B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM



TRN ÌNH CHIN



GII PHÁP HN CH RI RO N CÔNG
TI VIT NAM






LUN VN THC S KINH T







TP. H CHI MINH- NM 2011

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

TRN ÌNH CHIN


GII PHÁP HN CH RI RO N CÔNG TI
VIT NAM



Chuyên ngành: Kinh t Tài chính- Ngân hàng
Mã s : 60.31.12


LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:

PGS.TS. NGUYN VN S




TP. H CHI MINH- NM 2011

MC LC
Trang
Trang ph bìa
Li cm n

Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ký hiu, ch vit tt
Danh mc các bng, biu
Danh mc các hình v, đ th
M đu 1

CHNG 1
N CÔNG VÀ RI RO N CÔNG
1.1. N Công 5
1.1.1. Khái Nim và thành phn 5
1.1.2. Các yu t liên quan đn n công. 7
1.1.3. Các tác đng ca n công đn nn kinh t. 11
1.1.4. Tóm tt nhng quan đim ca các nhà kinh t hc v tác đng ca n
công đi vi tng trng kinh t. 13
1.1.5. Nhn xét v các quan đim. 14
1.1.6. Bài hc kinh nghim cho Vit Nam t mt s nc trong khu vc 14
1.2. Ri ro n công và Khng hong n công 16
1.2.1. Ri ro n công 16
1.2.2. Các nhân t nh hng đn ri ro n công 17
1.2.3. Khng hong n công 19
1.2.4. Nhng nghiên cu thc nghim ca các tác gi trên th gii v khng
hong n. 20

Kt lun chng 1 25

CHNG 2
THC TRNG N CÔNG VÀ PHÂN TÍCH NGNG N AN TOÀN
TI VIT NAM
2.1. Tình hình n công ca Vit Nam 26

2.1.1 Tng quan v n công ca Vit Nam. 26
2.1.2 Thc trng n công Vit Nam. 28
2.2. Phân tích ngng n an toàn ca Vit Nam. 37
2.2.1. Khuôn kh đánh giá n ca IMF và WB. 37
2.2.2. Chính sách quc gia và đánh giá th ch (country policy and
institutional assessment) – CPIA. 39
2.2.3. Phân tích n bn vng ca Vit Nam. 40
2.3. Tác đng ca n công đi vi Kinh t - Xã hi ca Vit Nam 46
2.3.1 Tác đng trc tip. 46
2.3.2. Tác đng n công đi vi tng trng kinh t 48
Kt lun chng 2 49
CHNG 3
GII PHÁP HN CH RI RO N CÔNG TI VIT NAM

3.1. Công khai, minh bch trong qun lý và chính sách n công  Vit Nam. .50
3.2. Xây dng chính sách hp lý và n đnh kinh t v mô và vi mô. 54
3.3. Nhng bin pháp tránh các ri ro t nhng cú s ngoi sinh. 55
3.4. Thc hin chính sách vay và qun lý n hp lý 56
3.5. Nâng cao hiu qu qun lý và s dng vn vay. 58
3.6 Nhóm gii pháp h tr. 61
3.6.1 Nhóm các gii pháp qun lý n công bn vng. 61

3.6.2 Xây dng h thng thông tin 64
3.3.3 ào to ngun nhân lc. 65
3.3.4 Kin ngh đi vi chính quyn. 67
Kt lun chng 3 69
KT LUN 70
Tài liu Tham kho 71
Ph lc 74
KÝ HIU VÀ T VIT TT


ASEAN: Association of Southeast Asia Nations- Hip hi các Quc gia
ông Nam Á
CPIA : Country policy and institutional assessment- Chính sách quc gia
và đánh giá th ch
DSA: Debt Sustainability Analysis-Phân tích n bn vng
DSF: Debt Sustainability Framework -Khuôn kh n bn vng
EURIBOR:Euro Interbank Offered Rate -Lãi sut c bn liên ngân hàng Châu
Âu
EURO LIBOR: London Interbank Offer Rate denominated in euros- Hip hi
các Ngân hàng Anh
EURO: n v tin t ca Liên minh tin t Châu Âu
FDI: Foreign Direct Investment- u t trc tip nc ngoài
GDP: Gross Domestic Product- Tng sn phm quc ni
ICOR: Incremental Capital – Output Rate -H s s dng vn
IMF : International monetary fund- Qu Tin T Quc T
INTOSAI: International Organization of Supreme Audit Institutions- T
chc quc t các c quan kim toán ti cao.
JICA : The Japan International Cooperation Agency- T chc Hp tác
Quc t Nht Bn
JPY: n v tin t ca Nht Bn
LIBOR: London Interbank Offered Rate-Lãi sut liên Ngân hàng Luân ôn.
ODA: Official Development Assistance- Vin tr phát trin chính Ph
PPG: Public and Publicly Guaranteed –Chính Ph và đc Chính ph
bo lãnh
SDR: Special Drawing Rights- Quyn rút vn đc bit
TFP : Total Factor Productivity - Tng nng sut các yu t
USD: n v tin t ca M
VND: n v tin t ca Vit Nam
WB : World Bank- Ngân Hàng Th Gii


