cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập tõa án nhân dân sơ thẩm khu vực

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.04 MB, 72 trang )

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
----------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 37 (2011 – 2015)

Đề tài:
CƠ SỞ VÀ KIẾN NGHỊ CHO VIỆC THÀNH LẬP
TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ THẨM KHU VỰC

Giảng viên hƣớng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

ThS. ĐINH THANH PHƢƠNG

ĐOÀN THỊ YẾN LINH

Bộ môn: Luật hành chính

MSSV: 5117400
Lớp: Luật tƣ pháp 1 K37
Cần Thơ, 11/2014

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN
.............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày 24 tháng 11 năm 2014
Giảng viên hƣớng dẫn

Ths. Đinh Thanh Phƣơng

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN 1
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

Cần Thơ, ngày 24 tháng 11 năm 2014
Giảng viên phản biện 1

Ths. Huỳnh Thị Sinh Hiền

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN 2
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................

Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (2011)

BLTTDS

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003

BLTTHS

Cơ quan điều tra

CQĐT

Cơ quan thi hành án

CQTHA

Hội đồng nhân dân

HĐND

Luật tổ chức Hội đồng nhân dân -Ủy ban nhân dân năm 2003

LTCHDND-UBND

Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002

LTCTAND

Luật tố tụng hành chính năm 2010

LTTHC

Pháp lệnh Thẩm phán, Hội thẩm Tòa án nhân dân năm 2002 (2011) PLTPHTND
Pháp lệnh tổ chức Tòa án quân sự năm 2002

PLTCTAQS

Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực

TANDSTKV

Tòa án nhân dân

TAND

Ủy ban nhân dân

UBND

Viện kiểm sát nhân dân khu vực

VKSNDKV

Viện kiểm sát nhân dân

VKSND

Viện kiểm sát

VKS

MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU ....................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2
3. Phạm vi đề tài..............................................................................................................2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài ................................................................................2
5. Bố cục của đề tài .........................................................................................................2
CHƢƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TÕA ÁN NHÂN DÂN .................................4
1.1 ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN ....................................................4
1.1.1 Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử trong số các cơ quan nhà nƣớc .............4
1.1.2 Tòa án nhân dân thực hiện quyền tƣ pháp trong số các quyền lực nhà
nƣớc .............................................................................................................................. 4
1.2 CHỨC NĂNG CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN........................................................... 6
1.3 CƠ CẤU TỔ CHỨC CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN ................................................7
1.3.1 Cơ cấu tổ chức của hệ thống Tòa án nhân dân ...............................................7
1.3.2 Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân tối cao ...................................................7
1.3.3 Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân cấp tỉnh ................................................8
1.3.4 Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân cấp huyện ............................................8
1.4 THẨM QUYỀN CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN........................................................ 9
1.4.1 Thẩm quyền của Tòa án nhân dân tối cao .......................................................9
1.4.2 Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh ....................................................9
1.4.3 Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện ..............................................10
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ CHO VIỆC THÀNH LẬP TÕA ÁN SƠ THẨM KHU VỰC..12
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CHO VIỆC THÀNH LẬP TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ
THẨM KHU VỰC........................................................................................................12
2.1.1 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực là thực hiện nhiệm vụ Đảng
đã đề ra ....................................................................................................................... 12
2.1.1.1 Nhiệm vụ “tăng thẩm quyền xét xử cho Tòa án nhân dân cấp huyện” và “tổ

chức Tòa án theo cấp xét xử” ..................................................................................12
2.1.1.2 Nhiệm vụ tổ chức hệ thống Tòa án theo cấp xét xử, không phụ thuộc vào
đơn vị hành chính và tổ chức Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực ........................... 13
2.1.2 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực là kế thừa những thuận lợi
từ việc triển khai thực hiện nhiệm vụ Đảng đề ra của các cơ quan hữu quan ....16

2.1.3 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực là vận dụng kinh nghiệm tiến
bộ của các nƣớc về tổ chức Tòa án, tạo điều kiện hội nhập quốc tế .....................21
2.2 CƠ SỞ THỰC TIỄN CHO VIỆC THÀNH LẬP TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ
THẨM KHU VỰC........................................................................................................24
2.2.1 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực để khắc phục bất cập về đội
ngũ nhân sự và cơ sở vật chất của Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay nhằm
nâng cao chất lƣợng xét xử của cơ quan Tòa án ....................................................24
2.2.1.1 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực để khắc phục bất cập về đội
ngũ nhân sự của Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay nhằm nâng cao chất lượng
xét xử của cơ quan Tòa án ....................................................................................... 30
2.2.1.2 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực để khắc phục bất cập về cơ sở
vật chất của Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay nhằm nâng cao chất lượng xét
xử của cơ quan Tòa án ............................................................................................ 33
2.2.2 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực sẽ khắc phục bất cập về sự
độc lập của TAND cấp huyện hiện nay, tạo sự tin tƣởng từ phía ngƣời dân ......35
CHƢƠNG 3. KIẾN NGHỊ CHO VIỆC THÀNH LẬP TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ
THẨM KHU VỰC ...........................................................................................................43
3.1 KIẾN NGHỊ VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ, VỊ TRÍ, THẨM QUYỀN, TIÊU CHÍ
THÀNH LẬP, TÊN GỌI, CƠ SỞ VẬT CHẤT CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ
THẨM KHU VỰC........................................................................................................43
3.1.1 Kiến nghị về địa vị pháp lý, vị trí của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực .43
3.1.2 Kiến nghị về thẩm quyền của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực ..............43
3.1.3 Kiến nghị về tiêu chí thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực............43

3.1.4 Kiến nghị về tên gọi cụ thể của các Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực .....44
3.1.5 Kiến nghị về cơ sở vật chất của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực ...........45
3.1.5.1 Kiến nghị về trụ sở của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực ........................ 45
3.1.5.2 Kiến nghị về phương tiện làm việc, kinh phí hoạt động của Tòa án nhân
dân sơ thẩm khu vực ................................................................................................ 47
3.2 KIẾN NGHỊ CHO CƠ CẤU TỔ CHỨC CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ
THẨM KHU VỰC........................................................................................................47
3.2.1 Kiến nghị về cơ cấu bộ máy của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực ..........47
3.2.1.1 Kiến nghị về các Tòa chuyên trách của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
.................................................................................................................................47
3.2.1.2 Kiến nghị bộ máy giúp việc của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực ...........49

3.2.2 Kiến nghị về cơ cấu nhân sự của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực .........49
3.2.2.1 Kiến nghị về Chánh án, Phó Chánh án Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực 49
3.2.2.2 Kiến nghị về Chánh tòa, phó Chánh tòa chuyên trách trong Tòa án nhân
dân sơ thẩm khu vực ................................................................................................ 50
3.2.2.3 Kiến nghị về Thẩm phán Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực ...................... 50
3.2.2.4 Kiến nghị về Hội thẩm nhân dân Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực ..........50
3.2.2.5 Kiến nghị về Thư ký, Thẩm tra viên của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
.................................................................................................................................51
3.3 KIẾN NGHỊ ĐỂ ĐẢM BẢO SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG VÀ SỰ GIÁM SÁT
CỦA HỘI ĐỒNG NHÂN DÂN ĐỐI VỚI TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ THẨM KHU
VỰC ............................................................................................................................... 51
3.3.1 Kiến nghị để đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng đối với Tòa án nhân dân sơ
thẩm khu vực .............................................................................................................51
3.3.2 Kiến nghị để đảm bảo sự giám sát của Hội đồng nhân dân đối với Tòa án
nhân dân sơ thẩm khu vực ....................................................................................... 52
3.4 KIẾN NGHỊ VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ THẨM
KHU VỰC VỚI TÕA ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO, TÕA ÁN NHÂN DÂN CẤP

