B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT



NGUYN PHNG YN


KHO SÁT THÓI QUEN TIÊU TH
 UNG CÓ CN  VIT NAM


LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSỄCHăCỌNG






TP. H CHÍ MINH ậ Nmă2015
B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT


NGUYN PHNG YN


KHO SÁT THÓI QUEN TIÊU TH
 UNG CÓ CN  VIT NAM

LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSỄCHăCÔNG

Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 60340402

NGIăHNG DN KHOA HC
TS. HUNH TH DU


TP. H Chí Minh ậ Nmă2015
-i-
LIăCAMăOAN

Tôi xin cam lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon, thông tin, s liu trích
dn s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong
phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca
trng i hc Kinh t TP. H Chí Minh hay chng trình ging dy kinh t Fulbright.
TP. H Chí Minh ngày 06 tháng 05 nm 2015
Tác gi



Nguyn Phng Yn





-ii-

LI CMăN

Li đu tiên tôi xin chân thành cm n các thy cô giáo ti Chng trình ging dy kinh
t Fulbright đư luôn tn tình hng dn, giúp đ to mi c hi tt nht cho tôi trong
sut thi gian hc tp ti trng. Cám n các anh ch nhân viên khác  trng cng đư
luôn h tr ht mình cho tôi cng nh các bn ca tôi trong sut khóa hc.
Tôi trân trng và bit n s cm thông, quan tâm và đng viên tôi hoàn thành lun vn
này ca các thy cô, đc bit s hng dn ca TS. Hunh Th Du.
Và, cám n gia đình tôi, ba m hai bên, anh và các con gái nh đư luôn đng viên và h
tr mi mt đ tôi có th yên tâm theo hc ti chng trình trong sut thi gian gn hai
nm.
Nguyn Phng Yn












-iii-
MC LC

LIăCAMăOAN 0
LI CMăN ii
MC LC iii

DANH MC T VIT TT vi
DANH MC BNG vii
DANH MC CÁC HÌNH V viii
TÓM TT ix
Chngă1:ă BI CNH NGHIÊN CU VÀ TNGăQUANă TÀI 1
1.1 Bi cnh 1
1.2 Mc đích và câu hi nghiên cu 2
1.2.1 Mc đích nghiên cu 2
1.2.2 Câu hi nghiên cu 3
1.3 Phm vi và phng pháp nghiên cu 3
1.4 B cc ca đ tài 3
1.5 Tóm tt chng 1 4
Chngă2: CăS LÝ THUYT VÀ CHÍNH SÁCH CAN THIP CA NHÀ
NCăI VIăă UNG CÓ CN 5
2.1 C s đ nhà nc thc hin các can thip vào thc ung có cn 5
2.1.1 Các tác hi đ ung có cn 5
2.1.2 Gánh nng đi vi nn kinh t và xã hi 7
2.2 Các hình thc can thip ca nhà nc đi vi hàng hóa có ngoi tác tiêu cc 7
2.3 Tóm tt chng 2: 8
Chngă3: ỄNHăGIỄăV LNG TIÊU TH  UNG CÓ CN  VIT
NAM 9
3.1 Lng đ ung có cn đc tiêu th  Vit Nam 9
3.1.1 c tính ca WHO 9
3.1.2 S liu ca Tng cc Thng kê 10
-iv-
3.1.3 c tính ca tác gi 11
3.2 APC Vit Nam so vi các nc trong khu vc và th gii 12
3.4 Tóm tt chng 3 14
Chngă4: PHÂN TÍCH KT QU KHO SÁT THÓI QUEN TIÊU TH 
UNG CÓ CN  VIT NAM 16

4.1 Tui bt đu ung 16
4.2 Lng ung ri ro chim t l cao 17
4.3 Ni ung và vn đ lái xe khi ung ru bia 19
4.4 Chng loi ung 20
4.5 Ung trong gi làm vic 21
4.6 Các hu qu ca vic tiêu th đ ung có cn 21
4.6.1 Tn nhiu thi gian 21
4.6.2 Tai nn giao thông và các v u đư, xô sát 22
4.6.3 Vn đ sc khe 23
4.6.4 Tác đng đn các mi quan h trong gia đình hoc ngi yêu 23
4.7 Ý thc v tác hi ca đ ung có cn 24
4.8 Tóm tt chng 4 24
Chngă5: PHÂN TÍCH CHÍNH SÁCH CAN THIP CAăNHĨăNC VIT
NAMăI VIă UNG CÓ CN 25
5.1 Lưnh đo, nhn thc và cam kt 25
5.2 ng phó ca dch v y t 27
5.3 Hành đng ca cng đng 27
5.4 Ung ru bia và lái xe 28
5.5 Qui đnh tính sn có ca ru 29
5.6 Vn đ qung cáo, tip th ca đ ung có cn 30
5.7 Chính sách giá 31
5.8 Gim hu qu tiêu cc ca vic ung ru 31
5.9 Gim s tác đng sc khe ca ru lu và ru sn xut phi chính thc 32
5.10 Theo dõi và giám sát 32
5.11 Tóm tt chng 5 33
Chngă6:ăKT LUN VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 35
-v-
6.1 Kt lun 35
6.2 Khuyn ngh chính sách 36
6.2.1 H thng thu thp thông tin, qun lý và theo dõi 36

6.2.2 Tng qun lý giám sát và thi hành lut đi vi lái xe vi phm nng đ cn 36
6.2.3 Gim s tip cn vi đ ung có cn ca thanh thiu niên 37
6.2.4 Can thip chuyên sâu và cung cp thông tin ca ngành y t 37
6.2.5 Gim tác hi ca tiêu th đ ung có cn 38
6.2.6 Nghiên cu các chính sách thu ca các nc khác 38