DANH MC CÁC BNG BIU

Bng 2.1- Tình hình n Chính Ph Vit Nam t 2007 đn 2011
Bng 2.2- D n nc ngoài ca chính ph và n nc ngoài đc chính ph
bo lãnh t 2006 đn 2010
Bng 2.3- Các ch tiêu giám sát v n nc ngoài t 2006 đn 2010
Bng 2.4- N nc ngoài ca chính ph và n đc chính ph bo lãnh theo
ch n
Bng 2.5- C cu d n nc ngoài ca chính ph phân theo lãi sut (2006-
2010)
Bng 2.6- Tng n nc ngoài đc chính ph bo lãnh phân theo điu kin
tín dng (2006-2010)
Bng 2.7- Ngng gánh nng n theo DSF
Bng 2.8- T l đánh giá chính sách và th ch ca Vit Nam và các quc gia
khác (2006 – 2009)
Bng 2.9- Ngng gánh nng n nc ngoài ca Chính ph và n đc chính
ph bo lãnh ca Vit Nam



DANH MC CÁC HÌNH V,  TH

Biu đ 2.1- C cu n phân loi theo ch n
 Th 2.2-Ch s n nc ngoài ca Chính ph và n đc Chính ph bo
lãnh theo kch bn 2010-2030
 Th 2.3-Ch s n nc ngoài ca Chính ph và n đc chính ph bo
lãnh theo kch bn vi kiu hi 2010-2030

1


M U
1. S cn thit ca đ tài
Trong tình hình nn kinh t th gii có nguy c b suy thoái kép sau
hàng lot nhng d báo yu kém gn đây v s phc hi kinh t th gii sau
khng hong tài chính – tin t 2008 và đc bit vn đ n công ti Châu Âu
bt đu bùng phát cui nm 2009 và đu nm 2010 ngày càng nghiêm trng
và có nguy c sp đ c h thng liên minh tin t Châu âu và lan rng ra các
nn kinh t khác trên th gii, khng hong n công là mi đe da mi không
ch rình rp  các nc nghèo mà còn tn công c các nc phát trin, các
nc giàu mnh lâu nay. c bit,  các quc gia đang phát trin, ni mà nn
kinh t ph thuc rt ln vào ngun tài tr t bên ngoài, khng hong n
Châu Âu đang đt ra mt nguy c đáng lo ngi.  Vit Nam nói riêng, nhiu
mi quan tâm hin nay đang chú trng vào vn đ liu Vit Nam có nguy c
lâm vào khng hong n hay không? và gii pháp đm bo hn ch ri ro n
công là nh th nào?
Trong báo cáo ca chính ph ti k hp th 2, Quc hi khóa XIII thì
mc n công ca Vit Nam nm 2011 là “d n Chính ph tng đng
khong 43.6% GDP, d n nc ngoài ca quc gia khong 41,5% GDP và
d n công bng 54,6% GDP, nm trong gii hn an toàn”, nhiu câu hi đt
ra rng mc n nh th có tht s an toàn hay cha?Các chuyên gia ca IMF
cho rng so vi ngng an toàn thì n công Vit Nam vn đang đc đm
bo, tuy nhiên cng đa ra khuyn cáo rng vic qun lý n công Vit Nam
cng cn đt ra khong “không gian d phòng” đ hp th ri ro và không
nên ph thuc kht khe hoàn toàn vào ngng n. Chuyên gia ca Chng
trình phát trin liên hp quc UNDP ti Vit Nam cng có ý kin cho rng
vic phân tích kh nng khng hong không ch da vào ngng n mà còn
2

