BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG




HỒ THỊ XUÂN



ĐIỀU TRA THÀNH PHẦN LOÀI VÀ TÌNH HÌNH
GÂY HẠI CỦA RUỒI ĐỤC TRÁI
(DIPTERA: TEPHRITIDAE)
Ở THÀNH PHỐ CẦN THƠ



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP KỸ SƯ
NGÀNH BẢO VỆ THỰC VẬT


Cần Thơ, 7/2014

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP & SINH HỌC ỨNG DỤNG




Luận văn tốt nghiệp
Ngành: BẢO VỆ THỰC VẬT


ĐIỀU TRA THÀNH PHẦN LOÀI VÀ TÌNH HÌNH
GÂY HẠI CỦA RUỒI ĐỤC TRÁI
(DIPTERA: TEPHRITIDAE)
Ở THÀNH PHỐ CẦN THƠ





Giáo viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện:
Th.s Huỳnh Phước Mẫn Hồ Thị Xuân
Ts Lê Văn Vàng MSSV: 3103712
 TT1073A1




Cần Thơ, 7/2014
i



TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA NÔNG NGHIỆP VÀ SINH HỌC ỨNG DỤNG
BỘ MÔN BẢO VỆ THỰC VẬT


Chng nhc chp thun lu 
ĐIỀU TRA THÀNH PHẦN LOÀI VÀ TÌNH HÌNH GÂY HẠI
CỦA RUỒI ĐỤC TRÁI (DIPTERA: TEPHRITIDAE)
Ở THÀNH PHỐ CẦN THƠ


 Th c hi np
ng chm lut nghi



C
 ng dn





Ts. Lê Văn Vàng ThS. Huỳnh Phước Mẫn
ii


TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ

KHOA NÔNG NGHIỆP VÀ SINH HỌC ỨNG DỤNG
BỘ MÔN BẢO VỆ THỰC VẬT


Hng chm lut nghip nhn lutt nghip v 
ĐIỀU TRA THÀNH PHẦN LOÀI VÀ TÌNH HÌNH GÂY HẠI
CỦA RUỒI ĐỤC TRÁI (DIPTERA: TEPHRITIDAE)
Ở THÀNH PHỐ CẦN THƠ


    Th  thc hi  o v c h    

Lut nghic hng  mc:
n ca hng chm Lut nghip:




DUYT KHOA C
 Ch tch Hng
iii

LỜI CAM ĐOAN
u c liu, kt qu 
trong lu trong bt k luc

 lu


Hồ Thị Xuân


iv

LỜI CẢM ƠN

Cha m ng, dy d i.

Thy Huc Mn, thng dn, ch bo, truyt
kinh nghing lt sc b 
t lu

- thy Phng dn, truyt kinh nghim,
ng lt sc b c t
cu.
- i hc Cc ng
dn t kin thc trong suc.
- Bn lp Bo v thc v
 c hi 
i v!
n lp Bo V Thc Vng lc kht





Hồ Thị Xuân
v

TIỂU SỬ CÁ NHÂN
H  Th  Gi

c: Kinh

nh An Giang
H  
H : Hunh Th Son
a ch c: 192, t 4 nh An Giang
c tp:
 2003: hc cp 1, tng Ti
 2007: hc cp 2, ti tr
 2010: hc cp 3, t
- o V Thc Vp &
i hc C


vi

MỤC LỤC
TÓM LƯỢC ix
DANH SÁCH BẢNG x
DANH SÁCH HÌNH xi
MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1. LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2
1.1 SƠ LƯỢC VỀ RUỒI ĐỤC TRÁI 2
1.1.1  2
 2
 3
  3
1.1.4.1 Phân bố 3
a. Trên thế giới 3
b. Việt Nam 4

