Cải cách kinh tế hàn quốc giai đoạn sau khủng hoảng tài chính 1997
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (7.3 MB, 219 trang )
BQ GIAO Dl)C
VI:¢N KHOA HOC XA HQI
VADAOT~O
VI:¢T NAM
VI~N KINH TE v A CHINH TR~ THE GI(H
Vo Hai Thanh
,
"
K
'
""""
CAl CACH KINH TEHAN QUOC
?
?
'
/
GIAI DOAN SAU KHUNG HOANG TAl CHINH 1997
Chuyen ngcmh : Kinh te The gi6i va Quan h¢ Kinh te Qu6c te
lv!Ci so' : 62.31.07.01
LU~N AN TIEN SY KINH TE
NGVOI HUONG DAN KHOA HQC:
1. PGS. TS. Ngo Xufm Bi.nh
2. PGS. TS. Nguyen Quang Thuan
HA NQI- 2009
111
Ml)C Ll)C
Trang
Trang bia ..... .... ................................................................................................ .
..
LO'i cam do an .................................................................................................. ..
11
M1:1c l1:1c ... ............................................................................ .............................
111
Danh illl:IC cac chfr viet t
v
Danh
illl:IC
cac bang ......................................................................................... .
Vlll
Danh
ffil:IC
cac hinh ......................................................... .. .............................. .
X
MO DAU ................................................................................................................ ...
1
cd so LY LUAN v A THVC TrEN v:E cAI eAcH KINH TE .......... .
13
1.1 . M9t s6 trrremg phai ly thuyet va CO' sa ly lu~n chu yeu lien quan den cai
~ h k'm h te
~- va
' mo h'm h ph a/ t tnen
' ~ k'nh
tA'
cac
1
e .................... .......................... .
13
1.2. Kinh nghi~m th1fc ti~n cai each kinh te a m(>t so nuac tren the gi6i va
Han Quoc .......... ............ .......................... ................ ... ................. ... ... ...... .
40
1.2.1. Kinh nghi~m cua Anh ....................................... .... ............................. ..
41
1.2.2. Kinh nghi~m cua My ............. ............................................................ .
42
1.2.3. Kinh nghi~m cua Oc va New Zealand ......................... .
44
1.2.4. Tiwc ti~n cai each kinh tea Han Quoc (tu th~p nien 1960 den tnr6'c
khi xay ra khung hoang tai chinh 1997) .... ........................................ .
47
Chuang 2. NHONG NQI DUNG cAI eAcH KINH TEem) YE'u CUA CHINH
PHU HAN QUOC SAU KHUNG HOANG (11/1997) ...... ................ ..
56
Chuang 1.
A
?
2.1. Cai each linh
....
Vlf'C
,,
')
.
,
tai chfnh .......................... .... ........................................ ..
2.1.1. Chien hrqc va th1fc hi~n ................ ' ....................... " .............................
2 .1.2. Ket qua va thach thuc ................ .............................. .......................... ..
57
57
69
2.2. Cai each Iinh v1fc cong ty ........ .................................................... ............ ..
77
2.2.1. Olien luqc va th1fc hi~n ................................. ... .. ... ............................ ..
2 .2.2. Ket qua va thach thuc ................ ......................................................... .
77
2.3. Cai each trong llnh Vlf'C lao d(>ng ............................................................. ..
92
2.3. 1. C:;.nh tr:anh thong qua hqp tac ............................................................ .
2.3.2. Tu ngh~ nghi~p suot dO'i tien t6'i kha nang c6 vi~c lam suot dO'i ....... ..
92
2.3.3. cac bi~n phap doi ph6 that nghi~p ........................... ............... .......... ..
2.3.4. Xay dlfilg m:;.ng lrr6'i an sinh xa h¢i ................... ... ................ ............. .
100
102
2.3.5. Thoa rrac Ba ben ........................................ .................. .. .... .......... ...... ..
103
2.4. Cai each llnh Yl;tc cong ... .................................................. .... ........... ......... .
2.4.1. Thu hyp khu V1fc cong...... .... .......................... .......... .......................... ..
107
2.4.2. Tu nhan hoa cac Doanh nghi~p nha nrr6'c (SOBs) ............................. ..
112
119
2.4.3. Nhfrng t6n t<;1i va thach thuc chu yeu .................................................. .
2 .4.4. Ket qua ... .. ................................. .............. .. ........................................ ..
2.5. Nhfrng di~u chinh trong chinh sach kinh
83
95
107
122
te vi mo .................... .. ............ .. 126
lV
2.5.1. Nbfrng di6u chinh trong chfnh sach ti6n t~ va ty gia .......... ............... ..
2.5.2. Nhfrng di6u chinh trong chfnh sach ngfm sach ............................... .. ..
2.6. Di6u chinh chfnh sach thuang m~i qu6c te' va thu hut FDI ......... ............ .
;: c h.m h ch m
' h sac
' h thuang m~1' quoc
A'
tA'
e ....................................... .
2 .6 . 1. D'teu
2.6.2. Nhfrng di6u chinh chinh sach nham thu hut FDI ............................... .
Chuang 3. NHAN XET, DANH GIA VA GQI Y CH.fNH sAcH CHO
Vf$T NAM ... ................. ......................................................................
3.1. Nhfrng th~mh qua do cu(>c cai each kinh te' mang l~i (sau 10 nam: 19972007) va nhfrng nh~n xet, danh gia ......................................................... .
127
132
138
138
143
147 .
147
a
3.1.1. Nhfrng thay d6i cac khu vt;rc chfnh ye'u trong chuang trinh cai each
C0 d(u kinh te cua chfnh phu Han Qu6c sau 10 nam ...................... ..
147
3.1.2. Danh gia t6ng quan v6 nhung thay d6i cua n~n kinh te Han Qu6c
sau khung hoang 1997 ................. .. ..................... ...... .............. ....... .
152
3.1.3. Tfnh de t6n thuang cua n~n kinh te Han Qu6c truac nhfrng cu s6c tu
ben ngoai ..... .. ............. .................................. .... ................. ................. .
154
3.2. M(>t s6 lien h~ tu mo hlnh ca.i each kinh te cua H~m Quoc va gqi y cho
Vi~t Nam ............................... ................................................................. ..
3.2.1. St;r chuy~n d6i mo hinh phat tri~n .................. .................. .................. .
3.2.2. Vai tro cua chfnh phu va th! truang ................................................... ..
3.2.3. Van d~ l<;tm phat va tang trubng ................................ ... .... ...... ............ .
'
I( kh~
xua.t
au .. ................................. ........... .
3 .2 .4 . V an d;:e ty gta va d"!Ilh huang
3.2.5. Kinh nghi~m cai each cac Chaebols Han Qu6c va gq:i y cho cac t~p
doan, t6ng cong ty nha nuac Vi~t Nam .... ........... .. ............. ..... ....... ... .
0
A'
?
'
'
K..Er LU.~ ................................................................................................................
DANH Ml)C c6NG TRINH cuA rAe GIA ..... .............. ....... .............................. ..
DANH Ml,JC TAI LL~:U THAM KHAO ................... .............................................. ..
PHU LUC ................. ..................................... ................ ....... ............. ....................... ..
