B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH






NGUYN TH HNG NGÂN

VN DNG H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM
TI CÔNG TY C PHN CH BIN XUT NHP
KHU THY SN TNH BÀ RA- VNGăTẨU


LUNăVN THCăSăKINHăT


TP. H Chí Minh - Nmă2015

B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH




NGUYN TH HNG NGÂN


VN DNG H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM
TI CÔNG TY C PHN CH BIN XUT NHP

KHU THY SN TNH BÀ RA- VNGăTẨU

Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301


LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNG DN KHOA HC
TS. HUNH LI


TP. H Chí Minh - Nmă2015

LIăCAMăOAN

Tôiăxinăcamăđoanălunăvnă"ăVn dng h thng k toán trách nhim ti công ty
C phn Ch Bin Xut Nhp Khu Thy sn tnh Bà Ra- VngăTƠu"ălƠăcôngătrìnhădoă
tôi t nghiên cuăvƠăhoƠnăthƠnhădi s hng dn caăngiăhng dn khoa hc.
Các s liu, kt qu trình bày trong lună vnălƠătrungăthcăvƠă chaătngă đc
công b trong các lunăvnătrcăđơy.


Tp. H ChíăMinh,ăthángă5ănmă2015


Nguyn Th Hng Ngân














MC LC
Trang bìa ph
Liăcamăđoan
Danh mc các t vit tt
Danh mc bng biu
PHN M U 1
1. Tính cp thit caăđ tài 1
2. Tóm tt các công trình nghiên cu 2
3. Mc tiêu nghiên cu ca lunăvn: 4
4. Phm vi nghiên cu ca lunăvn 4
5.ăPhngăphápănghiênăcu ca lunăvn 4
6. Kt cu ca lunăvn 5
7. Nhngăđóngăgópăca lunăvn 5
ChngăIăCăS LUN V K TOÁN TRÁCH NHIM 6
1.1 Tng quan v k toán trách nhim 6
1.1.1 Khái nim k toán trách nhim 6
1.1.2 Mc tiêu KTTN 8
1.1.3 Vai trò ca KTTN 9
1.2 Trách nhim và trách nhim qun lý 10
1.2.1 Khái quát v trách nhim 10

1.2.2 Trách nhim qun lý 11
1.3 Phân cp qun lý và mi quan h vi h thng k toán trách nhim 12
1.3.1 Phân cp qun lý 12
1.3.2Vic phân cp qunălỦăđi vi doanh nghip 13
1.3.3 Mi quan h gia phân cp qun lý và KTTN 14
1.4 Thành qu qunălỦăvƠăquanăđimăđoălng,ăđánhăgiáăthƠnhăqu qun lý 14
1.4.1 Thành qu qun lý 14
1.4.2ăCácăquanăđim v đoălng,ăđánhăgiáăthƠnhăqu qun lý 15
1.5 Niădungăcăbn ca k toán trách nhim 16
1.5.1 Xác lp các trung tâm trách nhim và h thng trung tâm trách nhim 16
1.5.1.1 Khái nim trung tâm trách nhim 16
1.5.1.2 Trung tâm chi phí (cost centers) 18
1.5.1.3 Trung tâm doanh thu (Revenue centers) 19
1.5.1.4 Trung tâm li nhun (Profit centers) 19
1.5.1.5ăTrungătơmăđuătăă(Investmentăcenters) 19
1.5.2 Xây dng ch tiêu, báo cáo trách nhim, trình t tin hành k toán trách nhim
20
1.5.2.1 Xây dng ch tiêu, báo cáo, trình t tin hành k toán trách nhim trung tâm chi
phí 20
1.5.2.2 Xây dng ch tiêu, báo cáo trách nhim, trình t tin hành k toán trách nhim
trung tâm doanh thu 23
1.5.2.3 Xây dng ch tiêu, báo cáo trách nhim, trình t tin hành k toán trách nhim
trung tâm li nhun 25
1.5.2.4 Xây dng ch tiêu, báo cáo trách nhim, trình t tin hành k toán trách nhim
trungătơmăđuăt 26
1.5.2.5 Nhng vnăđ cn chú ý khi xây dng ch tiêu, báo cáo, trình t tin hành k
toán trách nhim  các trung tâm trách nhim 28
1.5.3 Xây dng mô hình t chc nhân s vn hành h thng k toán trách nhim 28
Kt lunăchngăI 30
ChngăIIăTHC TRNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI CÔNG TY C PHN

CH BIN XUT NHP KHU THY SN TNH BÀ RA - VNGăTẨU 31
2.1 Tng quan v công ty c phn Ch bin xut nhp khu Thy sn Tnh Bà Ra ậ
VngăTƠu 31
2.1.1 Lch s hình thành, phát trin 31
2.1.2 Chcănng,ănhim v,ăphngăhng hotăđng 33
2.1.3ăcăđim hotăđng công ty BASEAFOOD 35
2.1.4ăcăđim t chc hotăđng công ty BASEAFOOD 36
2.1.5ăcăđim tài chính 38
2.1.6ăcăđim k toán 39
2.1.6.1 Ch đ, chính sách k toán 39
2.1.6.2ăcăđim b máy k toán 40
2.2 Tình hình phân cp qun lý ti công ty BASEAFOOD 41
2.3 Trách nhim - Trách nhim qun lý ti công ty BASEAFOOD 44
2.3.1 Trách nhim và trách nhim qun lý ti công ty BASEAFOOD 44
2.3.2 Biu hin thành qu ca trách nhim qun lý ti công ty BASEAFOOD 46
2.4 Tình hình thc tinăđánh giá trách nhim qun lý ti công ty BASEAFOOD 47
2.4.1ăánhăgiáătráchănhim qun lý caăcácăđnăv sn xut 47
2.4.2ăánhăgiáătráchănhim qun lý caăcácăđnăv kinh doanh 48
2.4.3ăánhăgiáătráchănhim qun lý ca các b phn chcănngătrongăcôngăty 51
2.4.4ăánhăgiáătráchănhim qunălỦăBanăGiámăđc công ty 52
2.4.5ăánhăgiáătráchănhim qun lý hiăđng qun tr công ty 54
2.5ăánhăgiáăv thc trngăđánhăgiáătráchănhim ti công ty 55
2.5.1ăánhăgiáăv h thng phân cp qun lý ti công ty BASEAFOOD 55
2.5.2ă ánhă giáă v quană đim trách nhim ậ trách nhim qun lý ti công ty
BASEAFOOD 55
2.5.3ăánhăgiáăv niădungăđánhăgiáătráchănhim qun lý ti công ty 56
Kt lunăchngăII 58
ChngăIIIăCÁCăGII PHÁP VN DNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI CÔNG
TY BASEAFOOD 58
3.1ăQuanăđim vn dng k toán trách nhim ti công ty BASEAFOOD 58