CAO, TÕA ÁN NHÂN DÂN CẤP TỈNH ...................................................................53
3.4.1 Kiến nghị về mối quan hệ giữa Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực với Tòa
án nhân dân tối cao ...................................................................................................53
3.4.2 Kiến nghị về mối quan hệ giữa Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực với Tòa
án nhân dân cấp cao ..................................................................................................53
3.4.3 Kiến nghị về mối quan hệ giữa Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực với Tòa
án nhân dân cấp tỉnh ................................................................................................ 54
3.5 KIẾN NGHỊ CHO MỐI QUAN HỆ GIỮA TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ THẨM
KHU VỰC VỚI VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN KHU VỰC, CƠ QUAN ĐIỀU
TRA, CƠ QUAN THI HÀNH ÁN ...............................................................................54
3.5.1 Kiến nghị cho mối quan hệ giữa Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực với
Viện kiểm sát nhân dân khu vực .............................................................................54
3.5.2 Kiến nghị cho mối quan hệ giữa Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực với Cơ
quan điều tra, Cơ quan thi hành án ........................................................................55
3.6 KIẾN NGHỊ CHO NHỮNG KHÓ KHĂN TRONG VIỆC ĐI LẠI TỪ PHÍA
NGƢỜI DÂN VÀ NHÂN SỰ TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ THẨM KHU VỰC ........55
3.6.1 Kiến nghị cho những khó khăn trong việc đi lại từ phía ngƣời dân ...........55

3.6.2 Kiến nghị cho những khó khăn trong việc đi lại từ phía nhân sự Tòa án
nhân dân sơ thẩm khu vực ....................................................................................... 56
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 57
TÀI LIỆU THAM KHẢO

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cho đến hiện nay, nước ta vẫn đang tổ chức hệ thống Tòa án nhân dân theo đơn vị

hành chính lãnh thổ. Chính việc tổ chức này đã gây ra nhiều bất cập liên quan đến tổ
chức và hoạt động cũng như vấn đề về sự độc lập của Tòa án nhân dân cấp huyện. Các
vấn đề nổi cộm lên là do số lượng các Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay là rất lớn,
phân bố dàn trải trong khi số lượng các vụ án, vụ việc mỗi Tòa giải quyết hằng năm là
không giống nhau dẫn đến có Tòa thì thiếu, có Tòa thì thừa đội ngũ nhân sự, cơ sở vật
chất, không thể tập trung đầu tư nguồn lực để xét xử, giải quyết 80% vụ việc thuộc thẩm
quyền xét xử của Tòa án nhân dân. Ngoài ra, việc tổ chức Tòa án nhân dân theo đơn vị
hành chính lãnh thổ còn gây ra bất cập ảnh hưởng đến tính độc lập của Tòa án nhân dân
cấp huyện. Trong khi đó, tính độc lập chính lại là đặc thù hoạt động của hệ thống Tòa án
nhân dân. Chính những nguyên nhân này dẫn đến Tòa án nhân dân cấp huyện không thể
hoàn thành tốt nhiệm vụ hiến định, chưa thực sự tạo được lòng tin ở người dân. Với địa
vị pháp lý là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp quốc gia, Tòa án nhân dân phải đổi
mới tổ chức và hoạt động mới có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ cao cả mà hiến định là bảo
vệ công lý, quyền con người, bảo vệ quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi
ích của Nhà nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Nhận thấy được những bất cập, tồn tại này, Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo
thực hiện các nhiệm vụ để đổi mới tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân cấp huyện.
Trong các nhiệm vụ đó, nhiệm vụ quan trọng nhất là “tổ chức hệ thống Tòa án theo cấp
xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính” cùng với việc “thành lập Tòa án nhân
dân sơ thẩm khu vực ở một hoặc một số đơn vị hành chính cấp huyện trong cùng một
tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương” mà Nghị quyết số 49/NQ-TW của Bộ Chính trị
ngày 02/6/2005 về “Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020” và Kết luận số 79KL/TW về đề án “Đổi mới tổ chức và hoạt động của Toà án, Viện kiểm sát và Cơ quan
điều tra” ngày 28/7/2010 Bộ Chính trị đã đề ra. Liền sau các nhiệm vụ trên, các cơ quan
hữu quan đã có rất nhiều hoạt động tích cực cho việc triển khai và tạo được rất nhiều
thuận lợi cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực sau này. Ngoài ra, tổ chức
hệ thống Tòa án theo thẩm quyền, không trùng với đơn vị hành chính lãnh thổ mà Tòa án
cấp thấp nhất có thẩm quyền xét xử sơ thẩm hầu hết các vụ việc thuộc thẩm quyền của hệ
thống Tòa án đang là xu hướng chung của thế giới, tạo điều kiện để nước ta chủ động hội
nhập quốc tế. Người viết nêu ra những cơ sở trên để tiến tới thành lập Tòa án nhân dân sơ
thẩm khu vực. Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực được thành lập sẽ khắc phục những hạn

chế của Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay, đồng thời tạo được sự hợp lý, khoa học,
hiện đại để Tòa án nhân dân nâng cao năng lực xét xử, đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ
GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 1

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
ngày càng cao của xã hội, để hệ thống Tòa án nhân dân thực sự trong sạch, vững mạnh,
tạo tiền đề đề hoàn thiện toàn bộ hệ thống các cwo quan tư pháp. Nhận thấy được những
điều quan trọng và thiết yếu này, người viết chọn đề tài “Cơ sở và kiến nghị cho việc
thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực” làm luận văn tốt nghiệp cho mình.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Thông qua đề tài, người viết làm rõ những nhiệm vụ mà Đảng đề ra để tiến tới đổi
mới tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân, làm rõ những thuận lợi trong việc triển
khai thực hiện việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực của các cơ quan hữu
quan. Người viết còn tìm hiểu những cách thức tổ chức hệ thống Tòa án tiến bộ của các
nước trên thế giới để Việt Nam nghiên cứu áp dụng. Khi Tòa án nhân dân sơ thẩm khu
vực, Tòa án này sẽ khắc phục về những bất cập, hạn chế của Tòa án nhân dân cấp huyện
hiện nay góp phần rất lớn trong việc tạo nên một hệ thống Tòa án nhân dân trong sạch,
vững mạnh. Đồng thời, để tiến tới thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực trên thực
tế, người viết còn đưa ra những kiến nghị giải quyết một số vấn đề trong việc thành lập
Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực.
3. Phạm vi đề tài
Khi viết đề tài, người viết gặp rất nhiều khó khăn trong việc tiếp cận tài liệu nên
người viết chủ yếu tập trung phân tích những bất cập và hạn chế trong tổ chức và hoạt
động của Tòa án nhân dân cấp huyện hiện nay. Với năng lực hạn chế, dưới góc nhìn của
mình, người viết chỉ đưa ra một số kiến nghị tổng quan để tiến tới thành lập Tòa án