158
158
168
174
177
180
185
188
189
203
v
DANH Ml)C CHUVIET TAT
ADB
Ng~n hang Phat tri~n Chau A (Asian Development Bank)
AFrA
Khu vvc
APEC
Di~n dan Hqp tac Kinh te Chau A Thai Blnh Duong (Asia-
m~u
d!ch tv do ASEAN (ASEAN Free Trade Area)
Pacific Economic Cooperation)
ASEAN
Hi¢p h¢i d.c qu6c gia Dong NamA (Association of
Southeast Asia Nations)
BIS
Ng~
hang Thanh toan Qu6c te (Bank for International
Settlements)
BMSF
Qui binh 6n th! truang tnii phieu (Bond Market
Stabilisation Fund)
BOK
Ng~n
CFS
Bao do tai chinh hqp nM(t (Consolidated Financial
hang Han Qu6c (Bank of Korea)
Statements)
Chaebols
cac t~p doan l6n cua Han Qu6c
CRA
Hi¢p d!nh Tai CO' cau Cong ty (Corporate Restructuring
Agreement)
CRCC
Uy ban Ph6i hqp Tai CO' cau Cong ty (Corporate Restructuring
Coordinating Committee)
CRY
H¢ th6ng thuc d~y tai co cau cong ty (Corporate
Restructuring Vehicle)
CSIPs
Ke hm~ch cai tien CO' cau v6n m¢t each tg nguy¢n (Voluntary
Capital Structure Improvement Plans)
ECA
D~o lu~t Hqp
EPB
H¢i d6ng Ke ho~ch Kinh te (Economic Planning Board)
EU
Lien minh Ch~u Au (European Union)
FDI
Dau tu trvc tiep nu6'c ngoai (Foreign Direct Inves tment)
FSC
Uy ban giam sat tai chinh (Financial Supervisory
d6ng Lao d¢ng (Employment Contracts Act)
Commission)
FSS
Ca quan Giam sat Tai chinh (Financial Supervisory Service)
FTC
Uy ban Buon ban Cong bclng (Fair Trade Commission)
Vl
nghi~p
G2B
Tu chfnh phu t6'i doanh
(Government-to-business)
GDP
T6ng s~m ph~m qu6c n¢i (Gross Domestic Product)
GNI
T6ng thu nh~p qu6c gia (Gross National Income)
GNP
T6ng san ph~ qu6c gia (Gross National Product)
ICR
H~
ILO
T6 chuc Lao d¢ng Qu6c te (International Labour
s6 kha nang chi tra Hii vay (Interest Coverage Ratio)
Organization)
IMF
Qui Ti~n t~ Qu6c te (International Monetary Fund)
IT
Cong
ITCs
Cong ty tin thac dau tu (Investment Trust Companies)
KAMCO
Cong ty Quan ly tai san Han Qu6c (Korea Asset Management
ngh~
thong tin (Information Technology)
Corporation)
KDI
Vi~n Phat tri~n Han Qu6c (Korea Development Institute)
KDIC
T~p doan Bao hi~m Ti ~n gui Han Qu6c (Korean Deposite
Insurance Corporation)
KEPCO
T~p
doan Di~n llJc Han Quoc (Korea Electric Power
Corporation)
KFB
Ngan hang
KIEP
Vi~n
h~ng
nhat Han Qu6c (Korea First Bank)
Chinh sach Kinh te Qu6c te Han Qu6c (Korea Institute
for International Economic Policy)
KIST
Vi~n
Khoa hqc Cong
ngh~
Han Qu6c (Korea Institute of
Science and Technology)
KNSO
T6ng c~c Thong ke Quoc gia Han Quoc (Korea National
Statistical Office)
KOICA
Ca quan Hqp tac quoc te Han Quoc (Korea International
Cooperation Agency)
KSE
Sa Giao d!ch Chung khoan Han Qu6c (Korea Stock Exchange)
KT
T~p
KTB
N gfm hang Cong ngh~ Han Qu6c (Korea Technology Bank)
M&As
Mua ban & Sap nh~p (Mergers and Acquisitions)
MOFE
B¢ Kinh
doan Vi~n thong Han Quoc (Korea Telecom)
teva Tai chfnh Han Qu6c (Ministry of Finance and
Economy)
NBFis
Cac th~ che tai chinh phi ngan hang (Non-Bank F inancial
Institutions)
Vll
NPLs
Oic khoan nq xau (Non-Performing Loans)
NTC
C6ng ty Sach giao khoa Quoc gia (National Textbook
Company)
NXB
Nha xuat ban
OAS
H~ th6ng Truy nh~p
OECD
T6 chile Hqp tac va Phat tri~n Kinh te (Organization for
rna (Open Access System)
Economic Cooperation and Development)
PBC
Uy ban Ngan sach va Ke ho~ch (Planning and Budget
Commission)
PCGI
Uy ban T6ng th6ng ve d6i m6i chfnh phu (Presidential
Committee of Government Innovation)
PFOC
Uy ban Giam sat Qui c6ng (Public Fund Oversight
Committee)
R&D
Nghien cliu & phat tri~n (Research & Development)
SMEs
Doanh nghi~p vtl'a va nho (Small and Medium Sized
Enterprises)
SOEs
Doanh nghi~p nha nu6c (State Owned Enterprises)
USD
D6ng d6 la My (United States doLlar)
VND
Vi~t
WB
Ngan hang The gi6i (World Bank)
won
D6ng won Hfm Quoc
WTO
T6 chile Thucmg m~i The gi6i (World Trade Organization)
Nam d6ng
Vlll
'
?
DANH Ml)C CAC BANG
Trang
Bang 2.1.
Su dl;lng c
65
Bang 2.2.
T6ng tai san cua cac Ngan hang Thuang m~i Han Quoc .. ..... .. ..
71
' . c a cau
"' t a1
' . ch'1nh a
? H'an Q uoc
~- .. ............ ................. ................ .
Bang 2.3. Ta1
72
?
Bang 2.4. Cac ngu6n l~rc h6 trq va nh ~n h6 trg cua cac Qui cong ( 19976/2003) ···· ······················· ····· ······· ·········· ··· ········ ······ ··· ··············· ···
73
Bang 2.5.
NPLs do cac ngan hang va NBFis n~m gifr (1999-2001) ....... ..
73
Bang 2.6.
Ok chi so tai chfnh chu yeu trong Bao cao tai chfnh h91J nhat
(CFS) 1999 ........ ...... .. .............. .. .. ...... ...................... ................. .
85
Bang 2.7.
Oic chi so v~ 6n d!nh tai chfnh va lqi nhu ~n b khu vvc san xuat
90
Bang 2.8.
Tinh m~m deo cua thi tnreng lao d¢ng va ty 1~ thflt nghi~p .......
93
C~t giam llf'c luqng lao d¢ng
b khu vvc cong ... .........................
109
, 2 . 10 . Thay a;!·
- ................. ................ ... .......... ..
m ve~ s o'luqng cong c h uc
Bang
109
Bang 2.9.
A
B~mg 2.11. So sanh t6 chuc b¢ may chfnh phu cac mr6c thu¢c OECD
(2000) ........ ........... ......................... .................. ................ .. ....... .
110
Bang 2. 12. Cac co quan, t6 chuc cong b H~m Qu6c nam 2003 .. .. ............... .
112
Bang 2 .13. Can can tai khoan vang lai va dlf trfr ngo~i hoi cua H ~m Quoc
(1996- 2002) ................ .. ......... .. .... ....................... ..... .. ..... ......................... ....
129
Bang 2.14. So nguai m~c ng xflu theo d¢ tu6i va so ti~n ng (cuoi 2002).......
13 1
Bang 2.15. Can can ngan sach h91J nhat cua Han Qu6c (1996- 2002)..........
134
Bang 2.16. So sanh ng chfnh phu/GDP gifra cac quoc gia OECD..................
135
Bang 2.17. Ng chfnh phil cua H~m Quoc (1997 - 2002) . .. .. .... ... .. ..... ... .. ........
135
Bang 2.18. Ty 1~ ng chinh phu va ng cong ty tren t6ng nq b Han Quoc .......
136
Bang 2.19. Lai suat chi tra cho cac qui cong va tra.i phieu chfnh phu .. .........
137
lX
Bang 2.20. Ngtin sach phuc lqi xa h<)i/t6ng ngan sach chfnh phu .. ...............
138
Bang 2.21. Can ctl.n h~ th6ng bao hi~m y te qu6c gia (1996- 2002) ............
138
Bang 2.22. FDI vao Han Qu6c (1995- 2002) ......................................... ......
145
Bang 3.1. Tai ca cau tai chinh (cu6i 1997 - 8/2007) ...................................
148
Bang 3.2. Cac cong ty Han Qu6c trong danh sach b1nh ch9n 500 cong ty
cua Fortune Global ............... .....................................................
150
Bang 3.3. Tinh m~m deo va sue s6ng cua th! truemg lao d<)ng Hfm Qu6c....
151
Bang 3.4. C8.c chi s6 kinh te vi m6 cua H~m Qu6c tru6c va sau khung
hoang ... .. .... ..... ... .. ... .. .................. ... .. .. ......... ...... . ... . ... ... ... ... ..... .. ...
152
Bang 3.5. Thay d6i v~ ty l~ tang tnrong kinh te, can cAn tai khoan vang lai,
/
A' • kh .,
,.,. cua
') m9t so m.rac ......................... .............. .
can
ca.u ta1
oan von
156
A.