3.2 Các gii pháp vn dng k toán trách nhim ti công ty BASEAFOOD 60
3.2.1 Các gii pháp hoàn thin v quanăđim k toán trách nhim 60
3.2.2 Gii pháp v phân cp qun lý 61
3.2.3 Gii pháp hoàn thin v các trung tâm trách nhim 61
3.2.4 Các gii pháp hoàn thin v k toán trách nhim các trung tâm trách nhim 64
3.2.4.1 Hoàn thin v k toán trách nhim các trung tâm chi phí 64
3.2.4.2 Hoàn thin k toán trách nhim trung tâm li nhun 69
3.2.4.4 Hoàn thin k toán trách nhimătrungătơmăđuăt 72
3.2.5 Các gii pháp h tr vn dng k toán trách nhim 75
3.2.5.1 Gii pháp v qun lý 75
3.2.5.2 Nhóm gii pháp v k thut k toán 76
3.2.5.3 Gii pháp v b máy k toán 79
3.2.5.4 Gii pháp v nhân lc phc v cho k toán trách nhim 80
3.2.5.5 Gii pháp v qui trình hotăđng, báo cáo 81
3.2.5.6 Gii pháp v ng dng công ngh thông tin 82
3.2.5.7 Gii pháp khác t NhƠănc v lutăphápăliênăquanăđn doanh nghip và ch đ
k toán 82
Kt lunăchngăIII 83
KT LUN 84
Tài liu tham kho
Ph lc







DANH MC CH VIT TT


CP : Chi phí
CP NCTT: Chi phí nhân công trc tip
CP NVLTT: Chi phí nguyên vt liu trc tip
CP SXC: Chi phí sn xut chung
HC:ăi hiăđng c đôngă
HC: Hiăđng qun tr
KTQT: K toán qun tr
KTTC: K toán tài chính
KTTN: K toán trách nhim
NVL: Nguyên vt liu
NVL: Nguyên vt liu
TTTN :Trung tâm trách nhim













DANH MCăSă, BNG BIU

1.ăSăđ
Săđ 1.1 Các khía cnhăđoălng,ăđánhăgiáăthƠnhăqu hotăđng theo BSC
Săđ 1.2. H thng các trung tâm trách nhim trong doanh nghip

Săđ 1.3 Mô hình t chc k toán trách nhim
Săđ 1.4 Mô hình t chc b máy k toán vn hành KTTN
Săđ 2.1 T chc hotăđng công ty BASEAFOOD
Săđ 2.2ăSăđ b máy k toán ti công ty BASEAFOOD
Săđ 2.3 T chc b máy qun lý công ty BASEAFOOD
Săđ 3.1 H thng các trung tâm trách nhim công ty BASEAFOOD
Săđ 3.2 T chc b máy k toán vn hành KTTN ti công ty Baseafood
2. Bng biu
Bngă2.1ăCăcu vn ch s hu công ty BASEAFOOD
Bng 2.2 Báo cáo thc hin sn xut xí nghip IV tháng 12/2013
Bngă2.3ăPhngăphápăđnh giá bán
Bng 2.4 Báo cáo thc hin kinh doanh xí nghipăIVănmă2013
Bng 2.5 Báo cáo thc hin b phn chcănngăcôngătyăBASEAFOODănmă2013
Bng 2.6 Báo cáo trách nhimăBanăgiámăđcăcôngătyăBASEAFOODănmă2013
Bng 2.7 Báo cáo trách nhim caăHQTăcôngătyăBASEAFOODănmă2013
Bng 3.1 Phân tích chi phí sn xutăchungănmă2012ă- Xí nghip IV
Bng 3.2 D toán linh hot chi phí sn xut - Trung tâm chi phíăđnh mc xí nghip IV
nmă2013
Bng 3.3 Báo cáo trách nhimătrungătơmăchiăphíăđnh mc- Xí nghipăIVănmă2013
Bng 3.4 Phân tích chi phí bán hàng xí nghipăIVănmă2012ăthƠnhăbinăphíăvƠăđnh phí.
Bng 3.5 D toán chi phí bán hàng trung tâm chi phí hn mc- Xí nghipăIVănmă2013
Bng 3.6 Báo cáo trách nhim trung tâm chi phí hn mc xí nghip IV
Bng 3.7 D toán trung tâm li nhunănmă2013- Xí nghip IV
Bng 3.8 Báo cáo trung tâm li nhun xí nghip IV
Bng 3.9 D toánătrungătơmăđuătăcôngătyăBASEAFOODănmă2013
Bng 3.10 Báo cáo trách nhimătrungătơmăđuăt- CôngătyăBASEAFOODănmă2013