6.2 Tóm tt chng 6 38
TÀI LIU THAM KHO 40
PH LC… 44




-vi-
DANH MC T VIT TT

T vit tt
Ting Anh
Ting Vit
AMR
Region of the Americas
Châu M
APC
Alcohol per capita consumption
Lng cn nguyên cht bình quân
đu ngi

BAC
Blood alcohol concentration
Nng đ cn trong máu

VT

n v tính
EUR
European Region
Châu Âu
GDP
Gross domestic product
Tng sn phm quc ni
GTGT

Giá tr gia tng
GTVT

Giao thông vn ti
RSA
Responsible Service of Alcohol
Chng ch trách nhim phc v ru

TCTK

Tng cc Thng kê
TNGT

Tai nn giao thông
TTB

Tiêu th đc bit
WHO
World Health Organization

T chc y t th gii
WPR
Western Pacific Region
Tây Thái Bình Dng
XNK

Xut nhp khu



-vii-
DANH MC BNG


Bng 3.1 Sn lng ru bia sn xut trong nc giai đon 2008-2012 10
Bng 3.2 APC Vit Nam t ru mnh và bia nm 2010 10
Bng 3.3 Bng so sánh APC theo các ngun khác nhau 12
Bng 3.4 APC ca các nc khu vc WPR 12
Bng 3. 5 APC ca các nc ông Nam Á 13
Bng 3.6 APC ca các nc có GDP bình quân 1000-3000 usd 14
Bng 4.1 Tui bt đu ung 16
Bng 4.2 Lng trung bình mt ln ung 17
Bng 4.3 S gi trung bình mi ln ung 22
Bng 4.4 S ln tng b TNGT hoc u đư do ru bia 22
Bng 4.5 Tác đng ca ru bia đi vi sc khe 23
Bng 5.1 Thu TTB đi vi ru bia 29
Bng 5.2 Tóm tt các khuyn ngh chính sách ca WHO và tình hình Vit Nam 33

-viii-
DANH MC CÁC HÌNH V


Hình 4.1 Tui ung ru ln đu 10
Hình 4.2 Lng cn trung bình mt ln ung 11
Hình 4.3 T l ung nhiu trong nhiu ngày liên tip 11
Hình 4.4 T l s ln ung đn mc không nh gì 11
Hình 4.5 Lái xe sau khi ung nhiu ru bia 11
Hình 4.6 Loi ru bia thng đc s dng 12
Hình 4.7 T l ung ru bia trong gi làm vic 13
Hình 4.8 S gi ung trung bình mi ln ung 14
Hình 4.9 T l tng b TNGT hoc u đ 14
Hình 4.10 T l ngi tng gp vn đ sc khe do ru bia 15
Hình 4.11 Tác đng ca ru bia đi vi các mi quan h tình cm 15

-ix-
TÓM TT

S liu v lng tiêu th bình quân đ ung có cn  Vit Nam da trên ba ngun là
WHO, Tng cc Thng kê và theo kho sát ca tác gi là khá thng nht. Theo đó,
lng cn nguyên cht bình quân đu ngi (APC)  Vit Nam là 6,6 lít, không nhiu
nht nhì th gii nh các phng tin truyn thông vn đa tin, mà ch cao hn mc
trung bình ca toàn th gii mt chút (APC bình quân ca th gii là 6,2 lít). Tuy nhiên,
khi so vi các nc trong khu vc ông Nam Á hay so vi các nc có cùng mc thu
nhp bình quân đu ngi, Vit Nam li  nhóm nc có mc APC cao.
 ung có cn gây nhiu ngoi tác tiêu cc cho bn thân ngi tiêu th và cho nn
kinh t. Thêm vào đó, nhng thói quen trong vic tiêu th đ ung có cn  Vit Nam
nh ung quá nhiu trong mi ln ung, ung ru bia và lái xe, ung các đ ung có
cn không chính thc nh các loi ru trng, ru ngâm  không đm bo cht lng
càng làm làm tng các nguy c ri ro cho bn thân ngi tiêu th và xã hi.
 gim tác hi ca đ ung có cn  Vit Nam, Nhà nc cn thc hin mt chính
sách đng b t các qui đnh và đm bo hiu qu trong thc thi các qui đnh pháp lut.

Khuyn ngh đu tiên và quan trng nht trong lnh vc này là cn thc hin mt cuc
kho sát cp quc gia, và có h thng theo dõi, đánh giá các tn hi liên quan đn đ
ung có cn. Nu cha th thc hin riêng các kho sát đi vi đ ung có cn, tác gi
đ xut xem xét thc hin kèm trong cuc điu tra kho sát mc sng h gia đình đang
đc thc hin mi hai nm ca Tng cc Thng kê. iu này giúp các nhà làm chính
sách có nhng s liu cn thit, có c s khoa hc đa ra các gii pháp phù hp và hiu
qu nht.
Ngoài ra, mt s vic có th thc hin đc ngay đ gim tác hi ca tiêu th đ ung
có cn nh: giám sát x pht vi phm nng đ cn thông qua h thng camera nhm
làm gim tiêu cc; s dng t ri v tác hi đ cung cp thông tin cho các đi tng ph
n trong đ tui mang thai ti nhà thuc hay các phòng khám thai, phòng khám ph
khoa; hn ch qung cáo đ gim s tip cn ru bia ca thanh thiu niên.
-1-
Chng 1:
BI CNH NGHIÊN CU VÀ TNGăQUANă TÀI