nhân dân sơ thẩm khu vực.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài
Vì đề tài người viết chọn chủ yếu hướng đến tính thực tế, không thiên về lý luận
nên người viết chủ yếu sử dụng những phương pháp về tổng hợp, thống kê, phân tích,
liên hệ để trao đổi với các lãnh đạo Tòa án nhân dân để bổ sung kiến thức, qua đó,
người viết nêu quan điểm, triển khai để làm rõ và kiến nghị cho những vấn đề phát
sinh.
5. Bố cục của đề tài
Ngoài lời nói đầu, danh mục các chữ viết tắt, mục lục, kết luận, danh mục tài liệu
tham khảo thì luận văn còn có ba chương:
Chương1: Khái quát chung về Tòa án nhân dân
Ở Chương này người viết trình bày và phân tích những quy định của Hiến pháp và pháp
luật để cung cấp và giải thích những cơ sở pháp lý về địa vị pháp lý, chức năng, tổ chức, thẩm
quyền của Tòa án nhân dân. Chương này tạo cơ sở pháp lý (người viết chú trọng phân tích về
những quy định liên quan đến Tòa án nhân dân cấp huyện) để người viết tiến hành cụ thể hóa
GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 2

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
những hạn chế của pháp luật vào những bất cập trong thực tiễn tại Chương 2.
Chương 2: Cơ sở cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
Ở Chương này người viết đưa ra tất cả những cơ sở (những lý do) để tiến đến thành lập
Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực. Bởi vì, chính việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu
vực sẽ khắc phục được những hạn chế, bất cập nhiều năm nay trong tổ chức và hoạt động của
Tòa án nhân dân cấp huyện.
Chương3:Kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực

Ở Chương này, người viết kiến nghị một cách tổng quan nhất những vấn đề liên quan
đến việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực trên thực tế.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 3

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực

CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TÕA ÁN NHÂN DÂN
1.1 ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN
Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 được thông qua
ngày 28/11/2013, có hiệu lực ngày 01/01/2014 đã hiến định một điểm mới rất quan trọng
chưa từng có trong lịch sử lập hiến, tại Điều 102 hiến định “TAND là cơ quan xét xử của
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp." So với các bản
Hiến pháp trước, Hiến pháp năm 2013 ngoài việc hiến định TAND là cơ quan xét xử
trong số các cơ quan nhà nước còn hiến định một điểm rất mới - TAND thực hiện quyền
tư pháp trong số các quyền lực nhà nước. Người viết khẳng định rằng, Hiến pháp mới đã
nâng vị trí của TAND lên một cách rõ rệt.
1.1.1 Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử trong số các cơ quan nhà nƣớc
Bộ máy nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gồm bốn hệ thống cơ quan
nhà nước là cơ quan quyền lực nhà nước, cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan xét xử, cơ
quan kiểm sát.1 Các cơ quan quyền lực nhà nước bao gồm Quốc hội và HĐND các cấp.
Các cơ quan quản lý nhà nước gồm Chính phủ và các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan
thuộc Chính phủ; UBND các cấp và các sở, phòng, ban. Các cơ quan xét xử bao gồm
TAND tối cao và các Tòa án khác do luật định. Các cơ quan kiểm sát bao gồm VKSND

tối cao và các VKS khác do luật định.
Điểm qua các bản Hiến pháp 1959, 1980, 1992 (2001) người viết thấy rằng hiến
định một cách trực tiếp là TAND tối cao, các TAND địa phương, các Toà án quân sự…
là những cơ quan xét xử của nhà nước đương thời.2 Điều 102 Hiến pháp hiện hành tiếp
tục hiến định “TAND là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.
Như vậy, TAND chính là cơ quan xét xử trong số các cơ quan nhà nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam.
1.1.2 Tòa án nhân dân thực hiện quyền tƣ pháp trong số các quyền lực
nhà nƣớc
Nhìn nhận lại lịch sử người viết thấy rằng, từ Hiến pháp năm 1980 đến nay, nước ta
tổ chức quyền lực nhà nước theo nguyên tắc tập quyền xã hội chủ nghĩa chứ không tổ
1

Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Lý luận nhà nước và pháp luật, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2009,

tr.273.
2

Hiến pháp 1959, Điều 97; Hiến pháp 1980, Điều 128; Hiến pháp năm 1992, Điều 127.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 4

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
chức theo nguyên tắc tam quyền phân lập. Tuy nhiên có thể nói rằng, pháp luật của nước
ta đã tiếp thu nhiều yếu tố hợp lý của thuyết tam quyền, đó là cách gọi tên các quyền lập

pháp, hành pháp, tư pháp. Thực tế, trong Hiến pháp năm 1992 đã quy định quyền lực nhà
nước được cấu thành từ ba quyền này.Tuy nhiên, nội dung Hiến pháp lại chưa quy định
cụ thể cơ quan nào là thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. Mặc dù, Quốc hội
đã được xác định là cơ quan có quyền lập pháp nhưng cơ quan nào là cơ quan có quyền
hành pháp và cơ quan nào là cơ quan có quyền tư pháp, Hiến pháp lại chưa xác định rõ
mà mới chỉ ra Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất và Tòa án là cơ quan
xét xử.3
Lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến, Hiến pháp năm 2013 đã giải quyết được vấn đề
này. Hiến pháp xác định rõ các cơ quan thực hiện quyền lực nhà nước: Quốc hội thực
hiện quyền lập pháp (Điều 69), Chính phủ thực hiện quyền hành pháp (Điều 94) và
TAND thực hiện quyền tư pháp (Điều 102). Điểm mới này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
bởi vì xã hội càng phát triển, thực hiện công việc có sự chuyên môn hóa cao thì hiệu quả
càng cao. Tuy nhiên, các cơ quan thực hiện ba quyền lực này không tách biệt nhau mà có
sự thống nhất, phân công, phối hợp, kiểm soát lẫn nhau.4 Có như vậy, các cơ quan mới
hoàn thiện và phát huy tối đa quyền lực trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa để
xây dựng và phát triển đất nước.Như vậy, TAND mang địa vị pháp lý mới là thực hiện
một trong ba quyền lực Nhà nước - quyền tư pháp.
Trong thời gian qua, TAND tối cao bị xem như là một “Bộ”, TAND cấp tỉnh bị xem
như là một “Sở”, TAND cấp huyện bị xem như là một “Phòng” của UBND cấp tỉnh,
huyện, Thẩm phán chỉ là một dạng công chức hành chính nên TAND không được đảm
bảo các yếu tố để hoạt động hiệu quả. Với địa vị pháp lý là cơ quan thực hiện quyền tư
pháp quốc gia, TAND sẽ được đặt đúng vị trí là một thiết chế riêng biệt trong bộ máy nhà
nước thực hiện một trong ba loại quyền lực nhà nước, chứ không phải là “Bộ”, “Sở”,
“Phòng” như trên. Chính việc nhận thức đúng đắn địa vị pháp lý này, TAND sẽ được
đảm bảo đầy đủ các yếu tố đặc thù về tổ chức, bộ máy, trụ sở, kinh phí hoạt động, chế độ
tiền lương, chế độ đãi ngộ cho Thẩm phán…để hoạt động hiệu quả mà hoàn thành tốt
nhiệm vụ hiến định.
Người viết thấy rằng, Hiến pháp mới đã có sự thừa nhận về quyền tư pháp của Tòa
án tương tự như các nước đang phát triển, điều này thể hiện đúng bản chất của Tòa án.
Đây là điểm rất sáng của Hiến pháp mới năm 2013.