1

PHNăMăU
1.ăTínhăcpăthităcaăđătƠi
KTTN là mtătrongănhngăni dung quan trng ca KTQT, KTTN gn lin vi s
phân cp qun lý. Qui mô hotăđng ca các doanh nghipăngƠyăcƠngătngăđ phù hp
vi s phát trin ca nn kinh t, t đó,ăvic phân cp qun lý tr thành yêu cu cp
thit. Cùng viăxuăhngăđó,ăKTTNăđangăđc áp dng rngărƣiăvƠăđƣ,ăđangăngƠyăcƠngă
đóngăvaiătròărt tích cc trong qun lý  các doanh nghip trên toàn th gii.
Sn phm thy sn Vit Nam ngày càng cng c đc ch đng ca mình trên th
trng th gii. Xut khu thy sn ca VităNamăđangăphátătrin mnh không ch 
các th trng truyn thng mà còn c  nhng th trng mi. Công ty c phn Ch
bin xut nhp khu Thy sn Tnh Bà Ra ậ VngăTƠuăcngălƠămt trong nhng doanh
nghipăđƣăgtăháiăđc nhng thành công nhtăđnh, phát trin trong thi gian qua. S
thành công, phát trin caăcôngătyăđƣădnăđnăquiămôăđc m rngăhn,ăcông tyăđƣăcóă
ngày càng nhiuăđnăv, chi nhánh trc thucăđƣăđc thành lp thêm. S thayăđi qui
môăđƣăkhin công ty buc phiăthayăđi h thng t chc qun lý, s phân cp, phân
nhimăđc áp dngăvƠăđ caoăđ tngăcng tính ch đng, trách nhim trong các hot
đng. T đó,ăvn dng KTTN cho công ty c phn Ch bin xut nhp khu Thy sn
Tnh Bà Ra ậ VngăTƠu là cn thităđ gii quyt các vnăđ quan trng ti công ty
nh:ăxơyădngăcăs lun khoa hc chuyên môn cho vic trin khi mt công c qun
lý, kim soát quan trng; to dng cho công ty mt công c qun lý, kim soát thích
hp và hu hiu; và m ra mt h thng qunălỦăkíchăthíchăđc timănng,ănngălc,
s đóngăgópăca các b phn, nhà qunălỦăthamăgiaănhngăvnăđm boăđc nguyên
tc tp trung,ăđm boăđcăđnhăhng, mc tiêu chung.
T tình hình thi s và yêu cu cn thit, khách quan trên, tác gi đƣăchnăđ tài
"Vn dng KTTN ti công ty c phn Ch bin xut nhp khu Thy sn Tnh Bà Ra
ậ VngăTƠu"ăđ lƠmăđ tài nghiên cu lunăvn.
2


2. Tómăttăcácăcôngătrìnhănghiênăcu
1. PGS. TS. PhmăVnăngă(2011),ă"Mt s vn đ v k toán trách nhim ti
các doanh nghip niêm yt", Tp chí nghiên cu khoa hc kim toán: bƠiăbáoănƠyăđƣă
nêu tóm tt khái nim KTTN, vai trò ca KTTN và vic vn dng KTTN vào mt loi
hình công ty, doanh nghip có qui mô ln c th.
2. ThS. Phùng L Thy (2014), "Nâng cao hiu qu qun lý doanh nghip bng
k toán trách nhim", Tp chí nghiên cu khoa hc kimătoánă:ăBƠiăbáoăcngănêuătómă
tt v KTTN, nhngăđim cn quan tâm khi vn dng KTTN vào các doanh nghip nh
và va  Vit Nam.
3. PGS. TS. PhmăVnăDc và cng s ( 2010), "Mô hình báo cáo đánh giá
trách nhim qun tr trong công ty niêm yt", nhà xut bn: Phngăông.ăơyălƠămt
trong nhng tài liu rt có giá tr cho vic nghiên cu v k toán trách nhim. Cun
sách đƣătrìnhăbƠyăđc mt h thngăbáoăcáoăđánhăgiáătráchănhim qun tr đc thit
lp phù hp viăcăcu t chc trong doanh nghipăthngămi; xác lp các trung tâm
trách nhim nhm cung cp thông tin phc v kimăsoát,ăvƠăđánhăgiáătráchănhim qun
tr ca các cp qun lý khác nhau.
4. TS. Nguyn Th MinhăPhngă(2013),ălun án tinăsă"ăXây dng mô hình k
toán trách nhim trong các doanh nghip sn xut Sa Vit Nam”, TS. Nguyn Hu
Phú ( 2014), lun án tinăsă"ăT chc k toán trách nhim trong các Tng công ty xây
dng thuc B giao thông vn ti”. Hai công trình này đƣănghiênăcu vic t chc h
thng k toán trách nhim nhm cung cp các thông tin hu ích cho các nhà qun tr
đánhăgiáăhiu qu kinh doanh và trách nhim qun lý ca tng b phnătrongăđc thù
loi hình doanh nghip sa và xây dng ti Vit Nam, và h thngăhóaăđc nhng lý
lunăcăbn v t chc k toán trách nhim trong doanh nghipăvƠăđƣăđ cpăđn các
mô hình t chc k toán trách nhim phù hp vi loi hình doanh nghipă nhătng
công ty, công ty c phn.
3