1.1 Bi cnh
Cho dù nhng ch tiêu kinh t ca Vit Nam trong QuỦ I nm 2015 rt kh quan, so vi
cùng k nm 2014, GDP tng 6,03% (cao nht trong vòng 5 nm qua); ch s giá tiêu dùng
bình quân tng 0,74% (mc tng thp nht trong 10 nm) (TCTK, 2015), nhng vn có rt
nhiu ý kin nghi ng v nhng kt qu này. C th nh báo BBC ting Vit có bài vit
tng hp vi ta đ “Vì sao GDP Vit Nam cao bt ng?”, hay nhiu t báo trong nc
nh Công An nhân dân, Báo mi đng bài “Ch s GDP quỦ 1 tng 6,03% là con s
thc?”. iu này th hin nim tin ca công chúng hin nay dng nh khá tiêu cc.
Trong khi nhng kt qu tiêu cc thng b nghi ng, nhng kt qu không tích cc li b
thi phng. Ví d, khi Hà Ni và TP.HCM lt vào danh sách 120 thành ph có nng lc
cnh tranh toàn cu cao nht do t chc Economist Intelligence Unit bình xét, đây là mt
tin tích cc, tuy nhiên li b các phng tin truyn thông ch trích là hai thành ph này
“xp chót bng nng lc cnh tranh” (Phng Anh, 2012). Tng t, các phng tin
truyn thông cho rng, Vit Nam là mt trong nhng nc tiêu th ru bia hàng đu khu

vc và th gii (Nguyên Nga – Mai Phng, 2014). Tiêu th bia ru  Vit Nam liu có
b thi phng nh các nh cách nhìn tiêu cc trên.
 ung có cn đc xem là hàng hóa gây ngoi tác tiêu cc. Nó là nguyên nhân gây ra
hn 200 loi bnh tt, gây ra khong 3,3 triu ca t vong toàn cu mi nm, chim khong
5,9% s ca t vong (WHO, 2014). c tính chi phí ca cht ung có cn chim t 1,3-
3,3% GDP các nc (Rehm, 2009). Do vy, hu ht các quc gia đu có các chính sách
nhm hn ch s tiêu th đ ung có cn. Nm 2014, Th tng Chính ph Vit Nam đư
ban hành chính sách quc gia v phòng chng tác hi ca lm dng đ ung có cn đn
nm 2020. Quyt đnh này có thông đip rõ ràng ngay t iu 1 “Nhà nc không
khuyn khích ngi tiêu dùng s dng ru bia và đ ung có cn khác”. Trong khi đó,
lng tiêu th các cht ung có cn vn tip tc tng qua các nm và đc d báo vn s
tng lên trong nhng nm ti. Theo thng kê s b ca y ban An toàn Giao thông, có ít
-2-
nht 20% s v tai nn giao thông trong chín ngày ngh Tt âm lch 2015 có liên quan đn
ru bia và theo báo cáo ca B Y t, nhng ngày Tt 2015 tip nhn hn 6.200 ca chn
thng do đánh nhau, mt phn nguyên nhân là nhng va chm sau khi chúc tt, ung
ru bia mng nm mi (Ngô ng, 2015).
S đóng góp ca ngành sn xut ru bia và các ngành dch v đi kèm trong nn kinh t
Vit Nam, bao gm to công n vic làm, sn xut đáp ng nhu cu trong nc, np ngân
sách nhà nc là rt đáng k. Tuy nhiên s dng và lm dng ru bia cng đư đc
chng minh là gây nên nhng tác hi, tn tht cho bn thân ngi s dng, cho nhng
ngi xung quanh và cho nn kinh t nh đư nói  trên. Các chính sách can thip vào th
trng đ ung có cn đư và đang là vn đ ca nhiu quc gia, trong đó có Vit Nam,
nhm cân bng đc nhng li ích và tn tht do vic sn xut và lm dng trong s dng
do ngành công nghip này mang li.
Hin nay, các c quan nhà nc đang n lc thc hin chính sách quc gia v phòng chng
tác hi ca thc ung có cn bng nhiu bin pháp nh tuyên truyn, các d tho lut liên
tc đc đa ra và gp không ít s phn đi ca các thành phn trong xã hi. Nhiu d
tho đc cho là không thc t, hay các nhà làm lut “ngi trong phòng kín làm lut” hay
“ngi trên tri làm chính sách”. Vit Nam cha có mt cuc nghiên cu qui mô v s dng