3

Hiến pháp năm 1992 (2001), Điều 83, 109, 127.

4

Hiến pháp năm 2013, Điều 2, khoản 3.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 5

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực

1.2 CHỨC NĂNG CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN
LTCTAND hiện hành tại Điều 1 quy định cụ thể nhiệm vụ của TAND đó là bảo vệ
pháp chế xã hội chủ nghĩa; bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của nhân
dân; bảo vệ tài sản của Nhà nước, của tập thể; bảo vệ tính mạng, tài sản, tự do, danh dự
và nhân phẩm của công dân; bằng hoạt động của mình, Toà án góp phần giáo dục công
dân trung thành với Tổ quốc, chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật, tôn trọng những quy tắc
của cuộc sống xã hội, ý thức đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, các vi phạm pháp
luật khác. Tại Điều 10 Hiến pháp năm 2013 trao cho TAND có nhiệm vụ bảo vệ công lý,
quyền con người, bảo vệ quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, lợi ích của Nhà
nước, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Người viết thấy rằng, những
nhiệm vụ mà Hiến pháp và pháp luật trao cho TAND là những nhiệm vụ cao cả. TAND
được giao nhiều nhiệm vụ và những nhiệm vụ này gắn bó mật thiết với sự trường tồn và

phát triển của đất nước cũng như gắn liền với quyền và lợi ích hợp pháp của con người,
của công dân trong Nhà nước.
Để hoàn thành nhiệm vụ mà Hiến pháp và pháp luật giao phó thì Tòa án (cụ thể là
các cá nhân có thẩm quyền trong Tòa án) phải thực hiện nhiều hoạt động khác nhau. Hiện
nay, Tòa án đang thực hiện các hoạt động như hoạt động xét xử, hoạt động giải quyết
khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của Tòa án, hoạt động phổ biến pháp luật đến với
cộng đồng, hoạt động giám sát của Tòa án với các cơ quan khác trong bộ máy nhà
nước… Bên cạnh đó, là một cơ quan nhà nước với cơ cấu tổ chức của mình Tòa án còn
thực hiện hoạt động quản lý nhân sự, ngân sách, cơ sở vật chất… Tuy nhiên, xác định
chức năng của Tòa án là xác định hoạt động chủ yếu của cơ quan này – đó là chức năng
xét xử.5
Xét xử là chức năng không thể thiếu mà Nhà nước đã trao cho Tòa án. Sự tồn tại và
phát triển của Nhà nước gắn liền với chức năng xét xử của Tòa án. Xã hội càng phát
triển, chức năng xét xử của Tòa án càng trở nên quan trọng. Theo Báo cáo của TAND tối
cao, những năm gần đây, số lượng các vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án liên
tục tăng mạnh, trung bình mỗi năm tăng khoảng 15%, riêng năm 2012 (số liệu tính từ 0110-2011 đến 30-9-2012), tổng số các loại vụ án mà Tòa án các cấp thụ lý, xét xử là
332.868 vụ tăng 33.559 vụ so với năm 2011 do tình hình tội phạm phức tạp và mức độ
nguy hiểm cao hơn, số lượng án dân sự, kinh doanh, thương mại tăng đáng kể và phức
tạp hơn… 6 Qua thực tiễn xét xử của TAND, người viết thấy rằng TAND đã góp phần
5

Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình luật Hiến pháp Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2005, tr.500.

6

Báo cáo Số: 78/BC-TA năm 2013 về Tổng kết thi hành Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002, Pháp lệnh Thẩm

phán – Hội thẩm nhân dân năm 2002, Pháp lệnh tổ chức Tòa án quân sự năm 2002.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 6

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
hiệu quả trong việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trong phạm vi cả
nước cũng như ở từng địa phương, tạo môi trường ổn định cho sự phát triển kinh tế - xã
hội của đất nước, thực sự là chỗ dựa của Nhân dân trong việc bảo vệ công lý, bảo vệ các
quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân, bảo vệ quyền con người, đấu tranh
có hiệu quả với các loại tội phạm và vi phạm pháp luật khác.
1.3 CƠ CẤU TỔ CHỨC CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN
1.3.1 Cơ cấu tổ chức của hệ thống Tòa án nhân dân
Theo quy định tại Điều thứ 63, Hiến pháp năm 1946 thì hệ thống TAND nước ta
được tổ chức theo thẩm quyền xét xử gồm Tòa án tối cao, các Tòa án phúc thẩm, Tòa án
đệ nhị và sơ cấp.
Theo quy định tại Điều 97 Hiến pháp 1959, Điều 128 Hiến pháp năm 1980 thì hệ
thống TAND gồm: TAND tối cao, các TAND địa phương, các Tòa án quân sự, các Tòa
án khác do Quốc hội thành lập. Theo LTCTAND năm 1960, hệ thống TAND gồm TAND
tối cao; các TAND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; các TAND huyện, thị xã, thành
phố trực thuộc tỉnh, các TAND ở các khu tự trị, các Tòa án quân sự.7
Cụ thể hóa Hiến pháp năm 1992 (2001), Điều 2 LTCTAND năm 2002 quy định hệ
thống TAND gồm TAND tối cao; các TAND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
(TAND cấp tỉnh); các TAND huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh (TAND cấp
huyện); các Toà án quân sự được tổ chức theo ba cấp không phụ thuộc vào đơn vị hành
chính, bao gồm: Toà án quân sự khu vực, Toà án quân sự cấp quân khu và Toà án quân
sự Trung ương;8 trong tình hình đặc biệt, Quốc hội có thể quyết định thành lập Toà án
đặc biệt (trong phạm vi luận văn người viết chủ yếu đề cập đến TAND tối cao, TAND
cấp tỉnh, TAND cấp huyện). Như vậy, hệ thống TAND của nước ta từ năm 1960 cho đến

nay được tổ chức theo đơn vị hành chính lãnh thổ gồm TAND tối cao, TAND cấp tỉnh và
TAND cấp huyện.
Hiến pháp mới năm 2013 hiến định việc tổ chức hệ thống TAND theo hướng mở tại
khoản 2 Điều 102 là “TAND gồm TAND tối cao và các Tòa án khác do luật định”.
1.3.2 Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân tối cao
Theo Điều 18 LTCTAND hiện hành cơ cấu tổ chức TAND tối cao gồm có:
Cơ cấu bộ máy gồm Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao; Toà án quân sự trung
ương, Toà hình sự, Toà dân sự, Toà kinh tế, Toà lao động, Toà hành chính và các Toà
phúc thẩm TAND tối cao; trong trường hợp cần thiết, Uỷ ban thường vụ Quốc hội quyết
định thành lập các Toà chuyên trách khác theo đề nghị của Chánh án TAND tối cao; Bộ
7

Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 1960, Điều 2.

