TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
NIÊN KHÓA: 2011 - 2015
ĐỀ TÀI:

THỰC TRẠNG XÂM PHẠM PHẠM QUYỀN
TÁC GIẢ ĐỐI VỚI SÁCH ĐIỆN TỬ VÀ HƯỚNG
HOÀN THIỆN

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Ths. Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
Bộ môn: Luật Tư pháp

Nguyễn Thị Thúy An
MSSV: 5115690
Lớp: Luật Hành Chính – K37

Cần Thơ, tháng 12/2014



LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên người viết xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến quý thầy cô Khoa Luật –
Trường Đại học Cần Thơ đã tận tình truyền đạt những nền tảng kiến thức quý báu góp phần

để người viết hoàn thành luận văn này. Và hơn hết, người viết xin gửi lời cảm ơn chân
thành đến cô – Ths. Nguyễn Thị Ngọc tuyền, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ người
viết trong suốt quá trình làm luận văn. Bên cạnh đó, người viết cũng xin cảm ơn các tác
giả của những bài viết, giáo trình, sách, báo, tạp chí chuyên ngành mà người viết đã sử
dụng làm tài liệu trong quá trình nghiên cứu.
Luận văn là công trình nghiên cứu với sự tìm tòi và phân tích của cá nhân người viết
cùng sự giúp đỡ của giáo viên hướng dẫn. Tuy nhiên với điều kiện và thời gian cho phép,
khả năng nghiên cứu và kinh nghiệm thực tế còn hạn chế nên sẽ không tránh khỏi những
thiếu xót trong quá trình lập luận cũng như phân tích. Rất mong nhận được những ý kiến
đóng góp quý báu, chỉ bảo tận tình của quý thầy cô để người viết có thể hoàn thiện hơn
luận văn tốt nghiệp của mình.
Người viết xin chân thành cảm ơn!
Cần Thơ, ngày tháng năm 2014
Sinh viên thực hiện

Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................................... 2
3. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................................ 2
4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................................... 2
5. Bố cục đề tài ............................................................................................................................. 2
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI SÁCH ĐIỆN TỬ ... 4

1.1. Khái niệm về sách điện tử ................................................................................................. 4
1.1.1. Định nghĩa........................................................................................................... 4

1.1.2. Phương tiện hỗ trợ đọc và hình thức thể hiện sách điện tử ................................ 4
1.1.3. Định dạng sách điện tử ....................................................................................... 6
1.1.4. Một số ưu điểm và hạn chế của sách điện tử ...................................................... 9
1.2. Khái niệm chung về quyền tác giả đối với sách điện tử ........................................... 11
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm về quyền tác giả đối với sách điện tử .......................... 11
1.2.1.1. Khái niệm về quyền tác giả đối với sách điện tử .................................... 11
1.2.1.2. Đặc điểm của quyền tác giả đối với sách điện tử .................................... 12
1.2.2. Căn cứ phát sinh quyền tác giả đối với sách điện tử ........................................ 12
1.2.3. Chủ thể quyền tác giả đối với sách điện tử ....................................................... 13
1.2.4. Nội dung quyền tác giả đối với sách điện tử .................................................... 14
1.3. So sánh quyền tác giả đối với sách điện tử và quyền tác giả đối với tác phẩm khác
........................................................................................................................................ 17

1.3.1. Sự giống nhau ................................................................................................... 17
1.3.2. Sự khác nhau ..................................................................................................... 18
1.4. Khái niệm hành vi xâm phạm và biện pháp xử lý các hành vi xâm phạm quyền
tác giả đối với sách điện tử ..................................................................................................... 21
1.4.1. Khái niệm hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử .................... 21
1.4.2. Khái niệm các biện pháp xử lý hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với sách
điện tử ......................................................................................................................... 23
1.5. Lịch sử hình thành và phát triển bảo hộ quyền tác giả đối với sách điện tử ...... 24
1.5.1. Trên thế giới ...................................................................................................... 24
1.5.2. Tại Việt Nam ..................................................................................................... 25
GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

I

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An



Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
1.6. Sự cần thiết của việc bảo hộ quyền tác giả đối với sách điện tử ............................. 27
CHƯƠNG 2: CÁC HÀNH VI XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI SÁCH
ĐIỆN TỬ VÀ BIỆN PHÁP XỬ LÝ ...................................................................................... 28
2.1. Một số điều ước quốc tế điều chỉnh về các hành vi xâm phạm quyền tác giả đối

với sách điện tử ................................................................................................................ 28
2.1.1. Công ước BERNE về bảo hộ quyền tác giả đối với tác phẩm văn học nghệ thuật
....…………………………….....................................................................................28
2.1.2. Hiệp định TRIPS về khía cạnh thương mại của quyền sở hữu trí tuệ .............. 29
2.1.3. Hiệp định WIPO về quyền tác giả .................................................................... 30
2.2. Các hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử…………………… 30
2.2.1. Một số hành vi xâm phạm đến quyền nhân thân của quyền tác giả đối với sách
điện tử ......................................................................................................................... 31
2.2.2. Một số hành vi xâm phạm đến quyền tài sản của tác giả và chủ sở hữu quyền tác
giả................................................................................................................................ 34
2.3. Các biện pháp xử lý quyền tác giả đối với sách điện tử ........................................... 39
2.3.1. Biện pháp hành chính ....................................................................................... 39
2.3.2. Biện pháp dân sự .............................................................................................. 41
2.3.3. Biện pháp hình sự ............................................................................................. 43
2.3.4. Các biện pháp khác ........................................................................................... 45
2.3.4.1. Biện pháp khẩn cấp tạm thời ................................................................... 45
2.3.4.2. Biện pháp kiểm soát hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu liên quan đến quyền
tác giả đối với sách điện tử ................................................................................... 46
CHƯƠNG 3: TÌNH HÌNH XÂM PHẠM QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI SÁCH ĐIỆN
TỬ HIỆN NAY – MỘT SỐ VƯỚNG MẮC VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ........... 47
3.1. Tình hình xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử ......................................... 47
3.1.1. Tình hình kinh doanh sách điện tử .................................................................... 47
3.1.2. Tình hình chung về hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử ...... 48
3.2. Một số vướng mắc liên quan đến vấn đề xâm phạm quyền tác giả đối với sách

điện tử……………………………………………………………………………………52
3.2.1. Vụ việc liên quan đến Nhà văn Lê Lựu ............................................................. 52
3.2.2. Vụ xâm phạm tác phẩm “Sợi xích” của tác giả Lê Kiều Như .......................... 54
3.2.3. Dự án Thư viện sách điện tử của Google Book ................................................ 55

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

II

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
3.3. Nguyên nhân và giải pháp hoàn thiện về bảo hộ quyền tác giả đối với sách điện tử
........................................................................................................................................................56

3.3.1. Nguyên nhân hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử ............... 56
3.3.1.1. Bất cập của pháp luật............................................................................... 56
3.3.1.2. Về phía tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả ............................................... 59
3.3.1.3. Nhu cầu và ý thức của người đọc ............................................................ 60
3.3.1.4. Trách nhiệm của những nhà cung cấp dịch vụ mạng .............................. 61
3.3.1.5. Sự phát triển của khoa học công nghệ ..................................................... 62
3.3.2. Giải pháp hoàn thiện về bảo hộ quyền tác giả đối với sách điện tử tại Việt Nam
..................................................................................................................................... 62
3.3.2.1. Hoàn thiện về pháp luật ........................................................................... 62
3.3.2.2. Đối với tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả ............................................... 65
3.3.2.3. Đối với các nhà cung cấp dịch vụ mạng Internet .................................... 66
3.3.2.4. Nâng cao ý thức, kiến thức pháp luật cho độc giả .................................. 67
KẾT LUẬN .................................................................................................................................. 69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