5. Tác gi Châu HngăPhngăTho ( 2013), lunăvnăthcăsăkinh t " Gii pháp

t chc KTTN ti Công ty CP Xut nhp khu thy sn An Giang" tiăHăKinhăt TP
H Chí Minh; Tác gi Hunh Th Kim Hng ( 2013), lunăvnăthcăs " K toán trách
nhim ti công ty C phn thy sn Hoài Nhn" tiă HăKinhă t Ơă Nng; Tác gi
TrngăTh Thúy Hng ( 2010), lunăvnăthcăsă" Xây dng k toán qun tr trong các
doanh nghip ch bin thy sn ti TP Cn Th" tiăHăKinhăt TP H Chí Minh; Tác
gi Lê Th M Linh ( 2013), lunăvnăthcăsă" Hoàn thin công tác k toán qun tr ti
công ty c phn XNK thy sn Cà Ná" tiăHăKinhăt TP H ChíăMinh;ầăCácătácăgi
trênăđƣăthc hin vic nghiên cuăđ ng dng KTQT hoc KTTN vào các công ty ch
bin xut khu thy sn c th. Các tài liuănƠyăcngăđƣătrìnhăbƠyăcácăđcăđim hot
đng sn xutăkinhădoanh,ăđcăđim qunălỦ,ăcngănhăcácăgiiăphápăđ ng dng mt
mô hình k toán qun tr phù hp viăđcăđim hotăđng ngành ngh thy sn.
6. Metin Allahverdi (2014), "Centrifugal Administration and Responsibility
Accounting System in Businesses", Hi ngh hc thut quc t Vin Clute- Munich,
Germany: Bài vit này nói lên tm quan trng ca s phân quyn qun lý trong doanh
nghip, mi quan h gia phân quyn qun lý và KTTN, t chcăKTTNăđ có th đánhă
giáăđc trách nhim ca các cp qun lý.
7. GS. Alpesh T. Patel (2013), "Responsibility Accounting: A Study in Theory and
Practice", INDIAN JOURNAL OF APPLIED RESEARCH: Bài báo này nêu lên tm
quan trng ca KTTN trong vicăđánhăgiá,ăkim soát hotăđng trong các doanh nghip
ln.ăBƠiăbáoăcngăđ cpăđn mc tiêu ca KTTN, niădungăcăbnăvƠăphngăphápă
đnh giá chuyn nhng ni b.
Tóm li, thông qua nhng công trình nghiên cuă đc tác gi nêu k trên và
nhng công trình nghiên cuăliênăquanăđnăKTTNăkhácănhăcác lunăvnăthcăsăvƠă
lun án tinăsăđc thc hinătrcăđơyăđuăđƣăh thng hóa đc nhng lý lunăcă
bn v t chc k toán trách nhim trong doanh nghipăvƠăđƣăđ cpăđn các mô hình
t chc k toán trách nhim phù hp vi loi hình doanh nghipă nhătng công ty,
4

công ty c phn.ăơyăcngăchínhălƠănhng ni dung mà lunăvnăk tha và tham kho
đ xây dng căs lun caăđ tài. Và t đó,ătác gi s dngăcăs lunănƠyăđ tip cn,

nhìn nhn bc tranh thc t KTTN ti Công ty c phn Ch bin xut nhp khu Thy
sn Tnh Bà Ra ậ VngăTƠuătheoăgócănhìnăriêngăca tác gi và xác lp gii pháp c th
ti công ty.
3. Mcătiêuănghiênăcuăcaălunăvn:
- Nghiên cuăcăs lý thuyt KTTN trong doanh nghipănhăkháiănim, ni dung,
hình thc t chc trin khai;
- Nghiên cu thc trng t chc công tác KTTN ti công ty CP Ch bin Xut
nhp khu Thy sn tnh Bà Ra - Vng Tàu;
- Xây dng các gii pháp vn dng KTTN ti công ty CP Ch bin Xut nhp
khu Thy sn tnh Bà Ra - VngăTƠu.
4. Phmăviănghiênăcuăcaălunăvn
- V mt lý lun, phm vi nghiên cu là KTTN ti mt t chc kinh doanh;
- V mt không gian, phm vi nghiên cu là Công ty CP Ch bin Xut nhp
khu Thy sn tnh Bà Ra - VngăTƠu.
- V thi gian, phm vi nghiên cu ch tin hành cuiănmă2013ăvƠă9ăthángăđu
nmă2014.
5. Phngăphápănghiênăcuăcaălunăvn
Phngăphápănghiênă cu ch yu ca tác gi trong thc hină đ tƠiă lƠă phngă
phápăđnh tính và c th phngăphápănghiênăcuănƠyătrongăcácăchngănhăsau:
- Tip cn, chn lc, tng hp các lý thuytăKTTNăđ xác lpăcăs lun trong
chngă1.
5

- Tip cn, kho sát và tng hp thc tin h thng KTTN ti Công ty CP Ch
bin Xut nhp khu Thy sn tnh Bà Ra - VngăTƠuă chngă2.
- Phân tích, chn lc, quy np nhngăquanăđim và gii pháp vn dng KTTN ti
Công ty CP Ch bin Xut nhp khu Thy sn tnh Bà Ra - VngăTƠuă chngă3.
6. Ktăcuăcaălunăvn
Kt cu ca lun án bao gm các phnăvƠăchngăsau:
Phn 1: Phn m đu

Phn 2: Ni dung nghiên cu:ăđcătrìnhăbƠyătrongă3ăchng
Chngă1:ăăCăs lun v k toán trách nhim
Chngă2:ăThc trng k toán trách nhim ti công ty c phn Ch bin xut
nhp khu Thy sn Tnh Bà Ra ậ VngăTƠu.
Chngă3: Các gii pháp vn dng k toán trách nhim ti công ty c phn Ch
bin xut nhp khu Thy sn Tnh Bà Ra ậ VngăTƠu.
Phn 3: Kt lun và kin ngh.
7. Nhngăđóngăgópăcaălunăvn
Lunăvnătng ktăcácăcăs lun v khái nim, ni dung, t chc vn dng và
các gii pháp c th trong vn dng KTTN ti mt t chc kinh doanh và c th là
công ty c phn Ch bin xut nhp khu Thy sn Tnh Bà Ra ậ VngăTƠu.


6

Chng I CăSăLUNăVăKăTOỄNăTRỄCHăNHIM
1.1 Tngăquanăvăkătoánătráchănhim
1.1.1 Kháiănimăkătoánătráchănhim
KTTN là mt trong nhng ni dung caăKTQT.ăKTTNăđcăbƠnăđnăđu tiên ti
M vào khong 1950 do nhu cu v qun lý, nhmăđoălng, kimăsoátăvƠăđánhăgiáă
thành qu hotăđng ca các b phn và cá nhân trong mt t chc. Trong quá trình
hình thành và phát trin, KTTN có nhng khái nim khác nhau:
"K toán trách nhim là h thng thu thp, x lý và truynăđt thông tin có th
kim soát theo phm vi trách nhim ca tng nhà qun tr nhmăđtăđc mc tiêu
chung ca t chc"ă(ăi hc Kinh t TP H Chí Minh, 2009, trang 200).
KTTN btăđu vi yêu cu kimăsoátănênăbanăđu các hu ht các tác gi đu mô
t KTTNănhămt công c đ kim soát. Theo Higgins (1952): KTTN là s phát trin
ca h thng k toán đc thit k đ kim soát chi phí phát sinh liên quan trc tip
đn các cá nhân trong t chc,ăngi chu trách nhim kim soát. H thng kim soát
nƠyăđc thit k cho tt c các cp qunălỦ.ăKTTNănhămt công c đ kim soát hot

