BăGIÁOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP. HăCHÍăMINH




NGUYNăTHăÁNHăM


PHÂNăTÍCHăCÁCăYUăTăTÁCăNGăN
TăTRNGăNGÀNHăKINHăTăTNHăPHÚăYÊN



LUNăVNăTHCăSăKINHăT










TP.ăHăChíăMinhăậ Nmă2013


BăGIÁOăDCăVÀăÀOăTO

TRNGăIăHCăKINHăTăTP. HăCHÍăMINH




NGUYNăTHăÁNH M


PHÂNăTÍCHăCÁCăYUăTăTÁCăNGăN
TăTRNGăNGÀNHăKINHăTăTNHăPHÚăYÊN

Chuyên ngành :ăKinhătăPhátătrin
Mưăs : 60310105

LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNGăDNăKHOAăHC:ă
TS.ăNGUYNăTNăKHUYÊN




TP.ăHăChíăMinhăậ Nmă2013

LIăCAMăOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi, các kt qu nghiên
cu có tính đc lp riêng, cha đc công b ni dung  bt kì đâu; các s liu, các
ngun trích dn trong lun vn đc chú thích ngun gc rõ ràng, trung thc.
Tôi xin cam đoan chu trách nhim v li cam đoan danh d ca tôi.


Hc viên thc hin



Nguyn Th Ánh M

TÓM TT LUNăVN
 tài Phân tích tác đng ca các yu t đn t trng các ngành kinh t tnh Phú
Yên vi mc tiêu xác đnh mc đ nh hng ca các yu t vn, lao đng và TFP
đn t trng ngành kinh t tnh Phú Yên. Trên c s đó, gi ý chính sách cho tng
trng và chuyn dch c cu kinh t bn vng.
T ngun s liu chính thc đc công b t Niên giám thng kê và báo cáo
ca mt s c quan chuyên môn, thông qua nhng vn đ lý lun và thc tin liên
quan đn chuyn dch c cu kinh t tác gi đ tài vn dng mô hình hi quy tng
trng đ tìm ra mc đ đóng góp ca tng yu t vn, lao đng, TFP đi vi ba khu
vc kinh t. Tha hng nhng kt qu đó, bin đi và tính toán theo công thc toán
đ tính mc đ nh hng ca tng nhân t đi vi chuyn dch c cu ca tng khu
vc c th. Kt qu cho thy vn là yu t có tác đng ln nht đn tng trng ca c
ba khu vc trong nn kinh t, tip đn là lao đng và cui cùng là TFP dù đi vi tng
thi k và tng khu vc thì s nh hng các yu t có khác nhau. Khi phân tích tính
toán bình quân cho chui s liu t nm 1990 đn 2012, vn có nh hng đn tng
trng khu vc I nhiu nht, tip đn khu vc III và khu vc II. Lao đng có nh
hng đn tng trng khu vc III nhiu nht, đn khu vc II và khu vc I. Trong khi
đó, TFP có đóng góp không đáng k đn tng trng ca c 3 khu vc. i vi tác
đng đn t trng c cu kinh t, tính toán cho chui s liu t 2010-2012, vn có nh
hng mnh m nht đn chuyn dch c cu khu vc II, và III, lao đng tác đng ln
nht đn khu vc I và TFP đi vi khu vc III.
Trên c s phân tích, đ tài có nhng gi ý chính sách đi vi tng trng,
chuyn dch c cu kinh t và gii pháp thu hút và s dng các ngun lc mt cách
hiu qu. Vi ngun lc có hn, cn tp trung đu t vào nhng ngành, ngh đa

phng có th mnh và còn nhiu tim nng, nhng ngành ngh có li th v ngun
nguyên, nhiên vt liu. Vi t l lao đng, dân s và din tích đt nông nghip chim
phn ln trong tng th, tng trng và chuyn dch c cu cn ly đim xut phát là
ngành nông nghip và thy sn. Ly chuyn dch c cu ni ngành khu vc I kt hp
vi ci cách phng thc sn xut, nâng cao nng sut khu vc I làm tin đ cho s
phát trin ca ngành công nghip ch bin nói riêng và s phát trin ca khu vc II, III
nói chung.
MC LC