III

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thế giới đang biến động mạnh mẽ và sâu sắc do tác động của cuộc cách mạng khoa
học kỹ thuật, trong đó phải kể đến tốc độ phát triển chóng mặt của công nghệ thông tin.
Thông tin ngày càng trở nên quan trọng, vì thế trong vài năm qua cuộc cách mạng thông
tin trên Internet đã khởi xướng ra nhiều ý tưởng độc đáo. Sách điện tử hay ebook
(Electronic Book) được xem là một trong những ý tưởng đó, tuy còn khá mới mẻ song đã
thu hút được sự quan tâm chú ý của rất nhiều người, không chỉ bởi tính mới lạ mà do
ebook còn có nhiều tính năng, công dụng độc đáo như với dung lượng nhỏ gọn nhưng chứa
đựng một lượng tri thức lớn, có thể đáp ứng nhu cầu lưu trữ và đọc sách mọi lúc, mọi nơi
trên những thiết bị điện toán cá nhân như máy vi tính, máy tính bỏ túi (pocket PC), máy
điện thoại… nội dung sách đa dạng có hầu hết các tác phẩm là sách in truyền thống, giá
sách điện tử rẻ hơn nhiều đối với giá sách in. Bên cạnh những mặt tích cực thuận lợi mà
sách điện tử mang lại thì cũng có nhiều vấn đề bất cập phát sinh. Trong đó vấn đề xâm
phạm quyền tác giả đối với sách điện tử cần được quan tâm.
Do sách điện tử được tạo ra và tồn tại trên môi trường mạng Internet, nên các hành vi
xâm phạm quyền tác giả được thực hiện rất dễ dàng và nhanh chóng. Vì chỉ cần vài thao
tác click chuột là có thể sao chép và lưu trữ hàng ngàn tác phẩm một cách bất hợp pháp,
bên cạnh đó trong quá trình sao chép họ còn có thể mạo danh tác giả, sửa chửa, cắt xén,
xuyên tạc tác phẩm,… Vì đây là môi trường ảo được sự hỗ trợ khoa học công nghệ nên các
hành vi xâm phạm này rất tinh vi khó khăn trong việc kiểm soát và phát hiện kịp thời.

Chính điều này để đáp ứng nhu cầu đọc của mình mà độc giả, người sử dụng Internet đã
không ngần ngại thực hiện các hành vi xâm phạm mà không hề lo ngại các cơ quan chức
năng. Hiện nay tình trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử ngày càng phổ
biến, không những ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích của các chủ thể quyền tác
giả mà còn ảnh hưởng đến đời sống kinh tế - xã hội. Tuy nhiên sự quản lý của cơ quan
chức năng Nhà nước vẫn chưa đủ để khắc phục tình trạng xâm phạm, các biện pháp xử lý
chưa triệt để, các văn bản điều chỉnh vấn đề xâm phạm quyền tác giả còn lỏng lẻo và trở
nên khó thực thi khi có hành vi xâm phạm xảy ra. Và để hiểu rõ hơn các quy định của pháp
luật nước ta về vấn đề quyền tác giả đối với sách điện tử, cũng như qua đó tìm hiểu những
nguyên nhân của các hành vi xâm phạm để đưa ra giải pháp hữu ích để giải quyết vấn đề
xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử hiện nay. Nên người viết lựa chọn đề tài
“Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện” làm
luận văn tốt nghiệp của mình.

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

1

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
2. Mục tiêu nghiên cứu
Người viết nghiên cứu đề tài “Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện
tử và hướng hoàn thiện” nhằm tìm hiểu một số vấn đề lý luận, pháp lý về quyền tác giả
đối với sách điện tử. Tìm hiểu nguyên nhân vi phạm quyền đối với sách điện tử và biện
pháp xử lý đối với hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử. Đồng thời, người
viết cũng xem xét việc áp dụng các quy định pháp luật về quyền tác giả đối với sách điện
tử để chỉ ra những tồn tại, vướng mắc trong quy định của pháp luật. Từ đó, đề ra các giải
pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm góp phần phòng chống hành vi xâm phạm, bảo

vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể quyền tác giả, thúc đẩy sự phát triển
kinh tế - xã hội.
3. Phạm vi nghiên cứu
Sở hữu trí tuệ là một phạm trù tương đối rộng, bao gồm nhiều đối tượng được Nhà
nước bảo hộ. Và với đề tài luận văn mà người viết nghiên cứu làm đề tài tốt nghiệp, chỉ
nghiên cứu một phần trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ đó là: quyền tác giả đối với sách điện tử.
Trong đề tài người viết sẽ phân tích một số phần liên quan đến chủ thể quyền tác giả, nội
dung, các quyền nhân thân và quyền tài sản tác giả đối với sách điện tử, song song đó
người viết cũng đề cập đến một số thực trạng xâm phạm đến quyền tác giả đối với sách
điện tử, đồng thời tìm ra nguyên nhân của thực trạng và qua đó nêu ra một số hướng hoàn
thiện cho thực trạng trên.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong suốt quá trình làm luận văn các phương pháp nghiên cứu được người viết áp
dụng như:
- Phương pháp lý luận;
- Phương pháp tổng hợp;
- Phương pháp phân tích;
- Phương pháp so sánh;
- Phương pháp diễn dịch, quy nạp.
5. Bố cục đề tài
Gồm 3 phần:
Phần 1: Phần mở đầu
Phần 2: Phần nội dung
• Chương 1: Khái quát chung về quyền tác giả đối với sách điện tử.

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

2

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An



Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
• Chương 2: Các hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và biện
pháp xử lý.
• Chương 3: Tình hình xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử hiện nay –
Một số vướng mắc và giải pháp hoàn thiện
Phần 3: Kết luận

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

3

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUYỀN TÁC GIẢ ĐỐI VỚI SÁCH ĐIỆN TỬ
1.1. Khái niệm về sách điện tử
1.1.1. Định nghĩa
Ebook là từ viết tắt của electronic book (sách điện tử). Giống như e-mail (thư điện
tử) ebook chỉ có thể dùng các công cụ máy tính, máy trợ giúp kĩ thuật số cá nhân (palm,
pocket pc…) để xem. Sách điện tử có những lợi thế mà sách in thông thường không có
được: rất gọn nhẹ, có thể tùy chỉnh về cỡ chữ, màu sắc và các thao tác cá nhân hóa tùy theo
sở thích của người đọc. Một đặc điểm nổi bật của sách điện tử - ebook chính là khả năng
lưu trữ của nó. Mỗi tập tin sách trung bình vào khoảng 300 đến 500Kb. Như vậy, với sức
chứa của 1 CD-ROM có thể lưu trữ đến hơn 2.000 quyển sách.
Cùng với sự phát triển vượt bậc của mạng Internet và kết hợp với các thiết bị kỹ thuật
cao cấp, hầu hết các sách in thông thường đều có thể được làm thành sách điện tử. Chính vì

vậy mà ngày nay, không khó khăn lắm để bạn tìm một tác phẩm nổi tiếng để đọc trực tiếp
trên mạng hay tải về máy tính để đọc theo dạng ebook.1
Sách điện tử mang đặc điểm của sách truyền thống – một nguồn quí giá để nâng cao tri
thức, bồi dưỡng thẩm mỹ, đạo đức và quan điểm sống cho con người trong mọi thời đại.
Sách điện tử là một sản phẩm có nhiều khả năng để công nghệ, kỹ thuật mới có cơ hội hiện
thực hóa trong thực tế cuộc sống, nhờ việc yêu quí sách và thói quen văn hóa đọc mọi
người dành cho sách mà họ chấp nhận sử dụng công nghệ. Trong điều kiện phát triển kinh
tế xã hội hiện nay sách điện tử đã và đang trở thành một lĩnh vực có những thuận lợi nhất
định cho việc sản xuất, kinh doanh trên môi trường quốc gia và quốc tế.
Tóm lại, sách điện tử được hiểu từ một số cách tiếp cận và ở các mức độ khác nhau. Ở
mức chung nhất, sách điện tử là một cuốn sách truyền thống nhưng nó được tạo ra và sử
dụng thông qua các thiết bị công nghệ thông tin.2
1.1.2. Phương tiện hỗ trợ đọc và hình thức thể hiện sách điện tử
 Phương tiện hỗ trợ đọc: Ngày nay việc đọc sách điện tử không còn xa lạ với các
độc giả sử dụng thông thạo Internet bởi tính năng động, linh hoạt và công dụng độc đáo
vượt trội. Hơn nữa, người đọc cũng không mất nhiều thời gian để tìm sách đang cần hoặc
quyển sách yêu thích, cũng không ngại vấn đề lưu trữ bảo quản sách... Để đọc sách điện tử

Thư viện: Tạo và xem sách điện tử như thế nào, [ngày truy cập 257-2014]
1

2

Nguyễn Văn Tuấn, Sách điện tử và công nghệ tạo sách điện tử, Nxb Văn hóa thông tin, 2008, trang 10-11.

