xã h i là lo i ch

h tr c a Nhà n

nhóm dân c không có thu nh p, ang ph i s ng d

c cho các

i m c t i thi u (m c

nghèo), ph thu c vào m c tiêu phát tri n c a qu c gia nh m giúp cho các
t

ng t v

n lên thoát kh i khó kh n.

Chính sách tr c p xã h i là lo i tr c p th
th i gian khó kh n nh t

ng xuyên, trong kho ng

nh (khác v i các chính sách tr c p khác có th


th c hi n m t l n nh ch

b o hi m xã h i

n n lao

), không ph i là chính sách v nh vi n c

ng, tu t th

chính sách

ng,

i v i ng

Th i gian

i có công, hay l

c tr c p c a t ng

nh p và kh n ng ph c h i s c lao
Ch

i

it

i v i ng


i nh

ng h u, tr c p m t s c lao

ng.

ng c th ph thu c vào ngu n thu

ng.

tr c p xã h i khác v i các ch
i v i ng

i m t vi c làm, tai

ti n l

h u trí,

ch

chính sách

nó

c xác l p trên c s c a chính sách phân ph i l i theo quan i m tr

giúp m t ph n c a Nhà n


i có công, các ch

ng, ch

chính sách xã h i khác là

c và xã h i. Nhà n

c có i u ki n thì tr giúp

nhi u, không có i u ki n thì tr giúp m t ph n. Còn ti n l
trên c s quan h lao
l

ng h u d a s

ng và th tr

ng lao
iv i

ch

ng, l

i có công d a vào s

tn

c. Có s khác bi t v


ng h u và các ch

chính sách h tr xã h i khác c a Nhà n
Ch

tr c p xã h i t i c ng

ng (g o, thóc,

), ho c các chi phí

ng có th

ng)

ng

b n ch t c a chính sách nh ng vi c hình thành ch
vào m t b ng ti n l

cd a

ng (cung và c u lao

óng góp (s tham gia) ch

óng góp c a chính cá nhân và gia ình

ng


tr c p xã h i ph i d a
i v i ng

i có công, các

c.
c quy

i hi n v t t

ng

tiêu dùng hàng hóa công c ng c a

xã h i, không ph i t t c các chi phí chi tiêu

c tính c vào ch

tr c p


13
(m c hàng tháng ). Hi n t i m c tr c p không bao g m các chi phí y t , giáo
d c, v n hoá xã h i, i l i. Ph n chi phí c n chi tiêu này c a

it

ng xã h i


c th c hi n thông qua h th ng chính sách mi n gi m.
Vi c th c hi n ch
chính c a Nhà n

c,

tr c p xã h i thông qua h th ng c quan hành
c phân c p xu ng

n c p xã. H th ng theo dõi

giám sát, ánh giá và th c hi n chính sách do c quan Nhà n
C p xã có nhi m v l p danh sách
c p cho các

it

it

ng, cân

c th c hi n.

i ngân sách th c hi n tr

ng.

Vi c th c hi n ch

tr c p xã h i khác v i B o hi m xã h i là thi t


l p qu và h th ng t ch c chi tr c a qu ho c c ng khác v i các chính sách
ng

i có công là c p

phí c p t Trung

a ph

ng ch là c quan th c thi chính sách, còn kinh

ng. Có ngh a là khác nhau v c ch tài chính và th ch

t ch c th c hi n.
Các ngu n h tr khác t c ng
ng
c ng
có

i thân tr c ti p cho

it

ng, không ph i ch

ng thu c di n tr c p xã h i
tr c p. N u c ng

c cu c s ng thì nhà n


i m xã h i hóa các ho t

ng, các t ch c oàn th , h hàng,
c coi là h tr

ng ã h tr cho

c không c n tr c p.