phi k đn các khon n ngm cng nh tình hình kinh t tài chính ca Vit

Nam và th gii, đng thi phi m rng cách suy ngh v n và phân tích n.
Mc dù có nhiu ý kin v vn đ này, và hu ht đu có chung quan đim là
kh nng khng hong n  Vit Nam là tng đi thp tuy nhiên vn còn
mt s yu t đáng lu ý, vn cha có mt nghiên cu đáng tin cy nào c th
và đy đ làm rõ cách hiu v n công, tính toán kh nng khng hong n,
đng thi đóng góp các gii pháp cho vn đ đm bo tính bn vng n cho
Vit nam.
2. Mc tiêu nghiên cu
Trong tình hình n công Châu âu đang din bin phc tp và có nguy
c khng hong n xy ra, trc tình hình đó tôi thc hin bài lun vn này là
cung cp câu tr li cho các câu hi sau đây. N công nên đc hiu và phân
tích nh th nào? Khng khong n là gì, tác đng và cách d báo khng
hong n? Ngng n an toàn ca Vit Nam là bao nhiêu? Nhng kin ngh
gì cho Vit Nam, đ n công Vit Nam đc bn vng và tng trng kinh t
đc đm bo. Tôi ln lt tr li các câu hi này thông qua vic tham kho
các tài liu nc ngoài cng nh trong nc, bên cnh đó tôi s dng mt
khuôn kh đánh giá đ bn vng n ca IMF và World Bank và da vào đó
đánh giá tác đng ca n công Vit Nam mà ch yu là n nc ngoài tác
đng đn tng trng kinh t  Vit Nam và t đó đa ra các kin ngh và gii
pháp nhm gim thiu ri ro và qun lý n công Vit Nam hiu qua hn.
3. i tng và phm vi nghiên cu
Lun vn này tp trung làm rõ tình hình n công ti Nam Vit mà ch
yu là n nc ngoài ca Chính ph và n đc Chính ph Vit Nam bo
lãnh và ch gii hn trong phm vi nhng s liu đc công b rng rãi trên
3

các tài liu ca Chính ph và các t chc quc t nh IMF và World Bank, tôi
không tính đn các khon n tim tàng. Ngoài ra còn da các bài nghiên cu
v n công và khng hong n công ca các tác gi trong và ngoài nc.
4. Phng pháp nghiên cu

 đt nhng mc tiêu chính ca đ tài này thì tôi s dng phng
pháp ch yu ca đ tài là thu thp thông tin mà c th là phng pháp nghiên
cu tài liu t các bài nghiên cu thc nghim ca các tác gi trong và ngoài
nc, ca các t chc quc t nh IMF, World Bank… mà đc bit là s liu
t các bn tin đc công b trên website ca B Tài Chính. Sau khi thu thp
thông tin có liên quan tôi tip tc s dng phng pháp thng kê, mô t nhm
sàn lc và tp hp các thông tin cn thit t đó đa ra cái nhìn tng quan v
đánh giá tình hình n công Vit Nam. Cui cùng thc hin Phng pháp phân
tích các s liu v n công Vit Nam t đó đa ra các kin ngh và bin pháp
nhm gim thiu ri ro n công ti Vit Nam.
5. Ý ngha thc tin ca đ tài
Khi đ tài hoàn thành thì nó đc k vng là mt tài liu tham kho có
tính tng quát cho các nhà qun lý kinh t và các nhà qun tr ri ro tài chính.
 tài có nhng đóng góp sau:
 tài h thng các khái nim v n công và khng hong n công ca
chính ph các nc, các t chc và nhóm tác gi nghiên cu v n công. S
lc các cuc khng hong n đã xy ra trên th gii và tác đng ca nó.
ánh giá tình hình n công Vit Nam mà ch yu là n nc ngoài
Vit Nam thông qua các bn tin n nc ngoài ca B Tài Chính. Da trên
khuôn kh đánh giá n công ca IMF và World Bank t đó đa ra các nhn
đnh tình hình thc t n công Vit Nam có nm trong ngng an toàn hay
4

không? Theo kt qu ca khuôn kh đánh giá này, kh nng khng hong n
 Vit Nam là khá thp, điu này cng c lòng tin cho các nhà hoch đnh
chính sách, các doanh nghip và các đi tng khác trong nn kinh t. ng
thi đ giúp cho các nhà qun lý n công Vit Nam có th qun lý n công
mà ch yu là n nc ngoài hiu qu hn.
a ra mt s kin ngh và gii pháp nhm giúp các nhà qun lý n
công có th tham kho và ng dng trong công tác điu hành n công đt

đc hiu qu cao nht.
6. Kt cu lun vn
B cc ca lun vn này đc chia làm ba chng.
Chng 1 N công và Ri ro n công
Chng 2 Thc trng n công và phân tích ngng n an toàn ti Vit Nam.
Chng 3 Gii pháp hn ch ri ro n công ti Vit Nam








5

CHNG 1
N CÔNG VÀ RI RO N CÔNG

1.1. N Công.
1.1.1. Khái Nim và thành phn.
Hin nay có rt nhiu khái nim v n công, mi quc gia, mi t chc
có cách hiu v n công không ging nhau, đ có nhng am hiu sâu sc và
chính xác v bn cht ca n công, tôi s ln lt trình bày các khái nim v
n công theo đnh ngha ca mt s quc gia và các t chc, cng nh các
khái nim đc s dng trong mt s bài nghiên cu trc đây.
Mi quc gia trên th gii có mt cách tip cn v khái nim n công
khác nhau. B tài chính M gi thut ng “n quc gia” tng trng cho
nhng ngha v n trc tip ca chính ph liên bang. Ngoài ra, có mt s khái
nim khác v n đc s dng thay cho thut ng “n quc gia” trong mt s