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

4

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An



Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
có thể chúng ta sẽ bỏ một khoảng chi phí đầu tư ban đầu để mua các thiết bị số cầm tay để
hỗ trợ việc đọc này như: máy tính, điện thoại di động, PDA hoặc các máy chuyên đọc sách
điện tử (Ebook reader). Các thiết bị này chứa nội dung, phần cứng và phần mềm sử dụng
đọc sách được tích hợp lại tại một thiết bị.

Hình 1: Một loại thiết bị đọc Sách điện tử.3
 Hình thức thể hiện sách điện tử
Sách điện tử là một loại sách nên nó cũng mang những đặc điểm của cuốn sách truyền
thống. Nếu như sách truyền thống muốn đến được tay của các đọc giả thì trước hết nó phải
thông qua khâu xuất bản để đảm bảo đầy đủ cả về nội dung lẫn hình thức như bìa, màu sắc,
hình ảnh trong sách. Còn đối với sách điện tử do đặc điểm của nó là được tạo ra và sử dụng
thông qua các thiết bị công nghệ thông tin, nên việc xuất bản sách điện tử là sự phối hợp
của phần cứng, phần mềm, nội dung để phân phối sách điện tử tương tự giống với cuốn
sách truyền thống. Có thể hiểu xuất bản sách điện tử chính cách thể hiện sách điện tử ra
bên ngoài bằng hình thức, bằng các định dạng xuất bản. Một số loại định dạng được xuất
bản sách điện tử sử dụng phổ biến là:
- Xuất bản dưới định dạng Adobe: là hình thức phổ biến hiện nay, nhất là đối với các
tài liệu khoa học công nghệ. Sách được tạo ra (viết/xây dựng) bằng phần mềm Adobe
Reader. Sách có thể đọc được trên các mạng máy tính Macintosh, máy tính cá nhân và
các thiết bị cầm tay khác. Ưu thế, là hình thức mở trang linh hoạt, có thể mở nhiều trang
cùng lúc; cho phép nhúng các thông tin âm thanh (wave), hoạt hình (animations); chú
giải, đánh dấu khi đọc. Định dạng tài liệu trên thực tế được phát hành dưới hình thức điện
tử trên mạng toàn cầu. Các tệp tin định dạng PDF được nén, có thể dùng chung, xem, di
chuyển và in nếu được phép của nhà xuất bản.

3


Thanh Thảo, Xã hội thông tin, 9 máy đọc sách điện tử tốt nhất năm 2013, />
sach-dien-tu-tot-nhat-nam-2013-d14145.html, ngày truy cập [26-7-2014]

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

5

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
- Xuất bản dưới định dạng Microsoft WorksStanderp: sau năm 2000, khi Microsoft
công bố công nghệ Clear Type, xuất bản dưới dạng Microsoft tỏ rõ nhiều ưu thế của
mình. Sách xuất bản theo định dạng này được (viết/xây dựng) bằng chương trình
Microsoft Readaer Works Stander hoặc Microsoft Readaer Works Publisher. Sách
được đọc bằng chương trình này, là sách được hỗ trợ bởi công nghệ Clear Type nên rất rõ,
sắc nét, chữ hiển thị trên màng hình đọc giống như chữ trên sách in; kích thước hiển thị
sách tương đương với sách in truyền thống, rất gần với sách in về mặt hình thức; có thể
điều chỉnh được cỡ chữ, mở trang linh hoạt; chương trình cho phép người đọc thao tác hầu
hết các công việc đọc sách thường, như ghi chú, đánh dấu. Hơn thế nữa, khi đọc người đọc
còn có thể sao chép; đọc dưới hình thức nghe. Chương trình cho phép sử dụng nhiều kiểu
định dạng văn bản, hình ảnh đã được tạo ra từ các phần mềm khác, như các văn bản tạo ra
từ Word, văn bản dưới dạng HTML.
- Xuất bản sách định dạng HTML (Ebook Maker): Đây là loại sách không cần đọc
bằng bất kì một chương trình đặc biệt nào. Sách được tạo ra giống như các trang Web. Bất
kì máy nào có kết nối đến Internet, có cài đặt trình duyệt Web nào đều có thể tải sách về
đọc một cách dễ dàng. Một số thông tin, dữ liệu tải về các trang Web có thể sử dụng để tạo
ra sách dưới dạng này.
- Xuất bản sách điên tử dưới dạng của ToolBook: Đây là các sách điện tử được xuất
bản phục vụ chủ yếu cho nhu cầu nghiên cứu, tra cứu và trong các chương trình đào tạo từ

xa (Elearning). Phần mềm tạo ra sách loại này là AsysMetric TooBook- (ToolBook). Đây
là một loại chương trình chuyên nghiệp, hỗ trợ cho việc xuất bản sách dưới dạng tbk và có
thể phát hành trên máy tính cá nhân, máy nối mạng nội bộ, mạng Internet và trên CD Rom.
Chương trình này cho phép xây dựng, xuất bản nhiều dạng sách với các mục đích khác
nhau như nghiên cứu, từ điển, giải trí. Phần mềm ToolBook cho phép tạo và đọc sách. Các
sách được tạo ra bằng ToolBook và cũng chỉ đọc được khi máy tính cá nhân hoặc máy
phục vụ có cài đặt chương trình này. Những khó khăn khi xuất bản sách dưới dạng này, là
phần mềm tạo sách mang tính chuyên nghiệp, phù hợp với những người có trình độ công
nghệ thông tin tốt.4
1.1.3. Định dạng sách điện tử
Trong phát triển sách điện tử, tùy thuộc vào khả năng công nghệ, định hướng người sử
dụng đã có nhiều định dạng sách điện tử ra đời. Hiện tại có một số loại định dạng sau:

4

Nguyễn Văn Tuấn, Sách điện tử và công nghệ tạo sách điện tử, Nxb Văn hóa thông tin, 2008, tr 23-26.

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

6

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
- Định dạng Adobe: Sách điện tử với định dạng này có thể đọc trên máy tính
Macintosh, trên máy tính cá nhân cài đặt điều hành Windows và đọc trên thiết bị số. Có
nhiều cách lựa chọn để đọc sách. Sách định dạng này có chức năng đánh dấu, tìm kiếm.
Đây là kiểu định dạng mở cho việc phân phối các văn bản trong đó có sách điện tử trên
phạm vi toàn cầu. Tệp PDF đồng bộ có thể dùng chung, xem, chuyển trang đọc, có thể in

ra giấy nếu được phép. Hình thức hiển thị trang sách giống trang văn bản trên word.
- Định dạng MicrosoftReader: Sách điện tử với định dạng này có thể tương thích với
máy tính có cài đặt Windows 95/98/2000/XP và các máy tính sách tay, các thiết bị cầm
tay. Cuộc cách mạng mới của Microsoft là sử dụng công nghệ sắc nét chữ (ClearType)
làm cho các chữ trong sách điện tử hiển thị trên màng hình giống như chữ in trên giấy nên
việc đọc rất dễ dàng. Sách có kích thước gần với sách in khổ 13x19cm nên người đọc dễ có
cảm giác đang đọc cuốn sách truyền thống, sách in. Hệ thống chuyển trang thông minh
giúp người đọc nhớ ngay được các công việc vừa thực hiện trong khi đọc sách ở lần trước.
Có nhiều cách chuyển trang khi đọc sách; các thẻ đánh dấu nhiều màu sắc giúp người đọc
có thể đánh dấu/ ghi nhớ nhiều nội dung, sự kiện trong khi đọc và được lưu giữ lâu dài.
Định dạng cho phép người đọc thể hiện cái riêng của mình khi đọc mỗi cuốn sách với chức
năng chú giải riêng, như bút ký, đánh dấu đoạn văn, thơ theo ý riêng của mình, bằng theo
các màu sắc khác nhau; cho phép vẽ, thiết đặc cỡ Font chữ và độ sắc nét của chữ phù hợp
nhất với mình. Cho phép nghe giọng đọc (người khiếm thị có thể sử dụng chức năng này
để đọc sách) và những người muốn nghe giọng đọc ngôn ngữ Anh, Mỹ. Hạn chế của định
dạng này là người đọc chỉ có thể sử dụng một số loại dữ liệu: văn bản, chữ số; các biểu đồ
và hình ảnh tĩnh.
- Định dạng MobiPocket: Là định dạng cho cuốn sách mang tính tổng hợp trong sử
dụng. Nó có thể đọc trên các thiết bị số cá nhân, cho người đọc nhiều khả năng lựa chọn
thiết bị, môi trường để đọc, như Palm, PocketPC, EBookman, Blackberry, Symbian, và
mọi thiết bị số, máy tính cá nhân, bản đọc. Được hỗ trợ bởi các chức năng đọc sách điện
tử, định dạng này mang lại cho người đọc bộ công cụ đọc tổng hợp và tính xác thực cao.
Cho phép lật trang bằng tay trên màn hình, tạo các điểm đánh dấu để nhanh chóng chuyển
đến phần cần nhớ, điều chỉnh cỡ và màu chữ, tìm kím toàn văn.
- Định dạng Palm Reader: Định dạng cho sách điện tử để đọc trên các thiết bị cầm tay
Palm. Palm Reader cho phép người đọc mang theo nhiều cuốn sách điện tử khác nhau để
đọc. Sử dụng định dạng này có thể lựa chọn loại và cỡ font chữ vừa ý và có thể điều khiển
một số nội dung văn bản trên màn hình đọc cùng một thời điểm. Người đọc có thể chuyển
từ phần nội dung này sang nội dung khác dễ dàng. Sách có thể đọc trên máy tính cá nhân


GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

7

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
hoặc bản đọc. Định dạng cho phép tạo các trang đánh dấu khi sử dụng, tạo bảng mục lục
nội dung khi đọc.
- Định dạng Gemsta: Định dạng này được thiết kế cho các cuốn sách điện tử Gemstar
RCA REB 1100 hoặc định dạng Rocket Ebooks. Sách đi kèm phần mềm đọc sách. Định
dạng này cũng có thể đọc được trên máy tính cá nhân. Với thiết bị REB 1100 sách định
dạng này cuốn sách cho ta cảm giác cuốn sách điện tử gần với cuốn sách truyền thống
nhưng lại thể hiện rõ đặc trưng điện tử cuốn sách. Đó là khi đọc ta có thể xem từ điển được
xây dựng trong sách, tìm từ và sử dụng cảm ứng màn hình để tạo các ghi chú, đánh dấu và
nhấn mạnh những gì cần thiết khi đọc. Đó là một định dạng đơn giản và sử dụng tiện lợi.
Khi sử dụng ta có thể lật trang, xoay chiều của văn bản, phóng to cỡ chữ.
- Định dạng Hiebook: Là định dạng có chức năng sử dụng đầy đủ các định dạng MP3.
Khi sử dụng có Headphone ta có thể kết nối để nghe nhạc khi đọc tiểu thuyết chẳn hạn.
Khi đọc sách ta có thể vẽ tranh, sơ đồ. Có các loại book với kích cỡ nét vẽ khác nhau, dễ
tạo lưu ý trong khi đọc như đánh dấu phần cho một trang nào đó, tạo nội dung nhắc nhở
một điều gì cần thiết. Có thể chèn văn bản khi đọc bằng bàn phím khi thả xuống, có thể gửi
và nhận file nội dung vào máy tính cá nhân và từ máy tính cá nhân.
- Định dạng HTML: Đây là định dạng thuận lợi nhất khi sử dụng hiện nay (2007) vì
sách để ở định dạng này sẽ không cần phần mềm đọc sách hoặc thiết bị đọc đặc thù nào
ngoài máy tính đang sử dụng thông thường hiện nay có kết nối mạng Internet. Ta chỉ kết
nối với cuốn sách có định dạng HTML qua trình duyệt Internet là cuốn sách có thể được
tải về trên máy tính của mình. Nhờ tính năng điều hướng siêu văn bản giống như khi xem
một trang web nên việc làm quen và sử dụng sách định dạng này rất dễ dàng. Kích cỡ file

sách nhỏ nên càng dễ sử dụng khi đọc sách. Định dạng này cho phép tìm kím, tra cứu từ và
toàn văn nội dung trong cuốn sách. Người đọc có thể tra cứu để kiểm tra nội dung trích dẫn
hoặc cần trích dẫn nội dung cuốn sách có thể copy và dán vào tài liệu của mình.
- Instant eBook: Sách định dạng này được thiết đặt nhanh khi sử dụng và được sử
dụng ngay mà không cần cài đặt thêm phần mềm đọc sách điện tử nào. Nó được định dạng
dưới dạng siêu văn bản bằng các chỉ mục – chương/phần. Người sử dụng có thể thể hiện
cái riêng của mình trong khi đọc bằng việc thiết đặt kiểu, cỡ màu chữ cho riêng mình. Ta
có thể tìm, copy và dán đoạn văn bản cần thiết của cuốn sách sang chương trình khác. Nhờ
sự liên kết, định dạng cho phép gửi các nhận xét về cuốn sách trực tiếp vào trong cuốn
sách.
- Định dạng Microsoft word: Định dạng này cung cấp cho những người chưa quen
nhiều với việc sử dụng sách điện tử bằng việc cung cấp định dạng đọc điện tử gần với
Word. Máy có cài đặt phần mềm Word vẫn cần bổ sung thêm phần mềm đọc định dạng
GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

8

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
này. Khi đọc ta có thể thay đổi cỡ chữ giống như bất kì văn bản Word nào và có thể in nội
dung sách của mình như in văn bản của chương trình Word.
- Định dạng Plain Text: Định dạng này không cần thiết bị và phần mềm đọc chuyên
nghiệp. Có thể đọc nó trên các loại máy tính và sử dụng bất kì hệ điều hành nào. Ta có thể
sử dụng các chương trình Noted hoặc WordPad hoặc Microsoft hoặc bất kì phần mềm nào
đọc được file.txt.5
1.1.4. Một số ưu điểm và hạn chế của sách điện tử
Cũng như sách in thông thường sách điện tử cũng là một loại sách mang những đặc
điểm của sách in truyền thống. Nó chứa đựng các thông tin cần thiết phục vụ cho nhu cầu

người đọc thưởng thức văn hóa, vừa mang tính thông tin, vừa mang tính giải trí. Sách cũng
là một nguồn tài liệu phục vụ cho nhu cầu học tập, nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội
của loài người. Do là một hình thức thể hiện tri thức nên sách điện tử có những ưu và
nhược điểm nhất định.
 Ưu điểm
Khi mới ra đời, năm 2007, sách điện tử chỉ như một công cụ cung cấp các tài liệu tham
chiếu, để từ đó người ta có thể tìm mua những cuốn sách in mà mình cần tại các cửa hàng.
Thế nhưng, chỉ một vài năm sau, thị trường sách điện tử đã dần lớn mạnh nằm ngoài tầm
kiểm soát của các nhà quản lý và tạo ra một bước đột phá mới trên thị trường. Sách điện tử
có thể dần lớn mạnh được như vậy, là do nó có một số ưu điểm vượt trội mà sách in không
thể có được:
Sản xuất nhanh và nhận được kịp thời: khác với quy trình sản xuất sách truyền thống,
sách điện tử sau khi đạt được một số công đoạn cần thiết có thể ra mắt nga, do công nghệ
sản xuất nó tạo ra. Nội dung sách hoàn thành, công việc lựa chọn công nghệ thỏa mãn, quy
trình sản xuất có tính tập trung và các vật mang thông tin gọn, nhẹ, kênh phân phối luôn
luôn có sẵn nên cuốn sách có thể được sản xuất và phân phối ngay tức thời.
Có các phiên bản riêng: với quy trình sản xuất sách truyền thống, một cuốn sách được
đưa vào sản xuất phải đạt đến một số lượng nhất định. Đối với sách điện tử, yêu cầu về số
lượng không khắt khe như vậy. Với số lượng hạn chế, người ta có thể có các phiên bản
riêng với một số lượng ít mà vẫn đảm bảo yêu cầu sản xuất sách.
Giá thành hạ: giá thành sách điện tử thấp hơn nhiều lần so với sách truyền thống do
công nghệ đem lại. Mọi chi phí về vật chất, phân phối đều thấp hơn so với sách truyền
thống. Việc xuất bản không chỉ còn lệ thuộc vào nhà xuất bản mà ngay cả tác giả cũng có

5

Nguyễn Văn Tuấn, Sách điện tử và công nghệ tạo sách điện tử, Nxb. Văn hóa thông tin, 2008, tr. 26-31.