đng và chi phí.
Sau đó,ăKTTNăcònăđc quan tâm  nhiu khía cnhăkhácănhăTTTN,ăs phân
cp trong qun lý và các ch tiêu chi phí, doanh thu, li nhun. Nhóm tác gi, Clive R.
Emmanuel, David T. Otley, Kenneth A. Merchant (1990) có quan nim v KTTNănhă
sau: KTTN là s tng hp và báo cáo nhng thông tin tài chính v nhng trung tâm
khác nhau trong mt t chc.ăKTTNăcònăđc gi là k toán hotăđng hay k toán kh
nngăsinhăli.ăTheoăquanăđimănƠy,ăKTTNăđc xem xét t chi phí, thu nhp và li
nhunăđn nhng nhà qun tr riêng bit, nhngăngi chu trách nhim v vicăđaăraă
quytăđnhăliênăquanăđn chi phí, thu nhp và li nhun thc hin. KTTN phù hp vi
các t chc mà  đóănhƠăqun tr cp cao thc hin vic trao quyn cho nhà qun tr
7

cp thp thuc thm quyn.ăKhiăđó,ăkt qun qun lý mi cp qun tr đcăđánhăgiáă
bi vic h đƣăqun lý nhng công vicăđcăgiaoănhăth nào.
Ngoài các khía cnhătrên,ăKTTNăcònăđc các tác gi David F. Hawkins, V.G
Narayanan,ăJacobăCohen,ăMicheleăJurgensăđaăraăkháiănim: KTTN là mt h thng
to ra nhng thông tin tài chính và phi tài chính có liên quan, v nhng hotăđng thc
t và lp k hoch ca nhng TTTN ca mt công ty. Trung tâm trách nhiêm là nhng
đnăv thuc t chc có nhng nhà qunălỦăđngăđu chu trách nhim v kt qu hot
đng caă đnă v ca h. Nhng b phn ch yu bao gm: H thng d toán ngân
sách, các báo cáo kt qu hotă đng, báo cáo bină đng, giá chuyn giao ni b,
KTTNăđiăsơuăvƠoăvic so sánh vic thc hin vi k hoch caăcácăTTTN,ăxácăđnh giá
chuyn giao giaăcácătrungătơm.ăCngăgingăquanăđim này Anthony cho rng KTTN
là loi hình k toán thu nhp và báo cáo c hai thông tin k toán k hoch và thc t v
các TTTN.
KTTN là mt h thng tha nhn mi b phnă(thƠnhăviên,ăconăngi) trong mt
t chc có quyn ch đo và chu trách nhim v nhng nghip v riêng bit thuc
phm vi qun lý và phiăxácăđnh,ăđánhăgiá,ăbáoăcáoăchoăt chcăđ thôngăquaăđóăcp
qunălỦăcaoăhnăs dngăthôngătinănƠyăđánhăgiáăthƠnhăqu các b phn trong t chc.
Nói cách khác, KTTNăliênăquanăđn khái nim và công c mà các k toán viên s

dngăđ đoălng s thc hin ca các cá nhân và các b phn nhmăthúcăđy nhng
n lcăhng v mc tiêu chung ca t chc (Hilton, 1991).
Nhăvy, hin ti có rt nhiuăquanăđim khác nhau v KTTN, s khácănhauăđóă
khôngămangătínhăđi nghch nhau mà chúng b tr cho nhau. Ta có th hiu KTTN mt
cách tngăquátănhăsau:ăKTTNălƠămt niădungăcăbn ca KTQT và là quá trình thu
thp, tp hpăvƠăbáoăcáoăcácăthôngătinătƠiăchínhăvƠăphiătƠiăchính,ăđcădùngăđ kim
soát các quá trình hotăđngăvƠăđánhăgiáăhiu qu ca tng b phn trong mt t chc.
KTTN thit lp nhng quyn hn và trách nhim cho mi b phn, cá nhân và mt h
thng ch tiêu, công c báo cáo kt qu hotăđng ca mi b phn.
8

1.1.2 McătiêuăKTTN
Mc tiêu ca vic thc hin KTTN trong mt t chcălƠăđoălng v kt qu hot
đng ca mt khu vc hay b phnănƠoăđóătrongă t chc thông qua các tiêu chí v
doanh thu, chi phí, li nhunăhayăđuăt,ăquaăđóăgiúpănhƠăqun tr kimăsoátăvƠăđánh
giá trách nhim qu tr  tng cp qun tr khác nhau. Nói cách khác, KTTN là mt
công c đoălng trách nhim qun lý ca tng trung tâm riêng bit trong t chc. Mc
tiêu ca KTTN c th:
KTTN thc hin vic phân chia cu trúc ca mt t chc thành nhng TTTN
khácănhauăđ đoălng kt qu hotăđng ca chúng. Nhà qun tr có th h thng hóa
các công vic ca tng trung tâm mà thit lp các ch tiêuăđánhăgiá.ăKTQTăgiúpănhƠă
qun tr đánhăgiáăvƠăđiu chnh k hoch ca các b phn cho phù hp.  cp qun tr
trung gian, KTTN cung cp thông tin cho vic kim soát qun lý và kim soát tài
chính.
HìnhăthƠnhăcăs đ xácăđnh chtălng hotăđng ca các nhà qun lý. Nó là
công c đ đoălng kt qu hotăđng ca tng b phn trong t chc,ăquaăđóăgiúpă
nhà qun tr kimăsoátăvƠăđánhăgiáătráchănhim qun tr  các cp khác nhau. Thông
qua KTQT có th phơnătích,ăđánhăgiáăvic thc hin ca các b phnăđi vi các ch
tiêu v doanh thu, chi phí và li nhun. Thông tin KTTN cho bit vic thc hin k
hoch ca các b phn ra sao? Nhn din các vnăđ còn tn tiăđ khc phc các hn