các thc ung có cn cng nh nhng gánh nng, tn hi do ru bia. Lng cn nguyên
cht mà ngi Vit tiêu th nhiu hay ít cng là con s nhiu tranh cãi, các thông tin cn
thit đ có th có các chính sách hp lý, hiu qu cng vì th mà gp nhiu khó khn.
Nghiên cu phân tích các thói quen s dng thc ung có cn  Vit Nam đ phn nào có
mt cái nhìn tng quan s b v vn đ này.
1.2 Mc đích và câu hi nghiên cu
1.2.1 Mcăđíchănghiênăcu
Nghiên cu nhm tìm hiu thc s lng tiêu th bình quân đ ung có cn  Vit Nam
đng  đâu so vi th gii và khu vc; thông qua kho sát đ tìm hiu các thói quen có hi
trong tiêu th đ ung có cn  Vit Nam đng thi xem xét nhng can thip ca Nhà
nc Vit Nam hin nay so vi các khuyn ngh ca WHO. T đó kin ngh mt vài chính
sách c th nhm làm gim các tác hi ca vic s dng đ ung có cn  Vit Nam.
-3-
1.2.2 Câu hi nghiên cu
Nghiên cu s tp trung tr li các câu hi sau:
- Mc tiêu th bình quân đ ung có cn ca Vit Nam có thuc nhóm cao trên th
gii?
- Nhng thói quen nào là có hi trong tiêu th đ ung có cn ca ngi Vit Nam?
- So vi khuyn ngh ca WHO, Vit Nam đư và không thc hin nhng chính sách
can thip nào?
1.3 Phm vi và phng pháp nghiên cu
Bng phng pháp nghiên cu đnh tính, thng kê mô t, đ tài nghiên cu v các thói
quen s dng và lng tiêu th các thc ung có cn  Vit Nam. Thông qua nhiu nghiên
cu trc trên th gii đ hiu thêm v các tác hi, chi phí kinh t xã hi do các thc ung
có cn gây ra. Nghiên cu s dng các s liu và thông tin th cp có đc t nhng cuc
điu tra kho sát và nhng nghiên cu trc đây, kt hp kho sát.
Kho sát trc tuyn đn các cá nhân trên 15 tui, kt hp vi kho sát trc tip trên qui mô
nh, đ tìm hiu thói quen tiêu th đ ung có cn, các hot đng liên quan và mt vài loi
hu qu mà nhng ngi tham gia kho sát đư gp phi khi tiêu th đ ung có cn. Ngoài
ra, tác gi cng đi v mt vài min nông thôn ca Hà Tnh, Bn Tre và aklak đ tìm hiu

thêm thông tin cn phân tích.
1.4 B cc caăđ tài
Ngoài các li cam kt, danh mc tài liu tham kho, ni dung chính ca lun vn đc
chia thành sáu chng.
Chng 1: Bi cnh nghiên cu và tng quan đ tài
Chng 2: C s lý thuyt và chính sách can thip ca Nhà nc đi vi thc ung có cn
Chng 3: ánh giá v lng tiêu th đ ung có cn  Vit Nam
Chng 4: Phân tích kt qu kho sát thói quen tiêu th đ ung có cn  Vit Nam
Chng 5: Phân tích chính sách can thip ca nhà nc Vit Nam đi vi đ ung có cn
-4-
Chng 6: Khuyn ngh chính sách
1.5 Tóm ttăchngă1
Trong bi cnh xã hi hin nay, khi mà nim tin ca công chúng vào các thông tin tt đp
ca xã hi d b nghi ng, trong khi các thông tin xu thng b thi phng. Vic tiêu th
ru bia gia tng trong nhng nm qua là có tht, và làm dng ru bia đc chng minh
là có nhiu tác hi cho cá nhân ngi tiêu th và xã hi, tuy nhiên liu thông tin Vit Nam
ung ru bia nhiu nht nhì th gii có phi là s tht.
Lun vn thc hin nghiên cu thông qua phng pháp nghiên cu đnh tính, thng kê mô
t vi s liu th cp kt hp vi điu tra kho sát nhm mc đích xem xét lng tiêu th
bình quân đ ung có cn Vit Nam đng  đâu trên th gii và trong khu vc, đng thi
xem xét các thói quen có hi trong tiêu th đ ung có cn và các can thip ca Nhà nc
Vit Nam.

-5-
Chngă2:
CăS LÝ THUYT VÀ CHÍNH SÁCH CAN THIP
CAăNHĨăNCăI VI  UNG CÓ CN

Nhà nc thc hin can thip vào th trng nhm sa cha nhng tht bi ca th trng
nh đc quyn, bt cân xng thông tin, ngoi tác, hàng hóa công. Các quc gia trên th

gii hu ht có các chính sách can thip vào đ ung có cn. Vy đ ung có cn thuc
nhóm hàng hóa nào trong các nhóm hàng hóa cn can thip  trên?
2.1 Căs đ nhƠănc thc hin các can thip vƠoăđ ung có cn
Thc ung có cn là hàng hóa có ngoi tác tiêu cc (WHO, 2014). Ngoi tác xy ra khi
mt bên làm tng hay gim chi phí, li ích ca mt hay mt s bên khác nhng không
thông qua giao dch th trng và không đc phn ánh qua giá. Ngoi tác tiêu cc làm ca
đ ung có cn xy ra làm lng sn xut và tiêu th nhiu hn mc ti u đi vi tng
th nn kinh t, gây tn tht xã hi.
Nhiu nghiên cu đư đc thc hin cho thy thc ung có cn ngoài vic gây ra nhiu tác
hi cho sc khe và tài chính và các vn đ cá nhân khác ca ngi s dng và gia đình,
nó còn là gây nên gánh nng bnh tt đi vi h thng y t công cng, các vn đ và các
chi phí kinh t khác nh trt t xã hi, an toàn giao thông, suy gim nng sut…. Gánh
nng chi phí đi vi vic lm dng các thc ung có b phân b cho nhiu thành phn khác
nhau ngoài ngi trc tip s và gia đình h nh các nn nhân ca các ti phm và các v
tai nn liên quan đn thc ung có cn, t chc bo him t nhân, c quan qun lý nhà
nc (US Report, 2000)
2.1.1 Cácătácăhiăđ ungăcóăcn
ư có rt nhiu nghiên cu ch ra rng, ung nhiu các đ ung có cn s chu nhiu tác
hi c trong ngn hn và dài hn đi vi cá nhân và gia đình ngi s dng.  ung có
cn là mt trong nm nguyên nhân hàng đu gây ra các loi bnh tt và t vong trên toàn
th gii, liên quan đn hn hai trm các loi bnh tt và tn thng khác nhau cng nh
các loi bo lc, chn thng do tai nn giao thông….c tính nm 2012, trên toàn th
-6-
gii có 3,3 triu ca t vong, chim 5,9% s ca t vong, (tính riêng nam gii là 7,6%, n
gii là 4,0%) có nguyên nhân t vic tiêu th các thc ung có cn. ng thi, có 5,1%
các ca bnh tt trên toàn th gii là do lm dng các thc ung có cn (WHO, 2014).
Khi ung các thc ung có cn, lng cn trong máu tng lên, tác đng lên não, lên h
thn kinh, làm góc nhìn b thu hp, thi gian phn ng chm hn, nhng nó li gây kích
thích làm tng s kích đng, gim t ch, gim s phán đoán và gim ý thc v mi mt.
Rehm (2011) đư ch ra rng trong ngn hn đ ung có cn có th gây ra mt s tác hi.