ng

i u này th hi n quan

ng xã h i, ch có nh ng ng

cu c s ng và không có nh ng tr giúp khác t c ng

it

i không t lo
ng nhà n

c

c m i tr

c p.
1.2.2


it

1.2.2.1 V
it
it

ng c a chính sách tr c p xã h i
it

ng

ng tham gia vào quan h tr c p xã h i bao g m Nhà n

c, các

ng tr c p và các ch th khác nh t ch c, cá nhân khác trong ho t

ng chung mang tính nhân
it

o này. Trong ó:

ng tr c p xã h i là m i ng

i dân trong xã h i không phân bi t

v th và thành ph n xã h i khi g p ph i khó kh n, thi u th n, lâm n n, c
nh ,

ho c vì nhi u nguyên nhân khác nhau d n


n cu c s ng th

ng ngày


14
ho c lâu dài c a h b

e d a. D

i góc

kinh t thì ó là nh ng thành viên

có m c s ng th p h n m c s ng t i thi u c a xã h i ho c g p khó kh n, r i ro
c n có s nâng
y u th

v v t ch t. D

i góc

xã h i thì h thu c nhóm ng

trong xã h i, v i nh ng nguyên nhân khác nhau mà b r i vào v th

b t l i, thi t thòi, có ít c may trong cu c s ng nh ng
không


i

kh n ng t lo li u,

thân. Ngoài ra d

i góc

i bình th

ng và

m b o cho cu c s ng c a gia ình và b n

nhân

o, ó có th là nh ng

it

ng nghi n

hút, m i dâm, lang thang, xin n,
Nhà n
xác

nh

c v i t cách là m t ch th trong quan h tr c p xã h i, ã
c ngh a v c a mình và m i quan h h p tác gi a các c quan, t


ch c, cá nhân,

trong ho t

ng tr c p xã h i. Ho t

ngoài trách nhi m c a B Lao

ng

Th

ng tr c p xã h i,

ng binh và Xã h i còn là trách

nhi m c a các B , ban ngành khác nh B Y t , B Giáo d c và

ào t o,

và toàn th các thành viên xã h i,
1.2.2.2 Tiêu chí xác
Hi n t i
xã h i,

it

n


nh

i t

nh v các

nh

it

ng, ã d n

ng thu c di n tr c p xã h i không

làm rõ khái ni m

it

it
it

c tr c p.

ng tr giúp

c tr c p mà

nhi u t nh
i t


it

ng tr c p

nh và phân bi t gi a hai nhóm

it

ng này.

it

t xu t
ng tr c p xã h i

t xu t là m t b ph n

hay nhóm dân c do các nguyên nhân ch quan, khách quan g p tác
ph i ch u nh ng hoàn c nh khó kh n trong sinh ho t, lao
mà c n

n có s tr giúp c a c ng

cu c s ng nh nh ng ng

ng

ng xuyên và

ng tr c p xã h i


ng xã h i hay

n th c t

kh c ph c h n ch này c n ph i

ng tr c p xã h i th

t xu t, tiêu chí xác
-

it

ng tr c p xã h i. Tuy v y, trong quá trình th c hi n chính sách

không thu c di n tr c p l i
xã h i

ng tr c p xã h i

c ta có nhi u v n b n quy

có s nh m l n v tiêu chí xác
là

it

i bình th


ng, Nhà n
ng khác.

ng

ng và cu c s ng

c thì m i có th

mb o


15
Theo quy
ng

nh hi n hành

i cao tu i, ng

it

ng tr c p xã h i

i khuy t t t, ng

t xu t bao g m có:

i lang thang, xin n tr em


c bi t khó

kh n (tr em m côi, tr em khuy t t t, tr em lang thang ), ng

i b nhi m

HIV/AIDS.
-

it
i t

th

ng tr c p xã h i th

ng xuyên

ng b o tr xã h i c ng

ng xuyên là

ng hay

i t

ng tr c p xã h i

it


ng xã h i do các nguyên nhân ch quan, khách quan

g p nh ng hoàn c nh

c bi t khó kh n, không có ho c không còn kh n ng

lao

ng, không có ngu n thu nh p, không có ng

i u ki n
Nhà n

m b o ch m sóc

in

ng t a, hay ng

m c s ng t i thi u, c n

i có

n s tr giúp c a

c và xã h i.
Theo quy

g m nhi u nhóm


nh hi n hành, thì
it

it

ng, nhi u

ng thu c di n b o tr xã h i bao

tu i nh :