Trang ph bìa
Li cam đoan
Tóm tt lun vn
Danh mc các ký hiu, các ch vit tt
Danh mc các bng biu
Danh mc các hình v, đ th
Danh mc ni dung phn ph lc
CHNG M U 1
1. Vn đ nghiên cu 1
2. Phm vi và mc tiêu nghiên cu 1
2.1 Mc tiêu nghiên cu 2
2.2 Phm vi nghiên cu 2
3. Phng pháp nghiên cu 2
4. Ngun s liu 2
5. Kt cu ca lun vn 3
CHNG 1: C S LÝ THUYT VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 4
1.1 C s lý thuyt 4
1.1.1 Các khái nim v c cu kinh t 4
1.1.2 Các ngun lc phát trin 5
1.1.3 Các lý thuyt liên quan 7
a. Lý thuyt Chuyn dch c cu kinh t theo mô hình hai khu vc 7

b. Lý thuyt các cc tng trng 8
c. Chuyn dch c cu kinh t ca Syrquin 8
1.1.4 Kinh nghim chuyn dch c cu kinh t trong và ngoài nc 9
a. Trên th gii 9
b. Ti Vit Nam 11
1.1.5 Tng quan các công trình nghiên cu trc đây 13
1.2 Khung phân tích 17
1.3 Phng pháp nghiên cu 17
1.3.1 Phng pháp lun 17
1.3.2 Phng pháp đo lng TFP 19
TÓM TT CHNG 1 21
CHNG 2: TNG QUAN TÌNH HÌNH KINH T XÃ HI PHÚ YÊN 22
2.1 Tng quan đc đim t nhiên, kinh t xã hi tnh Phú Yên 22
2.1.1 c đim t nhiên, hành chính, xã hi tnh Phú Yên 22
2.1.2 Tng quan tình hình phát trin kinh t-xã hi 24
a. V tng trng kinh t 24
b. V đu t phát trin 25
c. V xut nhp khu 27
d. V lao đng vic làm 27
2.2 C cu kinh t theo ngành 28
a. Khu vc I 29
b. Khu vc II 31
c. Khu vc III 32
2.3 Nng lc cnh tranh ca đa phng 33
2.3.1 Nông sn, thy sn 33
2.3.2 Công nghip ch bin 34
2.3.3 Du lch, khách sn, nhà hàng 35
2.3.4 Ch s nng lc cnh tranh cp tnh PCI 35
TÓM TT CHNG 2 36
CHNG 3: KT QU PHÂN TÍCH 38

3.1 Các yu t đóng góp tng trng kinh t ca tnh 38
3.1.1 Khu vc I 38
3.1.2 Khu vc II 41
3.1.3 Khu vc III 43
3.2 Yu t tác đng đn chuyn dch c cu kinh t ngành 45
3.2.1 Vn 45
3.2.2 Lao đng 45
3.2.3 TFP 46
TịM TT CHNG 3 49
CHNG KT LUN VÀ KIN NGH 51
1. Kt lun 51
2. Gi ý chính sách 51
2.1. Gii pháp cho vic thúc đy chuyn dch c cu kinh t 51
a.i vi khu vc I 51
b. i vi khu vc II 52
c. i vi khu vc III 53
2.2 Gii pháp thu hút và s dng các yu t hiu qu 55
a. Vn 55
b. Lao đng 55
c. TFP 56
3. Nhng hn ch ca đ tài 58
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
































DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT


CCKT : C cu kinh t
GDP : Tng sn phm quc ni
KT-XH: Kinh t xã hi

PTKT: Phát trin kinh t
TFP: Nng sut nhân t tng hp
TSC: Tài sn c đnh
TTKT: Tng trng kinh t