8

Pháp lệnh tổ chức Tòa án quân sự năm 2002, Điều 2.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 7

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
máy giúp việc (hiện tại có 12 đơn vị, bao gồm Văn phòng, Vụ Thống kê - Tổng hợp, Ban
Thư ký, Ban Thanh tra, Vụ Tổ chức - Cán bộ, Vụ Kế hoạch - Tài chính, Vụ Thi đua - Khen
thưởng, Vụ Hợp tác quốc tế, Viện khoa học xét xử, Báo công lý, Tạp chí TAND và Trường
cán bộ Toà án).9

Cơ cấu nhân sự gồm Chánh án, các Phó Chánh án, Thẩm phán, Thư ký Toà án.
1.3.3 Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân cấp tỉnh
Theo Điều 27 LTCTAND hiện hành cơ cấu tổ chức TAND cấp tỉnh gồm:
Cơ cấu bộ máy gồm Uỷ ban Thẩm phán; các Tòa chuyên trách gồm Toà hình sự,
Toà dân sự, Toà kinh tế, Toà lao động, Toà hành chính; trong trường hợp cần thiết Uỷ
ban thường vụ Quốc hội quyết định thành lập các Toà chuyên trách khác theo đề nghị của
Chánh án TAND tối cao; Bộ máy giúp việc (hiện tại có 3 đơn vị, bao gồm Văn phòng,
Phòng giám đốc - kiểm tra và Phòng Tổ chức - Cán bộ).10
Cơ cấu nhân sự gồm Chánh án, các Phó Chánh án, Chánh tòa, các Phó Chánh tòa
chuyên trách, Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân, Thư ký Toà án.
1.3.4 Cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân cấp huyện
Theo Điều 32 LTCTAND hiện hành, cơ cấu tổ chức của TAND cấp huyện gồm cơ
cấu bộ máy và cơ cấu nhân sự.
Cơ cấu bộ máy của TAND cấp huyện được tổ chức rất đơn giản, không có các Tòa
án chuyên trách. TAND cấp huyện có bộ máy giúp việc. 11 Bộ máy giúp việc của TAND
cấp huyện là Văn phòng TAND cấp huyện do Phó Chánh án TAND cấp huyện phụ
trách.12
Ngoài ra, trong cơ cấu nhân sự của các TAND còn có đội ngũ Thẩm tra viên được
tổ chức theo Quyết định Số: 788-TCCP-VC ngày 8/10/1993 của Bộ trưởng, Trưởng ban
tổ chức – cán bộ Chính phủ về việc Ban hành tiêu chuẩn nghiệp vụ các ngạch công chức
Thẩm tra viên ngành Tòa án.

9

Quyết định Số: 16/2003/TCCB Quy định về bộ máy giúp việc của Tòa án nhân dân tối cao, Điều 1.

Trang thông tin điện tử Tòa án nhân dân tối cao, Bộ máy giúp việc Tòa án nhân dân tối cao,
[Ngày truy cập 19-9-2014].
10

Quyết định Số: 17/2003/TCCB Quy định về bộ máy giúp việc của Tòa án nhân dân địa phương, Điều 1.

11

Luật tổ chức Tòa án nhân dân năm 2002, Điều 32.

12

Quyết định Số: 17/2003/TCCB Quy định về bộ máy giúp việc của Tòa án nhân dân địa phương, Điều 2.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 8

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực

1.4 THẨM QUYỀN CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN
Theo quy định của pháp luật tố tụng, TAND cấp huyện có thẩm quyền xét xử sơ
thẩm, các TAND cấp tỉnh, TAND tối cao đều có thẩm quyền xét xử hỗn hợp.
1.4.1 Thẩm quyền của Tòa án nhân dân tối cao
TAND tối cao có thẩm quyền xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm
những mà bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị theo quy định của
pháp luật tố tụng; phúc thẩm những vụ án mà bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu
lực pháp luật của TAND cấp tỉnh bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của pháp luật
tố tụng.
1.4.2 Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh
Theo quy định của pháp luật, TAND cấp tỉnh có các thẩm quyền sau:

- Xét xử, giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những vụ án theo quy định của pháp luật tố
tụng: đó là những vụ án hình sự không thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện hoặc
những vụ án thuộc thẩm quyền của TAND cấp huyện mà TAND cấp tỉnh lấy lên để giải
quyết khi cần thiết;13 những tranh chấp, yêu cầu về dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh
doanh thương mại, lao động, trừ những tranh chấp hoặc yêu cầu thuộc thẩm quyền giải
quyết của TAND cấp huyện, những tranh chấp yêu cầu trên có đương sự hoặc tài sản ở
nước ngoài hoặc cần phải ủy thác tư pháp cho các cơ quan Lãnh sự của Việt Nam ở nước
ngoài, cho Tòa án nước ngoài;14 những khiếu kiện hành chính theo Điều 30 LTTHC năm
2010.
- Xét xử, giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ án mà bản án, quyết định đã
có hiệu lực pháp luật của TAND cấp huyện bị kháng cáo, kháng nghị theo quy định của
pháp luật tố tụng.15
- Giải quyết theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm những bản án, quyết định đã có
hiệu lực pháp luật của TAND cấp huyện bị kháng nghị vì có vi phạm pháp luật nghiêm
trọng trong những vụ án hoặc phát hiện có những tình tiết mới có thể làm thay đổi cơ bản
nội dung vụ án.
- Giải quyết những việc khác theo quy định của pháp luật như quyết định áp dụng
biện pháp khẩn cấp tạm thời trong quá trình giải quyết tranh chấp thương mại tại Trọng
tài, ra quyết định thi hành án hình sự, hoãn, tạm đình chỉ chấp hành thi hành án phạt tù, ra
quyết định miễn chấp hành hình phạt đã tuyên, ra quyết định xóa án tích…TAND cấp
13

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Đều 171.

14

Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 (2011), Điều 33, khoản 3.

15

Luật tổ chức Tòa án nhân dân, Điều 19.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 9

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
tỉnh còn tiến hành giải quyết phá sản đối với doanh nghiệp, hợp tác xã đã đăng ký kinh
doanh tại cơ quan đăng ký kinh doanh cấp tỉnh đó theo thủ tục phá sản. Trong trường hợp
cần thiết TAND cấp tỉnh lấy lên để tiến hành thủ tục phá sản đối với hợp tác xã thuộc
thẩm quyền của TAND cấp huyện. TAND cấp tỉnh nơi đặt trụ sở chính của doanh nghiệp
có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam có thẩm quyền tiến hành thủ tục phá sản đối với
doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đó…16
1.4.3 Thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện
TAND cấp huyện có thẩm quyền sơ thẩm những vụ án theo quy định của pháp luật
tố tụng. Theo quy định của pháp luật hiện hành, TAND cấp huyện có các thẩm quyền
sau:
- Thẩm quyền về tố tụng hình sự:
Theo quy định tại khoản 1 Điều 170 BLTTHS năm 2003 quy định về thẩm quyền
xét xử của TAND cấp huyện đó là tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và
tội phạm rất nghiêm trọng, trừ những tội phạm sau đâycác tội xâm phạm an ninh quốc
gia; các tội phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh; các tội quy định
tại các Điều 93, 95, 96, 172, 216, 217, 218, 219, 221, 222, 223, 224, 225, 226, 263, 293,
294, 295, 296, 322 và 323 của BLHS năm 1999 (2009). Xem xét quy định tại khoản 3
Điều 8 BLHS về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm
trọng người viết thấy thẩm quyền của TAND cấp huyện là xét xử những vụ án hình sự
mà mà mức cao nhất của khung hình phạt được quy định trong BLHS đối với tội ấy là từ