trng hp khác, ví d nh “n công” . “N công” đc đnh ngha nh là
các chng khoán n đc phát hành bi kho bc Hoa K. Các chng khoán
kho bc Hoa K v c bn bao gm chng khoán kho bc có th chuyn
nhng (ví d, trái phiu, các chng ch n ), các trái phiu tit kim và các
chng khoán đc bit phát hành cho các bang và chính ph đa phng
(chng khoán chính ph đa phng và các bang). Nói cách khác, n công có
mt phn n đc nm gi bi công chúng (thng là do chính ph vay
mn đ tài tr thâm ht ngân sách) và mt phn do các tài khon chính ph
nm gi. Theo B tài chính ca Cng hòa Séc, khái nim n nói đn khi
lng các công c n (các khon vay nc ngoài, vay ngân hàng, trái phiu
nhà nc và trái phiu phát hành bi chính quyn thành ph). N nhà nc
6

bao gm tng các khon n tài chính. Các khon n tài chính nhà nc là
ngha v n phát sinh t các khon vay nc ngoài và vn vay ngân hàng
nhn đc ca nhà nc, cng nh t các trái phiu nhà nc ban hành, và
ngha v n nhà nc khác. Nó không bao gm bt k ngha v n nào ca
các qu ngoài ngân sách, bo him y t và h thng đô th, bo lãnh nhà nc
hoc bt k ngha v có điu kin khác ca khu vc chính ph nói chung.
Theo B tài chính Anh, n khu vc công liên quan đn các ngha v tài chính
đc phát hành bi khu vc công hn là các khon tài sn tài chính có tính
thanh khon, nh tin gi ngân hàng. Các ngha v tài chính thng có mt
giá tr tin t rõ ràng nhng đc đo lng bng các giá tr danh ngha, ch
không phi theo giá th trng. Phn ln các khon tài tr n là các phát hành
chng khoán chính ph và tín phiu kho bc ca chính ph trung ng. Theo
chính ph Thái Lan, n công đc xác đnh là tng s n trc tip ca chính
ph, các khon n doanh nghip nhà nc phi tài chính, và n FIDF(Qu phát
trin t chc tài chính). Nhng khon n này bao gm các khon n trong
nc và nc ngoài và n chính ph bo lãnh và không bo lãnh.
Các t chc và các nhà nghiên cu n công cng tn ti nhng nhìn

nhn khác bit v khái nim n công. Theo hng dn ca World Bank thì n
công đc xác đnh là tng s n ca khu vc công và ngân hàng trung ng,
tr khi có ch đnh khác. Trong mt nghiên cu do Carmen M.Reinhart,
Kenneth S.Rogoff (NBER) “Growth in a time of debt” (1/2010) thì n công
đ cp ti tng n ca chính ph, không bao gm n chính ph đm bo.
Trong khi đó INTOSAI (T chc quc t các c quan kim toán ti cao) trong
bài “Guidance on definition and disclosure of public debt” (trang 6 – 19) thì
n công là ngha v n và cam kt ca khu vc công (chính ph, đa phng,
doanh nghip nhà nc s hu hoc điu hành) và các khu vc công khác.
Theo INTOSAI, n công bao gm: chng khoán, các khon vay ngân hàng,
7

chính ph nc ngoài hoc các t chc quc t; nhng khon ký qu trong
ngân hàng tit kim vn hành bi chính ph và các chng trình tng t;
phát hành tin, tín phiu; các cam kt khác…
Theo Chính ph Vit Nam, n công bao gm n Chính ph, n đc
Chính ph bo lãnh và n ca chính quyn đa phng. Trong đó, n nc
ngoài là tng s n nc ngoài ti mt thi đim, là s d ca các khon n
thc t, không tính đn ngha v d phòng. Con n b yêu cu thanh toán lãi
và/hoc gc ca các khon n này ti các thi đim trong tng lai và là
ngha v ca ngi c trú vi ngi không c trú. N nc ngoài có bo lãnh
ca Chính Ph là ngha v n nc ngoài ca con n đc Chính ph hoc 1
t chc thay mt Chính Ph đm bo ngha v thanh toán. N nc ngoài ca
khu vc công bao gm n nc ngoài ca Chính ph, n nc ngoài (nu có)
ca chính quyn cp tnh, thành ph trc thuc Trung ng, n nc ngoài
ca các doanh nghip nhà nc, các t chc tín dng tài chính, tín dng nhà
nc và các t chc kinh t nhà nc (gi tt là doanh nghip nhà nc) trc
tip vay nc ngoài.
1.1.2. Các yu t liên quan đn n công.
Vic xem xét các yu t liên quan ti n công khá quan trng trong

vic xác đnh n công do đó tôi s lc qua mt s yu t thng đc cân
nhc khi xem xét đn vn đ n công  các quc gia.
u tiên, mt trong các yu t cn quan tâm đó là s cân đi t trng
ca các khon vay nh ODA, các khon vay u đãi, khon vay có lãi sut
bin đi và c đnh, các khon vay song phng và đa phng.
8