1.1.4.2 Ký chủ 4
1.2 ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI, SINH HỌC CỦA 5 LOÀI RUỒI ĐỤC TRÁI PHỔ
BIẾN 4
Bactrocera dosalis (Hendel) 5
a. Ký chủ 5
b. Phân bố 5
c. Đặc điểm hình thái và sinh học 5
d. Thiên địch 5
Bactrocera cucurbitae (Coquillett) 5
a. Ký chủ 5
b. Phân bố 6
c. Đặc điểm hình thái và sinh học 6
d. Thiên địch 6
1.2.3 Ruc  Bactrocera correcta (Bezzi) 6
a. Ký chủ 6
b. Phân bố 6
c. Đặc điểm hình thái và sinh học 6
d. Thiên địch 7
vii

1.2.4 Ruc  Bactrocera carambolae  7
a. Ký chủ 7
b. Phân bố 7
c. Đặc điểm hình thái và sinh học 7
d. Thiên địch 7
 Bactrocera tau (Walker) 8
a. Ký chủ 8
b. Phân bố 8
c. Đặc điểm hình thái và sinh học 8
d. Thiên địch 8

1.3 BIỆN PHÁP QUẢN LÍ 8
1.3.1 Bi 9
1.3.2 Biy dn d 9
1.3.2.1 Methyl eugenol 9
a. Công thức cấu tạo 9
b. Cơ chế hoạt động của methyl eugenol 9
c. Lưu ý khi sử dụng Flykil 10
1.3.2.2 Cue lure 10
a. Công thức cấu tạo 10
b. Cơ chế hoạt động của cue lure 10
1.3.3 Bic 10
1.3.4 Bic 11
CHƯƠNG 2 PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP 12
2.1 PHƯƠNG TIỆN 12
2.2 PHƯƠNG PHÁP 12
2.2.1 Thm 12
2.2.2 n 12
2.2.2.1 Điều tra nông dân và khảo sát ngoài vườn 12
a. Điều tra nông dân 12
b. Khảo sát ngoài vườn 12
2.2.2.3 Điều tra thành phần loài RĐT 13
a. Phương pháp đặt bẫy 13
viii

b. Phương pháp thu thập trái cây bị nhiễm RĐT 14
2.2.2.4 Xử lý số liệu 14
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 15
3.1 KẾT QUẢ ĐIỀU TRA NÔNG DÂN VÀ KHẢO SÁT NGOÀI VƯỜN 15
u tra 15
3.1.2 Kt qu n 16

3.2 KẾT QUẢ ĐẶT BẪY DẪN DỤ 21
3.2.1 By methyl eugenol 21
3.2.2 By cue lure 22
3.3 KẾT QUẢ THU MẪU RUỒI ĐỤC TRÁI 23
CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 25
4.1 KẾT LUẬN 25
4.2 ĐỀ NGHỊ 25
TÀI LIỆU THAM KHẢO 26
ix

HỒ THỊ XUÂN, 2014. “Điều tra thành phần loài và tình hình gây hại của ruồi
đục trái (Diptera: Tephritidae) ở thành phố Cần Thơt nghii
ho v Thc vc ng di
hc Cn 
 ng dn: Ths. Huc M
TÓM LƯỢC
  Điều tra thành phần loài và tình hình gây hại của ruồi đục trái
(Diptera: Tephritidae) ở thành phố Cần Thơ” c thc hin t 
c kt qu sau:
    n ru   ch hi quan tr i cho
             dng thu  c
 qung l
ln nht cng bi dng thu
u qu ca bit by dn d. Khi s dng bit by s
ng ruy lt bc thc hing
lou qu u bit c s n
ch ca run bic
s hin din cch run bi
c hi ni vch c phc.
Kh n i ghi nhn t l i ca ru mc thit hi nh (<

10%).
   nhim ru            B.
carambolea, B. correcta, B. dorsalis B. cucurbitae 
c 100% B. cucurbitaeB. camrambolea, B.
correcta, B. dorsalis.  B. correcta, B. dorsalis 
B. cucurbitae.  kh           B. correcta, B.
dorsalisB. dorsalis.
t by dn d ru       B. dorsalis, B. cucurbitae, B.
correcta, B. hochii, B. umbrosa, B. tau, B. scutellata. By mec 7
 B. dorsalis, B. cucurbitae, B. correcta, B. hochii, B. umbrosa, B. tau, B.
scutellata.  B. dorsalis  ng ln nht, chim 88% tng s 
t bc. B. cucurbitae chim 9%, B. correcta chim 2%, B. hochii chim 0,4%,
B. umbrosa chim 0,3%, B. tau chim 0,2%, B. scutellata chim 0,1%. By cue lure
B. cucurbitae chim 26%, B. correcta chim 20%, B. hochii chim
18%, B. umbrosa chim 13%, B.tau chim 10%, B. scutellata chim 13%.
x