A'
/
X
DANH MlJC CAC HINH
Trang
akhu V!Jc cong ty ..... ... .............. .
64
ffinh 2.2 Nq xfiu (NPLs) truac va sau cac khi thvc hi~n cac bi~n phap cua
KAMCO ....... ................................................. ....... ...... ............ ........ .
67
Hlnh 2.3. Chi so T6ng hqp Ca cfiu Tai chinh cua Han Qu6c ......................... ..
75
ffinh 2.1. Ty 1~ nq xfiu (NPLs) tren t6ng nq
Hlnh 2.4.
Sa hfru mrac ngoai tren Sa giao dich chung khoan Han Qu6c giai
1995 - 2000 ................................ ................. .................. ........ ..
88
ffinh 2.5. So sanh quoc te ve H~ s6 nq tren v6n c6 phan va H~ so kha nang
c h1. tra 1-'
a1 vay .................................................................................. .
89
ffinh 2.6. Nhfrng n¢i dung chu yeu cua Thoa uac Ba ben, ngay 6/2/1998 ...... ;
95
Hinh 2.7. Cai each thi truemg lao d¢ng Han Quoc ......................................... ..
96
Hinh 2.8. Ty gia Won/USD va Uii suat cho vay qua dem .............................. ..
128
ffinh 2.9. Can can ngan sach thvc te .... ........................................................... .
133
ffinh 2.10. FDI vao H~m Quoc (1997- 2004) ................... .............................. .
144
ffinh 2.11. Xu huang FDI vao H~m Quoc va FDI tren toan cau .................... ..
146
ffinh 3.1. Mo ta sv tuang quan gifra 3 tieu chi do luang nen kinh te Han
Quoc sau khung hoang .......................... .. .......................... ............. .
154
H'mh 3.2. Xu huang ty gia won/USD va ty 1~ bien d¢ng gia cua cac d6ng tien
chu ch6t so vai USD (nam 2008) ............... ..................................... .
155
ffinh 3.3. So sanh muc d¢ rna ci'ra thi truang von cua cac nuac OECD ......... ..
157
do~n
?
1. Tinh ciip thiet va y nghia cua
de Hli
Khung hoang Uti chinh chau
lan
m~nh
sang m¢t
lo~t
A.
1997, kh&i ngu6n tu The:li Lan va sau d6
cac nuoc trong khu VlfC nhu Indonesia, Philippines,
Malaysia, ... va cuoi cling khong ai ngO' duqc rang n6 l~i c6 th~ Ian sang ca
Han Quoc, m<)t quoc gia c6 nen kinh te 16n thtr 11 the gim, thanh vien cua T6
chtrc Hqp tac va Phat tri~n Kinh te (OECD) nam 1996 voi T6ng san ph~m
quoc nc6 nhieu t~p doan, cong ty xuyen quoc gia hung m~nh va danh tieng tren
truO'ng qu6c te. Cu<)c khung hoang da lam cho nen kinh te Han Qu6c lam vao
tlnh tr~g suy giam nghiem trQng, bit dau tu khu vvc tai chinh tien t~ vOi Sl!
mat gia m~nh me cua dong won (ngay 23/12/1997 ty gia hoi doai won/ do la
My bang 237% so vOi ngay 31/12/1996, 2000 won/1USD) keo theo S\! d6 vB
hang
lo~t
t~p
doan cong ty Ian. Trang nam 1997 va 1998 c6 khoang
nghi~p
va ngan hang pha san. TU m<)t CUQC khung hoang tai
cua cac
70.000 doanh
chinh-tien t~ n6 da mau chong tro thanh m¢t cu¢c khung hoang kinh te. K~ tu
dau nam 1998 nen kinh te Han Qu6c da lam vao tlnh tr';lng suy thoai nghiem
tr<;mg vOi muc tang tru0ng am 6,7% (tang truong blnh quan giai do~n truoc
khung hoang khoang 7-8%). S6 nguO'i that nghi~p da gia tang tu 426.000 nam
1996len 556.000 nam 1997 va 1.461.000 nam 1998. Ty I~ that nghi~p da tang
tu 2% nam 1996 len 6,8% nam 1998, m<)t muc cao chua tung c6.
Tuy nhien, sau nhfrng n6 lt.Jc khic phl;lc bang cac bi~n phap, chinh sach
khac nhau, nen kinh te cac nUOC b! khung holmg ciing dan hoi phl;lC Va tang
tnrang tro l';!i. Trang d6 d~c bi~t phai k~ den Han Qu6c, qu6c gia dau tien da
khic phl;lc va vuqt qua cu<)c khung hoang trong m<)t thai gian ngan nhat bang
chfnh nhfi'ng n6 ll;TC cai each kinh te CUa chfnh phU cung VOi S\! trQ' giup ve tai
chinh cua cac t6 chuc qu6c te nhu Qui Tien t~ Quoc te (IMF), Ngfm hang The
2
gioi (WB), Ngan hang phat tri~n Chau
A (ADB), ... D~ c6 duqc khoan vi~n trq
58 ty USD, IMP da yeu cau Han Quoc phai th1fc hi~n m(>t chuong trlnh cai
each ca c~u to~m di~n b6i vl t6 chuc nay cho rang nguyen nhan dftn tm khung
hoang bat nguon tU chfnh Slf yeu kern Ve rn?t CCf Cali CUa ffiO hlnh phat tri~n
kinh te Han Quoc. Chuong trmh cai each
Qu6c theo yeu cau cua IMF duqc
t~p
ca cau kinh te cua chfnh phu Han
trung vao bon llnh Yl;TC trQng yeu d6 la:
Iinh v1fc tai chfnh, linh Yl;Tc c6ng ty, linh Yl;Tc thi truang lao d(>ng va llnh V1fc
cong.
Chmmg trlnh cai each
ca cau nay da duqc chfnh phu Han Quoc tien
hanh qua hai giai do~n. Giai do~n rn(>t duqc bat dau tu nam 1998 cho den nua
dau narn 2000, t~p trung chu yeu vao vi~c giai quyet nhfrng van de quoc gia
cap bach bao gom vi~c
xu ly cac c6ng ty va cac th~ che tai chinh yeu kern,
chufin b! va SUa d6i cac dieu lu~t lien quan nham t(;lO dieu ki~n thu~n lqi cho
vi~c thvc thi cai each
ca cau. Giai do(;ln hai duqc bat dau tU nua cuoi nam
2000, khi rna nen kinh te Han Quoc da buoc qua giai do~n khung hoang, t~p
trung chu yeu vao vi~c xay dlfilg m(>t "cCJ che kinh te thi truong" nham nang
cao tinh C(;lnh tranh
ca ban cua nen kinh te quoc gia. Ben C(;lnh d6, chinh phu
Han Quoc ciing da dua ra m(>t lo(;lt cac bi~n phap, bao gorn "m(>t h~ thong
phuc lqi hi~u qua" nham doi ph6 voi nhfrng van d~ rnoi phat sinh sau khung
hoang nhu ty 1~ that nghi~p gia tang, phan hoa giau ngheo, ...
Nen kinh te Han Quoc da bat dau hoi ph1;1c k~ tu cuoi nam 1998. Trang
vong hon 3 narn (tu 1998 den 2001), Han Quoc da tra xong khoan nq 57 ty
USD. Ty 1~ tang truong d(;lt 10,7% vao nam 1999 va 8,4% vao narn 2000. Cu6i
nam 2000, dl! trfr ngo(;li hoi cua Han Qu6c da d~t khoang 95 ty USD (tu rnuc
dum 5 ty USD vao dinh di~m cua CUQC khung holmg), xep thu 5 tren the gioi
ve muc dtJ trfr ngo~i hoi. T6ng th?ng du tai khoan vang lai trong suot thai gian
nay vao khoang 76 ty USD, tuang duong vm khoang 21 % GDP hang nam
[ 150]. Cung trong giai
do~
nay Han Quoc da thu hut duqc rat nhieu dau tu
3
trvc tiep va gian tiep nu6'c ngoai. Dieu do chung to nen kinh te Han Qu6c da
hoan toan binh phl.JC. V ai nhfrng ket qua neu tren, xet Ve t6ng the, CO the noi,
nhfrng cai each kinh te cua chfnh phu Han Quoc sau khung hoang la rat Iqp
thai, nhanh chong va hi¢u qua. Tuy nhien, thvc te qua trlnh thl;IC hi~n cai each
cua chinh phu Han Quoc sau khung hoang, ben c~nh nhung m~t thanh cong
vful con nhfing m~t h~n che va gay nhieu tranh dii.