Trong đó, các khon vay h tr phát trin chính thc (ODA) là nhng
khon vay tài chính t nhng t chc đa phng, song phng đ chuyn ti
các nc đang phát trin mà:
 c cung cp bi các t chc chính ph (trung ng và đa phng)
hoc bi c quan điu hành ca các t chc này.
 Có mc tiêu chính là thúc đy tng trng kinh t và phúc li ca các
nc đang phát trin.
 Mang tính cht u đãi và có yu t không hoàn li ≥ 25%.
Tip theo, các khon vay u đãi là các khon vay đc thc hin theo
các điu khon thun li hn so vi các khon vay trên th trng. Tính u
đãi th hin  mc lãi sut cho vay thp hn so vi các mc lãi sut hin hành
trên th trng hay thi gian ân hn dài hoc kt hp c lãi sut và thi gian
ân hn.
Các khon n có lãi sut bin đi là các công c n mà chi phí v lãi
sut ca nó kt ni vi 1 ch s tham chiu ví d nh LIBOR hay giá c ca
hàng hoá, hay là giá ca 1 công c tài chính c th nào đó thng thay đi
theo thi gian do phn ng li các điu kin ca th trng. Ngc li, khon
n có lãi sut c đnh là các công c n mà các chi phí v tin lãi không liên
kt đn các ch s tham chiu.
Các khon tài tr vn song phng là loi tài tr mà ngun vn tài tr
đc cp bi 1 chính ph hay c quan ca chính ph nc ngoài (bao gm c
các ngân hàng trung ng), 1 t chc thuc khu vc công hay 1 c quan tín
dng xut khu, còn tài tr đa phng là các khon tài tr tài chính t Ngân

9

hàng th gii, Ngân hàng phát trin khu vc hay các t chc đa phng, liên
Chính ph.
Th hai, vic tìm hiu v các nhóm ch n cng không kém phn quan
trng. Tôi s ln lt tho lun v nhng đc đim ca các nhóm ch n. C
th, các ch n chính thc là các ch n thuc khu vc công, bao gm c các
t chc đa phng. Các khon n nc ngoài vi các ch n chính thc có
th bao gm c các khon n trc đây là ca các ch n t nhân, nhng
đc bo lãnh bi 1 t chc công trong cùng 1 nn kinh t vi ngi cho vay,
ví d nh t chc tín dng xut khu. Ngi cho vay song phng chính thc
là nhng ngi cho vay  tng nc riêng bit.
Ngoài ra còn phi bàn đn các ch n t nhân và ch n đa phng.
Các ch n t nhân là nhng ch n không phi là chính ph và các t chc
thuc khu vc công. Các ch n t nhân bao gm các t chc tài chính t
nhân, các nhà sn xut, nhà xut khu và các nhà cung cp hàng hoá khác có
kh nng tài chính, còn ch n đa phng là các t chc đa phng nh IMF,
WB và các ngân hàng phát trin đa phng khác.
Th ba, khi la chn chính sách c cu n ca mt quc gia, lãi sut
và các khon tin lãi có th phi tr cng là mt yu t đáng quan tâm. Nhìn
chung, đi vi vic s dng tin gc, tin lãi có th và thng đc cng dn
trên c s tin gc và kt qu là phát sinh chi phí tin lãi đi vi con n. Khi
chi phí này đc tr theo chu k, và thông thng nh vy, thì hot đng này
đc gi là thanh toán lãi. Tin lãi có th đc tính cn c vào lãi sut c
đnh hay bin đi. Lãi sut thng đc s dng trên th trng tài chính
ngày nay gia các quc gia đó là EURIBOR và EURO LIBOR. EURIBOR là
lãi sut c bn liên ngân hàng Châu Âu, đc s dng đ thay th các mc lãi
sut liên ngân hàng ca 1 quc gia (IBOR), trong s các nc tham gia vào
10