DANH MC CÁC BNG BIU


Bng 2.1: Ch s ICOR 25
Bng 2.2: Nng sut lao đng trung bình 28
Bng 2.3: C cu kinh t các khu vc trong nn kinh t 29
Bng 2.4: Ch s nng lc cnh tranh cp tnh 35
Bng 3.1: Tác đng bình quân ca các ngun lc đn tng trng 44
Bng 3.2: Tác đng ca các yu t đi vi chuyn dch c cu kinh t
3 khu vc giai đon 2010-2012 46



DANH MC CÁC HÌNH V


Hình 1.1: Khung phân tích ca đ tài 17
Hình 2.1: Bn đ quy hoch phát trin kinh t xã hi tnh Phú Yên đn nm 2020 . 22
Hình 2.2: Giá tr tng sn phm giai đon 1991 – 2013 (theo giá ss 1994) 24
Hình 2.3: T trng đu t/GDP tnh Phú Yên 24
Hình 2.4: C cu vn đu t các khu vc trong tng vn đu t toàn xã hi 26
Hình 2.5: Giá tr kim ngch xut nhp khu 27

Hình 2.6: Bn đ Quy hoch phát trin các khu công nghip và tiu th
công nghip trên đa bàn tnh Phú Yên đn nm 2020 31
Hình 3.1: Tc đ tng trng khu vc I và các yu t 41
Hình 3.2: Tc đ tng trng khu vc 2 và các yu t 43
Hình 3.3: Tc đ tng trng khu vc 3 và các yu t 44


DANH MC NI DUNG PHN PH LC

Ph lc 1 : Tng quan lao đng trên đa bàn
Ph lc 2: Giá tr sn xut và giá tr gia tng (giá 94) khu vc I
Ph lc 3: Giá tr sn xut và giá tr gia tng (giá 94) khu vc II
Ph lc 4: Tng bán l hàng hóa và dch v (giá hh) khu vc III
Ph lc 5: Tóm tt kt qu chy mô hình hi quy tng trng cho ba khu vc
Ph lc 6: óng góp các yu t đn tng trng và chuyn dch CCKT

1

CHNGăM U

1. Vnăđ nghiên cu:
Chuyn dch CCKT là xu hng vn đng khách quan đc th hin thông qua
s vn đng và thay đi cu trúc ca các yu t cu thành trong nn kinh t di s tác
đng ca con ngi vào các nhân t nh hng đn chúng theo nhng mc tiêu xác
đnh. K hoch phát trin KTXT 5 nm 2011-2015 xác đnh chuyn dch CCKT là mt
trong nhng ni dung ch yu trong PTKT ca đa phng. Thc trng nn kinh t
cho thy, thi gian qua, v mt s lng, CCKT ca tnh Phú Yên đã chuyn dch theo
hng tích cc, đó là t trng ngành nông, lâm nghip và thy sn trong tng sn
phm ca tnh gim tng đi, t trng ngành công nghip - xây dng và dch v - du
lch tng lên. Tuy nhiên, cht lng phát trin KTXH và nng lc cnh tranh ca Phú

Yên còn yu kém, nng sut lao đng thp, TTKT ch yu da vào các yu t chiu
rng, CCKT chuyn dch chm. Chính vì vy, vic nghiên cu và làm sáng t nhng
vn đ lý lun và thc tin liên quan đn chuyn dch CCKT có ý ngha quan trng, đ
s dng hiu qu các ngun lc bên trong và tn dng đc ngun lc bên ngoài
PTKT đa phng.  tài lun vn tin hành phân tích mc đ các nhân t vn, lao
đng và TFP tác đng đn t trng các khu vc kinh t nh th nào, t đó đa ra
nhng gi ý chính sách phù hp.
Nghiên cu s dng phng pháp hi quy tng trng đ xác đnh các h s
đóng góp ca vn và lao đng, t đó đo lng tác đng ca các yu t vn, lao đng
và TFP đn TTKT và tác đng ca các yu t này đn t trng tng ngành kinh t. Tuy
nhiên, Phú Yên là nn kinh t đc lp sau khi chia tách tnh vào nm 1989 nên chui
s liu còn nhiu hn ch (25 nm). Do vy, phân tích hi quy mô hình có th cha đt
đc kt qu ti u, nhng cng đã phn ánh mt cách có ý ngha nhng vn đ đ
cp trong nghiên cu.
2. Phmăviăvàămcătiêuănghiênăcu:
2.1 Mcătiêuănghiênăcu:
- Mcătiêuăchung:ăXác đnh tác đng ca các yu t vn, lao đng và TFP đn t
trng các khu vc kinh t tnh Phú Yên. Trên c s đó, gi ý chính sách cho tng
trng và chuyn dch CCKT bn vng.
2