DANH SÁCH BẢNG
Bảng
Tên bảng
Trang
2.1
Cht hp dn ruc treo tn
14
2.2
S  nhim rum
15
3.1

16

3.4
n ruy 
22
3.5
n ru
23
3.6
n ru
23

xi

DANH SÁCH HÌNH

Hình
Tên hình
Trang
1.1
c cu to ca methyl engenol
9
1.2
c cu to ca cue lure
10
2.1
By dn d run
13
2.2
Ruc thu th
14
3.1

S nhn bit c s n
17
3.2
S nhn din ru
17
3.3
Bin p
18
3.4
 hin tri ca ru
18
3.5
M i ca ruu tra
19
3.6
Hin trng s dng thuc
19
3.7
X  nhim ru n
20
3.8
c khi thu ho
20
3.9
Ling thuc s du tra
21
3.10
S ng ru
21
3.11

S ng ruo b
22
1

MỞ ĐẦU
ng b mnh v trqu. Rau
 thng ngn, th p vi ch  
canh, xen canh. Sn xu  Vit Nam to nhiu vip cao
i sn xut so vng bu Long h 
u kin thun li v th ng, nguu 
 tr c sr  
th gii. qu tr ng trong sn xu
ln v kinh t c
 c trng vi din, trng
ch hi cu kii nhit.
u t i quan trt thu
t.
Ru       i rt quan trng
 ti nhi gii. 


 

ctv

ctv., 2001).
Ph c nhip khu qu
   c nhp khu   t ra nhnh rt
i vi vic nhp khu qu  c ca h  
nhic b 

Run hin din ti Vii quan tru loi
  điều tra thành phần loài và tình hình gây hại của
ruồi đục trái (Diptera: Tephritidae) ở thành phố Cần Thơ’’ c thc hin. 
kh hiu bit c s
 C
2

CHƯƠNG 1
LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU
1.1 SƠ LƯỢC VỀ RUỒI ĐỤC TRÁI
H             i
    gi 
ch hi nguy hii v
ch hi th cctv., 2008). Khu vc
 ng kim
d  t trong xut, nhp kh       
Allwood and Vueti, 2003).
Hu hi quan trng thung Anastrepha, Ceratitis,
Bactrocera, Dacus, Rhagoletis.   ng Bactrocera  n gc  ng
nhii, ng nht v kinh t, vi khoi
quan trng (White and Harris, 1992).
1.1.1 Đặc điểm hình thái
H Tephritidae gm nh       6-10 mm. 
m hoc cc tng
hp. Mch Sc cong ngoc v  trng cn din
t nm c  t 
  

- 
 (Nguyn Th Thu Cc, 2010).

1.1.2 Đặc điểm gây hại
,
Tephritidae 



 hi thay
c. T v b vi khun, n
ng. Khi l sc, n di chuyn xung,
n ng
nga Sen, 2003).
1.1.3 Tình hình gây hại
Rui quan tru  tt c ng
  Vit Nam. M thit ht lt
nhiy hu loi rau qu 
i ca t d
sut, tht thu. Mt trong nhng tr ngi ln cho vic xut khu rau, qu
3

c ta trong nh i c
 hu hiu.
White and Harris (1992) ghi nh         
nghip. Nhin h.
 nhic vic xut khu ca nhiu loi b hn ch 
trng bi kim d n s 
S thng t 30-100% (Dhillon et
al., 2005). Ti bang Oregon, theo s li Kinh t p Giannini
ti ht hi 31 tri mng
Dhillon et al., 2005).
Khctv  