Liên minh tin t Châu Âu t ngày 1/1/1999. EURO LIBOR đc tính bi
Hip hi các nhà ngân hàng Anh bng cách ly trung bình s hc các mc lãi
sut ca th trng do các ngân hàng đa ra đi vi đng EURO. Tuy nhiên,
khi mà mt bên không thc hin đúng mt hay mt s các ngha v ca h
theo các điu khon ca hp đng thng mi thì bên đó phi tr thêm mt
khon tin bi thng (tin pht) gi là lãi pht.
Ngoài ra, mt yu t không th pht l đó là vic cân nhc các hot
đng nh chuyn đi n, hoán đi n, hoãn n, tái tài tr, tái c cu n khi
cn thit. Chuyn đi n là vic chuyn đi mt khon n thành mt ngha v
khác không phi ngha v n, ví d nh chuyn thành c phn hay thành vin
tr trong trng hp là khon n đó đc s dng đ tài tr cho mt d án
hay mt chính sách c th nào đó. Hoán đi n là vic thay đi n, ví d nh
vic chuyn đi các khon vay hay chng khoán thành hp đng vay mi (có
ngha là chuyn đi n thành n) hoc là chuyn đi n thành c phn, n
thành xut khu hay n thành tin ni t ví d nh khon n đó đc s dng
cho các d án ca nc vay n. Hoãn n đ cp ti vic hoãn thc hin ngha
v thanh toán n và áp dng k hn mi, dài hn đi vi khon tin đc
hoãn n. Hoãn n là mt cách giúp cho ngi mc n gim nh gánh nng n
thông qua vic trì hoãn hoàn tr và trong trng hp hoãn n có u đãi s dn
đn gim ngha v n. Tái c cu n là hot đng đc thc hin bi c
ngi cho vay và ngi đi vay, kt qu là dn đn s thay đi v ngha v n
theo hng làm gim bt gánh nng n cho ngi đi vay. Hot đng này có
th là t chc li n cho vay hay gim n. i vi trng hp xoá n thì hot
đng này ch đc thc hin bi ngi cho vay. T chc li n bao gm giãn
n, c cu li và hot đng tái tài tr. Tái tài tr là mt loi tho thun vay
hay mt loi tài tr. Tái tài tr đ cp ti mt tho thun trong đó ngi cho
vay hay là mt t chc đi din cho ngi cho vay tài tr cho vic thanh toán
11

các ngha v phát sinh ca khon vay trc đây thông qua mt khon vay

mi. Các khon vay mi khác vi khon tái tài tr vì các khon tái tài tr vn
gi nguyên các điu khon ban đu. Các điu khon ca khon tái tài tr
không nht thit là ging vi các khon tái cp vn trc đây và các khon tín
dng. Vic t chc li mt khon n, liên quan c ti ngi cho vay và ngi
đi vay, phi s dng đn nghip v tái tài tr. Hin nay, nghip v tái tài tr
đc s dng thng xuyn trong trng hp ngi đi vay chp nhn mt
khon vay mi đ hoàn tr cho khon vay c. Tóm li, còn rt nhiu yu t
khác cn phi quan tâm bên cnh nhng các yu t mà tôi đã đ cp trên đây,
tùy thuc vào kh nng, chính sách và mc tiêu ca chính ph.
1.1.3. Các tác đng ca n công đn nn kinh t.
Vic nghiên cu các tác đng ca n công đn nn kinh t không kém
phn quan trng vì nó giúp cho các nhà qun lý và hoch đnh chính sách n
công có th điu hành và d đoán đc các tác đng ca n công đn nn
kinh t nhm phòng nga các tác đng xu đn nn kinh t, vì vy trong mi
tng quan tác đng qua li ln nhau, vic khu vc công vay n, nht là chính
ph, s có nhng tác đng nht đnh lên các yu t kinh t v mô, v phn
mình các thành t này cng s phn ng li vi mc n công càng ngày gia
tng. N công có nh hng quan trng đn nn kinh t c trong ngn và dài
hn. Theo Henry Simons, vay là mt bin pháp, không phi là mt phng
tin thích hp đ tài tr chi tiêu phc hi tin t. Vay thích hp là mt phng
tin đ gim bt sc mua t nhân và chính ph (Henry Simons, “On Debt
Policy,” Journal of Political Economy, 12/1944). Quan đim truyn thng cho
rng các khon n (phn ánh tài tr thâm ht) có th kích thích tng cu và
sn lng trong ngn hn (gi s không có nh hng phi Keynes), nhng li
tiêu hao vn và làm gim sn lng trong dài hn ( Elmendorf và Mankiw,
12

1999). N công còn tác đng lên: t l tit kim và đu t ca khu vc t, t
l đu t ca khu vc công, tng nng sut các yu t (TFP) và lãi sut danh
ngha dài hn và lãi sut thc dài hn ca quc gia. Có mt s tài liu nghiên