Vi v~y, nghien CUu ve cdi each kinh te'Han Quoc giai dor;zn sau khung
hodng tai chinh 1997 la het sue co y nghia cave m~t ly thuyet ciing nhu thvc
ti~n,
no gop phan ly giai ro hon nhfrng cau hoi nhu: Lam the nao rna Han
Quoc ~~ CO the ling pho, khac phl.JC va VUqt: qua dUQC CUQC khung holmg ffiQt
each hi~u qua va nhanh chong den nhu v~y? Chinh phu H~m Quoc da thvc thi
nhfrng bi¢n phap, chfnh sach va m6 hinh cai each kinh te nao trong giai do~n
nay? Nhfrng kh6 khan thach thuc va nhfrng van de can tiep ttJC cai each la gi?
Tl:r nghien CUu ve cai each kinh te cua Han Quoc sau khung hoang co
the rut ra nhfrng g¢ y' bai hQC kinh nghi¢m qui bau cho chinh Han Qu6c va
cac nuac khac trong vi~c thvc hi~n cai each kinh te, ho~ch dinh chfnh sach
phat trien kinh te, giup nen kinh te quoc gia phat trien 6n d!nh va ben vfing,
dong thai phong tranh, ngan ngtra ciing nhl1 CO the ling ph6, khac phl.JC va VUqt:
qua khung hoang ffiQt each nhanh chong, kh6ng de xay ra nhfrng CUQC khung
holmg tuang tv trong tuang lai.
Vi~t Nam ciing dang trong qua trinh phat tri~n kinh te thi truong, cfu
each, mo cua va h¢i nh~p vai nen kinh te to~m cau m¢t each m~nh me, vai vi~c
chfnh thuc gia nh~p T6 chuc Thuang m<;li The gi& (WTO) vao cuoi nam 2006,
Iuong von dau tu trvc tiep va gian tiep nuac ngoai vao Vi~t N am ding khong
ngl:rng tang len, va vi v~y chfnh phu Vi~t Nam ciing phai duang dau va i khong
it kh6 khan va thach thuc trong vi¢c quan ly, kiem soat cac Iuong von nu6'c
ngoai nay' nham tranh nhung rui ro, khung hoang nhu da tUng xay ra 0 cac
nu6'c di tnr6'c. Vi v~y, vi~c tlm hieu va t6ng ket kinh nghi~m cai each kinh te
4
tir cac nuoc di truoc nhu H~m Quoc, m<)t qu6c gia c6 th~ coila da th\fc hi~n clti
each kinh te nhanh nhA't va thanh cong nha't trong khu vvc sau cu<)c khung
hoang tai chinh chau
A 1997 - 1998 la rat can thiet va c6 y nghla. Tu d6 giup
chting ta c6 cai nhln sau sac, bao quat va toan di~n hem v~ qua trlnh cai each
kinh te cua Han Quoc sau khung hoang, dong thai rut ra duqc nhling bai hQC
kinh
nghi~m
huu fch cho Vi~t Nam.
2. Tlnh hlnh nghien c(ru de H•i
Sau cu¢c khung hoang tai chinh - ti~n t~ Chau
A 1997
- 1998 da c6
khong it cong trlnh nghien ctiu trong va ngoai nuoc c6 gia tti v~ m~t ly lu~n
cling nhu th\fc ti~n lien quan den vi~c di tim loi gii!ti dap cho cac can nguyen
dan tm khung hoang, tac d¢ng va h~u qua cua khung hoang toi n~n kinh te cac
nu6'c trong khu vvc va tren the gi6'i trong d6 c6 Han Quoc. Tuy nhien, cac
cong trinh nghien Cllu V~ cac giiii phap kbac ph1:1c,
St;( di~U
chinh CO cA'u hay
nhilng d1i each kinh te chu yeu cua Han Quoc sau khung hoang van con rA't
khiem ton, va neu c6 thl cling rat it cong trinh nghien ctiu, phan tfch, danh gia
hay t6ng ket l~i nhli'ng m~t duqc va chua duqc cua cai each kinh te Han Qu6c
sau khung hoang m¢t each h~ thong, sau sac, toan di~n va c~p nh~t.
Cac cong trinh nghien ctiu v~ cai each kinh te cua Han Quoc sau khung
hoang cua cac hQC gia
Vi~t
Nam
l~i
cang ft han. cac cong trlnh nghien CUu
cua cac hQc gia Vi~t Nam v~ chu d~ nay duqc xuat hi~n chu yeu du6'i d~ng
nhfrng bai viet ngan dang tren cac bao, t~p chi nghien cuu ho~c du6'i d~ng m¢t
chuang sach va da so cac cong trinh nay cling chi
t~p
trung chu yeu vao
vi~c
phan tich cac can nguyen gay ra khung hoang, tac d<)ng CUa CUQC khung
hoang va cac bi~n phap khac ph~c khung hoang rna chua c6 m<)t cong trlnh
nao phan tfch, danh gia ffiQt each tcJng th~ V~ chuang trlnh cai each CC1 cau
kinh te toan di~n cua chinh phil Han Quoc k~ tir sau khung hoang 1997 den
nay.
5
Cl;l th~, c6 m¢t s6 cong trlnh nghien c(ru trong mroc va nuoc ngoai lien
quan den chu de nay nhu: Cu6n "Khung hodng kinh
ti tid chfnh d chau A
1997-1999: nguyen nhan, h¢u qud va bai hqc v6'i Vi¢t Nam" cua GS.TS.
Nguyen Thi~n Nhrtn, Nha xu~t blm (Nxb) D~i h9c qu6c gia Thanh ph6 H6 Chi
Minh, 2002. N¢i dung chu yeu cua cu6n sach t~p trung vao m¢t s6 v~n de nhu
xrty dt;rng m¢t mo hlnh "cac nguy co khung hoang va co che phat sinh khung
hoang kinh te- tai chinh", phrtn tfch Cl;l th~ qua trlnh hlnh thanh cac nguy CO
khung hoang va dien tien cua khung hoang kinh te - tai chfnh
abon nuoc Thai
Lan, Indonesia, Malaysia va Han Quae. Va tu d6 rut ra cac nh~n xet ve d~c
di~m Va nguyen nhrtn srtu xa CUa CUQC khung hoang va de XU~t nhfrng bai hQC
d6i vm quan ly kinh
tea Vi~t Nam. Tuy nhien cong trlnh nay con chua de c~p
nhie.u den chuang trlnh clti each co c~u kinh te cua cac nuoc sau khung hoang
va phan phrtn tich ve cac bi~n phap d6i ph6 thl con rat so sai. Tiep theo Ia
cong trlnh nghien Cllu (De tai c~p B¢ 2001 - 2002) da duqc xuat ban thanh
sach c6 tieu de "Die'u chinh
C(J
cau kinh te' d Han Quae, Malaisia va Thai
Lan" cua TS. Hoang Thi Thanh Nhan, Nxb Chinh tq qu6c gia, 2003. N¢i
dung chu yeu cua cu6n sach t~p trung vao vi~c tlm hi~u qua trlnh dieu chinh
chinh sach, CCI cau kinh te
aba nuoc Han Qu6c, Malaisia va Thai Lan. Cu6n
sach trlnh bay khai quat b6i clmh chung da.n den vi~c chinh phu ba nuoc n6i
tren tien hanh dieu chinh co c~u, chuCJng trlnh dieu chinh trong cac khu V\!C
kinh te chu ch6t nhu tai chfnh, ngrtn hang, cong ty' ... va sau d6 danh gia ket
qua Va dl.J bao tri~n VQng CUa chUCJng trlnh dieu crunh CO cau nay, neu _len m(>t
so bai h9c kinh nghi~m va gqi y chfnh sach d6i vm Vi~t N am. Tuy nhien trong
phrtn tich ve cai each CCI cau kinh te cua ba llUOC neu tren, tac gia moi chi dtrng
l~i
aVi~c phrtn tfch hai khu Yl;lC tai chfnh Va c6ng ty rna chUa de C~p nhfrng cai
each CCI cau 0 m(>t SO khu Vl!C quan trQng khac trong nen kinh te nhU khu V\!C
lao d¢ng va khu Vl!C cong. Vl
trlnh cai each CCI cau kinh
v~y
n6 chua khai quat duqc toan b¢ chuang
tea cac nu6'c nay, d~c bi~t la (J Han Quae. Tiep
6
theo d6la mtieng Anh duqc dich sang tieng Vi~t d6 la: cu6n "Suy ngam lc:zi s~t thdn
kJ
A", Joseph E. Stiglitz va Shahid Yusuf, Nxb Chfnh tri qu6c gia, 2002.
