BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM


Nguyễn Yến Phương


MỘT SỐ BIỆN PHÁP HOẠT ĐỘNG HÓA
NGƯỜI HỌC TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC
LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG







LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC






Thành phố Hồ Chí Minh - 2012




BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP.HCM



Nguyễn Yến Phương

MỘT SỐ BIỆN PHÁP HOẠT ĐỘNG HÓA
NGƯỜI HỌC TRONG DẠY HỌC HÓA
HỌC LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG




Chuyên ngành: Lí luận và Phương pháp dạy học môn Hóa
học
Mã số: 601410

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. TRẦN THỊ TỬU



Thành phố Hồ Chí Minh - 2012





LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cám ơn chân thành đến Ban Giám hiệu trường Đại học Sư

phạm TP.HCM, phòng Sau đại học, quý thầy cô đã tận tình giảng dạy và tạo mọi
điều kiện để các học viên học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa học.
Trong quá trình thực hiện tôi đã nhận được sự giúp đỡ rất chân tình của
PGS.TS Trần Thị Tửu, cô giáo mà tôi luôn kính trọng t ừ khi tôi bước chân vào
trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh. Thông qua trang lời ngỏ này tôi
xin chân thành cảm ơn cô, vì những tình cảm và sự nhiệt tình cô đã dành cho tôi.
Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Trịnh Văn Biều, người thầy đã dìu dắt
tôi từ khi tôi bắt đầu chọn cho mình ngành giáo. Thầy là tấm gương sáng cho tôi
noi theo trong suốt những tháng năm đúng trên bục giảng.
Tôi xin gởi đến cha mẹ, những người thân, những người bạn đã luôn giúp
đỡ tôi trong suốt quá trình tôi làm luận văn lời cám ơn sâu sắc nhất.
Mặc dù đã cố gắng hết sức, nhưng tôi nghĩ chắc chắn luận văn vẫn còn gặp
những thiếu sót. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến xây dựng của quý thầy cô
và các bạn. Đó sẽ là những kinh nghiệm quý báu cho tôi trong hành trang tri thức
của mình.
Cuối cùng tôi xin kính gởi đến quý thầy cô lời chúc sức khoẻ và hạnh phúc.
Thành phố Hồ Chí Minh – năm 2012
Tác giả
Nguyễn Yến Phương









Trang phụ bìa
Lời cảm ơn

MỤC LỤC
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 4
1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 4
1.1.1. Các ấn phẩm viết về hoạt động hoá người học 4
1.1.2. Các luận án, luận văn, khoá luận tốt nghiệp về hoạt động hoá người
học 8

1.2. NHỮNG CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG HOÁ NGƯỜI HỌC 10
1.2.1. Hoạt động hoá là gì? 10
1.2.2. Thuyết hành vi: Học tập là sự thay đổi hành vi 10
1.2.3. Các xu hướng đổi mới phương pháp dạy học 12
1.3. DẠY HỌC THEO HƯỚNG HOẠT ĐỘNG HOÁ NGƯỜI HỌC 27
1.3.1. Đổi mới PPDH theo hướng hoạt động hoá người học 27
1.3.2. Khái niệm “ dạy học bằng hoạt động người học” 29
1.3.3. Ý nghĩa, tác dụng 29
1.3.4. Mục tiêu đổi mới PPDH theo hướng hoạt động hoá người học 30
1.3.5. Đặc trưng cơ bản của định hướng hoạt động hoá người học 30
1.3.6. Hoạt động hoá người học trong dạy học hoá học ở trường THPT 32
1.3.7. Các phương pháp dạy học nhằm hoạt động hoá người học 36
1.3.8. Các bước tiến hành soạn bài, tổ chức dạy học theo hướng hoạt động hoá
46

1.3.9. Thiết kế các bước lên lớp theo hướng hoạt động hoá 47





1.3.10. Các yêu cầu đối với GV và HS trong dạy học theo hướng hoạt động
hoá 49

1.4. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PPDH THEO HƯỚNG HOẠT ĐỘNG HOÁ
NGƯỜI HỌC TRONG MÔN HOÁ HỌC THPT 50

1.4.1. Mục đích điều tra 50
1.4.2. Đối tượng điều tra 50
1.4.3. Cách tiến hành điều tra tìm hiểu thực trạng 50
1.4.4. Kết quả điều tra 51
TÓM TẮT CHƯƠNG 1 56
Chương 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP HOẠT ĐỘNG HÓA NGƯỜI HỌC TRONG
DẠY HỌC HÓA HỌC LỚP 11 THPT 57