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền


9

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
thể xuất bản được sách của mình. Khâu lưu trữ, vận chuyển có thể bỏ qua. Do vậy, một số
chi phí sẽ không còn phải chi trả.
Góp phần bảo vệ môi trường: do sách tồn tại dưới dạng số hóa, sử dụng qua các thiết
bị điện tử, sách không phải in ra trên giấy nên hàng năm có một lượng giấy lớn sẽ được tiết
kiệm, việc in ấn cũng giảm đi. Vì thế, một lượng cây xanh dùng làm nguyên liệu được bảo
vệ; các khí thải, chất thải do công nghiệp in cũng được giảm bớt.
Sử dụng sách điện tử tiện lợi hơn: rất nhiều phần mềm tạo và đọc sách hỗ trợ cho
người sử dụng sách một cách tối ưu. Sách có thể được mở trang một cách linh hoạt; giúp
người đọc thao tác các công việc đọc sách một cách dễ dàng, như mở trang đánh dấu, ghi
chép, chú thích nội dung mà không cần đến một công cụ nào khác. Sách điện tử hỗ trợ các
hoạt động khác khi đọc sách như tìm văn bản, trích văn bản, đánh dấu có thể sắp xếp tất cả
những điều riêng khi đọc sách của người sử dụng.
 Nhược điểm
Khó khăn trong việc đọc: việc đọc sách phải thông qua các thiết bị phần cứng và phần
mềm làm cho một số sách điện tử không thật giống sách truyền thống gây cho nhiều người
đọc cảm nhận phải có một thói quen mới khi thưởng thức văn hóa đọc. Một số văn bản
chưa thật bắt mắt, xấu; đọc lâu nhức mắt. Tuy nhiên, đặc điểm này này ngày càng được các
nhà công nghệ hỗ trợ để hạn chế nó.
Chưa có nhiều hình thức định dạng nội dung để chúng có thể hiển thị được mọi thiết
bị: Người đọc còn lệ thuộc vào thiết bị, ít nhất là máy tính nối mạng, một thiết bị phổ biến
nhất hiện nay, mới có thể đọc được sách. Các thiết bị số cá nhân chưa có nhiều ưu điểm nổi
trội về hình thức thể hiện nội dung sách. Các điều kiện kỹ thuật khác như nguồn năng
lượng cung cấp để có thể đọc sách trên các thiết bị số với thời gian lâu hơn. Hình thức xuất
bản, phân phối còn đa dạng, chưa có chuẩn thống nhất để người đọc có thể dễ dàng có sách

và đọc nó ổn định.
Nội dung sách chưa phong phú, nhất là các sách điện tử chỉ có phiên bản điện tử duy
nhất. Hiện nay, một trong những khó khăn của xuất bản sách điện tử là việc xác định thể
loại đề tài, hình thành đội ngũ những chuyên gia về nội dung, công nghệ, phân phối chúng.
Tính hợp pháp hạn chế và việc bảo vệ sách còn khó khăn. Do ưu điểm xuất bản nhanh
và cá nhân nào cũng có thể xuất bản sách điện tử nên đã và đang có hiện tượng một số tác
giả muốn thử nghiệm mình trước hết qua việc viết sách điện tử. Vì thế nội dung của các
cuốn sách có không phải đã là những điều cần đọc. Về bảo mật của sách điện tử cũng còn
gặp nhiều khó khăn. Hầu hết các phần mềm tạo sách điện tử đều chưa có những giải pháp
hữu hiệu để chống sao chép và bảo vệ các quyền khác cho tác giả và cho các nhà xuất bản.
GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

10

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
1.2. Khái niệm chung về quyền tác giả đối với sách điện tử
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm về quyền tác giả đối với sách điện tử
1.2.1.1. Khái niệm về quyền tác giả đối với sách điện tử
Quyền tác giả còn được hiểu là bản quyền (copyright). Nó được dùng để bảo vệ cho
các sáng tạo tinh thần. Quyền tác giả bao gồm một tập hợp các quyền nhân thân và quyền
tài sản của tác giả. Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân do mình sáng tạo ra hoặc
sở hữu. Theo khái niệm trên ta có thể hiểu luật thừa nhận hai chủ thể có quyền tác giả là
tác giả của tác phẩm và chủ sở hữu quyền tác giả. Từ đây ta cũng có thể hiểu, cá nhân có
thể là tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác phẩm hay cả hai tư cách đó. Còn tổ
chức chỉ có thể là chủ sở hữu của tác phẩm.
Từ định nghĩa về quyền tác giả, có thể hiểu quyền tác giả đối với sách điện tử là các
quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả với tư cách là người sáng tạo ra toàn bộ hoặc

một phần các tác phẩm được số hóa tạo thành sách điện tử.
Theo đó, quyền nhân thân của tác giả đối với sách điện tử bao gồm: quyền đặt tên cho
tác phẩm, quyền được đứng tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng;
quyền được bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chửa, cắt xén
hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự uy tín của
tác giả thì được bảo hộ vô thời hạn6, theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi,
bổ sung 2009). Riêng quyền được công bố tác phẩm hay cho phép người khác công bố tác
phẩm được bảo hộ suốt đời tác giả và năm mươi năm sau khi tác giả chết nếu trường hợp
đồng tác giả thì quyền này được bảo hộ tới năm mươi năm sau khi tác giả cuối cùng chết. 7
Quyền tài sản của tác giả đối với sách điện tử đều được bảo hộ suốt đời tác giả và năm
mươi năm sau khi tác giả chết nếu trường hợp đồng tác giả thì tương tự như quyền công bố
tác phẩm hay cho phép người khác công bố tác phẩm quy định tại quyền nhân thân của tác
giả.8 Có thể nói quá trình từ lúc hình thành ý tưởng đến khi một tác phẩm được sáng tạo ra
và đến tay của các độc giả tác giả cũng như chủ sở hữu quyền tác giả đã tốn không ít công
sức và tiền của nên quyền tài sản là một phần đền đáp công sức và kích thích sự sáng tạo
của tác giả.

6

Khoản 1 Điều 27 Luật sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung 2009

7

Điểm b khoản 2 Điều 27 Luật sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung 2009

8

Điểm b khoản 2 Điều 27 Luật sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi bổ sung 2009

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền


11

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
1.2.1.2. Đặc điểm của quyền tác giả đối với sách điện tử
Quyền tác giả đối với các tác phẩm nói chung cũng như quyền tác giả đối với sách điện
tử nói riêng có đặc điểm là: thứ nhất, pháp luật về quyền tác giả chỉ bảo hộ cho hình thức
thể hiện tác phẩm chứ không bảo hộ cho nội dung thể hiện trong các tác phẩm đó. Bởi vì
các nhà làm luật nhận thấy rằng, nếu bảo hộ cho nội dung sáng tạo tác phẩm thì sẽ xảy ra
việc độc quyền về nội dung, làm hạn chế đi sự sáng tạo của những người còn lại. Ví dụ: tác
giả A sáng tác ra một truyện ngắn nói về cuộc đời của Bác Hồ, và tập truyện ngắn này
được pháp luật bảo hộ các nội dung trong tác phẩm, khi đó các tác giả khác sẽ không
được sáng tác các tác phẩm có nội dung nói về cuộc đời Bác Hồ hay có sáng tác thì cũng
không nhận được sự bảo hộ của pháp luật.
Thứ hai, quyền tác giả được bảo hộ theo cơ chế tự động. Nghĩa là, quyền tác giả phát
sinh ngay sau khi tác phẩm được hình thành và được thể hiện dưới một hình thức vật chất
nhất định, bất kể tác phẩm đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký.
Tác phẩm theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ phải là sản phẩm của “lao động trí tuệ”
của tác giả mà không đơn thuần chỉ là sự sao chép từ các nguồn đã biết.
1.2.2. Căn cứ phát sinh quyền tác giả đối với sách điện tử
Theo quy định tại Điều 739 khoản 1 Bộ Luật dân sự năm 2005 “quyền tác giả phát
sinh kể từ ngày tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất
định”. Đối với sách điện tử được xuất bản trên môi trường mạng Internet có thể được chia
ra làm hai loại. Thứ nhất, do tác giả hoặc đơn vị tự xuất bản trực tiếp tác phẩm qua các
trang cá nhân hoặc các mạng xã hội. Thứ hai do các đơn vị làm sách hoặc các tổ chức phát
hành qua mạng những cuốn sách đã được in qua hình thức ấn bản điện tử. Như vậy ở dạng
thứ nhất, căn cứ phát sinh quyền tác giả là lúc tác phẩm được tác giả hoặc các đơn vị tự