15 năm tù trở xuống hoặc các hình phạt khác, biện pháp tư pháp khác nhẹ hơn. TAND
cấp huyện còn giải quyết những việc khác theo quy định của pháp luật (quyết định áp
dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trong quá trình giải quyết tranh chấp thương mại tại
Trọng tài; ra quyết định thi hành án hình sự; hoãn hoặc tạm đình chỉ chấp hành hình phạt
tù; ra quyết định miễn chấp hành hình phạt hoặc giảm mức hình phạt đã tuyên; ra quyết
định xoá án tích…).17
- Thẩm quyền về tố tụng dân sự:
Theo quy định tại Điều 33 BLTTD, thẩm quyền giải quyết vụ án theo thủ tục sơ
thẩm của TAND cấp huyện gồm các tranh chấp về dân sự, hôn nhân và gia đình quy định
tại Điều 25 và Điều 27; tranh chấp về kinh doanh, thương mại quy định tại các điểm a, b,
c, d, đ, e, g, h và i khoản 1 Điều 29; tranh chấp về lao động quy định tại khoản 1 Điều 31.
Bên cạnh đó, TAND cấp huyện còn có thẩm quyền giải quyết những yêu cầu về dân sự

16

Luật Phá sản năm 2004, Điều 7.

17

Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, Điều 38.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 10

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
quy định tại các khoản 1, 2, 3 và 4 Điều 26; yêu cầu về hôn nhân và gia đình quy định tại

các khoản 1, 2, 3, 4 và 5 Điều 28 BLTTDS năm 2004.
– Thẩm quyền về tố tụng hành chính:
Theo Điều 29, LTTHC năm 2010 thì TAND cấp huyện có thẩm quyền giải quyết
theo thủ tục sơ thẩm những khiếu kiện về quyết định hành chính, hành vi hành chính của
cơ quan nhà nước từ cấp huyện trở xuống trên cùng phạm vi địa giới hành chính với Toà
án hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước đó; về quyết định kỷ luật buộc
thôi việc của người đứng đầu cơ quan, tổ chức từ cấp huyện trở xuống trên cùng phạm vi
địa giới hành chính với Toà án đối với công chức thuộc quyền quản lý của cơ quan, tổ
chức đó; về danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh sách cử tri bầu cử đại biểu
HĐND của cơ quan lập danh sách cử tri trên cùng phạm vi địa giới hành chính với Toà
án. Thông qua hoạt động xét xử của TAND cấp huyện góp phần giáo dục ý thức pháp
luật cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức hành chính, góp phần củng cố lòng tin của
người dân đối với hệ thống cơ quan hành chính nhà nước.
- Thẩm quyền giải quyết yêu cầu mở thủ tục phá sản của hợp tác xã:
Điều 7 – Luật phá sản năm 2004, TAND cấp huyện có thẩm quyền tiến hành thủ tục
phá sản đối với hợp tác xã đã đăng ký kinh doanh tại cơ quan đăng ký kinh doanh cấp
huyện đó. Theo luật, khi nhận thấy hợp tác xã lâm vào tình trạng phá sản thì hợp tác xã
hoặc đại diện hợp pháp của hợp tác xã, có nghĩa vụ nộp đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản
đối với hợp tác xã đó, Thẩm phán TAND cấp huyện được phân công thực hiện giám sát,
tiến hành thủ tục phá sản.
- Thẩm quyền giải quyết những vụ việc khác theo quy định của pháp luật
Theo Điều 105 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012, TAND cấp huyện có thẩm
quyền quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính. Đó là thẩm quyền quyết định
áp dụng các biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa
vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 11

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực

CHƢƠNG 2
CƠ SỞ CHO VIỆC THÀNH LẬP TÕA ÁN SƠ THẨM KHU VỰC
2.1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CHO VIỆC THÀNH LẬP TÕA ÁN NHÂN DÂN SƠ
THẨM KHU VỰC
2.1.1 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực là thực hiện nhiệm vụ
Đảng đã đề ra
Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. 18 Đảng lãnh
đạo thông qua các quan điểm, chủ trương, đường lối, chính sách và được cụ thể bằng
những nhiệm vụ. Thành lập TANDSTKV được đánh giá là một chủ trương lớn, quan
trọng đã được Ban Chấp hành Trung ương chỉ đạo nghiên cứu cách đây gần 20 năm từ
nhiệm kỳ khóa VII năm 1995.19 Để thực hiện chủ trương này, trong từng giai đoạn, Đảng
đề ra những nhiệm vụ khác nhau về việc thành lập (tổ chức) TANDSTKV.
2.1.1.1 Nhiệm vụ “tăng thẩm quyền xét xử cho Tòa án nhân dân cấp
huyện” và “tổ chức Tòa án theo cấp xét xử”
Theo trình tự thời gian, Đảng ban hành các Nghị quyết và nêu các nhiệm vụ sau:
- Sớm nhất cách đây gần 20 năm, vào ngày 23/1/1995 Đảng ban hành Nghị quyết
Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) về “Tiếp tục xây dựng
và hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trọng tâm là cải cách một
bước nền hành chính nhà nước”, Đảng xác định rõ nhiệm vụ “Trên cơ sở kiện toàn tổ
chức và cán bộ, nghiên cứu tăng thẩm quyền xét xử cho TAND cấp huyện theo hướng
việc xét xử sơ thẩm được thực hiện chủ yếu ở Toà án cấp này.”
- Ngày 18/6/1997, để tiếp tục khẳng định, bổ sung cho nhiệm vụ “tăng thẩm quyền
xét xử cho TAND cấp huyện”, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 3 Ban Chấp hành Trung ương
Đảng (Khóa VIII) về “Phát huy quyền làm chủ Nhà nước, tiếp tục xây dựng Nhà nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh”, Đảng xác định “Thực hiện

nguyên tắc hai cấp xét xử; nghiên cứu phân cấp thẩm quyền bổ nhiệm Thẩm phán Toà án
cấp tỉnh và Toà án cấp huyện; đồng thời căn cứ vào tình hình đội ngũ cán bộ hiện nay
mà điều chỉnh tiêu chuẩn tuyển chọn cho phù hợp để kịp thời bổ sung đủ Thẩm phán cho
Toà án cấp huyện và Toà án cấp tỉnh để tăng thẩm quyền xét xử cho Tòa án cấp huyện.”
18

Hiến pháp năm 2013, Điều 4, khoản 1.

19

Trang thông tin điện tử Tòa án nhân dân tối cao, Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực trong hệ thống Tòa
án nhân dân (kỳ 1): Chủ trương lớn, quan trọng của Ban chấp hành Trung
ương, />er_id=&item_id=58805312&p_details=1, [Ngày truy cập 20-9-2014].