Th nht, sau khi ung ru bia, do b gim s nhanh nhy trong phn ng, có kh nng b
hoc gây ra các tai nn và chn thng nh tai nn giao thông, té ngã, cht đui hoc cháy
n…
Th hai, s dng ru là làm gia tng tình trng bo lc, trong đó bao gm c git ngi,
t t và lm dng tình dc.  Vit Nam cng nh nhiu nc trên th gii, nhiu v án
xy ra trong đó b cáo gây án trong hoc sau khi ung khá nhiu ru bia. Nguyên nhân có
th do thiu kh nng kim ch hoc không th suy ngh thông sut di s tác đng ca
ru bia mà nu tnh táo bình thng s không xy ra.
Th ba, khi ung nhiu lng cn trong máu tng, có kh nng gây ra tình trng ng đc
ru, nh có th gây choáng, khó th phi chm sóc và can thip y t.
Th t, ung ru bia còn làm gia tng các hành vi tình dc nguy him nh quan h không
đc bo v, có th dn đn tình trng mang thai ngoài ý mun hoc các bnh lây truyn
nguy him nh HIV, lu, giang mai….
Ngoài ra, ph n mang thai ung ru bia, cng có nhng bng chng cho thy s gây ri
ro cho thai nhi nh làm cho tr sinh ra b nh cân, thiu cân, sy thai t nhiên hoc gây ra
mt s khuyt tt bm sinh cho đa tr.
Ung nhiu ru bia và kéo dài s gây ra nhng ri nhiu hn cho sc khe bng các bnh
mãn tính nh các bnh v gan. X gan có nguyên nhân nhiu nht là t lm dng ru bia,
và đây đc cho là mt trong mi nguyên nhân t vong hàng đu trên th gii. Lm dng
ru bia còn gây các bnh v huyt áp, các ri lon liên quan đn h tiêu hóa, tim mch và
-7-
c mt s bnh ung th….Nó cng là nguyên nhân gây ra mt s vn đ v trí nh, sc
khe tâm thn.
Ngoài vic nh hng ch yu đn sc khe ngi tiêu dùng, tiêu th ru bia nh hng
đn vn đ tài chính ca cá nhân và gia đình nh chi phí mua ru bia, chi phí cho các
gánh nng sc khe cng nh các chi phí do gim thu nhp do vn đ sc khe, cht sm
hay do gim nng sut làm vic. Lm dng ru bia cng đc chng minh là có liên quan
đn các vn đ khác trong gia đình nh các mi bt hòa, cht lng nuôi dy con cái…
2.1.2 GánhănngăđiăviănnăkinhătăvƠăxƣăhi
S dng lm dng các thc ung có cn không ch gây nên nhiu tn hi sc khe, tài

chính ca ngi ung và gia đình, nó làm tng gánh nng cho chi phí chm sóc sc khe
ca h thng y t công, chi phí qun lý ca lut pháp và nhng chi phí gián tip khác nh
chi phí xã hi do nng sut ngi lao đng b gim do s dng ru bia.
Ung ru bia gây nh hng đn tình trng trt t an ninh xã hi, tình trng ti phm và
đc bit nh hng đn an toàn giao thông khi ngi ung ru bia tham gia giao thông.
Lm dng các thc ung có cn đc chng minh là làm gim nng sut lao đng, và các
gánh nng khác cho xã hi liên quan đn lao đng nh tht nghip (Anderson - Baumberg,
2006).
Chi phí cho nn kinh t do ru bia ca các nc chim t hn 1% - 3%. Cao nht trong
nhóm các nc đc nghiên cu là Hàn Quc (3,3% GDP), M (2,7% GDP), thp nht
trong các nc đc nghiên cu là Thái Lan (1,3% GDP) (Rehm, 2009). Chi phí này tùy
thuc nhiu yu t nh lng tiêu th bình quân, h thng chm sóc y t, h thng lut
pháp, thu nhp bình quân đu ngi…
2.2 Các hình thc can thip caănhƠăncăđi vi hàng hóa có ngoi tác tiêu cc
Vi hàng hóa gây ngoi tác tiêu cc, vic sn xut và tiêu dùng vt quá mc ti u, gây
tn tht vô ích cho nn kinh t. Nhà nc thng có các hình thc can thip đ đa mc
sn xut và tiêu dùng v mc ti u cho nn kinh t. Vic can thip đi vi hàng hóa có
ngoi tác tiêu cc có th đc thc hin thông qua các bin pháp điu tit và giáo dc.
-8-
Nhà nc thc hin điu tit, can thip bng th ch và chính sách đ ni hóa ngoi tác và
hn ch tiêu dùng nh: đánh thu, qui đnh cp phép sn xut, cp phép nhp khu, qui
đnh phân phi nh gii hn đim bán và thi gian bán, qui đnh v gii hn tui mua và
tiêu th, qui đnh v gii hn hay cm qung cáo, và các qui đnh liên quan khác nhm làm
gim mc sn xut và tiêu th.
Ngoài ra, Nhà nc cng có th thc hin can thip đi vi hàng hóa có ngoi tác tiêu cc
thông qua tuyên truyn và giáo dc cng đng nhm tng cng hiu bit, kêu gi lng
tâm và trách nhim cá nhân, hay nhm khuyn khích, cng ch cng đng thay đi quan
nim, thói quen tiêu dùng đ gim lng tiêu dùng các hàng hóa có ngoi tác tiêu cc
(Stiglitz và Rosengard, 2015).
Nhm làm gim vic s dng có hi ca các đ có cn đi vi sc khe ngi s dng,