Day la cu6n sach do Ngan hang The gi6i xuat ban sau Sl.J ra doi cua cu6n "Sl!
Dong
thdn
kY Dong A: Tang tntrJng kinh te'va chinh sach cong ". Ml;IC dich cua cu6n
sach la nham dtra ra m¢t cai nhin m6i v~ kinh nghi~m cua khu vvc Dong
A
trong nhfrng nam 1990, SaU khi da khao Sat CUQC khung hoang va Sl.J phl;JC hoi,
rna r
"Sl.J than ky Dong A" xuat
ban tru6'c d6. Cac tac gia t~p trung phan tfch, xem xet l~i nhiing nhan t6 quan
tr9ng quyet dinh Sl.J thanh cong cua Dong
A, neu len nhfrng kinh nghi~m cua
nhfrng nam 1990, va thay d6i ho~c kh~ng d!nh l~i nhfrng y kien da trinh bay
trong "Sl.J than ky Dong
A". Dong thm dua ra nhii'ng phan tfch t6ng ket m6i v~
nhfrng khfa c~nh khac nhau trong kinh nghi~m cua Dong
hai nam khung holmg. Cu6n tiep theo d6 la "Dong
A sau khi da trai qua
A: Con
du(Jrzg dan den
phif.c hoi ", Ngan hang The gi6'i, Nxb Chinh tri qu6c gia, 1999. N¢i dung cua
cu6n sach trlnh bay khai quat v~ cu¢c khung hoang tai chfnh - ti~n t~
A,
aDong
dong thm di sau phan tfch tUng khfa c~nh cua CUQC khung holmg nhu
thtrong
m~i
va
c~nh
tranh, tai chinh, cong ty, xa h¢i, moi tru0ng, vv ... tren co
so d6 d~ xuat va kien nghi m
thoat khoi khung hoang va phlfC hoi Sl.J tang trubng kinh te. M9t cu6n nfra d6
la "Dong A: ph~tc hoi va phat triin ", Ngan hang The gi6i, Nxb Chinh tri qu6c
gia, 2000. Day la cu6n sach ra doi tiep sau cuon "Dong A: Con cl~tong dan dln
phif.c hoi" neu tren. N
qua trinh phl;lc hoi tren cac m~t quan ly tai chinh, duy tri tfnh c~h tranh trong
thuong m~i va dau tu, dti t6 cac ngan hang va cac cong ty' nhfrng van d~ d~t
ra trong cong tac lanh d~o, di~u chinh chfnh sach xa h9i va bao v~ ngttoi
7
ngheo, VV ... cac tac gia COn V?Ch ra chien lUQ'C phat tri~n moi cho CaC nen kinh
te trong khu vvc huang toi the ky XXI. Ngoai ra con m¢t s6 c6ng trlnh nghien
c(ru khac cua cac hQC gia Vi~t Nam lien quan den chu de nay nhu: "Chdu A tu
kh~tng
hodng nhin ve' the' kj XXI", Vo Ta Han, Tran Qu6c Hung, va Vfi Quang
Vi~t, Nxb Thanh ph6 Ho Chi Minh, 2000; "Kinh te' h9c phat triln vl cong
nghi¢p hoa va cdi each ne'n kinh te'", PGS.TS. D6 Due Dtnh, Nxb Ch.fnh tq
qu6c gia, 2004. N¢i dung cu6n sach de c~p den nhiing van de ve
ly thuyet, ve
c6ng nghi~p h6a va ve cai each kinh te, trong d6 chu yeu t~p trung vao vi~c
phan tfch nhfi'ng v[fu de CO lien quan Va thiet thl;l'C doi VOi c6ng CUQC d6i moi,
c6ng nghi~p h6a va h¢i nh~p kinh te quae te cua Vi~t Nam nhu cac van de ve
tl;l' do h6a, toan cau h6a, c6ng nghi~p h6a, cai each kinh te- xa h¢i, chuy~n d6i
so huu, chfnh sach kinh te d6i ngo?i va vai tro cua nha nuoc. Tac gia cung de
c~p den cu¢c khung hoang tai chfnh Chau
A 1997 - 1998 (nguyen nh~m va giai
phap) va danh gia lc:ti m6 hlnh phat tri~n Dong
A, dong thOi. dua ra m6 hlnh
moi ve c6ng nghi~p h6a phat huy lqi the so sanh d(>ng, ... ; Cu6n "Chu nghia
tu bdn hi¢n d{li: Khung hodng kinh te' va dilu chinh ", cua PGS.TS. Le B¢
L!nh, Nxb Khoa hQC Xa h(>i, 2002 de c~p den cac hlnh thai va linh VlJC bi~u
hi~n chu yeu cua khung hoang, d~c bi~t la nhfi'ng cu¢c khung hoang gan day
nhat nhu CUQC khung hoang tai ch.fnh chau
vi~c
ly giai thgc chat va phan
A 1997-1998. Tac gia t~p trung vao
tfch t6 hqp cac nguyen nhan khung hoang va
danh gia t6ng quan Ve Cac giai phap kh~c phl;IC cua CaC llUOC bi khung hoang.
Nhln chung cac c6ng trlnh neu tren deu it nhieu de c~p den cac van de
lien quan tm khung hoang kinh te va c~ii each kinh te sau khung hofmg tai chinh
1997, trong d6 c6 tnrbng hqp cua Han Quae nhung vful con
o muc
d(> kha
khiem ton.
M(>t so cong trlnh nghien CUu lien quan khac da duqc c6ng b6 cua cac
tac gia nuoc ngoai va Han Quae c6 th~ k~ den, d6la: "Ne'n kinh te'Han Quoc :
8
Cac chfnh sach htj,u khung hodng, van de' va triln w;mg ", Charles Harvie,
Hyun Hoon Lee and Junggun Oh, 2004;
"Sf!
chuyln ddi cua ne'n kinh tl Hem
Quae sau khung hodng: Giai dof!n 1998 - 2002 ", Kyeong-won Kim,
Nghien ecru kinh te Samsung, 9/2003; 'Than
kY kinh tl Han
Vi~n
Quae: suy gidm
hay ph~tc ho'i? ", Charles Harvie and Hyun Hoon Lee, 2003; "Chinh tri hqc
c~ia cdi each kinh tl sau kh~tng hodng
chu nghTa
t~t do
aHem Quae: chuyln ddi theo hu6ng
m6i?" Yong Chool Ha and Wang Hwi Lee,
Seoul va D~i h9c Ajou; Lfch trinh cdi each kinh tl
D~i
h9c qu6c gia
a Han Quae: Viln cdnh
quae te: Kenneth L. Judd and Young-Ki Lee, October 13, 2000; Djnomics:
Mqt ne'n tdng m6i cho nbz kinh tl Han Quae, Vi~n Phat tri~n Han Qu6c,
1999; Nhftng thanh
lf!U
va nhi¢m
VL}
sdp t6'i cua Han Qu6e - Vuf!t qua
CUQC
khiing hodng tai chinh, m¢t nbz kinh tl c6 khd nang ph~tc ho'i nhanh, B¢ Kinh
te va Tai chfnh Han Qu6c;
T~t kh~tng
hodng t6'i phifc hoi
a Han Quae: Chien
luqc, thanh qud va bai h9c, Ajai Chopra, Kenneth Kang, Meral Karasulu,
Hong Liang, Henry Ma, and Anthony Richards, IMF Working Paper, 2001;
Duy tri dan chu thong qua cdi each kinh tl· Die'u hoa hai ylu to' toan ca'u hoa
va dan chu hoa a nha nu6'c Han Quae, Kihl Young-whan; vv ...