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 12

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
- Ngày 16/8/1999, Đảng ban hành Nghị quyết tại Hội nghị Trung ương 7 khóa IX về
“Đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của bộ máy nhà
nước” đề ra nhiệm vụ“Sắp xếp lại hệ thống TAND, phân định hợp lý thẩm quyền và tổ
chức các Toà án theo cấp xét xử; nâng cao tiêu chuẩn, năng lực, trách nhiệm công tác
đối với những người làm công tác xét xử”. Như vậy, chính Nghị quyết đã ghi nhận nhiệm
vụ “tổ chức Tòa án theo cấp xét xử”. Đây là một bước tiến quan trọng để tiến tới tổ chức
TANDSTKV sau này.
- Ngày 2/1/2002 Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết Số: 08/NQ-TW về “Một số

nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới”, trong đó tiếp tục đề ra nhiệm vụ
“khẩn trương chuẩn bị tốt điều kiện để thực hiện việc tăng thẩm quyền xét xử cho Tòa án
cấp huyện.”
Người viết thấy rằng, từ năm 1995, Đảng đã đưa ra nhiệm vụ “tăng thẩm quyền xét
xử cho TAND cấp huyện” hướng đến việc xét xử sơ thẩm sẽ được thực hiện chủ yếu ở
cấp Tòa án này. Đây chính là tiền đề để Đảng tiếp tục đưa ra nhiệm vụ “tổ chức Tòa án
theo cấp xét xử”. Ở giai đoạn này, tuy việc tổ chức TANDSTKV không được đề cập một
cách trực tiếp trong các Nghị quyết nhưng chính việc tổ chức TAND theo cấp xét xử sẽ
hướng đến việc tổ chức một Tòa án có thẩm quyền xét xử sơ thẩm hầu hết các vụ việc
đảm bảo cả về số lượng lẫn chất lượng, đây là một trong những nội dung của việc tổ chức
TANDSTKV. Như vậy, những nhiệm vụ mà Đảng đề ra trong giai đoạn này được xem là
những cơ sở gián tiếp cho việc tổ chức TANDSTKV sau này.
2.1.1.2 Nhiệm vụ tổ chức hệ thống Tòa án theo cấp xét xử, không phụ
thuộc vào đơn vị hành chính và tổ chức Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
Trên cơ sở kế thừa và cải tiến hợp lý những nhiệm vụ nêu trên, với mục tiêu xây
dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng
bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hoạt
động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực
cao, Đảng đã ban hành Nghị quyết Số: 49/NQ-TW của Bộ Chính trị ngày 02/6/2005 về
“Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020” (sau đây gọi là Nghị quyết Số: 49/NQ-TW).
Trong Nghị quyết, Đảng đã nêu rõ nhiệm vụ “tổ chức hệ thống Tòa án theo cấp xét xử,
không phụ thuộc vào đơn vị hành chính”. Đây là tiền đề quan trọng nhất, gắng bó mật
thiết và trực tiếp nhất với nhiệm vụ “tổ chức Tòa án sơ thẩm khu vực”. Nghị quyết xác
định rất rõ: “Tổ chức hệ thống Toà án theo cấp xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành
chính, gồm Tòa án sơ thẩm khu vực được tổ chức ở một hoặc một số đơn vị hành chính
cấp huyện; Toà án phúc thẩm có nhiệm vụ chủ yếu là xét xử phúc thẩm và xét xử sơ thẩm
một số vụ án; Toà thượng thẩm được tổ chức theo khu vực có nhiệm vụ xét xử phúc thẩm;
Tòa án nhân dân tối cao có nhiệm vụ tổng kết kinh nghiệm xét xử, hướng dẫn áp dụng
GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 13

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
pháp luật, phát triển án lệ và xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm.” Nghị quyết Số: 49/NQTW còn đặt ra nhiệm vụ “Mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa án đối với các khiếu kiện
hành chính. Đổi mới mạnh mẽ thủ tục giải quyết các khiếu kiện hành chính tại Tòa án;
tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia tố tụng, bảo đảm sự bình đẳng giữa công
dân và cơ quan công quyền trước Tòa án.”
Nghị quyết này đã tác động rất lớn đối với việc tổ chức TANDSTKV bởi vì đây
chính là văn kiện đầu tiên ghi nhận trực tiếp nhiệm vụ “tổ chức Tòa án sơ thẩm khu
vực”. Không những thế, Nghị quyết còn định ra nhiệm vụ “mở rộng thẩm quyền xét xử
của Tòa án đối với các khiếu kiện hành chính”, điều này gắn bó mật thiết với việc thành
lập TANDSTKV. Việc ghi nhận này chứng tỏ trong “Chiến lược cải cách tư pháp đến
năm 2020” Đảng ta đã rất chú trọng trong việc tổ chức TANDSTKV. Đây là tiền đề để
Đảng tiếp tục nghiên cứu đề ra những nhiệm vụ tiếp theo để tổ chức TANDSTKV.
Quán triệt tinh thần cải cách tư pháp trong Nghị quyết Số: 49/NQ-TW, ngày
28/7/2010 Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận Số: 79-KL/TW vềđề án “Đổi mới tổ chức
và hoạt động của Toà án, Viện kiểm sát và Cơ quan điều tra” (sau đây gọi là Kết luận Số:
79-KL/TW). Trong đó, Kết luận Số: 79/KL-TW xác định nhiệm vụ “Tổ chức hệ thống
Toà án theo cấp xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính, gồm Tòa án nhân dân sơ
thẩm khu vực được tổ chức ở một hoặc một số đơn vị hành chính cấp huyện trong cùng
một đơn vị hành chính cấp tỉnh.” Như vậy, Kết luận Số: 79/KL-TW đã tiếp tục nhấn
mạnh nhiệm vụ “tổ chức hệ thống Tòa án theo cấp xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị
hành chính và tổ chức Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực”, Kết luận chỉ rõ ra là
TANDSTKV được tổ chức ở một đơn vị hành chính huyện hoặc sáp nhập từ một số đơn
vị hành chính cấp huyện (huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh) trong cùng một
đơn vị hành chính cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương).
Trong Kết luận, Bộ Chính trị xác định hệ thống Tòa án được tổ chức gồm 4 cấp như

Nghị quyết Số: 49/NQ-TW, tuy nhiên có sự thay đổi về tên gọi của các Tòa án. Kết luận
chỉ rõ là cần giữ cụm từ “nhân dân” trong tên gọi của các Tòa án. Theo định hướng này,
tên gọi “Tòa án sơ thẩm khu vực” được thay thế bằng tên “Tòa án nhân dân sơ thẩm khu
vực”, “Tòa phúc thẩm” được thay thế bằng tên “Tòa án nhân dân cấp tỉnh”, “Tòa thượng
thẩm” được thay thế bằng tên “Tòa án nhân dân cấp cao”. 20 Khi đó, theo Kết luận Số: 79KL/TW hệ thống TAND gồm TAND tối cao, TAND cấp cao, TAND cấp tỉnh và
TANDSTKV. Với thay đổi này thì các TANDSTKV sẽ thay thế các TAND cấp huyện
với thẩm quyền được tăng theo hướng việc xét xử sơ thẩm được thực hiện chủ yếu ở Toà
án cấp này. Người viết thấy rằng chính những khẳng định mà Kết luận Số: 79/KL-TW đề
20

Báo cáo Số: 137 BC-BCS về Tổng kết thi hành 8 năm thực hiện Nghị quyết Số: 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của

Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020.