ch,ăđiu chnh các chinălc mc tiêu cho phù hp và mang li hiu qu cao nht v
mt chi phí, doanh thu, li nhunăvƠăđuăt.
ng viên các nhà qunălỦăhngăđn mc tiêu chung ca t chc. Mc tiêu hot
đng ca các TTTN gn lin vi mc tiêu chung ca t chc.ă đtăđc kt qu tt
nht, các nhà qun tr cn phiăcóăđyăđ thôngătinăđ qun lý b phn ca mình theo
đúngăhng hocăđiu chnh cho phù hp.ăCácăthôngătinăđóăđc KTTN cung cp bao
gm: các thông tin v tài chính, nguyên vt liu, nhân lc máy móc, thi gian yêu cu
9

hoàn thành công vic, mcăđ tiêu hao các ngun lc, các ngun lcăđc s dngănhă
th nào, mcăđ hoàn thành bao nhiêu?
1.1.3 VaiătròăcaăKTTN
Cu trúc ca mt t chc phát trin khi các mcătiêu,ătrìnhăđ công ngh,ăđiăngă
nhơnăviênăthayăđi.ăQuáătrìnhănƠyăthng dinăraătheoăhng t qun lý tp trung sang
qun lý phân quynăđ có th phát huy tiăđaăngun lc ca doanh nghip. Vic phân
chia quyn lc và trách nhim thành tng phn nh đòiăhi cnăđcăxácăđnhăvƠăđánhă
giáăđc mcăđ đóngăgópăca mi b phn trong thành qu chung ca c t chc.
KTTN giúp chúng ta thc hinăđc công vic này. Mt h thngăKTTNăđc thit k
tt cn phiăđánhăgiáăđc các TTTN trong mt t chc.
H thng KTTN gn lin vi s phân cp qun lý. Nó là công c qunălỦăđ khai
thác timănngăca các thành viên, b phn trong doanh nghipăvƠăđng thiăcngălƠă
công c qun lý nhmăđm bo mcătiêu,ăđnhăhng ca doanh nghip.
Cung cp thông tin cho vic kim soát tài chính và kim soát qun lý. KTTN s
cung cp các báo cáo v tình hình hotăđng ca các b phn.ăCácăbáoăcáoăcngăđc
s dngăđ doălng kt hotăđng ca các nhà qunălỦăvƠădoăđó,ănóănhăhngăđn
cách thc thc hin hành vi ca các nhà qun lý này .Thông qua các báo cáo này nhà
qun lý s nm btăđc tình hình thc hin k hoch, các vnăđ hn ch xut hin
trong t chcăđ có th có nhng s điu chnh kp thi d đm bo mc tiêu ca t
chcăđc hoàn thành.ăơyăchínhălƠăngun cung cp thông tin phù hp nhtăđ nhà
qun tr nâng cao hiu qu s dng vn và các ngun lc khác trong t chc.

KTTNăthúcăđy các nhà qun lý b phnăđiu hành b phnămìnhătheoăhng phù
hp vi mc tiêu ca toàn t chc. Vic c th hóa mc tiêu ca t chcă đn tng
TTTNăđƣăgiúpăgn lin mc tiêu chung vi tng b phn và tng cá nhân. KTTN giúp
xácăđnh s đóngăgópăca tng b phn, cá nhân vào li ích chung ca t chc.
10

Nhim v ca nhà qun tr lƠăxácăđnh mc tiêu, chinălc kinh doanh, xây dng
k hoch, thc hin mcătiêuăđ ra và kim soát, tng kt,ăđánhăgiáăvic thc hin mc
tiêu. Nhà qun tr mun hoàn thành nhim v cn phi có s h tr ca k toán thông
qua vic cung cpăthôngătinăđ phân tích, tính toán hiu qu hot đng ca các b phn,
sn phm.ăDoăđó,ăKTTNăđc thit mtăcáchăđc bităđ phù hp nht vi nhim v
ca nhà qun tr. Mô hình k toán hu hiu phiăđm boăđcăcácăđcătínhănh:ăcóăth
ghi nhn,ăđoălng kt qu hotăđng ca tng b phn, tng TTTN trong t chc.
Ngoài vic cung cp thông tin, nó còn phi giúp nhà qun tr kim soát hotăđng ca
t chc.
1.2ăTráchănhimăvƠătráchănhimăqunălỦ
1.2.1 Kháiăquátăvătráchănhim
Trách nhim
Trách nhim là mt nhim v hayănghaăv cn phi hoàn thành mt cách tha
đángă(doăngi y quyn hocăđc to ra bi li ha ca chính mình hocăcácătrng
hpăkhác)ămƠăngi ta phi thc hin,ăvƠătrongăđóăbaoăgm c hình phtăăchoătrng
hp tht bi.
Trách nhim (responsibility) ca mtăngi là vicăngiăđóăphi đm bo mt
kt qu phi xyăraătrongătngălaiămt cách chính xác và kp thi (k c có ý thc
hoc vô ý thc). Nu không hoàn thành trách nhim là mc li,ăvƠăngiăđóăphi gánh
chu hu qu không tt xy ra do liăđóăca mình.
Các loi trách nhim
Trách nhim ch đng (active responsibility) là vic ta ch đng nhn trách
nhim t ch nhn thcăđc trách nhim ca mình.  đơyăcóăs tham gia mt cách có
ý thc ca ta vào tin trình ra quytăđnh nhn trách nhim.