xuất bản trên mạng Internet. Nhưng đối với dạng thứ hai, căn cứ phát sinh quyền tác giả đã
có trước đó chứ không phải kể từ lúc tác phẩm được đưa lên mạng Internet, bởi vì các cuốn
sách in trước khi được phát hành qua hình thức là sách điện tử thì nó đã được thể hiện dưới
dạng một hình thức vật chất khác tùy theo tác giả, sau đó xuất bản thành sách và cuối cùng
thông qua kênh xuất bản điện tử mới đưa lên Internet.
Qua đó ta thấy pháp luật về quyền tác giả chỉ bảo hộ cho các tác phẩm đã được thể
hiện dưới một hình thức vật chất nhất định chứ không phải là những suy nghĩ hình thành
trong bộ não con người. Quyền tác giả đối với sách điện tử phát sinh không phụ thuộc vào
việc tác phẩm đã được công bố hay chưa công bố. Bởi vậy, cho dù tác phẩm chưa được
công bố hay đã đã được công bố, thì các quyền về nhân thân và các quyền về tài sản của
tác giả đối với tác phẩm vẫn phát sinh kể được sáng tạo và được thể hiện dưới hình thức

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

12

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
vật chất nhất định. Quyền tác giả phát sinh không nhất thiết phải qua thủ tục đăng kí bảo
hộ. Việc đăng kí bảo hộ quyền tác giả không phải là căn cứ phát sinh quyền tác giả.
1.2.3. Chủ thể quyền tác giả đối với sách điện tử
 Tác giả
Theo Điều 736 Bộ luật dân sự 2005 thì tác giả là người sáng tạo ra tác phẩm văn học,
nghệ thuật, khoa học… Điều này cũng có nghĩa là pháp nhân hoặc chủ thể khác không thể
là tác giả mà chỉ có thể là người nắm giữ các quyền của tác giả (chủ sở hữu quyền tác giả).
Thuật ngữ tác giả còn dùng trong trường hợp một người sáng tạo ra tác phẩm từ tác phẩm
của người khác, bao gồm: dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, phóng tác, cải biên,
chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn.9 Tuy nhiên, sáng tạo của nhóm người này là

dựa trên sự tồn tại từ tác phẩm có sẵn của người khác, do đó nhóm tác giả trên phải ghi rõ
tên tác giả của tác phẩm gốc. Mặc dù vậy hiểu theo phương diện nào thì tác giả cũng phải
là người trực tiếp thể hiện các hoạt động sáng tạo để tạo ra tác phẩm. Tuỳ mức độ sáng tạo
để tạo ra một tác phẩm là khác nhau, không thể nói một người là đồng tác giả khi họ chỉ
đóng góp cho việc đặt tên quyển sách hay người cung cấp tài liệu cho người khác viết một
cuốn tiểu thuyết hoặc trong quá trình sáng tạo, tác giả nhận được sử ủng hộ về mặt vật
chất, tài chính… Do đó các cá nhân, tổ chức làm công việc hỗ trợ, đóng góp ý kiến hoặc
cung cấp phương tiện kỹ thuật, tư liệu, cung cấp tài chính, đưa ra các ý tưởng để người
khác sáng tạo thì không phải là tác giả. Điều này có nghĩa rằng tác giả phải là người giữ vai
trò chủ đạo trong việc thể hiện ý tưởng và tạo nên các tác phẩm từ những ý tưởng đó.
Trên thực tế có trường hợp tác phẩm được tạo ra từ thành quả sáng tạo của một cá
nhân hoặc một nhóm người. Trường hợp có hai hay nhiều người cùng trực tiếp sáng tạo ra
tác phẩm thì những người đó là đồng tác giả. Đồng tác giả là tình trạng các cá nhân hoạt
động trong cùng lĩnh vực hợp tác sáng tạo nên tác phẩm. Mỗi người trong đồng tác giả có
thể đảm nhận từng phần riêng biệt các tác phẩm hoặc cùng hợp tác làm nên một phần hay
toàn bộ tác phẩm mà không thể tách riêng biệt được.
 Chủ sở hữu quyền tác giả
Theo quy định tại Điều 36 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung 2009) thì: Chủ sở
hữu quyền tác giả là tổ chức, cá nhân nắm giữ một phần, một số hoặc toàn bộ các quyền tài
sản thuộc quyền tác giả. Chủ sở hữu quyền tác giả có thể là tác giả, đồng tác giả hoặc là
các tổ chức giao nhiệm vụ hoặc kí kết hợp đồng với tác giả nhằm tạo ra tác phẩm với nội

9

Khoản 8 Điều 4 Luật sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi bổ sung 2009

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

13


SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
dung nào đó. Chủ sở hữu quyền tác giả là người trực tiếp hay không trực tiếp sáng tạo ra
tác phẩm đó.
Theo qui định tại Điều 27 Nghị định 100/2006/NĐ-CP thì chủ sở hữu quyền tác giả
bao gồm các đối tượng sau: Tổ chức, cá nhân Việt Nam ; Tổ chức, cá nhân nước ngoài có
tác phẩm được sáng tạo và thể hiện dưới hình thức vật chất nhất định tại Việt Nam; Tổ
chức cá nhân nước ngoài có tác phẩm được công bố lần đầu tiên tại Việt Nam; Tổ chức cá
nhân nước ngoài có tác phẩm được bảo hộ tại Việt Nam theo Điều ước quốc tế về quyền
tác giả mà Việt Nam là thành viên.
Chủ sở hữu quyền tác giả là người có quyền sử dụng và định đoạt đối với tác phẩm.
Trong đa số trường hợp, tác giả sẽ đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả. Tuy nhiên, nếu
tác phẩm hình thành do tổ chức, cá nhân thuê, giao nhiệm vụ cho tác giả thì tổ chức, cá
nhân sẽ là chủ sở hữu quyền tác giả. Ngoài ra, chủ sở hữu quyền tác giả có thể là người
thừa kế, người được chuyển giao quyền tác giả. Xét về khía cạnh kinh tế thì chủ sở hữu
quyền tác giả đóng vai trò quan trọng hơn tác giả, vì khi sử dụng, trình diễn… tác phẩm,
các chủ thể khác phải xin phép và trả thù lao cho chủ sở hữu quyền tác giả chứ không phải
là tác giả người sáng tạo ra tác phẩm
Theo qui định của Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 chủ sở hữu quyền tác giả gồm có các
chủ sở hữu quyền tác giả:
- Chủ sở hữu quyền tác giả là tác giả;
- Chủ sở hữu quyền tác giả là các đồng tác giả;
- Chủ sở hữu quyền tác giả là các tổ chức, cá nhân giao nhiệm vụ cho tác giả hoặc giao
kết hợp đồng với tác giả;
- Chủ sở hữu quyền tác giả là người thừa kế;
- Chủ sở hữu quyền tác giả là người được chuyển giao quyền;
- Chủ sở hữu quyền tác giả là nhà nước;
Ngoài ra đối với một tác phẩm khi đã hết thời hạn bảo hộ theo qui định của pháp luật

thì nó sẽ thuộc về công chúng, nghĩa là tác phẩm này không thuộc quyền sở hữu của một
cá nhân hay một chủ thể nào mà là thuộc về tất cả mọi người.
1.2.4. Nội dung quyền tác giả đối với sách điện tử
 Quyền nhân thân
Quyền nhân thân của tác giả đối với các tác phẩm nói chung cũng như là quyền nhân
thân của tác giả đối với sách điện tử nói riêng, được quy định cụ thể tại Điều 19 Luật Sở
hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2009) và Điều 22 Nghị Định 100/2006/NĐ-CP ngày 21