a khi ti i ghi
nhn nhiu lo rui nng, t l thit hn t u v n cui v.
Kt qu khi) v
lo ng) tng tp trung ti mt s tnh mi
Bc ghi nhn tt c  thit hi nng. Thit hi nng nhc
ghi nhi,   Th u v 0%,
gia v thit hn cui v   Ht
hi ca i thu v a v thit hn cui v 
Thit hc ghi nhu v a v thit hn cui
v i qu thu hoch cu l
thit hi cao nha v thu ho hng
t hu v cao nht (22%), cui v thit h
T l nhim  
30% (Hu    ctv.,      l thit h   
nhanh, t l nhim t l 25%, thanh long 18- 
(Vijaysegaran et al., 2005).
1.1.4 Phân bố và kí chủ
1.1.4.1 Phân bố
a. Trên thế giới


ctv., 2008).
 
Anastrepha, Ceratitis, Bactrocera, Dacus, Rhagoletis.
Bactrocera 
 
Anastrepha 
 
A. ludens, A. obliqua, A. fraterculus.
4


Rhagoletis          

 R. pomonella, R. cerasi  R. cingulata, R. mendax, R. completa, R. striatella
 R. tomatis.
Ceratitis 
 Ceratitis capitata. 
 Ceratitis              
  C. capitata 

Dacus 
 
C
D. bivittatus  D. ciliatus.
          Carpomya, Euphranta,
Monacrostichus, Neoceratitis, Toxotrypana,  Zonosemata.     
 Euleia, Plioreocepta, Zacerata  Strauzia 

b. Việt Nam
y hi nguy 


ctv. (2008) nghi ph
 


1.1.4.2 Ký chủ
ctv p
lo. Cc vt  min B min Nam
b T i. Ti khu vc min Bc Trung B ghi nh

hi thc vt, bao gm 18 lo, 11 lo 
d
1.2 ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI, SINH HỌC CỦA 5 LOÀI RUỒI ĐỤC TRÁI PHỔ
BIẾN
Run t trn
 yu sn 
khi qu  i sng t do, giao ph




5

1.2.1 Ruồi đục trái Bactrocera dosalis (Hendel)
a. Ký chủ
 B. dosalis i   i, cam, 
 ng, d 
 b ng nht (Vargas et al., 2007).
b. Phân bố
Châu Á: Bangladesh, Bhuta

 
.
Bắc Mỹ: .
Quần đảo Thái Bình Dương: et al., 2007).
c. Đặc điểm hình thái và sinh học
Chi rukhong 8mm, s khong 7,3 mm. Bng
, s cui bi sc ngang
to  T(Vargas et al., 2007). Ng ho
ng gc, k  cui ngc, phn tip

i nga 2 sng th
1 sc dc chy t sn cui bng gi 
sut ngoi tr  t ru b ph trng
n  run Th 
  t 150-200 trng, trt gc 1 x 0,2 mm.
, trng sa, khi sp n chuyt. Thi gian 
trng khong 1-u kii n ng 1,5 mm,
 ng 6-t, mi
 -u, m vi 6 ch
-p n 
 (Nguyn Th 
c b hp dn b
d. Thiên địch
Diachasmimorpha longicaudata, Fopius arisanus, F. persulcatus, F.
vandenboschi, Psyttalia fletcheri, P. incisi, P. makii, Utetes bianchii, D. albobalteata
(Chinajariyawong et al., 2000).
1.2.2 Ruồi đục trái Bactrocera cucurbitae (Coquillett)
a. Ký chủ
B. cucurbitae u, ng, b
chuu,  vi mc
 thit hi t 30-100% (Dhillon et al., 2005).
6

Ti Vii qu  ca B. cucurbitae bao gm
kh  n B.cucurbitae hin
di. MB. cucurbitae c ghi nh
chua 
b. Phân bố
Afghanistan, Pakistan, , Sri Lanka, Nepal, Bangladesh, Min, min
nam Trung Qu         

Loan, Philippines, Brunei, Indonesia (o Sumatra, Java, Kalimantan, Sulawesi,
Sumba, Timor, Irian Jaya (Drew and Hancock, 1994).
c. Đặc điểm hình thái và sinh học
 6-
t vc 2 b 
vc gic, 2 vt  t  gi
ng t v t ngc bng. B
nhm ct nhau to ch  th gi ong (Dhillon et
al., 2005).
-
  