Ben
c~nh
cac cong trlnh nghien ct!u neu tren, con c6 r~t nhi~u cac cong
trlnh nghien CUu khac cua cac tac gia Han Qu6c, nu6'c ngoai, cac vi~n nghien
ctiu cua Han Qu6c nhu Vi¢n Phat tri~n Han Qu6c (KDI), Vi¢n Chinh sach
Kinh te Qu6c te Han Qu6c (KIEP), B¢ Tai chfnh va Kinh te (MOFE), ... va
cac t6 chuc qu6c te nhu IMF, WB, OECD, ADB, ... viet v~ chu d~ nay du6'i
d~ng
bai viet tham d1J h¢i thao, ky yeu h(>i thao, d~ tai nghien CUu, bai viet
dang
t~p
chi nghien ctiu, website, vv... Tuy nhien cac cong trinh nghien ct!u
nay con kha tan m~. chua di sau vao phan tfch, danh gia m¢t each t6ng th~ va
toan di¢n chuang trJ.nh cai each kinh te cua chfnh phil Han Qu6c sau khung
hoang, va cling chua c6 tfnh khai quat, h¢ th6ng va c~p nh~t.
9
v6i so luqng l6n ca.c cong trlnh nghien ctiu lien quan den chu de nay'
cho thay dmg hi~n van con c6 nit nhieu quan di~m kh:k nhau va con nhieu
tranh cai chua the di den m(>t SlJ thong nhat chung Ia chUO'ng trlnh cai each
kinh te cua chinh phu Han Quoc sau khl:mg hoang c6 phai da thvc SlJ th~mh
cong hay chua. C6 m<?t so quan di~m cho rang Sl.J ph~c hoi kinh te m(>t each
nhanh chong va m~nh me cua Han Quoc la chua hoan toan va khong ben
vfing,
th~m
chf con lam giam d(>ng lgc cai each, va nguy C(J tai khtmg hoang
van c6 th~ xay ra trong tU0ng lai neu H~m Quoc khong tiep we thl.Jc hi~n
ca.i
each m(>t each tri~t d~ va to[m di~n. Tuy nhien, c6 m(>t dieu khong th~ phil
nh~
d6 la vai tro to l6n cua chfnh phu Han Quoc trong vi~c thl.JC hi~n cai each
kinh te sau khung hoang va r6 rang la mo hlnh nha nu6'c phat trien van tiep t~c
duc;c duy tr'i
a Han Quoc chu n6 chua thl.Jc sl.J chuy~n sang mo hlnh tu ban
Anh-My hay tv do m6'i nhu m(>t so tac gia nh~n d!nh. Bai v~y, vi~c tiep t~c
nghien CUu, phan tfch va danh gia lam sang to h0n CaC m6 hlnh, bi~n phap,
chfnh sach cai each va phat trien kinh te cua Han Qu6c sau khung hoang 1997
la vi~c lam het SUC CO y nghia ca ve m~t ly lu~n cling nhU thl!C ti~n va hi~n van
dang thu hut duqc nhieu sv quan tam chu y.
3. M~;~c dich
va nhi~m VI;~ cua lu~n {m
- Khai quat Va h~ thong hoa ffiQt SO van de ve CCJ SOly lu~n Va thgc ti~n
lien quan den cai each kinh te, trong do
lu~n
t~p
trung chu yeu VaO nhfrng C(J
sa ly
va thvc ti~n ve em each kinh te Han Quoc sau khung hoang 1997.
- Lu~n an khong di sau vao vi~c tlm hi~u. phan tfch nguyen nhan, di~n
bien va tac d¢ng cua CUQC khung hoang kinh te
phan tfch chi ro
aHan Quoc bai n6 da duqc
a nhieu cong trinh nghien ctiu di tru6'c, rna a day tac gia chi
chu yeu t~p trung tlm hi~U, phan tfch Va danh gia nhfrng thay d6i Ve m~t
C()
Cali kinh te hay nhfrng cai each kinh te chu yeu do ap lVC CUa CUQC khung
hoang nay t~o ra nham giai dap m
+ T~i sao Han Quoc phai thi.Jc hi~n dli each kinh te?
10
+ Chfnh phu H~m Qu6c da tien hanh d1i each kinh te nhu the nao d~ ling
ph6, khac phl.JC va VUqt qua CUQC khung hoang ffiQt each nhanh chong den nhtr
v~y? M1;1c tieu va n¢i dung co ban cua chuang trinh cru each
VaO nhfrng CO
kinh tela gl? DlJa
sa ly thuyet, thlJC ti~n va khung kh6 th~ che nao d~ tien hanh cfu
each? Theo phuang phap, m6 hlnh gl?
+ Chfnh phu da t~p trung vao cai each nhfrng finh VlJC chu yeu nao trong
nen kinh te? T~i sao l~i t~p trung chu yeu vao cac Iinh vt;rc d6? N¢i dung cai
each Cl;l th~
ambi Iinh vt;fC la gl? ket qua ra sao? va tri~n v<;>ng den dau? can
tiep tl;IC thuc day cai each theo huang nao Va t~p trung vao nhG'ng van de gi?
- Cung cap nhfrng thong tin hfru ich, nhfrng bai hQC kinh
nhGng gqi
nghi~m
Va
y mang tinh tham khao cho cac nha ho~ch dinh chfnh sach cai each
kinh te cua Vi~t Nam va nhfrng ai quan tam den van de nay.
4. Doi tu<;mg va ph~m vi nghh~n CUu
- D6i tuqng nghien CUu
aday chinh la cac chfnh sach, bi~n phap va thvc
tien cai each kinh tea Han Qu6c giai do~n sau khung hoang 11/1997. Cl.J th~
la cac chfnh sach, bi~n phap cai each cua chfnh phu Han Qu6c d6i vm bon
linh VlJC dUQ'C coi la trQng yeu va U'U tien hang dau d6 la: linh VlJC tai chfnh,
Iinh vt;rc cong ty, linh vt;rc thi truang lao d¢ng, linh vt;rc cong c¢ng. Ngoai ra
COn de C~p den ffiQt SO bi~n phap
ca.i each chfnh sach kinh te Vl ffiO Va nhfrng
cai each khac trong cac llnh VlJC nhll' thuang m~i, dau tU, .. .
- Ph~m vi nghien CUu cua lu~n an t~p trung chtl yeu vao giai do~n sau
khung hoang tai chinh 1997 ( 1997 - 2002). Tu y nhien, ph~m vi nghien cU.U
kh6ng hoan toan gioi h~n trong khoang th(ri gian neu tren rna CO Sl.J rna r(>ng,
lien h~ va so sanh voi cac giai do~ truoc khung hoang ( 1997
tra ve truoc) va
thai gian gan day (2003 - 2008), dong thai CO Sl.J SO sanh voi ffiQt SO nUOC tren
the gioi va trong khu VlJC d~ thay dUQ'C nhG'ng net tuang dong va khac bi~t,
tfnh ph6 bien va tfnh d~c thu.
5. Phuong phap nghien cll'u
11
Lu~n
an sl:r dvng m¢t so phuong phap chu yeu sau:
Duy v~t lich Slr va duy v~t bi~n chUn.g:
- Qua trlnh cai each se duqc xem xet qua cac giai
do~n
v6'i nhil'ng
d~c
trung cv th~ cua timg giai do~n.
- Xem xet va phan tich ca hai m~t cua van de (m~t tfch ClJC va m~t h~n
che; nhii'ng thanh cong va thach thuc) d~ dam bao tfnh to an di~n va khach quan.
Ph~n tich thong ke, t6ng hqp: thong qua vi~c su dvng cac s6 li~u da
duqc chfnh thuc cong bo qua sach, bao, t~p chi, h¢i thao vv. . . tU cac t6 chuc
lien quan cua Han Qu6c, the gi6'i va Vi~t Nam.
So sanh: ph~n tich truemg hqp cua Han Quoc ket hqp so sanh v6'i m¢t s6
nUOC trong khu VlJC va tren the gi6'i, d~ thay dU
Dong thm ket hqp v6'i cac phuong phap khac nhu: trao d6i, phong van, ..