11

Trách nhim th đng (passive responsibility) là vic ta có trách nhim nh tác
nhân bên ngoài (không bao hàm vic ý thc v trách nhim ca bnăthơnăta).ăTrng
hpănƠyăthngăđòiăhi phi có tác nhân bên ngoài thì mi có trách nhim.ăng lc
làm vic ca mtăngi s càng cao, nuăngiăđóăva có trách nhim ch đng li va
có trách nhim th đng.
Trách nhim gi to là vicădngănhătaăcóătráchănhimănhngăthc t là không
nhn trách nhim.ăơyălƠăvic nhn trách nhim  bênăngoƠi,ănhngăbênătrongătătng
thì li không thông, không thyăđó là trách nhim ca mình, cm thy mình b ép buc
phi nhn trách nhim. Hoc có s nhn trách nhim trong vùng ý thcănhngăliăchaă
có s nhn trách nhim trong vùng vô ý thc. Nhngăđiu này dn ti vic b áp dng,
c ch, bc xúc, bt mãn ngm  bên trong.
Mi cá nhân, b phn trong doanh nghipăđu có nhng trách nhimăđc nêu rõ
trong hpăđngălaoăđng, trong k hoch hay trong mc tiêu ca tng b phn và ca
c doanh nghip. Tùy theo v trí công vic hay chc v, trách nhim ca mi cá nhân
trong t chc s khác nhau. Trách nhim ca mi b phnăhayătrungătơmăcngăkhácă
nhau tùy thucăvƠoăđcăđim hotăđng và nhim v ca b phnăhayătrungătơmăđó.ă
đm bo trách nhimăđc thc hin tt cn mt h thngăgiámăsát,ăđoălng,ăđánhăgiáă
thành qu đt đc sau mt thi gian nhtăđnh.
1.2.2 TráchănhimăqunălỦă
TráchănhimăqunălỦăchínhălƠătráchănhimăcaămtăconăngiămƠăăđơyăchínhălƠă
ngiăqunălỦ.ăNhăvy,ătráchănhimăqunălỦăchínhălƠătráchănhimăcaămtăngi,ămtă
nhƠăqunălỦ,ălƠăvicăngiăđóăphiăđmăboăhoƠnăthƠnhămtăcáchăthaăđángăcôngăvică
doăđcăyăquynăhocăđcătoăraăbiăliăhaăcaăchínhăngiăđóătrongăphmăviăvƠă
quynăhnăcaăhătrongăhăthngăqunălỦ.ăVƠătăđó,ărõărƠng,ănuăkhôngăhoƠnăthƠnhă
tráchănhimălƠămcăli,ăvƠăngiăqunălỦăđó phiăgánhăchuăhuăquăkhôngăttăxyăraădoă
liăđóăcaămình.ăTráchănhimăqunălỦăcngătnătiădiănhngăloiăkhácănhauănhătráchă
12


nhimăchăđngă(activeăresponsibility),ătráchănhimăthăđngă(passiveăresponsibility),ă
ktăhpătráchănhimăchăđngăviătráchănhimăthuăđngăvƠătráchănhimăqunălỦăcngă
đcănhìnănhnănhălƠămtăhăthngăviăcpăbcăkhácănhau,ăviămtăquyătrìnhănhtă
đnh.
1.3 PhơnăcpăqunălỦăvƠămiăquanăhăviăhăthngăkătoánătráchănhim
1.3.1 PhơnăcpăqunălỦ
Phân cp qun lý hay có th hiu là y thác công vic là vic chuyn giao quyn
và trách nhim t cp qun lý trên cho cp qun lý thpăhn.ăTùyătheoătìnhăhìnhăt
chc, hotăđng ca mi doanh nghip mcăđ và ni dung phân cp qun lý s khác
nhau. Cp qună lỦă di s chu trách nhim và có quyn quytăđnh trong phm vi
quyn hn ca mình.
Mi cp qun lý s cóăngiăđngăđu chu trách nhim s dng ngun lc và
điu hành hotăđng trong cp caămìnhăđ thc hin các nhim v đc cp trên giao.
Các b phn s đc phân cpătùyătheoăđc đim ca b phn và có th thuc mt
trong bn trung tâm theo mcăđ thpăđnăcaoănhăsau:ătrungătơmăchiăphí,ătrungătơmă
doanh thu, trung tâm li nhunăvƠătrungătơmăđuăt.
Có nhiu tiêu chí có th đc s dng trong quá trình phân cp qunălỦănhăchc
nng kinh doanh, theo dòng sn phm hay theo khu vcăđa lý. Trong quá trình thc
hin phân cp nhà qun tr cn phiăxemăxétăcácăuăvƠănhcăđim trong quytăđnh
caămình.ă phân cp qun lý thành công, nhà qun tr cp cao cn phi hiu và s
dng thành tho quy trình phân cp, nhim v nào cn phân, phân quyn cho ai, khi
nào cn phân quyn, sau khi phân quyn cn phiălƠmăgì? ăng thi vi vic phân
quyn, các nhà qun tr cn thit lp mt h thngăgiámăsátăđ đm bo chtălng và
thi hn. Vic phân quyn phiăđc th hin rõ ràng bngăvnăbn, ch rõ quyn hn
13

và trách nhim, tha thunăcácăquyătrìnhăbáoăcáo,ăđánhăgiáăvƠăphn hi. Nhà qun tr
cpătrênăcngăcn phi toăđiu kinăđ cpădi thc hin tt công vic ca mình.
1.3.2VicăphơnăcpăqunălỦăđiăviădoanhănghip
Quiămôăhotăđngăcaădoanhănghipămărngăsăđòiăhiăphiăcóăsăphơnăcpăqună

lỦ.ăMtăhăthngăphơnăcpăqunălỦăttăsăgiúpădoanhănghip:
- Giúp nhà qun tr cp trên có thi gian thc hin công vic caămình,ăđng thi,
vic phân công công vic cho nhngăngiăđúngăchuyênămôn,ăđúngăviămôiătrng
làm vic s giúp nâng cao hiu qu công vic;
- To nim tin gia nhân viên và qun lý, toăđng lc cho nhân viên cpădi
thc hin tt trách nhim ca mình t đóătoăđng lc thcăđy, khuyn khích cho tng
cá nhân làm vic ttăhn,ătoăraămôiătrng làm vic cnh tranh lành mnh, toăđng
lcăđ miăngi cùng thc hin tt mc tiêu ca t chc;
- Phân cp qunălỦăcngăgiúpăchoăvicăđánhăgiáănhơnăviên,ătoăcăs đ đƠoăto
điăngăqun lý mi;
- Mi cp qun lý s có quyn hn và trách nhimăđi vi b phn ca mình, do
đóăvic ra quytăđnh s ttăhn.ăVic qun lý trc tip giám sát công vic ca b phn
mình s giúp vic nm bt thông tin ttăhn,ăt đóăs có nhng quytăđnhăđúngăđn;
- Bên cnh nhng tác dng trên, vic phân cp qunălỦăcngăcóănhng hn ch
cn phi quan tâm;
- Vic phân công, phân quyn s làm gim kh nngăgiámăsátăca nhà qun tr cp
caoăđi vi tng b phn;
- Vic phân công, phân quyn nuăkhôngăđc giám sát tt s làm nhăhng xu
đn mc tiêu ca c doanh nghip. Miăngi s vì li ích riêng ca bn thân mà có th
ra nhng quytă đnh nhă hngă đnă ngi khác và làm gim li ích ca c doanh
nghip.
14