    .            
 --  Hawaii
      
  
B. cucurbitae 39- (CABI). 

d. Thiên địch
D. dacusii, D. longicaudata, F. arisanus, P. fletcheri, F. vandenboschi, U.
bianchii (Chinajariyawong et al., 2000).
1.2.3 Ruồi đục trái Bactrocera correcta (Bezzi)
a. Ký chủ
 B. correcta  i i,      sapoche, a  
mn. TB. correcta   hnh nhii.
  , B. correcta      t h     B.
dorsalis  B. zonata (White and Harris, 1992).
b. Phân bố
            
Trung Quc (Howard et al(Drew and Romig, 1999).




7

c. Đặc điểm hình thái và sinh học
B. correcta  
   C
(Howard et al., 2001).
Ru trng chc thng v  tr ti
gia v t, tr  t l  ng
 ng  t n 10 trt qu t
200-250 trng, t  n 400 trng, B. correcta  t
khon 10 gi  
 th sc, d di chuyn
xung 3-7 cm (Tr
2012).
c b hp dn b
d. Thiên địch
D. longicaudata, F. arisanus, F. persulcatus, F. vandenboschi, P. fletcheri, P.
incisi, P. makii, U. bianchii (Chinajariyawong et al., 2000).
1.2.4 Ruồi đục trái Bactrocera carambolae (Drew and Hancock)
a. Ký chủ
Borneo, Brunei, , Indonesia, Malaysia, Thailand, Brazil
(Drew and Hancock, 1994), Vit Nam (Drew and Romig, 1999).
b. Phân bố
Mi      (qu o    
Malaysia (bang Sabah), Indonesia (o Java, Lombok, Sumbawa), Brunei (Drew and
Hancock, 1994).
c. Đặc điểm hình thái và sinh học
Ru m, hoxen . B

trng xen nhau to ch 
ph bi mt vch duy nht (Carroll et al., 2006).
i B. carambolae u kic 
0,5
0
C, RH: 70  i gian k t khi thu trn 
,  , 
1,92 gi, thi gian k t khi thu trng nh, thi gian k
t khi thu trn khi nh; s
cao nht ca rung/gii gian ru r  l n ca
tr   t  5
 trng (Phm Th M Nhan, 2011).
c b hp dn b
d. Thiên địch
D. longicaudata, F. arisanus, P. maki (Chinajariyawong et al., 2000).
8

1.2.5 Ruồi đục trái Bactrocera tau (Walker)
a. Ký chủ
B. tau 

b. Phân bố
 (quo Andaman  Nicobar; pc ), Bhutan, Min
n, Trung Qung, T  B
      t    
Brunei, Indonesia (o Sumatra; Java, Sulawesi) (Drew and Hancock, 1994).
c. Đặc điểm hình thái và sinh học




c

1997).
B. tau m   i
60-70%. Thi gian giao ph Sau khi giao phi, rui
 tr T l  tr
 Tr
 n tr
 Thi gian c  n             
  ng x       i gian nh    
  i t tr           
 tui th ca ru         
et al., 2010).
c b hp dn b
d. Thiên địch
D. albobalteata, F. arisanus, F. vandenboschi, P. fletcheri, P. makii, U. bianchii
(Chinajariyawong et al., 2000).
1.3 BIỆN PHÁP QUẢN LÍ
Hin nay,  c trt hiu qu
cao do nhiu         , trng   
ngun th cho i. Rui
ngt s t nhanh, ru ng trong khu
vn ch hiu qu khi phun xt thuc. Ru ch 
tn nh 
 . Vn chuy
khu vm  u ki P T trong khu
vng lo m cao.  qu cn phi ti
9

 ng mi

hiu qu.
1.3.1 Biện pháp canh tác
    n b  t ta nh    n
thit, , tch s, hn ch 
 ca ru-
 ng tt
 t ht tr
  