Tr em m côi c cha và m , tr em b b r i, m t ngu n nuôi d
tr em m côi cha ho c m nh ng ng
cha và m , ho c cha ho c m
tr i giam, không còn ng
ình nghèo ng

ng

i còn l i là m ho c cha m t tr em có

ang trong th i gian ch p hành hình ph t tù t i

i nuôi d

ng tr em nhi m HIV/AIDS thu c h gia

i ch a thành niên t

16


nd

i 18 tu i nh ng ang i

h c v n hóa, h c ngh , có hoàn c nh nh tr em nêu trên.
Ng

i cao tu i cô

n, thu c h gia ình nghèo ng

ho c ch ng nh ng già y u, không có con, cháu, ng
t a, thu c h gia ình nghèo ng

i cao tu i còn v

i thân thích

i t 80 tu i tr lên không có l

n

ng

ng h u

ho c tr c p b o hi m xã h i.
Ng


i khuy t t t n ng không có kh n ng lao

n ng t ph c v , thu c h gia ình nghèo. Ng
các lo i tâm th n phân li t, r i lo n tâm th n ã

ng ho c không có kh

i m c b nh tâm th n thu c
c c quan y t chuyên

khoa tâm th n ch a tr nhi u l n nh ng ch a thuyên gi m và có k t lu n b nh


16
mãn tính, s ng

c thân không n i n

nghèo. H gia ình có t 02 ng
Ng

ng t a ho c gia ình thu c di n h

i khuy t t t tr lên.

i b nhi m HIV/AIDS không còn kh n ng lao

ng, thu c h gia

ình nghèo.

Gia ình, cá nhân nh n nuôi d
Ng
tr

i

ng tr em m côi, tr em b b r i.

n thân thu c di n h nghèo, ang nuôi con nh d

ng h p con ang i h c v n hóa, h c ngh

c áp d ng

i 16 tu i
nd

i 18

tu i.
Trong quá trình th c hi n chính sách c n ph i phân bi t rõ
b o tr xã h i và

it

ng tr giúp xã h i, vi c phân bi t hai nhóm

giúp tránh b sót và nh m l n
t


ng tr c p xã h i

chí sau:

it

ng. Gi a

it

it

ng

it

ng

ng b o tr xã h i và

i

t xu t có nh ng i m gi ng, khác nhau theo các tiêu


17
Phân bi t

it


ng b o tr xã h i và

STT Tiêu chí phân bi t

01

D a vào hoàn
c nh c th

02

Kh n ng lao
ng

03

Thu nh p

04

Ng

i ch m sóc

it

ng tr giúp xã h i

i t ng tr c p xã
h i t xu t

Cùng là i t ng có hoàn c nh khó kh n nh :
ng i cao tu i cô n, ng i khuy t t t, tr em có
hoàn c nh c bi t khó kh n,
Hoàn c nh c bi t khó Hoàn c nh nh nh
kh n: khuy t t t n ng khuy t t t nh ; ng i
(m t s c lao
ng, m t cao tu i có ng i
kh n ng ph c v sinh ch m sóc, còn s c
ho t), ng i cao tu i cô kho ; tr em m côi
n (không có ng i cha ho c m ,
ch m sóc, nuôi d ng),
tr em m côi c cha và
m , ng i b nhi m HIV,
ng i làm m
n
thân,
Cùng g p khó kh n trong lao ng và sinh ho t
it

ng b o tr xã h i

Không có kh n ng lao Còn kh n ng lao
ng, không t ph c v
ng, ho c t ph c v
c mình trong sinh
c
ho t
Có ngu n thu nh p,
Không có thu nh p
ho c có l ng

u c n có ng i ch m sóc, nuôi d ng
Không có ng i ch m
sóc, nuôi d ng, ho c có
nh ng không có kh n ng
ch m sóc nuôi d ng