- Mcătiêuăcăth:ă
+ Tng quan tình hình kinh t - xã hi đa phng, quá trình chuyn dch c cu
ngành kinh t ca tnh Phú Yên;
+ Phân tích mc đ nh hng ca các nhân t vn, lao đng và TFP đn tng
trng tng khu vc và đn t trng tng ngành kinh t;
+ Gi ý chính sách.
2.2 Phmăviănghiênăcu:
-  tài nghiên cu đc thc hin trong phm vi tnh Phú Yên;
-  tài tp trung nghiên cu CCKT theo ngành, tp trung vào ba khu vc, gm:

+ Khu vc I bao gm các ngành, lnh vc nh sau: Nông nghip, lâm nghip,
thy sn.
+ Khu vc II bao gm các ngành, lnh vc nh sau: Công nghip khai thác m,
sn xut và phân phi đin, khí đt và nc, công nghip ch bin, xây dng.
+ Khu vc III bao gm các ngành, lnh vc nh sau: Thng nghip, sa cha xe
có đng c, mô tô, xa máy và đ dùng cá nhân, khách sn nhà hàng, vn ti, kho bãi và
thông tin liên lc, tài chính, tín dng, hot đng khoa hc, công ngh, giáo dc và đào
to, y t, vn hóa, th thao, các hot đng liên quan đn kinh doanh tài sn và dch v
t vn, hot đng làm thuê công vic gia đình trong các h t nhân, hot đng phc v
cá nhân và cng đng, ca các t chc, đoàn th.
- Thc hin nghiên cu đánh giá trong giai đon 1989 – 2013.
3. Phngăphápănghiênăcu:
a. Phng pháp lch s, tng quan lý thuyt, kho sát thc tin v nhng vn đ
c bn liên quan đn chuyn dch CCKT, thng kê mô t đ tng hp các lý thuyt và
mô t thc trng kinh t - xã hi.
b. Phng pháp hi quy tng trng đ xác đnh h s đóng góp ca vn, lao
đng đi vi tng trng tng khu vc.
c. Vn dng phng pháp hch toán tng trng đ xác đnh đóng góp ca tc đ
tng trng ca yu t TFP và mc đ đóng góp ca yu t này đn tng trng tng
khu vc.
4. Ngunăsăliu:
- S dng s liu th cp t Niên giám thng kê tnh Phú Yên, s liu và báo cáo
ca các c quan chuyên môn;
3

- Thu thp, tính toán b sung mt s ch tiêu, s liu cha có trong niên giám
thng kê và các tài liu đã công b, phc v quá trình tính toán.
5. Kt cu ca lunăvn:
Bài vit đc chia thành 5 chng nh sau: Chng m đu - Gii thiu chung v
bi cnh, s cn thit ca nghiên cu, phm vi nghiên cu, mc đích nghiên cu,

phng pháp nghiên cu. Chng 1 tng quan v c s lý thuyt và phng pháp
nghiên cu. Chng 2 tng quan thc trng kinh t, xã hi ca đa phng. Chng 3
trình bày kt qu phân tích. Chng kt lun và kin ngh tóm tt kt qu nghiên cu
và đa ra mt s gi ý chính sách da trên các kt qu phân tích  các chng trc.