gim gánh nng kinh t xã hi cho các quc gia, WHO (2010, 2014) khuyn ngh các quc
gia áp dng mt chính sách can thip toàn din, bao gm mi nhóm h tr và b sung cho
nhau gm: 1) Lưnh đo, nhn thc và cam kt; 2) ng phó dch v y t; 3) Hành đng
cng đng; 4) Các chính sách và bin pháp đi phó vi vn đ ung ru lái xe; 5) Qui
đnh tính sn có ca đ ung có cn; 6) Vn đ qung cáo, tip th ca đ ung có cn; 7)
Chính sách giá c; 8) Gim nhng hu qu tiêu cc ca vic ung ru bia và say xn; 9)
Gim thiu tác đng sc khe cng đng ca ru lu và ru sn xut phi chính thc; và
10) Theo dõi và giám sát.
2.3 Tóm ttăchngă2
Da vào nhng kt qu nghiên cu ca WHO (2010, 2014) và các nghiên cu ca các nhà
nghiên cu khác nh US Report (2000), Rehm (2009) cho thy đ ung có cn là hàng hóa
gây nhiu ngoi tác tiêu cc cho nn kinh t, và đó là c s đ nhà nc Vit Nam cng
nh các nc khác thc hin can thip vào th trng đ ung có cn.
WHO đư nghiên cu, tng kt và đa ra 10 nhóm khuyn ngh nh lit kê  cui mc 2.2 
trên, nhm làm gim tác hi ca vic tiêu th đ ung có cn trên toàn th gii.

-9-
Chngă3:

ỄNHăGIÁ V LNG TIÊU TH  UNG CÓ CN
 VIT NAM


 đánh giá lng tiêu th đ ung có cn ca Vit Nam, trc tiên tác gi da trên s liu
tính toán ca WHO, th hai là da trên s liu ca Tng cc Thng kê và th ba là da
trên s liu c tính t kho sát ca tác gi. S liu so sánh đc qui v lng cn nguyên
cht bình quân đu ngi.
3.1ăăăLngăđ ung có cnăđc tiêu th  Vit Nam
3.1.1ăăcătínhăcaăWHO
APC (Adult per capita alcohol consumption), là lng cn nguyên cht bình quân đu

ngi tiêu th, đc tính toán trên lng cn nguyên cht đc tiêu th chia cho nhng
ngi t 15 tui tr lên trong quc gia trong vòng mt nm. Lng thc ung có cn này
bao gm c lng thc ung có cn đc ghi li trong thng kê chính thc và c không
chính thc. S lng thc ung có cn không đc thng kê chính thc đc WHO c
lng thông qua nhiu ngun thông tin nh báo cáo thu, bán hàng…và bng nhiu k
thut khác nhau. Vi nhng quc gia vùng min có nhiu khách du lch, nhng c lng
cng đư tính toán đ loi tr lng ru bia mà du khách tiêu th.
Các s liu thng kê trong và ngoài nc đu cho thy, lng tiêu th các thc ung có
cn  Vit Nam tng nhiu và tng đu qua các nm, ch yu t nm 2000 đn nay. Bình
quân giai đon 2003-2005, APC ca Vit Nam ch mi 3,8 lít thì giai đon 2008-2010
lng tiêu th các thc ung có cn đư tng gn gp đôi, lên 6,6 lít và d báo lng tiêu
th s lên thành 8,6 lít vào nm 2015 (WHO, 2014).
Nm 2010, vi qui mô dân s là 89.047.000 ngi, trong đó s ngi t 15 tui tr lên
chim 77%, WHO đư tính đc ACP ca Vit Nam là 6,6 lít nêu trên. Trong đó, hn hai
phn ba lng đ ung có cn  Vit Nam không đc thng kê chính thc (4,6 lít), ch
thng kê chính thc đc cha ti 2 lít. Lng đ ung có cn đc tiêu th không qua
thng kê chính thc bao gm các loi ru bia nhp khu, nhp lu, sn xut nh l h gia
-10-
đình không đc thng kê, và c các loi ru bia đc làm gi các nhãn hiu khác đc
nhp lu hoc sn xut trong nc…
Trong 6,6 lít cn nguyên cht bình quân mà ngi Vit Nam tiêu th giai đon 2008- 2010,
WHO báo cáo có 97,3% lng tiêu th là bia các loi, ru mnh chim 2,1%, còn li là
ru nh và các loi khác. T trng bia trong tiêu th đ ung có cn  Vit Nam cao th
hai th gii (sau Yemem: 100% là bia vi APC ch 0.3 lít)
3.1.2 SăliuăcaăTngăccăThngăkê
Theo s liu chính thng ca Tng cc Thng kê, sn lng bia ru sn xut trong nc
qua các nm nh sau:
Bng 3.1 Sn lng ru bia sn xut trong nc giai đon 2008-2012
Nm
2008