2.1. TỔNG QUAN VỀ MÔN HOÁ HỌC LỚP 11 THPT 57
2.1.1. Nội dung chương trình hóa học lớp 11 trung học phổ thông 57
2.1.2. Nội dung và cấu trúc chương trình hoá học lớp 11 THPT 58
2.2. CÁC BIỆN PHÁP HOẠT ĐỘNG HOÁ NGƯỜI HỌC TRONG DẠY HỌC
HOÁ HỌC THPT 60

2.2.1. Sử dụng các phiếu ghi bài 60
2.2.2. Sử dụng PPDH giải quyết tình huống có vấn đề 63
2.2.3. Sử dụng các bài tập có thí nghiệm và bài tập thực tiễn 66
2.2.4. Hỗ trợ hoạt động tự học 67
2.2.5. Sử dụng các thí nghiệm hoá học 68
2.2.6. Học sinh tự kiểm tra, đánh giá và kiểm tra đánh giá lẫn nhau 68
2.2.7. Phân công nhiệm vụ học tập cụ thể, vừa sức 70
2.3. TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ BÀI LÊN LỚP HOÁ HỌC KHI SỬ DỤNG CÁC

BIỆN PHÁP HOẠT ĐỘNG HOÁ NGƯỜI HỌC 70

2.3.1. Chính xác, khoa học 70
2.3.2. Sự chuyên cần, năng lực tự học của HS 71
2.3.3. Sự sáng tạo 71
2.3.4. Sự tiến bộ 71




2.3.5. Khả năng hợp tác 72
2.4. THIẾT KẾ MỘT SỐ PHIẾU GHI BÀI HỖ TRỢ CHO HOẠT ĐỘNG CỦA
HS KHI DẠY HỌC HOÁ HỌC 11 THEO HƯỚNG HOẠT ĐỘNG HOÁ 72

2.4.1. Bài 2 : Axit, bazơ, muối 72
2.4.2. Bài 3 : Sự điện li của nước.pH. Chất chỉ thị axit, bazơ 83
2.4.3. Bài 5 : Luyện tập:Axit, bazơ và muối 92
2.4.4. Bài 8 : Amoniac và muối amoni (lưu đĩa CD) 103
2.4.5. Bài 9: Axit nitric và muối nitrat 103
2.4.6. Bài 12: Phân bón hóa học ( lưu CD) 103
2.4.7. Bài 13: Luyện tập: Tính chất của nitơ, photpho và hợp chất của chúng
( lưu CD) 103

2.4.8. Bài 18: Công nghiệp silicat ( lưu CD) 103
2.4.9. Bài 22: Cấu trúc phân tử hợp chất hữu cơ ( lưu CD) 103
2.4.10. Bài 37: Nguồn hidrocacbon thiên nhiên ( lưu CD) 103
2.4.11. Bài 42: Luyện tập dẫn xuất halogen, ancol và phenol ( lưu CD) 103
2.4.12. Bài 45: Axit cacboxylic ( lưu CD) 103
2.5. MỘT SỐ GIÁO ÁN THỰC NGHIỆM 103
1.5.1. Giáo án bài 2: Axit, bazơ, muối 103

2.5.2. Giáo án bài 3: Sự điện li của nước. pH. Chất chỉ thị axit, bazơ 110
2.5.3. Giáo án bài 42: Luyện tập dẫn xuất halogen, ancol, phenol 116
TÓM TẮT CHƯƠNG 2 120
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 121
3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm 121
3.1.1. Mục đích thực nghiệm 121
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm 121
3.2. Đối tượng thực nghiệm 121
3.3. Phương pháp thực nghiệm 122
3.3.1. Chọn đối tượng và địa bàn thực nghiệm 122
3.3.2. Tiến hành thực nghiệm 122




3.3.3. Các bước thực nghiệm 122
3.3.4. Xử lí kết quả bài kiểm tra 123
3.4. Nội dung thực nghiệm 125
3.5. Kết quả thực nghiệm 125
3.5.1. Kết quả đánh giá về mặt định lượng 125
3.5.2. Lập bảng phân phối: tần suất, tần suất luỹ tích và các tham số thống kê
128

3.5.3. Các bài học kinh nghiệm 140
TÓM TẮT CHƯƠNG 3 143
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 144
TÀI LIỆU THAM KHẢO 148
PHỤ LỤC 152























DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

STT
Chữ viết tắt
Chữ tương ứng
1
HS
học sinh
2
GV

giáo viên
3
THPT
trung học phổ thông
4
PPDH
phương pháp dạy học
5
PP
phương pháp
6
DHHH
dạy học hoá học
7
GS
giáo sư
8
TSKH
tiến sĩ khoa học
9
VD
ví dụ
10
TN
thí nghiệm
11
NCKH
nghiên cứu khoa học
12
CNTT

công nghệ thông tin
13
PGB
phiếu ghi bài
14
KTĐG
kiểm tra đánh giá
15
THCVĐ
tình huống có vấn đề
16
ĐHSP TP.HCM
Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh
17
OXH
oxi hoá
18
ĐT
đối tượng
19
TN
thực nghiệm
20
ĐC
đối chứng









DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
Bảng
Nội dung
Trang
1 1.1
So sánh sáng tạo khoa học của nhà khoa học và học tập
sáng tạo của HS
34
2 1.2
Ưu, nhược điểm của các phương pháp dạy học cơ bản
41
3 1.3
Căn cứ lựa chọn phương pháp và các biện pháp hoạt động
hoá người học trong một bài cụ thể
44
4 1.4
Kiểu bài lên lớp GV gặp nhiều khó khăn khi lựa chọn
phương pháp giảng dạy theo hướng hoạt động hoá
51
5 1.5
Nguyên nhân khiến HS thụ động khi học trên lớp
52
6 1.6
Mức độ sử dụng các biện pháp hoạt động hoá người học
54
7 2.1

Nội dung về môn hoá học lớp 11 THPT
57
8 2.2
Mức dạy học giải quyết vấn đề
65
9 3.1
Lớp thực nghiệm và đối chứng khi thực nghiệm
122
10 3.2
Nội dung thực nghiệm
125
11 3.3
Kết quả các bài kiểm tra
125
12 3.4
Tổng hợp điểm các bài kiểm tra
126
13 3.5
Phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài kiểm tra
số 1
127
14 3.6
Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 1
128
15 3.7
Giá trị các tham số thống kê đặc trưng bài kiểm tra số 1
128
16 3.8
Phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài kiểm tra
số 2

129
17 3.9
Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 2
130
18 3.10
Giá trị các tham số thống kê đặc trưng bài kiểm tra số 2
130




19 3.11
Phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài kiểm tra
số 3
131
20 3.12
Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 3
132
21 3.13
Giá trị các tham số thống kê đặc trưng bài kiểm tra số 3
132
22 3.14
Phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài kiểm tra
số 4
133
23 3.15
Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 4
134
24 3.16
Giá trị các tham số thống kê đặc trưng bài kiểm tra số 4

134
25 3.17
Phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy bài kiểm tra
số 5
135
26 3.18
Tổng hợp kết quả học tập bài kiểm tra số 5
136
27 3.19
Giá trị các tham số thống kê đặc trưng bài kiểm tra số 5
136
28 3.20
Phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy các bài kiểm
tra
137
29 3.21
Tổng hợp kết quả học tập các bài kiểm tra
138
30 3.22
Giá trị các tham số thống kê đặc trưng các bài kiểm tra
138














DANH MỤC CÁC HÌNH
STT
Hình
Nội dung
Trang
1
1.1
Mối quan hệ giữa giáo viên với học sinh trong dạy và
học tích cực
17
2
1.2
Sơ đồ lựa chọn phương pháp trong một bài cụ thể
43
3
3.1
Biểu đồ tổng hợp kết quả bài kiểm tra số 1
128
4
3.2
Đồ thị đường luỹ tích bài kiểm tra số 1
129
5
3.3
Biểu đồ tổng hợp kết quả bài kiểm tra số 2
130

6
3.4
Đồ thị đường luỹ tích bài kiểm tra số 2
131
7
3.5
Biểu đồ tổng hợp kết quả bài kiểm tra số 3
132
8
3.6
Đồ thị đường luỹ tích bài kiểm tra số 3
133
9
3.7
Biểu đồ tổng hợp kết quả bài kiểm tra số 4
134
10
3.8
Đồ thị đường luỹ tích bài kiểm tra số 4
135
11
3.9
Biểu đồ tổng hợp kết quả bài kiểm tra số 5
136
12
3.10
Đồ thị đường luỹ tích bài kiểm tra số 5
137
13
3.11

Biểu đồ tổng hợp kết quả các bài kiểm tra
138
14
3.12
Đồ thị đường luỹ tích các bài kiểm tra
139