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

14

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
tháng 9 năm 2006 của Chính Phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của
Bộ luật dân sự, Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả và quyền liên quan:
Quyền đặt tên cho tác phẩm
Đối với một tác phẩm dù là được thể hiện dưới hình thức của một cuốn sách in truyền
thống hay được thể hiện bằng sách điện tử thì việc đặt tên cho tác phẩm là hết sức quan
trọng. Bởi vì, thông qua việc đặt tên tác giả có thể phản ánh nội dung cơ bản của tác phẩm
hay nó chính là cái để phân biệt giữa tác phẩm này với tác phẩm khác. Tác giả là những
người lao động sáng tạo trí tuệ để tạo ra tác phẩm nên họ hoàn toàn có quyền đặt tên cho
đứa con tinh thần của mình.
Đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm; được nêu tên thật hoặc bút danh khi tác
phẩm được công bố sử dụng
Để sáng tạo ra một tác phẩm tác giả đã phải bỏ công sức, thời gian, tài chính… để đầu
tư vào tác phẩm và nó được coi là công trình sáng tạo của riêng tác giả. Nên việc đứng tên
thật hay bút danh là hành động cá biệt hóa tác giả, chính tác giả khẳng định sự sáng tạo của

mình đối với tác phẩm. Việc đứng tên thật hay bút danh, việc chọn bút danh như thế nào là
hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí của tác giả.
Công bố tác phẩm hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm
Đối với trường hợp tác phẩm là sách điện tử được tạo ra do các tác giả hoặc đơn vị tự
xuất bản trực tiếp trên mạng Internet thì việc công bố này là lúc tác phẩm được đưa lên các
trang web mà thông qua việc truy cập vào nội dung của các trang web độc giả có thể tiếp
cận được với tác phẩm. Nhưng nếu sách điện tử được tạo ra do số hóa các tác phẩm là sách
in truyền thống, thì tác phẩm đã được công bố trước đó, kể từ lúc nó là sách in.
Bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên
tạc tác phẩm dưới bất kỳ hình thức nào gây phương hại đến danh dự và uy tín của tác giả
Đây là quyền nhân thân rất quan trọng của tác giả, phục vụ việc bảo vệ trực tiếp tác
phẩm theo tính cách riêng của tác giả. Như vậy, với tư cách là tác giả của tác phẩm do
mình sáng tạo ra, thì tác giả có quyền ngăn cấm những hành vi làm phương hại đến sự toàn
vẹn của tác phẩm như sửa chữa, cắt xén, hoặc xuyên tạc tác phẩm. Do đặc trưng của sách
điện tử là tồn tại trên môi trường mạng Internet nên việc xâm phạm quyền tác giả như sửa
chữa, cắt xén, xuyên tác tác phẩm là không thể tránh khỏi. Vì thế quyền bảo vệ sự toàn vẹn
cho tác phẩm là rất cần thiết.
 Quyền tài sản
Quyền tài sản của tác giả đối với các tác phẩm nói chung cũng như là các tác phẩm
được số hóa làm thành sách điện tử nói riêng được quy định cụ thể tại Điều 20 Luật Sở hữu
GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

15

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) và Điều 23 Nghị Định 100/2006/NĐ-CP
ngày 21 tháng 9 năm 2006 của Chính Phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số

điều của Bộ luật dân sự, Luật Sở hữu trí tuệ về quyền tác giả và quyền liên quan.
Làm tác phẩm phái sinh
Có thể hiểu làm tác phẩm phái sinh là tạo ra một tác phẩm mới trên cơ sở một tác
phẩm đã có sẵn bằng cách là dịch thuật, cải biên, phóng tác, hay chuyển thể. Tác giả hay
chủ sở hữu quyền tác giả có thể tự mình hoặc cho phép người khác làm tác phẩm phái sinh
dựa trên tác phẩm gốc mình sáng tạo ra. Mà đặc điểm của tác phẩm phái sinh là sáng tác
phụ thuộc, tác phẩm mới được tạo ra là sự thể hiện của tác phẩm gốc nên những người
được tác giả hay chủ sở hữu quyền tác giả cho phép làm tác phẩm phái sinh này không
được làm phương hại đến quyền tác giả của tác phẩm gốc.
Biểu diễn tác phẩm trước công chúng
Quyền biểu diễn tác phẩm trước công chúng được hiểu là quyền do chủ sở hữu quyền
tác giả độc quyền thực hiện, hoặc cho phép người khác thực hiện biểu diễn tác phẩm một
cách trực tiếp hoặc thông qua bản ghi âm, ghi hình hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào
mà công chúng có thể tiếp cận được. Cần lưu ý, biểu diễn tác phẩm trước công chúng bao
gồm việc biểu diễn tác phẩm ở bất kì nơi đâu nhưng ngoại trừ việc biểu diễn tại gia đình.
Sao chép tác phẩm
Theo qui định về quyền sao chép tác phẩm tại điểm c khoản 1 Điều 20 của Luật Sở
hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi, bổ sung 2009) thì chủ sở hữu quyền tác giả đối với sách điện tử
có thể tự mình sao chép tác phẩm ra thành nhiều bản rồi đưa lên các trang web khác nhau
để phục vụ cho việc đọc của các độc giả đồng thời chủ sở hữu quyền tác giả cũng có thể
cho phép hoặc không cho người khác sao chép tác phẩm của mình dưới mọi hình thức nếu
việc sao chép đó là bất hợp pháp và gây phương hại đến quyền tác giả.
Phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sau tác phẩm
Có thể hiểu quyền phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sau tác phẩm là việc chủ sở
hữu quyền tác giả đối với sách điện tử có thể tự mình thực hiện hoặc cho phép người khác
thực hiện bằng các hình thức, phương tiện kỹ thuật như: sao chép tác phẩm của mình rồi in
thành sách để bán hay, lưu nội dung tác phẩm trên trang web để cho các độc giả truy cập
vào trang web tiếp cận tác phẩm… miễn sao độc giả có thể tiếp cận được tác phẩm đó
thông qua việc mua bán, cho thuê hay chuyển nhượng mà pháp luật đã qui định.
Truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện hữu tuyến, vô tuyến, mạng

thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kĩ thuật nào khác

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

16

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
Theo đó tác giả hay chủ sở hữu quyền tác giả đối với sách điện tử đều có quyền truyền
đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương tiện mạng thông tin điện tử, để độc giả có thể
tiếp cận được tác phẩm tại địa điểm và thời gian mà họ lựa chọn thông qua việc truy cập
vào các trang web điện tử. Vì quyền này là quyền tài sản nên chủ sở hữu quyền tác giả
cũng có thể chuyển giao cho người khác thực hiện.
Cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy tính.
Đây là quyền dành riêng cho các tác giả hay chủ sở hữu quyền tác giả đối với tác
phẩm điện ảnh, chương trình máy tính nên người viết không đi vào phân tích phần này.
1.3. So sánh quyền tác giả đối với sách điện tử và quyền tác giả đối với các tác
phẩm khác
1.3.1. Sự giống nhau
Pháp luật Việt Nam không quy định quyền tác giả riêng đối với từng loại hình tác
phẩm cụ thể, mà đưa ra quy định chung về quyền tác giả cho tất cả các tác phẩm trong Luật
sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi bổ sung 2009). Vì thế những quy định về quyền tác giả
đối với sách điện tử và quyền tác giả đối với các tác phẩm khác có nhiều điểm tương đối
giống nhau (tác phẩm khác được hiểu là các tác phẩm thể hiện dưới một hình thức khác
như tác phẩm điện ảnh, nhiếp ảnh, mỹ thuật…)
Thứ nhất, về thời điểm phát sinh quyền tác giả. Đối với tác phẩm được số hóa thành
sách điện tử hay tác phẩm được thể hiện dưới hình thức khác đều quy định thời điểm phát
sinh quyền tác giả sau khi tác phẩm được hoàn thành. Theo đó các tác phẩm này được bảo

hộ khi nó được thể hiện ra bên ngoài thông qua một hình thức vật chất nhất định, mà không
quan tâm đến nội dung, chất lượng của tác phẩm đó ra sau, đã được công bố hay chưa công
bố.
Thứ hai, những quy định chi tiết về điều kiện bảo hộ đối với một tác phẩm, tác giả.
Theo đó, tác phẩm được bảo hộ dù là sách điện tử hay các tác phẩm khác không phải thông
qua bất cứ thủ tục hành chính nào, tác phẩm sẽ được bảo hộ đồng thời với thời điểm phát
sinh quyền tác giả tức – kể từ khi nó được thể hiện ra ở một hình thức vật chất nhất định.
Việc các tác giả đăng ký quyền tác giả của mình với các tổ chức về sở hữu trí tuệ chỉ nhằm
đảm bảo tốt hơn những quyền của mình liên quan đến tác phẩm mà không phải là căn cứ
duy nhất xác định tác giả của một tác phẩm.
Thứ ba, quy định về chủ thể quyền tác giả. Các chủ thể tham gia sáng tác tác phẩm là
sách điện tử hay bất kì một tác phẩm khác gồm những chủ thể là cá nhân, tổ chức cùng
sáng tạo bằng cả trí tuệ và thời gian. Những chủ thể này có thể là tác giả hoặc đồng tác giả