4

CHNG 1
CăS LÝ THUYT
1.1ăCăs lýăthuyt
1.1.1 CácăkháiănimăvăCCKT
Theo Easterly (2001), CCKT thng đc s dng đ ch nhiu b phn khác
nhau cu thành nn kinh t. Thc đo truyn thng và ph bin nht là CCKT các khu
vc theo lao đng, tiêu dùng và các bin đo lng phân phi thu nhp. Theo Kuznets
trong “TTKT các quc gia xét theo khi lng” đã xác đnh c th hn đa vào phân
tích là t trng trong GDP ca các khu vc và mt s bin liên quan đn thng mi
(1960, đc trích bi Easterly , 2001). Còn theo Chenery và Syrquin (1957, đc trích
bi Easterly, 2001), c cu đc chia thành 5 phn gm: đu t, thu ngân sách, giáo
dc, đô th hóa và dch chuyn v nhân khu hc.
Theo Marjanovic (2010), mi quan h gia TTKT, CCKT và s thay đi trong c
cu là rõ ràng. T “c cu” ch ra rng tng th đc to thành bi nhiu b phn liên
kt vi nhau. Khi thay đi mt b phn cu thành nào đó trong tng th có ngha là
chc nng, vai trò ca các b phn khác đi vi tng th cng đng thi thay đi.
CCKT có th đc xem xét nh mi quan h các khu vc, lnh vc trong tng sn
phm nu xét theo chiu dc và mi quan h gia các vùng trong mt quc gia xét
theo chiu ngang. CCKT liên quan trc tip đn các vn đ v tin b công ngh, nng
sut lao đng, vic làm, lm phát và các yu t trong h thng kinh t, các chính sách
kinh t, thm chí c nhng yu t nh khí hu, vn hóa.
Theo Perobelli và cng s (2011) thì đnh ngha CCKT da trên s cu thành
trong tng th v mô và có thay đi tng đi v quy mô theo thi gian. Theo Jackson

và cng s (1990, đc trích bi Perobelli, 2011 ) đnh ngha s chuyn dch CCKT là
s chuyn dch theo thi gian trong s tng tác gia các khu vc kinh t. Còn theo
Takur (2011, đc trích bi Perobelli, 2011 ) hiu s thay đi trong CCKT là quá trình
điu chnh tm quan trng tng đi ca các ch s chung trong nn kinh t và đ đnh
ngha CCKT cn phân tích cu thành và kiu sn xut, lao đng, tiêu dùng, thng mi
và tng sn phm. Có mi tng quan thun gia PTKT và s chuyn dch trong c
cu. Tng quan này cho rng PTKT din ra  đó s có s dch chuyn mnh m và
thay đi trong mi quan h ni b các khu vc. S dch chuyn này dn đ nâng cao
tm quan trng và s tng tác ln nhau gia các khu vc kinh t.
5

Theo inh Vn Ân và cng s (2008), chuyn dch CCKT là s thay đi ca
CCKT t trng thái này sang trng thái khác cho phù hp vi môi trng phát trin.
Thc cht ca chuyn dch CCKT là s phát trin không đu gia các ngành, các lnh
vc. Trong mt nn kinh t, chuyn dch CCKT có th din ra mt cách t phát hoc
có s can thip ca nhà nc hoc kt hp c hai.
Có th thy CCKT là tng th h thng kinh t bao gm nhiu yu t có quan
h cht ch vi nhau, tác đng qua li vi nhau trong mt không gian và thi gian nht
đnh, trong nhng điu kin xã hi c th, hng vào thc hin các mc tiêu đã đnh.
Các loi CCKT sau đây thng hay đc đ cp, đó là: CCKT ngành, CCKT theo
thành phn kinh t và CCKT theo vùng min, trong đó c cu ngành kinh t là tng
hp các ngành kinh t và mi quan h t l gia các ngành th hin  v trí và t trng
ca mi ngành trong tng th nn kinh t. Chuyn dch c cu ngành kinh t là quá
trình chuyn c cu ngành kinh t t ngành này sang ngành khác phù hp vi s phát
trin ca phân công lao đng xã hi và phù hp vi s phát trin ca lc lng sn
xut, phát trin khoa hc- công ngh.
1.1.2ăCácăngunălcăphátătrin
Theo Manuelli và Seshadri (2006), trong lý thuyt kinh t, vn đ “Ti sao các
quc gia giàu có hn các nc khác?” thu hút s quan tâm ln ca các nhà kinh t. Có
nghiên cu cho rng do s khác bit trong t l vn đc tích ly trên mt đn v đu