6. Dong gop cua lu~n an
- D~y la cong trlnh nghien crru c6 tfnh h~ thong, bao quat va c~p nh~t vl
phifu l6'n cac cong trlnh nghien Cllu Ve khung hoang Va dti each kinh te CUa
Han Quoc deu ra dOi ngay sau khi cu(>c khung hoang n6 ra nh~m ly giai
nguyen nh~n g~y ra khung hoang va nhfrng tac d¢ng cua n6 rna chua c6 nhieu
cong trlnh viet ve nhung cai each kinh te cua Han Quoc sau khung hoang
1997 den nay nh~m t6ng ket, danh gia l~i sau m¢t khoang thai gian nhat dinh
k~ tu khi thl;lc hi~n cai each.
- H~ thong va khai quat hoa cac ly thuyet cling nhu thl.fc tien lien quan
den cai each va phat tri~n kinh te, lam sang to hon mo hlnh cai each kinh te da
va dang duqc ap dvng 0 Han Qu6c, dong thai chi ra nhfrng thu~n lqi va kh6
khan trong vi~c thl;(c hi~n cai each kinh te ve m~t ly thuyet cling nhu thl;(c tien
aHan Qu6c va m(>t s6 nu6'c khac.
- G6p phan x~y dl.filg va cling co them ca ve m~t ly thuyet cling nhu
thgc tien cho mo hlnh em each va phat tri~n kinh te da va dang duqc ap dvng a
12
Han Quoc va Vi~t N am. Tu nghien CUu kinh nghi~m eM each va phat tri~n
kinh te cua Han Quoc, d~ tai dua ra m¢t so gqi y chinh sach cho cac nha
ho~ch d!nh chinh sach Vi¢t Nam tham khao trong vi~c xay dvng mo hinh cai
each va phat trien kinh te cila dat DUOC,
Cl;l th~
nhU: Vai tro CUa chfnh phil Va
thi truang; van d~ l~m phat va tang tru6ng; van d~ ty gia va dtnh hu6'ng xuat
khAu; van d~ cai each cac Cheabols Han Quoc va gqi y cho cac t~p do?m, t6ng
eong ty Vi¢t Nam, ...
7. Ket cau cua lu~n an
Ngoai cac trang bia, bang cac ky hi~u viet tat, ffi\}C l\}C,
rna d~u. ket
lu?Jl, phl;lll)C Va danh ffi\}C tai li~U tham khao, n(>i dung chfnh CUa lu~n an bao
g6m 3 chuoog, nhu sau:
Chu01lg 1: CO' sif ly lufj,n va th1fc ·tien ve' cdi each kinh tt
Chuoog nay chu yeu d~ c~p den cac van d~ nhu: lich su cac ly thuyet
lien quan den cai each va phat tri~n kinh te; thtJc ti~n cai each kinh te 0 m¢t so
mroc tren the gioi va H?m Quoc qua cac giai do(;ln; ca s0Iy thuyet, mo hinh cai
each va phat tri~n kinh te cua Han Quoc sau khung hoang 1997.
Chu01lg 2: Nhftng nt)i dung cdi each kinh
te' chu ytu
cua chinh phu
Him Quoc sau khung hodng (1111997)
N¢i dung chuang 2,
t~p
trung vao
vi~c
xem xet, pharr tich va danh gia
cru each kinh te 0 bon linh vt;rc tr9ng yeu duqc chinh phil uu tien trong chuang
tdnh cai each ca ctiu d6 Ia: Cai each Iinh vt;rc tai chinh; Cai each Iinh VlJC cong
ty; Cai each trong linh VlJC thi truO'ng lao d¢ng; Cai each llnh vt;rc eong. Ben
C(;lnh do lu~n an COn d~ C~p den nhfrng cai each, di~U chinh CJ ffiQt SO Iinh VlfC
lien quan khac nhu chfnh sach kinh te VI mo, kinh te quoc te va
d~u
tu tn;rc
tiep nuoc ngoai.
Chu01lg 3: Nhfj,n xet, danh gia vag¢ y chinh sach cho Vi¢t Nam
N¢i dung chuang 3 bao g6m: nhfrng nh~n xet, danh gia v~ qua trlnh cai
each kinh te Han Quoc trong 10 nam qua (1997 - 2007) va chi ra nhfrng thay d6i
(J cac khu vvc chfnh yeu trong chuoog trlnh cai each
ca cau kinh te cua chfnh
phil Han Quae. Lien h~ mo hinh phat tri~n Han Quoc va gqi y cho Vi~t Nam.
13
CHUONG 1
co so LY LU!N v A THlJC Tri:N v-E cAl eAcH KINH TE
1.1. Mqt so tnrbng phai ly thuyet va
CO'
so ly
lu~n
chu yeu lien quan den
dii each kinh te va mo hinh phat tri~n kinh te
Cho den nay, nhln l(;li lich Slr phat tri~n kinh te the gi6i c6 th~ thay rang,
h~U het cac nU6'C tren the gi6i d~U trai qua cac
CUQC
cai each
Va
phat tri~n kinh
te du6'i nhi~u hlnh thuc, each thuc, phuong thuc hay m6 hlnh khac nhau. Cac
nha kinh tS hqc phuang tay da dua ra hang lo~t cac mo hinh phat tri~n kinh tS
d~ cac nuoc dang phat tri~n v~ d1;1ng.
Mo hinh phcit triJn theo ctic giai tlo{ln
tuyin tinh cua W.Rostow: B~t Clr nuoc nao mu6n phat tri~n cilng phai tu~n tv
theo cac giai do~n tu xa h<)i truySn th6ng dSn cong nghi~p hoa. Cl;l th~ 5 giai
do~n phat tri~n tu~n
tl;C
nhu sau: Xa h<)i truySn th6ng; Chucin bi c~t canh di
vao tang tru6ng bSn vfrng; C~t canh; Tru6ng th~mh; Tieu dung hang lo~t
a
muc d<) cao. Theo quan diSm cua Rostow, dS thvc hi~n giai do~n phat triSn
tren, cac nuoc dang phat tri~n phai m~t khoang 120 nam. Tuy nhien, thvc tS
cho th~y, mroc Anh tiSn hanh cong nghi~p hoa m~t hon 1oo nam, cac nu&c di
sau thi ng~n han.
tren
Sl,!
Mo hinh hai khu Vfrc cuii A.Lewis: Duqc xay d\ffig dva
du thua lao d<)ng cua cac quf>c gia, ffiO hinh
Khu vvc nong nghi~p
CO
hai nhan tf>
bfm la:
tv cung, tv c~p truySn th6ng luon du thua vS dan s6,
d?c trung bai nang su~t lao d<)ng c?n bien b~ng 0. Khu
th! hi~n d~i c6 nang sufit cao,
Mo hinh nay t6n t~i ro
CO
V\!C
cong nghi~p, do
sv djch chuySn m~nh lao d<)ng tLr nong thon t6i
a nhiSu qu6c gia kern phat triSn nhfrng nam 50. Trqng
tam cua mo hinh la chuy~n dich co c~u kinh ts thong qua chuy~n d!ch lao
d<)ng tu khu vvc nong
nghi~p
sang cong
nghi~p,
do thi.
Mo hinh phft thu9c
quae d: Do cac nha kinh tS hQc MT Latinh dua ra nhfrng nam 70, hq cho rkg:
14
Oic nu6c dang phat triSn thuemg
chinh tri, ca
duqc vi
bi
c(mg nh~c v@ dinh chS kinh tS, thS chS
atrong nu&c va qu6c tS. Vi v?y' khong thS thay d6i nhanh chong
sv cling nh~c nay. Cac nu&c dang phat triSn l?i
ph\1 thu{)c, bi kh6ng chS tu phia cac nu6c phat triSn.
thuemg co quan h~
Mo hinh nha nuuc tBi
thiiu, thj truifng tBi ila: Xu~t phat tir th\l'c tS nhfrng nam 60, 70 cua thS ki
tru6c, do vi~c phan b6 ngu6n l\fc khong hi~u qua, chinh sach djnh gia sai lfun,
mire d9 can thi~p cua nha nu6c qua Ian, m6 hinh nay ra doi va nh~t tri cho
r~ng: NSn kinh tS c~n djnh huang theo thi truemg. C~n giam b6t vai tro cua
y nghia nha nu6c giam di@u tiSt va tang tu
nhan boa nSn kinh tS. Dam bao 6n dinh kinh tS vi mo. Ma cua hon nfra v6i
nha nu6c trong n@n kinh tS, v6i
thuong m?i qu6c tS va d~u tu nu&c ngoai.