PhơnăcpăqunălỦăkhôngăttăsălƠmăchoăbămáyăqunălỦăcngăknh,ătoănênănhngă
sătrùngălpăkhôngăđángăcóătrongăcácădoanhănghip.
1.3.3ăMiăquanăhăgiaăphơnăcpăqunălỦăvƠăKTTN
iăviăcácădoanhănghipăcóăquiămôăhotăđngălnăvicăkimăsoátăhotăđngăcaă
cácăbăphnălƠămtăvicărtăkhóăthcăhinăđiăviăcácănhƠăqunătrăcp cao.ăăDoăđó,ăcnă
phơnăchiaădoanhănghipăthƠnhăcácăbăphnănhăvƠăkimăsoátăchúngăbngămtăcôngăcă
thíchăhp,ăhiuăquăđăgiiăphóngăchoăcácănhƠăqunătrăcpăcaoăkhiăcácăhotăđngănhă

ăcácăbăphn,ăhăcóănhiuăthiăgianăhnăđătpătrungăvƠoăcácăquytăđnhăchinălcă
kinhădoanh,ăkăhochădƠiăhn,
HăthngăKTTNăgnălinăviăphơnăcpăqunălỦ.ăCácăcpăqunălỦăkhácănhauăcóă
quynăvƠătráchănhimăkhácănhauăviăphmăviăquynăhnăvƠătráchănhimăcaăh.ăDoăđó,ă
mtătăchcălƠămtătngăthăcácăbăphnăcùngăviăhăthngăquynăhnăvƠătráchănhimă
caăcácăthƠnhăviên.ă
MtătăchcăcóăsăphơnăquynălƠăcăsăđăhìnhăthƠnhăcácătrungătơmătráchănhim,ă
đơyălƠămtăniădungăchínhăcaăKTTN.
1.4 ThƠnhăquăqunălỦăvƠăquanăđimăđoălng,ăđánhăgiáăthƠnhăquăqunălỦ
1.4.1 ThƠnhăquăqunălỦ
Trong mt t chcăđc phân cp qun lý, thành qu qunălỦăđc xem là kt qu
ca nhà qunălỦăđtăđc theo quyn hn, nhim v ca mình. Kt qu qun lý có th
gn lin hoc tng hp t nhiu kt qu hotăđng và là mtălƠăcăs đánhăgiáătráchă
nhim ca nhà qun lý.
15

1.4.2ăCácăquanăđimăvăđoălng,ăđánhăgiáăthƠnhăquăqunălỦ
Trcăđơy,ăkhiămôiătrng sn xut kinh doanh ít binăđng, khi tài sn c đnh
hu hình còn chim phn ln, và tài sn vô hình, các tài sn phi vt cht, phi tài chính
cònăítăđc quan tâm, thành qu qun lý ca các nhà qunălỦăthng gn lin kt qu
tài chính sau mt quá trình hotăđng. ViăquanăđimănƠy,ăđ đoălng,ăđánhăgiáătráchă
nhim ca các nhà qunălỦ,ăthng s dng các ch tiêu tài chính. Ví d,ăđ đoălng,
đánhăgiá trách nhim qun lý caăngi qunălỦădoanhăthuăthng s dng các ch tiêu
kt qu, hiu qu tƠiăchínhănh:
Doanh thu thun = Doanh thu - Các khon gim tr doanh thu
T l li nhun trên doanh thu = ( Li nhun / Doanh thu) x 100%
Ngày nay, vi s phát trin,ă thayăđi mt cách nhanh chóng ca khoa hc- k
thut - công ngh đƣălƠmăthayăđiămôiătrng hotăđng sn xut kinh doanh, t đóăđƣă
lƠmăthayăđi s nhăhng ca các loi tài sn ti tình hình hotăđng ca mi doanh
nghip. Các loi tài sn vô hình, các giá tr phiătƠiăchínhăđangăchim vai trò quan trng

hnătrongăcácăhotăđng sn xut kinh doanh. T đó,ăthƠnhăqu qun lý không ch th
hin thông qua các ch tiêuătƠiă chínhă mƠă cònăđc xem xét qua các ch tiêu phi tài
chính  nhiuăphngădin khác nhau. Ví d,ăcngăđ đoălng,ăđánhăgiáăthƠnhăqu
qun lý ca nhà qunălỦădoanhăthuătrongămôiătrng này không ch dng dng li vi
xem xét kt qu tài, hiu qu tài chính chính mà còn phi chú trngăđn nhng vnăđ
xaăhn,ărngăhnăđ đm bo cho mt chinălc phát trin sn xut kinh doanh n
đnh, bn vngăquaăcácăthcăđoăkhácănhăthcăđoăhotăđng,ăthcăđoătimănngă
ầcaăcácăphngădinănhătƠiăchính,ăkháchăhƠng,ăquyătrìnhăni b, ngun nhân lc.
Ví d,ăđ đoălng,ăđánhăgiáăthƠnhăqu qun lý ca mt nhà qunălỦăngi ta cn
phi xem xét kt hp c bnăphngădin tài chính, khách hàng, quy trình hotăđng
ni b, hc hi phát trin theo mô hình BSC theoăsăđ 1.1