ra (Solow, 1956, trích bi Manuelli và Seshadri, 2006 ). Có nghiên cu ch ra s chênh
lch v ngun nhân lc đóng vai trò quan trng trong phân tích phát trin và TTKT (
Lucas, 1988, trích bi Manuelli và Seshadri, 2006). Tuy nhiên, mt kt lun ngc li
đc đa ra bi Klenow (1997, trích bi Manuelli và Seshadri, 2006), Hall (1999,
trích bi Manuelli và Seshadri, 2006) and Parente (2000, trích bi Manuelli và
Seshadri, 2006) và Bils (2000, trích bi Manuelli và Seshadri, 2006) cho rng hu ht
s khác bit trong sn lng bình quân trên mi lao đng không đc quyt đnh bi
vn lao đng (hay vn vt cht) mà đc quyt đnh bi phn d, nng sut yu t
tng hp TFP.
Theo Funke (1996), TTKT đc xem xét di ba lý thuyt c bn, mi cách có
mt tip cn khác nhau đi vi tng trng. u tiên là cách tip cn mô hình tng
trng tân c đin ca Solow (1956, trích bi Funke, 1996 ) ch ra tm quan trng ca
vic tích ly vn và tit kim, sau đó đc m rng bi Cass (1965, trích bi Funke,
6

1996) and Koopmans (1965, trích bi Funke, 1996). Cách th hai ch ra rng tng
trng thông qua yu t tích ly vn và lao đng, đi din là Uzawa (1965, trích bi
Funke, 1996). Và cách tip cn th ba là gii thích tm quan trng ca đóng góp yu t
R&D, máy móc vào tng trng, đc phát trin bi Romer (1990). Bài vit xem xét
mô hình mà  đó tng trng đc quyt đnh bi tích ly vn , tích ly kin thc, k
nng và s tin b công ngh da trên hot đng R&D. ây là s kt hp ca nghiên
cu Uzawa-Lucas và mô hình c bn ca Grossman and Helpman (1991, trích bi
Funke, 1996) trong đó đ cp đn s thay đi công ngh thông qua vic gia tng các
yu t đu vào khác. Nghiên cu đa ra nhn xét rng mô hình tng trng tân c đin
cng nh mô hình Uzawa-Lucas không ch bao gm mô hình Grossman nh mt
trng hp đc bit mà mi mô hình đu có ý ngha đi vi tng giai đon chuyn
dch trong quá trình phát trin. Nng sut lao đng cao thông qua vic đào to, giáo
dc cùng vi vic to ra các sn phm mi đm bo rng nn kinh t s có nhng phát
minh sáng ch. Nu nh vn đóng góp khong 50% vào t l tng trng n đnh thì
mt na còn li đc đóng góp do s tng lên trong cht lng lao đng và tin b