. Thc hin biy, bao nilon hay bao
 th     bao t   
i ( Nguyn Th 
1.3.2 Biện pháp bẫy dẫn dụ
Pheromone  
                 
 
 hormone             



 




1.3.2.1 Methyl eugenol
a. Công thức cấu tạo

Hình 1.1 Công thức cấu tạo của methyl engenol (nguồn: duoclieu.net)
Methyl eugenol          B. dorsalis, B.
papayae, B. carambolae, B. occipitalis, B. philippinensis, B. umbrosa, B. zonata, B.

correcta, B. osbeckiae, B.verbascifoliae (Drew and Romig, 1999).
b. Cơ chế hoạt động của methyl eugenol
Methyl 

10

   
 

  
c. Lưu ý khi sử dụng methyl eugenol
   ethyl          
 naled 
naled 

1.3.2.2 Cue lure
a. Công thức cấu tạo
Công thức: C
12
H
14
O
3


Hình 1.1 Công thức cấu tạo của cue lure (nguồn: vi.wikipedia.org)
Cue lure t B. cucurbitae, B. tau, B. cibodasae, B. limbifera, B. rubigina, B.
thailandica, B. hochii, B. cilifera, B. scutellaris, B. scutellata, B. longicornis, B.
siamensis (Drew and Romig, 1999).
b. Cơ chế hoạt động của Cue lure

Cue l




.
Dit ruc bng by dn d: treo lc tm cht dn d ruc
methyl eugenol hoc cue lure   dit ru phng

1.3.3 Biện pháp sinh học
Trong t    ng bi mt s   c
khu nhn.





11

Nguyn Th n kit nhi h
kh i s ng r    t ting
i. Ki 
Ceratitis capita, B. invadens B. dorsalis.
1.3.4 Biện pháp hóa học
Thuc tr  n nay tr     y  ki   Vic
c tr  dit c rut s
tr i s dng, nguy
c BVTV trong qu 
 s dng Basudin 4i
xung xung quanh g dit nht. Hoc s di

thu      HTD  01, Cagent 800WG, Careman 40EC, Fentox
25EC hoc s dng thuc tr c Muskardin.
Mt s    ng bi     ng ch phm sinh hc
Biogol  t qu tt.
ng di
hi. Thung ti i ru trng; dic c
tru lc tr t cao, k c  ng thuc, thuc
ng.
S dng thuc phi hp vi cht hp dn: phi hp thuc tr c
ng hp) vi bt c ruc ln rui
 mi (th protein thn vi thuc tr
 rui lit.
Khi phun dung dch ch cm, ch yu  nh
    n Th     th p t  
chu             
ng by pheromones sinh dc, hoc b mi protein th mi
n pht bng thi nhi
n ri ch t), nhm
dit dn ruc bo v u qu ng
u qu t ruc thc hic.


12

CHƯƠNG 2
PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP
2.1 PHƯƠNG TIỆN
- Phi
- Vt liu: L thy tinh 1,5 ml, hp nha (x 4,2 x 3,5 cm), chai
nha

-  t: ch phm dit rui flykil 95 EC (methyl eugenol 2- butanol 1,4
hy4 - allyl 1,2 dimethoxy benzen), cn 90
0
,
ethyl acetate (CH
3
COOC
2
H
5
).
- Thit b: kni (WF 10 x 20 OPTIKA).
2.2 PHƯƠNG PHÁP
2.2.1 Thời gian và địa điểm
- Thi gian: t 
-  Sinh hc, b o v Thc vt, khoa
c ng di hc C
i qu C
2.2.2 Phương pháp thực hiện
2.2.2.1 Điều tra nông dân và khảo sát ngoài vườn
a. Điều tra nông dân
Mu s nhn bit c
hi c
- u tra: phiu tra theo mu (Ph 
-  n ch  u tra: chn ng       

2

ti huy C
.


- S ng phiu tra: 30 phiu
- u tra: hi trc tii dung phiu tra.
b. Khảo sát ngoài vườn
i c 
n.
n chu tra: chn ngn 
di
2

ti huy C
.

S n.
u tra: chn ngm
ch khn ch 