Website: Email : Tel (: 0918.775.368
A. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ

Vài nét về chế độ hưu trí ở Việt Nam
1.Khái niệm
Hưu trí là chế độ cơ bản nhất trong 5 chế độ của hệ thống BHXH.
Theo nghĩa chung nhất thì Chế độ hưu trí được hiểu là “chế độ bảo hiểm xã
hội đảm bảo thu nhập cho người hết tuổi lao động hoặc không còn tham gia
quan hệ lao động nữa”.
Còn dưới góc độ pháp luật, chế độ bảo hiểm hưu trí là tổng hợp các
quy phạm pháp luật quy định về các điều kiện và mức trợ cấp cho những
người tham gia BHXH, khi đã hết tuổi lao động hoặc không còn tham gia lao
động.
Với quy định trong Luật BHXH, về cơ bản chế độ hưu trí đảm bảo tính
kế thừa của các quy định trước đây và không có những thay đổi lớn như: Điều
kiện về tuổi được nghỉ hưu (cả đối với trường hợp nghỉ hưu do suy giảm khả
năng lao động), mức lương hưu hàng tháng. Do vậy, chế độ hưu trí nhìn
chung đảm bảo tương quan về lương hưu của người nghỉ hưu trước và sau khi
thực hiện Luật BHXH, không tạo nên sự chênh lệch lương hưu giữa những
người nghỉ hưu có cùng tuổi nghỉ hưu, cùng điều kiện làm việc và cùng thời
gian đóng BHXH, đảm bảo công bằng trong hưởng thụ.
2. Tầm quan trọng của chế độ hưu trí.
a. Khía cạnh xã hội
Trong hệ thống BHXH bảo hiểm hưu trí là chế độ dành cho những
người không còn tham gia quan hệ lao động nữa vì vậy chế độ này rất cần
1
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
thiết và không thể thiếu được bởi bất cứ người lao động nào cũng đến lúc
hết tuổi lao động nhưng họ vẫn có nhu cầu đảm bảo cuộc sống và lương
hưu của họ là nguồn thu nhập chính của họ lúc này. Được hưởng trợ cấp
khi về hưu là một trong những mục đích, động lực cơ bản để người lao

động tham gia quan hệ BHXH.
Sở dĩ, chế độ bảo hiểm hưu trí giữ vị trí quan trọng vì đó không chỉ là
vấn đề quan tâm của người lao động khi tham gia quan hệ bảo hiểm mà
còn do hầu hết mọi người tham gia đều là đối tượng của bảo hiểm hưu trí.
Nếu như các chế độ BHXH chỉ áp dụng cho một số đối tượng lao động
nhất định như chế độ tai nạn lao động, bênh nghề nghiệp chỉ áp dụng đối
với những người bị tai nạn lao động hoặc bị mắc bệnh nghề nghiệp. Chế
độ hưu trí áp dụng cho hầu hết những đối tượng tham gia BHXH ngoại trừ
trường hợp họ không may mắn chết khi làm việc còn lại những người tham
gia BHXH khi hết tuổi đều được hưởng. theo Dự báo Dân số của Liên hợp
quốc (2002) về dân số Việt Nam đến năm 2050, tỷ lệ người già (trên 60
tuổi) sẽ chiếm khoảng 25% dân số và tỷ lệ phụ thuộc của dân số già là
42%
Hơn nữa phần lớn phí đóng vào BHXH đều dành cho việc chi trả chế
độ bảo hiểm hưu trí. Trong số 20% quỹ lương mà người lao động và người
sử dụng lao động đóng góp vào BHXH thì có tới 16% dành cho chế độ
hưu trí và tử tuất trong đó chủ yếu dành cho chế độ hưu trí. Trong thời
gian tới tỷ
lệ hưu trí tử tuất tiếp tục tăng chiếm khoảng 22%tổng số lương. Hơn nữa
thời gian hưởng chế độ này thường lâu dài nên nó ảnh hưởng đến người
lao động nhiều hơn so với các chế độ BHXH khác. Vì thế chế độ bảo hiểm
hưu trí đã góp phần cùng với chế độ BHXH khác tạo nên ý nghĩa của
BHXH nói chung trên các phương diện kinh tế, chính trị, xã hội và pháp
2
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
lý. Đối với người lao động là kết quả tích luỹ trong suốt quá trình làm việc,
sau khi về hưu họ thấy yên tâm trong cuộc sống là chỗ dựa tinh thần giúp
họ không thấy mặc cảm là gánh nặng cho gia đình và xã hội.
b. Khía cạnh pháp lý
Tổ chức lao động quốc tê (ILO) đã thông qua Công ước số 102 năm