công ngh vi mc đ tng đng nhau. Có th nói, trong khi nhng phát kin công
ngh đóng vai trò nh gung máy ca s phát trin thì nhng kin thc, k nng lao
đng đóng vai trò nh mt đng c các sáng kin.
Theo Easterly và Levine (2001) thì vn đ trung tâm ca tng trng và PTKT
không ch là nn kinh t tng t l tit kim và tích ly vn. Mc dù có nhiu nhà
nghiên cu tip tc xem ch tiêu tích ly vn là yu t đng lc cho TTKT thì các tác
gi này cho rng ngoài vic tính toán tích ly vn vt cht và vn con ngi thì còn có
“phn d khác” và ngi ta dùng TFP đ đi din cho “phn d” này nhm th hin
nhng phn không gii thích đc trong tng trng.
Tóm li, có th thy vai trò ca các yu t đi vi tng trng. Vn đu t là
ch tiêu phn ánh toàn b chi tiêu đ làm tng hoc duy trì tài sn vt cht trong mt
thi k nht đnh. Vn đu t thng thc hin qua các d án đu t và mt s chng
trình mc tiêu quc gia vi mc đích b sung TSC, tài sn lu đng (Lê Xuân Bá,
2010). Còn lao đng đc coi là mt trong nhng yu t quan trng ca quá trình
PTKT, và có s tác đng to ln ti quá trình chuyn dch CCKT. S lng ngun lao
đng đc biu hin thông qua các ch tiêu nh quy mô và tc đ phát trin ngun lao
đng. Cht lng ngun lao đng đc xem xét trên các mt: Sc kho, trình đ vn
7

hoá, trình đ chuyên môn, nng lc phm cht. Và nng sut các yu t tng hp phn
ánh s đóng góp ca các yu t vô hình nh đi mi công ngh, hp lý hoá sn xut,
ci tin qun lý, nâng cao trình đ lao đng ca công nhân, chính sách hp lý,… Tác
đng ca TFP không trc tip nh nng sut b phn nh nng sut lao đng và nng
sut vn mà phi thông qua s bin đi ca lao đng và vn. Tc đ tng nng sut
các nhân t tng hp là t l tng lên ca kt qu sn xut do nâng cao nng sut tng
hp chung. ây là ch tiêu phn ánh hiu qu s dng ngun lc sn xut, làm cn c
quan trng đ đánh giá cht lng tng trng cng nh tính cht phát trin bn vng
ca kinh t, là c s đ phân tích hiu qu sn xut xã hi, đánh giá tin b khoa hc
công ngh, đánh giá trình đ t chc, qun lý sn xut, ca mi ngành, mi đa
phng hay mi quc gia ( Lê Xuân Bá, 2010).

1.1.3 Cácălýăthuytăliênăquan
a. ChuynădchăCCKT theoămôăhìnhăhaiăkhuăvc
Theo Jorgenson (1967) thì mô hình kinh t hai khu vc đc đa ra bi Lewis
(1954), Fei và Ranis (1961) và sau đó đc phát trin bi chính tác gi Jorgenson
(1967).
Lý thuyt c đin cho rng  các nn kinh t có hai khu vc kinh t:
Khu vc nông nghip truyn thng: đc đc trng bi nng sut lao đng rt
thp, sn lng thp, thu nhp thp, tit kim thp và tht nghip cao. S di chuyn lao
đng sang khu vc thành th không có tác đng đáng k đn sn lng nông nghip
khi mà nng sut lao đng cn biên là 0.
Khu vc công nghip hin đi có đc trng nng sut lao đng cao và có kh
nng t tích ly. Do có nng sut lao đng cao và tin công cao hn nên khu vc công
nghip thu hút lao đng d tha t khu vc nông nghip. Lao đng gia tng, sn lng
cao hn, thu nhp và li nhun cao hn s dùng cho vic tái đu t.
Theo lý thuyt này, đ thúc đy s phát trin, các quc gia đang phát trin đã m
rng khu vc công nghip hin đi bng mi giá mà không quan tâm đn khu vc
truyn thng. S tng trng ca khu vc công nghip t nó s thu hút ht lng lao
đng d tha trong nông nghip chuyn sang và t trng thái nh nguyên, nn kinh t
s chuyn sang mt nn kinh t công nghip phát trin.
Mt đim đc bit ca lý thuyt c đin nn kinh t hai khu vc là s bt cân đi
v nng sut. u ra ca khu vc truyn thng đc to bi đt đai và lao đng, không
8