M c dù có s khác bi t v m c
và

it

gi a nhóm

Có ng i ch m sóc,
nuôi d ng

it

ng b o tr xã h i

ng tr giúp xã h i, nh ng s khác bi t này ch là t

ng

i, ph

thu c vào i u ki n kinh t , phong t c t p quán c a t ng

a ph


nh nh ng quy

t ng th i k .

nh v các chính sách tr giúp c a nhà n

c

ng c ng


18
1.2.3 N i dung chính sách tr c p xã h i
Ch

tr c p xã h i

c n c vào ph m vi
nh ng

i già cô

it

c xem xét d

ng s có ch

n không n i n


N u c n c vào tính n
c p th
th i,

i khuy t t t, tr em m côi,

tr c p

Theo quy

ng

t xu t thì có tính nh t

Trong ó ch
s ng cho

it

ng trong tr

và tr c p xã h i v tinh

ng t v n s c kh e, tâm lý, giáo d c,

nh c a pháp lu t hi n hành, ch

tr c p th

tr c p th


tr c p xã h i bao g m

ng xuyên và ch

ng xuyên g m tr c p nuôi d
ng

ng, còn ch

ch m sóc là ph n chi phí

ng h p

it

nh ch

t xu t.

c hi u là ph n chi phí

duy trì cu c
ch m sóc

ng không có kh n ng t ph c v và ng

th c tr c p phù h p v i t ng nhóm
C n c xác


tr c p

ng và tr c p ch m sóc.

tr c p nuôi d

thân ph c v . Vi c phân lo i này ch có ý ngh a
it

a ra m c h

i
i

ng và hình

ng.

tr c p xã h i là nhu c u sinh ho t, nhu c u

ch m sóc và b o v c a con ng

i. Trong ó nhu c u sinh ho t (tiêu dùng )

m b o m c t i thi u c n thi t duy trì cu c s ng sinh ho t hàng ngày,

nhu c u ch m sóc
ph i

tr c p th


tr c p s có tr c p xã h i v v t ch t v i
ng ti n sinh s ng,

hai n i dung chính là ch

c n

tr

c th c hi n m t l n v i các hình th c a d ng, linh ho t. Còn n u

th n b ng các ho t

ph i

i v i t ng nhóm c th

t xu t. Trong ó, ch

nh, lâu dài h n, còn ch

các kho n ti n tr c p, ph

t

ng t a, ng

tr c p


c n c vào hình th c c a ch

Ch

tr c p

khác nhau. N u

nh hay nh t th i c a tr c p thì s có ch

ng xuyên và ch

xuyên có tính n

i nhi u góc

n ng

c xác

nh

iv i

it

i khác ch m sóc (chi phí cho ng

ng không t ph c v


c

i ch m sóc ). Các chi phí này

c tính trên c s giá th c t c a các m t hàng tiêu dùng thi t y u.
òi h i c a quá trình xây d ng chính sách c n xác

m c tr c p nuôi d

nh khách quan

ng và m c tr c p ch m sóc cho t ng nhóm

it

ng

m t cách khách quan. V m t lý thuy t chúng ta th y r ng n u khi xây d ng


19
chính sách càng phân thành nhi u nhóm bao nhiêu thì

it

ng h

ng l i

c tính toán các m c càng khách quan h n.

Ngoài hai ch
ho t

tr c p th

ng tr c p xã h i còn

ng xuyên và

t xu t,

c th c hi n v i các ch

ph m vi r ng,
ng trình xóa ói

gi m nghèo, ch m sóc s c kh e toàn dân, ch m sóc tr em có hoàn c nh
bi t khó kh n, nh ng ng

c

i l m l m c t n n xã h i,

1.2.4 M c ích, ý ngh a và ph

ng pháp xác

nh m c tr c p xã

h i

1.2.4.1 M c ích tr c p xã h i
Chúng ta ph i hi u r ng, m c ích c a tr c p xã h i không nh m bù

p thu

nh p th

ng xuyên b gi m ho c b m t (tr c p b o hi m xã h i) hay

b o n

nh

i s ng, suy tôn công tr ng,

n n áp ngh a nh ng ng

công (tr c p u ãi xã h i) mà ch h tr , giúp

cho nh ng ng

tình tr ng th c s khó kh n, túng qu n, c n có s giúp
th v

t qua

c hoàn c nh hi n t i. Do v y, m c h

m
i có


i lâm vào

v v t ch t m i có
ng tr c p xã h i nhìn

chung là th p và linh ho t, ph thu c r t nhi u vào kh n ng tài chính c a
Nhà n

c, kh n ng huy

th c t c a

it

ng ngu n l c, nguyên nhân r i ro và tình tr ng

ng.