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

17

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
của tác phẩm. Những cá nhân, tổ chức tham gia sáng tạo tác phẩm thì họ đồng thời là chủ
sở hữu quyền tác giả nhưng cũng có thể không đồng thời là chủ sở hữu quyền tác giả.
Thứ tư, quy định cụ thể về nội dung quyền tác giả. Nhằm đảm bảo quyền lợi của tác
giả, chủ sở hữu của tác phẩm pháp luật Việt Nam đã quy định một cách cụ thể, đầy đủ nội
dung quyền tác giả trong các văn bản pháp luật. Theo đó một tác phẩm khi được sáng tạo
và thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, thì các chủ thể quyền tác giả sẽ được
hưởng các quyền nhân thân và quyền tài sản đối với tác phẩm được quy định tại Điều 19 và
Điều 20 của Luật sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009). Như vậy, đối với

tác phẩm là sách điện tử hay các tác phẩm thể hiện dưới hình thức khác thì đều được
hưởng quyền nhân thân và quyền tài sản là như nhau theo quy định của pháp luật. Quy
định này đảm bảo sự công bằng cho các tác giả trong việc sáng tạo ra tác phẩm.
1.3.2. Sự khác nhau
Do đặc điểm của sách điện tử là được sử dụng thông qua các thiết bị công nghệ và tồn
tại trên môi trường mạng Internet nên quyền tác giả của sách điện tử sẽ có nhiều điểm khác
so với quyền tác giả của tác phẩm thể hiện dưới hình thức khác. Cụ thể như sự khác nhau
về các hành vi xâm phạm, biện pháp bảo vệ, thời hạn bảo hộ quyền tác giả.
 Hành vi xâm phạm quyền tác giả
Nhìn chung hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử được thực hiện
nhanh chóng và dễ dàng hơn so với các loại hình tác phẩm khác không tồn tại trong môi
trường kĩ thuật số. Bởi đặc tính kỹ thuật và khả năng lưu trữ của các thiết bị công nghệ chỉ
cần một vài thao tác trên màn hình là các độc giả có thể tải các file dữ liệu về máy và tạo ra
nhiều bản sao giống hệt bản chính đây được xem là hành vi xâm phạm xảy ra phổ biến
nhất. Bên cạnh đó một số độc giả sau khi sao chép tác phẩm còn thực hiện hành vi mạo
danh tác giả bằng cách để tên mình vào tác phẩm và đưa sang một trang thông tin khác để
đăng tác phẩm lên, khi mạo danh tác giả những người thực hiện hành vi xâm phạm còn có
thể tinh vi hơn là trong quá trình mạo danh họ có thể chỉnh sửa, cắt xén tác phẩm như thay
đổi tên tác phẩm, chỉnh sửa một số phần nội dung chính… Nhìn chung, các hành vi xâm
phạm này thường là một loạt những hành động mang tính liên tiếp, những chuỗi vi phạm
liên tục tạo thành nhiều hành vi xâm phạm trong cùng một tác phẩm. Vì vậy khó có thể xác
định chính xác hành vi xâm phạm đó thuộc quy định của văn bản quy phạm pháp luật. Bên
cạnh đó do sách điện tử hoạt động trên môi trường ảo nên các hành vi xâm phạm rất kín
đáo mang tính cá nhân nên việc phát hiện và xử lý các hành vi sẽ rất khó khăn.
Riêng đối với các tác phẩm khác không tồn tại trong môi trường mạng Internet việc
xâm phạm quyền tác giả không xảy ra phổ biến như sách điện tử. Các hành vi xâm phạm

GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

18


SVTH: Nguyễn Thị Thúy An


Thực trạng xâm phạm quyền tác giả đối với sách điện tử và hướng hoàn thiện
quyền tác giả đối với các tác phẩm này cũng mang những nét đặc trưng riêng cho từng loại
hình. Nó không bao gồm các hành vi xâm phạm trong môi trường kĩ thuật số như:
+ Nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối trưng bày hay truyền đạt tác phẩm đến công
chúng qua mạng truyền thông và các phương tiện kỹ thuật số mà không được phép của chủ
sở hữu quyền tác giả.
+ Cố ý hủy bỏ, làm vô hiệu các biện pháp kỹ thuật do chủ sở hữu quyền tác giả thực
hiện để bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của mình.
+ Cố ý xóa thay đổi thông tin quản lý quyền dưới hình thức điện tử có trong tác phẩm.
+ Sản xuất, lắp ráp, biến đổi, phân phối, nhập khẩu, xuất bản, bán hoặc cho thuê thiết
bị khi biết hoặc có cơ sở để biết thiết bị đó làm vô hiệu các biện pháp kĩ thuật do chủ sở
hữu quyền tác giả thực hiện để bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của mình.
 Biện pháp bảo vệ quyền tác giả
Do đặt tính vô hình của quyền tác giả đối với sách điện tử nên các chủ thể quyền
không thể thực hiện trên thực tế quyền chiếm hữu đối với tác phẩm của mình. Đó cũng
chính là nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng xâm phạm trong trường hợp này. Vì vậy,
việc nâng cao hiệu quả áp dụng các biện pháp bảo vệ quyền tác giả đối với sách điện tử là
giải pháp tối ưu để đảm bảo được quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu quyền
tác giả đồng thời cũng bảo vệ quyền lợi ích của độc giả khi tiếp cận tác phẩm. Các chủ thể
quyền có thể áp dụng các biện pháp công nghệ để bảo vệ các thông tin quản lý quyền, ngăn
chặn các hành vi tiếp cận tác phẩm, khai thác bất hợp pháp quyền sở hữu của mình. Ngoài
ra, pháp luật quy định những chế tài đối với những hành vi xâm phạm tùy theo tính chất
mức độ vi phạm người vi phạm có thể bị áp dụng các biện pháp chế tài như dân sự, hành
chính hoặc hình sự. Tuy nhiên, do thị trường sách điện tử chỉ mới phát triển trong vòng vài
năm trở lại đây, nên các quy định cũng như chế tài nhằm đảm bảo quyền tác giả đối với
sách điện tử chưa nhiều, tạo ra nhiều lỗ hỏng của pháp luật nên việc bảo vệ bằng các biện

pháp xử lý hành vi xâm phạm chưa mang lại hiệu quả cao. Bên cạnh đó, do tồn tại trong
môi trường ảo nên khi có hành vi xâm phạm xảy ra rất khó xác được thủ phạm bởi họ luôn
là những kẻ giấu mặt.
Vì thế trước mắt các chủ thể quyền tác giả đối với sách điện tử chỉ còn biết cách tự bảo
vệ cho tác phẩm của mình bằng cách: khi số hóa một tác phẩm tạo thành sách điện tử lên
môi trường mạng Internet thì áp dụng các biện pháp kỹ thuật đi kèm để bảo vệ các thông
tin về tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, nội dung tác phẩm hay thời hạn, điều kiện sử dụng
tác phẩm khi tác phẩm đó được truyền đến công chúng. Hay nếu có hành vi xâm phạm xảy
ra các chủ thể quyền sẽ gửi văn bản yêu cầu các ban quản trị mạng thông tin của nơi đăng
GVHD: Ths Nguyễn Thị Ngọc Tuyền

19

SVTH: Nguyễn Thị Thúy An