1952 quy định những quy phạm tối thiểu về an sinh xã hội trong đó
khuyến nghị các quốc gia thành viên phải thực hiện ít nhất 3 trong 9 chế
độ được quy định trong công ước, trong đó có chế độ bảo hiểm hưu trí.
Điều này chứng tỏ bảo hiểm hưu trí luôn được ILO, chính phủ các nước
cũng như người lao động hết sức quan tâm.
BHXH là một trong những chính sách xã hội lớn của Đảng và Nhà
nước ta. Từ bản Hiến pháp đầu tiên năm 1946 đến các Hiến pháp sau này
đều khẳng định quyền hưởng bảo hiểm xã hội của người lao động. Trên cơ
sở đó, Quốc hội, Chính phủ và Bộ Lao động- TBXH đã ban hành nhiều
văn bản quy phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội, đồng thời sửa đổi, bổ
sung cho phù hợp với từng thời kỳ phát triển của đất nước. Đặc biệt, khi
Bộ luật Lao động được Quốc hội khoá IX thông qua ngày 23/6/1994 và có
hiệu lực thi hành từ 1/1/1995, trong đó có một chương (Chương XII) quy
định về bảo hiểm xã hội Chính phủ cũng đã ra Nghị định số 12/CP ngày
26/01/1995 về việc ban hành Điều lệ Bảo hiểm xã hội và Nghị định số
45/CP ngày 15/7/1995 ban hành Điều lệ Bảo hiểm xã hội đối với sĩ quan,
quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan, binh sĩ quân đội nhân dân và công
an nhân dân. Đặc biệt là từ khi luật BHXH 2006 được ban hành nó không
chỉ đánh dấu một mốc mới về công tác lập pháp trong lĩnh vực BHXH mà
còn cải thiện chế độ hưu trí theo hướng công bằng hơn giữa các thành
phần kinh tế tiến tới giai đoạn phát triển ổn định và bền vững.
3
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
3. Nguyên tắc của chế độ bảo hiểm hưu trí.
Chế độ bảo hiểm hưu trí là một trong những chế độ của BHXH nên
cũng tuân theo các nguyên tắc chung của BHXH(Điều 5 Luật BHXH ):
- Mức hưởng bảo hiểm xã hội được tính trên cơ sở mức đóng, thời gian đóng bảo
hiểm xã hội và có chia sẻ giữa những người tham gia bảo hiểm xã hội.
- Mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp được tính trên cơ sở
tiền lương, tiền công của người lao động. Mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được tính

trên cơ sở mức thu nhập do người lao động lựa chọn nhưng mức thu nhập này không thấp
hơn mức lương tối thiểu chung.
- Người lao động vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc vừa có thời gian
đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng chế độ hưu trí và chế độ tử tuất trên cơ sở
thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội.
- Quỹ bảo hiểm xã hội được quản lý thống nhất, dân chủ, công khai, minh bạch,
được sử dụng đúng mục đích, được hạch toán độc lập theo các quỹ thành phần của bảo
hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm thất nghiệp.
- Việc thực hiện bảo hiểm xã hội phải đơn giản, dễ dàng, thuận tiện, bảo đảm kịp thời
và đầy đủ quyền lợi của người tham gia bảo hiểm xã hội”

* Ngoài ra chế độ bảo hiểm hưu trí còn tuân theo các nguyên tắc riêng
biệt:
- Nguyên tắc phân biệt hợp lý chế độ bảo hiểm hưu trí giữa lao động nam
và lao động nữ.
- Nguyên tắc ưu đãi đối với một số ngành nghề, lĩnh vực nhất định như
người lao động hành nghề có tính chất nặng nhọc độc hại, làm việc ở vùng
xã xôi hẻo lánh, làm việc trong lĩnh vực an ninh quốc phòng…
4. Phân loại.
4
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
a.Theo hình thức tham gia:
Có hai hình thức người lao động tham gia là BH bắt buộc và BH
tự nguyện.
Chế độ hưu trí là một chế độ BHXH theo đó việc áp dụng nó là
bắt buộc đối với tất cả những người lao động làm việc theo hợp đồng dài
han, HĐ lao động có thời hạn từ trên 3 tháng, và các đối tượng khác được
quy định cụ thể tại điều 2 LBHXH; còn một số đối tượng khác có thể áp
dụng loại hình BH tự nguyện.
b. Theo hình thức hưởng:

Việc hưởng chế độ hưu trí hiện nay được thể hiện dưới các hình
thức, đó là hưởng lương hưu hàng tháng với mức lương đây đủ khi đáp
ứng các điều kiện theo quy định của pháp luật, hưởng lương hưu hàng
tháng với mức thấp hơn và hưởng hưu trí một lần.
5. Đối tượng tham gia.
a. BH hưu trí bắt buộc:
Theo quy định tại điều 2 Luật BHXH 2006, đối tượng tham gia
BHXH bắt buộc bao gồm người lao động và người sử dụng lao động
+ Về phía người lao động, thì đó là những đối tượng tham gia QHLĐ
ký HĐ lao động không xác định thời hạn, HĐLĐ có thời hạn từ đủ 3 tháng
trở lên, cán bộ công chức, viên chức, công nhân quốc phòng, công an nhân
dân, sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp….
+ Về phía người sử dụng lao động: đó là các cơ quan nhà nước, đơn
vị sự nghiệp, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, CT-XH, các cơ
quan tổ chức khác và các cá nhân khác có thuê mướn, sử dụng và trả công
cho người lao động…
5
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
b. BH hưu trí tự nguyện
Các đối tượng tham gia BH hưu trí tự nguyện là những người lao động khác
không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 điều 2 luật BHXH.
6. Quỹ BH hưu trí
a. Quỹ BH hưu trí bắt buộ
Nguồn hình thành quỹ là từ sự đóng góp của người sử dụng lao
động, người lao động, tiền sinh lời từ hoạt động đầu tư quỹ, hỗ trợ của Nhà
nước và các nguồn thu hợp pháp khác.
Theo quy định của luật BHXH thì mức đóng góp và phương thức
đóng góp như sau:
Người lao động hàng tháng đóng góp 5% tiền lương, tiền công vào
quỹ hưu trí, tử tuất, từ 2010 trở đi, cứ hai năm một lần đóng thêm vào 1%

cho đến khi đạt mức đóng là 8%.
Người sử dụng lao động đóng 11% trên quỹ tiền lương, tiền công
đóng BHXH của người lao động vào quỹ hưu trí và tử tuất, từ 2010 trở đi,
thì cứ hai năm mỗi lần đóng thêm 1% cho đến khi đạt mức đóng là 14%.
Đối với Hạ sỹ quan, binh sỹ quân đội nhân dân và hạ sĩ quan, chiến sĩ công
an phục vụ có thời hạn thì mức đóng là 16% vào quỹ hưu trí tử tuất, đến
2010 trở đi, cứ hai năm một lần đóng thêm 2% cho đến khi đạt mức 22%.
b. Quỹ BH tự nguyện
Nguồn hình thành quỹ BH tự nguyện khác với quỹ BH bắt buộc là
không có sự tham gia của người sử dụng lao động.
Mức đóng của người lao động vào quỹ BH tự nguyện là hàng tháng
đóng 16%mức thu nhập người lao động lựa chọn đóng , từ 2010 trở đi, cứ
hai năm một lần đóng thêm 2% cho đến khi đạt mức đóng là 22%.
6
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
B.CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM HƯU TRÍ.
Thông thường để được hưởng một chế độ bảo hiểm xã hội người
hưởng bảo hiểm phải đảm bảo một số điều kiện nhất định. Tuỳ từng chế độ
bảo hiểm cụ thể mà điều kiện hưởng khác nhau nhưng nhìn chung đều căn
cứ vào mức đóng góp của người tham gia bảo hiểm. Đối với chế độ bảo
hiểm hưu trí, điều kiện quan trọng để người lao động được hưởng bảo hiểm
chính là thời gian đóng và tuổi đời. Do vậy, phải đến một mức độ tuổi và có
một khoảng thời gian đóng bảo hiểm nhất định người lao động mới được
nghỉ hưu và hưởng trợ cấp.
Về nguyên tắc, chế độ bảo hiểm hưu trí là chế độ bảo hiểm dành cho
những người đã già không còn tham gia quan hệ lao động nữa, vì vậy, chỉ
đến khi hết tuổi lao động người lao động mới đựơc hưởng chế độ này. Trên
thế giới, tuỳ điều kiện kinh tế xã hội cũng như tập quán của từng nước mà
độ tuổi về hưu của ngừơi lao động đựơc quy định ở các quốc gia khác nhau.
Ngay tại một quốc gia ở các thời kỳ khác nhau cũng có những quy định

khác nhau về độ tuổi nghỉ hưu của người lao động do sự thay đổi của các
điều kiện kinh tế xã hội.
I. CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ BẮT BUỘC
1. Chế độ hưu trí hàng tháng.
a.Chế độ hưu trí hàng tháng đầy đủ.
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, điều kiện chung để được
hưởng chế độ hưu trí là: đối với lao động nam đủ 60 tuổi, lao động đủ 55
tuổi và có thời đóng bảo hiểm xã hội đủ 20 năm trở lên. Tuổi nghỉ hưu này
được giảm tối đa 5 tuổi, cụ thể là 55 tuổi đến 60 tuổi đối với lao động nam,
7