cu mà qua đó mc n cao có th nh hng bt li lên tng trng trung và
dài hn, và đã nhn đc s chú ý trong các tài liu khoa hc. Th nht, n
công cng góp phn bóp méo h thng thu tng lai cao hn. Th hai, n
công mà thông qua thâm ht ln đc cho là có nh hng lên lãi sut dài hn
đc thông qua nh hng ca tit kim quc gia. Trong mô hình tân c đin
(chú trng nhu cu hot đng t do ca các th lc trên th trng) tiêu chun,
thâm ht tài khóa gim tit kim quc gia và tng tng cu (ELmendorf và
Mankiw, 1998). iu này to ra mt mc tha cung n chính ph, dn đn lãi
sut thc cao hn. Th ba, n công cao có th nh hng bt li đn tích ly
vn và tng trng thông qua lãi sut dài hn cao hn. N cao cng có kh
nng hn ch phm vi cho các chính sách tài chính đi ngc chu k, có th
dn đn đ bt n cao hn và tng trng thp hn na v tác đng ca chính
sách tài chính cùng chu k và tính bt n ca chính sách tài khoá đi vi tng
trng, lãi sut cao hn do s m rng n công có th ct gim đu t, kim
hãm chi tiêu dùng có đ nhy cm vi lãi sut, và làm gim giá tr tài sn ca
ch s hu, t đó gián tip làm gim chi tiêu dùng thông qua các nh hng
n và lm phát.
Tóm li n công tng cao s có nhiu tác đng xu đn kinh t v mô
bên cnh đó nu không có kh nng tr n thì có th dn đn v n nh Hy
Lp bây gi. Qun lý yu kém không nhng khin n công tht thoát, không
phát huy hiu qu mà còn đy quc gia đn nguy c mt ch quyn vì ph
thuc bên ngoài.
13

1.1.4. Tóm tt nhng quan đim ca các nhà kinh t hc v tác đng
ca n công đi vi tng trng kinh t.
Nhm làm rõ các tác đng ca n công đn tng trng kinh t tôi s
tóm lc các bài nghiên cu ca 2 nhóm tác gi v mi quan h gia n công
và tng trng kinh t. Tác gi Carmen M.Reinhart và Kenneth S. Rogoff đã
da trên d liu hn 44 quc gia tri rng khong 200 nm. S liu này kt

hp hn 3.700 quan sát hng nm bao gm mt lot các h thng chính tr,
các t chc, sp xp các t giá hi đoái và hoàn cnh lch s. Các tác gi đã
phát hin sau: th nht, mi quan h gia n ca chính ph và tng trng
GDP thc t là yu cho các t l n/GDP thp hn ngng 90% GDP. Trên
90% GDP, t l tng trng trung v gim 1% và t l tng trng trung bình
gim nhiu hn đáng k, ngng n công tng t nh nhau  nn kinh t
phát trin và mi ni. Th hai, th trng mi ni phi đi mt vi ngng n
thp hn khu vc n nc ngoài (nhà nc và t nhân), mà thng là bng
mt loi ngoi t. Khi n nc ngoài đt 60% GDP, tc đ tng trng hng
nm gim khong hai phn trm,  các cp cao hn thì tc đ tng trng
gim hn mt na (Growth in time of debt, Carmen M.Reinhart và Kenneth
S. Rogoff, Working paper NBER s 15639, 1/2010). Mt nghiên cu khác
ca nhóm tác gi Manmohan S. Kumar và Jaejoon Woo (Public debt and
growth, Manmohan S.Kumar và Jaejoon Woo, 7/2010), da trên mt tp hp
các phng pháp kinh t lng, cho thy có mi quan h nghch bin gia
mc n đu k và tng trng sau đó, kim soát các nhân t quyt đnh tng
trng khác: bình quân, mt s gia tng 10 đim phn trm trong t l
N/GDP đu k đi kèm vi mt s st gim trong tng trng GDP thc trên
đu ngi hàng nm khong 0.2 đim phn trm mi nm, vi tác đng nh
hn (khong 0.15 đim phn trm) đi vi nhng nn kinh t mi ni. Có mt
s bng chng phi tuyn cho thy mc n cao  đu k có mt s tác đng
14

nghch bin ln hn lên tng trng sau đó. Phân tích các thành phn tng
trng cho thy tác đng bt li phn ánh mt cách mnh m s st gim
trong tng trng nng sut lao đng, ch yu do s gim sút trong đu t và
tng trng thp hn.
1.1.5. Nhn xét v các quan đim.
Liên quan đn các quan đim ca các tác gi nghiên cu v n công
điu cho rng n công thc s có nh hng đn tng trng kinh t tuy

nhiên mc đ tác đng này có nhiu mc đ khác nhau tu thuc vào t l n
công ca mt quc gia trên GDP cao hay thp ngoài ra mt nhóm tác gi cnh
báo các nc đang phát trin v n công t nc ngoài nó có ngng n an
toàn trên GDP thp hn t l n công trên GDP vi t l n nc ngoài trên
GDP là 60%  các nc mi ni so vi ngng an toàn t l n công trên
GDP là 90% vt ra các ngng này thì tác đng ca n công đn tng
trng là đáng k.
Vic các tác gi s dng mu nghiên cu và s quan sát ln, trong mt
thi gian dài cng cho thy mc đ tin cy ca các kt qu ca bài nghiên
cu.
1.1.6. Bài hc kinh nghim cho Vit Nam t mt s nc trong khu vc .
Vit Nam hin đang là mt quc gia có tc đ tng trng kinh t
nhanh trong khu vc cng nh trên th gii. Vic tái c cu nn kinh t cng
đang đòi hi chúng ta phi huy đng mt khi lng vn khng l trong nc
và các ngun lc t bên ngoài, trong đó có vay n. Theo U ban Giám sát Tài
chính Quc gia d báo n công trong nm 2011 là 54,6% GDP đã khin nhiu
ngi lo lng trc s an toàn tài chính quc gia.
15