Mo
hinh phat triin n9i sinh:
Trong th\l'c tS, nhiSu nu6c kern phat triSn da cai each theo huang thi truemg,
nhung khong phai mr6c nao ciing thanh cong. Nhi1ng ngum ngheo theo mo
hinh nay khuysn cao cac chinh sach vi mo. Nha nu&c c~n h6 trq d~u tu vao
con nguoi, kSt c~u h? t~ng ... kha nang trao d6i thong tin. Do cac ca nhan
khong thu nhiSu lqi ich nSu d~u tu vao cac linh
V\)'C
h6 trq tren, vi v?y, nha
nuac co thS nang cao hi~u qua phan ph6i cac lqi ich xa h9i, nhu cac lqi ich ca
nhan do d~u tu h6 trq mang l?i, each cung c~p hang hoa cong c{)ng, khuySn
khich d~u tu tu nhan. Cac mo hinh phat triSn kinh tS neu tren chu ySu do cac
nha kinh tS hQc phuong Tay dua ra. No duqc due rut kinh nghi~m tu qua trinh
tiSn hanh cong nghi~p hoa cua m{)t s6 qu6c gia phat triSn. Tuy v?y' cac kinh
nghi~m kho co ths
tra thanh chiSn luge phat triSn chung cua cac qu6c gia
dang phat tri8n vi con co r~t nhiSu khac bi~t t6n t?i gifra cac nu&c phat triSn
va dang phat triSn: K.ha nang cua ngu6n nhan Ivc; Muc chenh l~ch tuong d6i
GNP, GDP; Khi h?u; Dan s6; Tac d{)ng di dan; Vai tro cua Thuong m?i qu6c
tS; Nghien Clru khoa hQc; Tinh bn dinh va linh ho?t cua cac dinh chS [139].
15
T6ng ket l~i ljch sir cac truang phai ly thuyet va ly lu~n chu yeu lien
quan den m6 hlnh dti each va phat tri~n kinh te tren the gioi ehung ta c6 th~
t~m thai phan ra lam hai nh6rn chinh. Nhom thu nhat d6 la nh6rn truang phai
ung hQ tu tUCmg tlf do kinh te rna d~i di~n la cac nha kinh te hQC truang phai
cd di~n va tan c6 di~n, rna sau nay chung duqc tiep n6i b6i. cac truang phai tv
do mm va kinh te hon hqp (P.A.Samuelson) c6 quan di~m on hoa han, van
tiep t\}C de eao vai tro CUa th~ trUOng nhung dong thai cling c6ng nh~n Vai tro
nhat djnh eua nha nuoe ... N h6m th{t hai d6 la, nh6rn trubng phai ung h¢ SI.J
can thi~p cua nha nuoc rna dl;li di~n la hQC thuyet Keynes va cac truang phai
th~ che va th~ che moi, cau true lu~n, ... Sau day ehling ta se Ian luqt di~m qua
qua trinh hlnh thanh va phat tri~n cua hai nh6rn truemg phai kinh te nay.
C6 th~ n6i, tu tuemg tt.J do kinh te ch6ng l~i SI.J can thi~p cua nha nuoc
VaO kinh te da dUQ'C cae nba kinh te hQC thu(>e trUOng phai CcJ di~n ung hQ
ngay tu khi truang phai nay rnoi ra doi.
Hf}C
thuytt kinh tt c6 diln bit dau tu
William Petty, A. Smith eho den D. Ricardo (a Anh), tu Boiguilebert cho den
Simonde Sisrnondi (a Phap).
William Petty Ia rn¢t trong nhfrng nguai sang
c6 di~n
l~p
ra h9c thuyet kinh te
aAnh. Ong la nguoi ap d\}ng phuang phap rnm trong nghien edu khoa
hqc, duqe gQi la phucmg phap khoa hQC tl;t nhien. Ve ban chat d6 la phUO'ng
phap nghien ctiu thua nh~n va ton trQng quy lu~t khaeh quan, v~ch ra rn6i lien
h~ phl) thu¢e, nhan qua gifra cac Sl! v~t hi~n tuqng. Ong viet: "trong ehfnh
sach va trong kinh te phai tinh den nhfrng qua trlnh tl;l' nhien, kh6ng nen dung
hanh d¢ng eucmg bue d~ eh6ng ll;li qua trlnh d6". D6 la marn rn6ng cua tu
tuang t\( do c~nh tranh rna eac d?i bi~u sau nay eua phai e6 di~n va nhfrng
nguai ke we hQ da phat tri~n.
Adam Smith (1723- 1790) da rnara giai do~ phat tri~n moi cua SI.J phat
tri~n cac h9c thuyet kinh te. Tac ph~m n6i tieng cua 6ng la "Nghien cti'u ve
ban chat va nguyen nhan SI.J giau c6 cua cac dan t¢c" (1776). Di~rn xuat phat
16
trong phan tich kinh te cua ong la nhan to "con ngubi kinh te'". Theo ong, loai
ngum la ffiQt lien minh trao d6i. Thien huang trao d6i la d?c tfnh von c6 cua
con nguOi. Trong khi trao d6i sim ph~m Ya lao d¢ng cho nhau, thl con ngubi bi
chi ph6i bOi lqi ich ca nhan. Moi nguai chi biet tu lqi, chi thay tu lqi, chi lam
theo tu lqi. Song, trong khi ch?Y theo tu lqi thl c6 m"con nguai kinh te'" dong thai thl;fc hi¢n mkien, la dap ling lqi fch xa h¢i. "Ban tay vo hlnh" d6 chinh Ht cac quy lu?t kinh
te khach quan tl:l' phat ho?t d¢ng, chi phoi hanh d¢ng cua con nguai. 6ng g9i
h¢ thong cac quy lu~t kinh te khach quan d6 la "tr~t tv tlJ nhien". Ong chi ra
cac di~u ki¢n can thiet d~ cho cac quy lu?t kinh te khach quan ho?t d¢ng la:
phai c6 sv ton t?i Ya phat tri~n cua san xuat Ya trao d6i hang h6a, n~n kinh te
phai phat tri~n tren ca
sa tv do kinh te, tv do m~u dich. Quan h¢ giua ngum
Y6i ngubi la quan h¢ ph1;1 thu¢c Y~ kinh te. Tu d6, ong cho r~ng, nha nu6c
khong nen can thi¢p vao kinh te. Theo ong nha nu6c c6 chuc nang ca ban la
bao Y¢ quy~n
sa hU'u tu ban, dau tranh chong ke thu ben ngoai, chong phan tu
t¢i ph?m trong nu6c. Tuy nhien doi khi, nha nu6c c6 nhi¢m Y\1 kinh te, khi
nhi¢m
Vl)
nay
VUqt
qua SUC CUa ffiQt doanh nghi¢p, nhU xay dlJng dubng xa,
san bay, ben cang, xay dvng cac cong trlnh cong c¢ng Ian khac, ... 6ng cho
r~ng, ''qui lu~t kinh te la Yo djch, m~c du chinh sach kinh te c6 th~ kim ham
hay thuc d~y sv ho?t d¢ng cua quy lu~t kinh te". Khi duqc hoi "chinh Scich
kinh te nao phu hqp v6i tr~t tv t~r nhien?" Ong tra lbi, " tv do C?nh tranh". Nhu
y~y, muon xa h
nhung ni~m tin cua Smith Yao
sv hai boa w phat da khong duqc hi¢n thl;CC
chrrng minh. The ky XIX da trai qua nhfrng CUQC khung hoang thubng ky cua
n6 ... cac chuc nang cua nha mr6c da duqc
Y~n c6 st;r tang truang nhanh chong
rna ra rat r¢ng trong m
(1945-1973) ... Chi nhfrng kh6 khan cua
cac n~n kinh te hon hqp vao luc c6 nhfrng cu soc dau mo m6i lam cho mngUOi t?ffi thai tlm thay l?i Sl.J hap d~n CUa nhfrng ffiO hlnh C?nh tranh hoan