2009
2010
2011
2012
Ru mnh và ru trng (triu lít)
343,5
375,1
349,4
337,1
330,9
Bia các loi (triu lít)
1.847,2
2.007,5
2.420,2
2.625,7
2.978,0
Ngun: Tng cc thng kê.
Vi sn lng bia ru nm 2010 t cc thng kê, gi s tính chung nng đ cn ca bia
là 5%, ru mnh và ru trng là 35% và dân s trên 15 tui ca Vit Nam nm 2010
chim 70% tng dân s (Tng dân s nm 2010 là 89.047.000 ngi). Lng cn nguyên
cht t ru mnh và bia mà ngi Vit Nam tiêu th đc tính theo bng sau:
Bng 3.2 APC Vit Nam t ru mnh và bia nm 2010

Snălng
Nngăđ
cn (%)
Cn nguyên
cht (lít)
APC (lít)
Ru mnh và ru trng (triu lít)

349,4
35%
122,29
1,96
Bia các loi (triu lít)
2.420,2
5%
121,01
1,94
Dân s trên 15 tui (triu ngi)
62,3
Tng ACP t ru mnh và bia
3,90
(Ngun: Tính toán da trên s liu ca Tng cc thng kê).
Nh vy, nu ch tính lng thng kê chính thc ca Tng cc thng kê theo sn lng bia
ru sn xut trong nc, APC đc thng kê chính thc nm 2010 đư 3,9 lít ch không
phi ch là 2 lít nh WHO tính toán.
-11-
c tính trên toàn th gii,  nhng nc có thu nhp trung bình thp, lng cn nguyên
cht tiêu th không đc thng kê chim khong 39% (WHO, 2011). Nu dùng con s
39% lng cn tiêu th không đc thng kê cho Vit Nam, thì nm 2010, tng APC 
Vit Nam khong 6,4 lít (3,9 lít đc thng kê và 2,5 lít không đc thng kê)

3.1.3 cătínhăcaătácăgi
Vi kho sát 478 ngi trên 15 tui, có 20 ngi không ung đ ung có cn. Lng cn
nguyên cht bình quân mi ngi ung trong nm đc tính nh sau
1:
Lng cn ngi i ung = S ln trung bình i ung/nm * Lng trung bình i ung/ln.





 đ, 1 đn v = 10 ml cn nguyên cht
APC
kho sát
= 369.496/478 = 773 đn v = 7,73 lít (tng đng khong 22 lít ru mnh
35% hoc 155 lít bia 5%).
WHO đư c tính lng APC Vit Nam nm 2010 là 6,6 lít, d báo nm 2015 là 8,6 lít,
tc đ tng trung bình hàng nm giai đon này khong 4,51%/nm. Theo tc đ d báo
này, APC d báo nm 2014 khong 8,2 lít.
Kho sát đc thc hin đu nm 2015, thông tin tr li có th đc xem nh ca nm
2014. Tác gi thc hin kim đnh gi thuyt: APC kho sát (7,73 lít) bng vi APC d
báo nm 2014 là 8,2 lít.
Vi đ tin cy 95%, thc hin kim đnh trên cho kt qu cha đ bng chng bác b gi
thuyt trên.
Nh vy dù mu kho sát có nhiu hn ch, nhng các kt qu tính toán c tính khá
phù hp vi c tính t s liu ca Tng cc thng kê và c tính ca WHO.




1
Ph lc 2: Tính lng cn tiêu th bình quân ca kho sát
-12-
Bng 3.3 Bng so sánh APC theo các ngun khác nhau

Loiăđăung
WHO
Tngăccă
Thngăkê

Khoăsátă
đuă2015
T trng (%)
Bia
97,3%
49,4%

Ru mnh
2,1%
50,0%

c thng kê (lít)
Bia
1,95
1,94

Ru mnh
0,04
1,96

APC Không đc thng kê (lít)
Bia
4,58
2,49
2


Ru mnh

Tng APC 2010 (lít)

Bia và ru mnh
6,56
6,39

D báo APC 2015 (lít)
Bia và ru mnh
8,6
(không có)
7,73
Ngun:Tác gi
(Ghi chú : Trong bng này ru nh và các loi khác đc b qua vì t trng không đáng k, theo WHO ch
chim 0,6%)

3.2 APC Vit Nam so viăcácănc trong khu vc và th gii
So vi toàn th gii, mc cn nguyên cht bình quân mà Vit Nam tiêu th không thuc
nhóm có mc tiêu th cao, không phi “Vit Nam ung ru bia cao nht nhì th gii”.
Châu Âu (EUR) và Châu M (AMR) là nhng khu vc có mc tiêu th các thc ung có
cn bình quân cao nht, APC ca EUR là 10,9 lít và AMR là 8,4 lít. APC bình quân ca
th gii giai đon 2008-2010 là 6,2 lít. Ca Vit Nam là 6,6 lít, xp th 91/191 quc gia
3
.
Vit Nam đc WHO xp nm trong các nc khu vc Tây Thái Bình dng (WPR -
WHO Western Pacific Region) vi APC
wpr
là 6,8 lít , APC
Vietnam
ch 6,6 lít.
Bng 3.4 APC ca các nc khu vc WPR
(VT: lít)
WPR