Vic n công tng nhanh do Vit Nam cng chu nh hng ca cuc
suy thoái kinh t nên phi tng chi tiêu công đ kích thích kinh t vt qua
giai đon khng hong. N công nm nay cng có chiu hng tng cao hn
so vi nm trc do hiu qu s dng đng vn vay các t chc quc t, cng
nh các quc gia khác trên th gii li cha cao. iu này, đt ra cho các c
quan chc nng ca Vit Nam phi có bin pháp khng ch n nc ngoài
không đ con s đó vt quá 60% GDP, trong đó, d n Chính ph, n chính
quyn đa phng không đc quá 50%. Mt vn đ khác mà chúng ta thy
rng trong thi gian qua là trong cu trúc nn kinh t, chúng ta tng trng
kinh t đc là nh ngày càng nhiu các d án đu t  hàng lot các ngành
kinh t có mc tng trng “nóng” nh: bt đng sn, du khí, giao thông

đng st, đng b … Các nhà đu t nc ngoài khôn ngoan khi đu t
vào các ngành kinh t vi mc vn b có th thu v nhanh, quay vòng vn
ln, và hu ht là các ngành kinh t mi có mc hp dn cao. Mt s ngành
kinh t thc s là tim nng th mnh, ct tr ca Vit Nam li cha đc các
nhà đu t chú trng nh đu t vào lnh vc nông nghip, thy li, công
nghip ph tr, thy hi sn… iu này là mt hn ch ln ca c cu phát
trin kinh t Vit Nam, điu này cng gây mt tác đng ngc tr li đi vi
vn đ n công hin nay.
i vi Vit Nam, điu không th ph nhn là đang cn vn đ tin
hành công nghip hoá và hin đi hoá, vic vay n nc ngoài là cn thit,
song, vay mn và s dng ngun vn vay mn đó nh th nào có hiu qu
là vn đ phi đc quan tâm. Nhiu quc gia có nhng bc phát trin kinh
t đáng n nh Singapore, Hàn Quc, và Trung Quc đu phi vay n nc
ngoài. Tuy nhiên, Chính ph các quc gia đó ch vay tin nhm đu t vào h
tng c s thit yu nht đ phc v phát trin kinh t và xoá đói gim nghèo.
Tin vay đc h qun lý cht ch và s dng có hiu qu. H tng c s 
16

nhng quc gia này mt khi đã đc xây dng thì cht lng rt tt, đc quy
hoch vi tm nhìn dài hn, ch không phi ngay lp tc hay mt thi gian
ngn sau đã phi làm li, ci tin hay m rng. H không vay tin nc ngoài
đ s dng vào nhng d án nh l, không thc s đem li nhiu giá tr li ích
xã hi. H cng không s dng nhng món n phi tr trong tng lai đ theo
đui nhng siêu d án trong khi h tng k thut thit yu trong nc còn
cha đy đ Các bài hc kinh nghim này cho thy, vic xây dng mt
chin lc n nc ngoài ca quc gia đ đm bo cân đi v mô có ý ngha
quan trng đi vi Vit Nam hin nay, khi mà mc đ n nc ngoài đang
ngày càng gia tng và hiu qu s dng vn vay kém hiu qu.
T bài hc kinh nghim ca các quc gia trong khu vc, Chính ph
Vit Nam nên tip tc tng cng các kênh đ h tr thanh khon nhanh

chóng vi các ngành tài chính trong nc trong trng hp ca mt cú sc tài
chính t nc ngoài, thc hin kim soát vn có chn lc, duy trì s u tiên
hng v chính sách kích thích kinh t tng trng n đnh, hn ch ri ro
tích t n, lm phát và giá tài sn tng lên và đc bit là có chính sách qun lý
và s dng vn có hiu qu.
1.2. Ri ro n công và Khng hong n công.
1.2.1. Ri ro n công
Ri ro n công là khi mt quc gia có các khon n ca khu vc công
gm n trong nc và n nc ngoài gp khó khn trong vic thanh toán các
khon n này gm n gc và lãi.
Theo khuôn kh DSF ca IMF/WB có th đánh giá kh nng ri ro n
công, thông qua vic so sánh ch s n vi ngng n qua thi k d báo 20