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 14

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
ra đã nhấn mạnh hơn nữa nhiệm vụ tổ chức TANDSTKV trong Nghị quyết Số: 49/NQTW Đảng đã đề ra. Việc nhấn mạnh này chứng tỏ Đảng ta rất chú trọng trong việc tổ
chức TANDSTKV để thực hiện mục tiêu trong Kết luận Số: 79/KL-TW là bảo đảm nâng
cao chất lượng xét xử, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và hoàn thiện nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam, chủ động hội nhập quốc tế; đồng thời, tạo tiền đề hoàn thiện toàn bộ hệ thống
các cơ quan tư pháp, trong đó xác định Toà án có vị trí trung tâm và xét xử là hoạt động
trọng tâm; Đổi mới tổ chức và hoạt động của Toà án các cấp theo hướng hợp lý, khoa học
và hiện đại về cơ cấu tổ chức và điều kiện, phương tiện làm việc, bảo đảm thực hiện tốt

các nguyên tắc hiến định: “Toà án thực hiện chế độ hai cấp xét xử”, “Khi xét xử, Thẩm
phán và Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”; đồng thời, khắc phục những tồn
tại, bất cập hiện nay trong tổ chức và hoạt động của Toà án; Nâng cao năng lực, trách
nhiệm, chất lượng, hiệu quả công tác của Toà án các cấp, bảo đảm phục vụ có hiệu quả
công cuộc đổi mới của đất nước; Xây dựng đội ngũ Thẩm phán, cán bộ Toà án các cấp
trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xét xử.21
Ngày 28-5-2013, Bộ Chính trị ban hành Kết luận Số: 64-KL/TWvề “Tiếp tục đổi
mới, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở” (sau đây gọi là Kết luận Số:
64/KL-TW) đưa ra nhiệm vụ “Tổ chức hệ thống Tòa án theo thẩm quyền xét xử, mở rộng
thẩm quyền xét xử của Tòa án đối với các khiếu kiện hành chính, giải quyết tranh chấp về
đất đai…”. Kết luận đề ra nhiệm vụ “tổ chức hệ thống Tòa án nhân dân theo thẩm quyền
xét xử”. nhiệm vụ này cũng chính là nhiệm vụ “tổ chức hệ thống Tòa án theo cấp xét
xử”. Ngoài ra, Kết luận này còn nhắc lại nhiệm vụ “mở rộng thẩm quyền xét xử của Tòa
án đối với các khiếu kiện hành chính, giải quyết tranh chấp về đất đai”. Nhiệm vụ này
nhằm tăng thẩm quyền về tố tụng hành chính, đây cũng được xem là một tiền đề gắng bó
mật thiết với việc tổ chức một Tòa án sơ thẩm giải quyết khiếu kiện hành chính nhiều
hơn và chất lượng giải quyết cao hơn, đó là tổ chức TANDSTKV.
Kết luận gần đây nhất mà Đảng đề cập đến những nhiệm vụ liên quan đến Tòa án
nói chung và TANDSTKV nói riêng là ngày 12-3-2014, Bộ Chính trị ban hành Kết luận
Số: 92-KL/TW về việc “Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Số: 49/NQ-TW của Bộ Chính trị
ngày 02/6/2005 về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020”, Kết luận xác định việc
nhiệm vụ “tổ chức TAND theo cấp xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính, TAND
được tổ chức 4 cấp như Kết luận Số: 79-KL/TW của Bộ Chính trị.”

21

Trần Văn Tú, Trang thông tin điện tử Tòa án nhân dân tối cao,Mục tiêu, phương hướng đổi mới tổ chức và hoạt
động
của
hệ

thống
Tòa
án
nhân
dân, />item_id=56660535&article_details=1, [Ngày truy cập 20-20-2014].

GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 15

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Đề tài: Cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực
Người viết nhận thấy rằng, trong thời gian qua, Đảng đã đề ra những nhiệm vụ để
lãnh đạo việc tổ chức TANDSTKV một cách xuyên suốt và nhất quán. Tổ chức
TANDSTKV là một nhiệm vụ lớn và quan trọng mà Đảng đã đề ra trong chiến lược cải
cách tư pháp ở nước ta. Như vậy, tổ chức TANDSTKV sẽ đảm bảo được sự lãnh đạo của
Đảng. Người viết thấy rằng, để hướng đến một nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân
chủ nghiêm minh thì phải tổ chức TAND theo thẩm quyền xét xử, không phụ thuộc vào
đơn vị hành chính, khi đó tổ chức TANDSTKV là việc làm cần thiết.
Căn cứ trên những nhiệm vụ mà Đảng đề ra, người viết đúc kết được rằng,
TANDSTKV khi được tổ chức theo nguyên tắc thẩm quyền xét xử không phụ thuộc vào
đơn vị hành chính sẽ là một Tòa án nằm trong hệ thống TAND. TANDSTKV được tổ
chức ở một hoặc một số đơn vị hành chính cấp huyện trong cùng một đơn vị hành chính
cấp tỉnh, thay thế cho TAND cấp huyện với thẩm quyền được mở rộng theo hướng xét xử
sơ thẩm được thực hiện chủ yếu ở Tòa án cấp này, đặc biệt mở rộng thẩm quyền xét xử
đối với các khiếu kiện hành chính.
2.1.2 Thành lập Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực là kế thừa những
thuận lợi từ việc triển khai thực hiện nhiệm vụ Đảng đề ra của các cơ quan hữu

quan
Để thực hiện các nhiệm vụ mà Đảng đề ra, các cơ quan hữu quan đã rất nổ lực, tích
cực trong việc triển khai các công tác chuẩn bị cho việc thành lập TANDSTKV. Điều này
chính là những thuận lợi rất lớn để tiến tới thành lập TANDSTKV.
Trong từng giai đoạn, các cơ quan hữu quan đã có những triển khai tương ứng với
những nhiệm vụ mà Đảng đề ra:
- Sau khi Đảng đề ra nhiệm vụ “tăng thẩm quyền cho TAND cấp huyện” và “tổ
chức Tòa án theo cấp xét xử”, các cơ quan hữu quan đã tiến hành nghiên cứu tăng thẩm
quyền cho TAND cấp huyện. Điều này thể hiện trong các quy định của pháp luật về thẩm
quyền của TAND cấp huyện trong giai đoạn này. Cụ thể, BLTTHS năm 2003 được Quốc
hội thông qua thay thế cho BLTTHS năm 1988; BTTTDS năm 2004 được Quốc hội
thông qua thay thế Pháp lệnh Số: 27-LCT/HĐNN8 về Thủ tục giải quyết các vụ án dân
sự của Hội đồng nhà nước; Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính năm 1996
sửa đổi, bổ sung năm 1998 đã tăng thẩm quyền của TAND cấp huyện lên rất nhiều. Điều
này tạo ra thuận lợi để tiến tới thành lập một Tòa án đủ khả năng giải quyết sơ thẩm hầu
hết các vụ việc đảm bảo cả về số lượng lẫn chất lượng, Tòa án này là TANDSTKV.
- Tiếp theo đó, để thực hiện nhiệm vụ trong Nghị quyết Số: 49/NQ-TW, năm 2009
Ban cán sự Đảng TAND tối cao đã xây dựng xong đề án “Thành lập Tòa án sơ thẩm khu
vực, Tòa án phúc thẩm, Tòa án thượng thẩm, đổi mới tổ chức và hoạt động của Tòa án
nhân dân tối cao”. Trong quá trình nghiên cứu, xây dựng đề án, Ban cán sự Đảng TAND
GVHD: Đinh Thanh Phƣơng

Trang 16

SVTH: Đoàn Thị Yến Linh

Trích đoạn

Kiến nghị bộ máy giúp việc của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực

cơ sở và kiến nghị cho việc thành lập tõa án nhân dân sơ thẩm khu vực

Trích đoạn

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về