Tng
APC
Nam
N
APC đc
thng kê
APC không
đc thng kê
Australia
12,2
17,3
7,2
10,4
1,8
Brunei Darussalam
0,9
1,6
0,1
0,6
0,3
Campuchia
5,5
9,6
1,7
2,2
3,3
Trung Quc
6,7
10,9
2,2

5,0
1,7
Cook Islands
6,4
10,5
2,1
5,9
0,5
Fiji
3,0
5,5
0,5
2,0
1,0
Nht Bn
7,2
10,4
4,2
7,0
0,2

2
ây không phi s c tính ca tng cc thng kê, mà tác gi c tính da trên thng kê ca WHO, các nc có thu
nhp trung bình thp, lng cn tiêu th không đc thng kê chim 39% tng cn tiêu th (WHO, 2011)
3
Ph lc 3: Tiêu th cn ca các nc trên th gii
-13-
WPR
Tng
APC

Nam
N
APC đc
thng kê
APC không
đc thng kê
Kiribati
3,0
5,5
0,4
1,0
2,0
Lào
7,3
12,5
2,3
6,2
1,1
Malaysia
1,3
2,5
0,2
0,3
1,0
Micronesia
3,3
6,0
0,5
2,3
1,0

Mongolia
6,9
11,7
2,2
4,9
2,0
Nauru
3,5
5,9
1,1
1,0
2,5
New Zealand
10,9
15,7
6,3
9,3
1,6
Niue
8,0
13,3
2,6
7,0
1,0
Palau
7,9
13,2
2,6
6,9
1,0

Papua New Guinea
3,0
5,1
1,0
1,5
1,5
Philippines
5,4
9,2
1,7
4,6
0,9
Hàn Quc
12,3
21,0
3,9
9,8
2,5
Samoa
3,6
6,6
0,6
2,6
1,0
Singapore
2,0
2,8
1,2
1,5
0,5

Solomon Islands
1,7
3,1
0,3
1,2
0,5
Tonga
1,6
3,0
0,2
1,1
0,5
Tuvalu
1,5
2,5
0,5
1,0
0,5
Vanuatu
1,4
2,5
0,2
0,9
0,5
VităNam
6,6

12,1

0,2


2,0

4,6

Ngun: WHO, 2014

Bng 3.5 APC ca các nc ông Nam Á
(VT: lít)
STT
Qucăgia
APC (2010)
STT
Qucăgia
APC (2010)
1
Lào
7,3
7
Malaysia
1,3
2
Thái Lan
7,1
8
Brunei
0,9
3
VităNam
6,6

9
Myanma
0,7
4
Campuchia
5,5
10
ông Timor
0,6
5
Philippines
5,4
11
Indonesia
0,6
6
Singapore
2,0



Ngun: Tng hp t WHO, 2014
Trong 11 nc ông Nam Á, Vit Nam cng nm trong nhóm ba nc có mc APC cao
nht gm Vit Nam, Lào và Thái Lan. Trong khi đó, các nc còn li có mc tiêu th các
thc ung có cn khá thp.


-14-
Bng 3.6 APC ca các nc có GDP bình quân 1000-3000 USD
(VT: lít)

STT
Qucăgia
GDP bình
quân
2013(USD)
APC
(2010)
STT
Qucăgia
GDP bình
quân
2013(USD)
APC
(2010)
1
Nigeria
3.006
10.1
16
Kenya
1.246
4,3
2
Cameroon
1.329
8,4
17
Kyrgyz
Republic
1.263

4,3
3
Lào
1.661
7,3
18
Honduras
2.291
4,0
4
Sao Tome and
Principe
1.610
7,1
19
Zambia
1.845
4,0
5
VităNam
1.911
6,6
20
Kiribati
1.651
3,0
6
Lesotho
1.126
6,5

21
Papua New
Guinea
2.088
3,0
7
Cote d'Ivoire
1.529
6,0
22
Tajikistan
1.037
2,8
8
Bolivia
2.868
5,9
23
Sudan
1.753
2,7
9
Cambodia
1.007
5,5
24
Solomon
Islands
1.954
1,7

10
Philippines
2.765
5,4
25
Djibouti
1.668
1,3
11
Nicaragua
1.851
5,0
26
Bhutan
2.363
0,7
12
Ghana
1.858
4,8
27
Senegal
1.047
0,6
13
Uzbekistan
1.878
4,6
28
Yemen, Rep.

1.473
0,3
14
Chad
1.054
4,4
29
Mauritania
1.069
0,1
15
n 
1.499
4,3
30
Pakistan
1.275
0,1
Ngun: Tng hp t Worldbank và WHO, 2014
Trong 30 nc có thu nhp bình quân đu ngi t 1000$ - 3000$ nm 2013, vi mc tiêu
th APC 6,6 lít/ nm, Vit Nam xp th 5/30, ch ít hn Sao Tom and Principe, Lào,
Cameroon và Nigeria.
3.3 Tóm ttăchngă3
APC tác gi c tính da trên s ca Tng cc thng kê và s liu t kho sát cho thy
lng cn tiêu th  Vit Nam tng đi phù hp vi lng tính toán và c tính ca
WHO.
Theo s liu ca WHO, APC ca Vit Nam nm 2010 (6,6 lít)  trên mc trung bình mt
chút so vi mc trung bình ca toàn th gii (6,2 lít). Vi lng tiêu th cn nh trên, Vit
Nam ch tiêu th lng cn ít hn Lào và Thái Lan nu so sánh riêng trong nhóm mi