1.2.4.2 Ý ngh a tr c p xã h i
Ngay t khi ra
ã

i, an sinh xã h i nói chung và tr c p xã h i nói riêng

c ón nh n nh m t s

m b o cho cu c s ng và

i v i m t b ph n thành viên xã h i, b ph n ng

ph c p và
c ng

ng nh t

c bi t có ý ngh a

i y u th . Là s b o v

i v i m i thành viên xã h i trên c s s t

ng, chia s r i ro, tr c p xã h i là ho t

ng mang

ng tr

m tính nhân

o, có ý ngh a kinh t , chính tr , xã h i, pháp lu t.
D

i góc

kinh t , tr c p xã h i không vì m c ích kinh doanh, l i

nhu n nh ng l i có ý ngh a là công c phân ph i ti n b c, c a c i và d ch v
có l i cho các thành viên b t h nh c a xã h i, thu h p d n s chênh l ch m c



20
s ng, gi m b t b n cùng, nghèo ói.
bi n pháp thúc

khía c nh này, tr c p xã h i chính là

y phát tri n kinh t , ti n b xã h i. V i m i thành viên xã

h i nói chung và
ngh a trong vi c

it

ng tr c p nói riêng, tr c p xã h i

m b o s t n t i và t o c h i v

túng qu n v kinh t .

it

c bi t có ý

t qua nh ng khó kh n,

ng tr c p xã h i là nh ng ng

i có m c s ng

th p h n m c s ng t i thi u c a xã h i, các yêu c u t i thi u v kinh t nh

n, m c,
l

i

không

c

m b o. Trong tình c nh ó, tr c p xã h i chính là

kinh t cu i cùng v mi ng c m, manh áo hàng ngày cho

Không ch d ng l i ó, tr c p xã h i còn
it

ng t v

n lên

a

m b o và nâng cao

it

ng.

n nh ng c h i thu n l i
i s ng c a mình. Tuy nhiên,


c ng ph i nh n th c r ng tr c p xã h i không lo i tr

c nghèo ói, b t

h nh, r i ro,

y lùi nghèo túng,

nh ng ây là bi n pháp kinh t góp ph n

kh c ph c r i ro, thúc
D

i góc

y ti n b xã h i.

chính tr xã h i, tr c p xã h i

không ch là thái

c a Nhà n

c bi t có ý ngh a.

ây

c, là bi n pháp h tr tích c c c a xã h i


i

v i m i thành viên c a mình khi g p r i ro, khó kh n mà còn gi m thi u
nh ng b t n trong xã h i, góp ph n duy trì n

nh xã h i trong ó có n

nh v chính tr . S d , có ý ngh a xã h i và nhân v n sâu s c xu t phát t
ch n n t ng c a tr c p xã h i là s h p tác, t
thành viên xã h i tr

ng tr c ng

ng gi a các

c b t h nh, r i ro c a m i cá nhân.

Theo ó, nh ng khó kh n b t h nh này

c c c ng

chia mà không òi h i m t ngh a v nào v tài chính t phía
không có s phân bi t v

it

ng gánh vác, s
it

ng.


ây

ng h

ng c ng nh ch th th c hi n mà h n

th n a l i là y u t t o nên s hòa

ng gi a các thành viên xã h i không

phân bi t gi i tính, tôn giáo,
th c t

ng tr c ng

a v kinh t . Có th nói, tr c p xã h i là hình

ng ph bi n nh t, th hi n tính nhân v n sâu s c c a

m i cá nhân và có s c hút h p d n tr

c các giá tr nhân b n c a con ng

i.