đ cp nhng tích ly v vn. Tuy nhiên, đt đai không phi là yu t sn xut trong
khu vc sn xut hàng hóa mà ch bao gm vn và lao đng. Lý thuyt này phù hp
vi nhng nc kém phát trin. Song song đó, tác gi đ cp đn cách tip cn tân c
đin nn kinh t hai khu vc gi đnh rng nng sut cn biên lao đng là luôn ln hn
0 . S khác bit chính ca 2 cách tip cn là lý thuyt tân c đin đ cp đn vai trò k
thut đc ng dng trong nông nghip, tích ly vn và nhng điu kin dch chuyn
lao đng t khu vc nông nghip sang khu vc sn xut (Jorgenson, 1967).

b. Lýăthuytăcácăccătngătrng
Nhng đi din tiêu biu ca lý thuyt “cc tng trng” (Hirschman, Perrons)
cho rng không th và không nht thit đm bo tng trng bn vng bng cách duy
trì c cu cân đi liên ngành đi vi mi quc gia. Lý thuyt này da cn bn trên mt
s lun đim. Mt là, vic phát trin không cân đi s to ra kích thích đu t. Nu
cung bng cu trong tt c các ngành thì s trit tiêu đng lc đu t nâng cao nng lc
sn xut. Ð phát trin đc, cn phi tp trung đu t vào mt s ngành nht đnh,
thúc đy và có tác dng lôi kéo đu t trong các ngành khác theo kiu lý thuyt s
nhân, t đó kéo theo s phát trin ca nn kinh t. Hai là, trong mi giai đon phát
trin, vai trò “cc tng trng” ca các ngành hoc vùng trong nn kinh t là không
ging nhau. Vì vy, cn tp trung nhng ngun lc cho mt s lnh vc c th trong
mt thi đim nht đnh. Ba là, do trong thi k đu ca quá trình công nghip hóa,
các nc đang phát trin rt thiu các ngun lc sn xut và không có kh nng phát
trin cùng mt lúc đng b tt c các ngành hin đi. Vì th, phát trin không cân đi
gn nh là mt s la chn bt buc.
c. ChuynădchăCCKT caă Syrquin
Theo Syrquin (1989), chuyn dch CCKT gm ba giai đon: (1) sn xut nông
nghip, (2) công nghip hóa, và (3) nn kinh t phát trin.
Giai đon sn xut nông nghip: có đc trng chính là s thng tr ca các hot
đng ca khu vc khai thác, đc bit là nông nghip, nh là ngun lc chính trong vic
gia tng sn lng ca các hàng hóa kh thng. Trong giai đon này, tc đ TTKT
chung khá chm mà mt trong nhng nguyên nhân chính là do t trng tng đi cao
ca khu vc nông nghip trong tng giá tr gia tng. Nu xét  mt cung, thì trong giai
đon 1 có nhng đc trng chính là t l tích ly t bn còn khiêm tn nên t l đu t
thp, tc đ tng trng cao ca lc lng lao đng, và tc đ tng trng nng sut
9

các nhân t tng hp rt thp, và nhân t sau cùng này tác đng mnh đn tc đ
TTKT chung hn là yu t t l đu t thp.
Giai đon công nghip hóa: có đc đim ni bt là tm quan trng trong nn kinh

t đã đc chuyn t khu vc nông nghip sang khu vc ch bin và ch tiêu chính đ
đo lng s dch chuyn này là tm quan trng ca khu vc ch bin trong đóng góp
và TTKT chung ngày càng tng lên. S dch chuyn này xut hin  các nc có mc
thu nhp bình quân đu ngi cao hn hay thp hn, ph thuc vào yu t ngun tài
nguyên sn có cng nh chính sách ngoi thng ca các nc đó. Xét  mt cung, s
đóng góp vào tng trng ca nhân t tích ly t bn vn đc gi  mc cao trong
hu ht giai đon 2 do có s gia tng mnh ca t l đu t.
Giai đon nn kinh t phát trin: S chuyn tip t giai đon 2 sang giai đon 3
có th đc hiu theo nhiu cách. Nu xét v mt cu, thì trong giai đon này đ co
giãn theo thu nhp ca hàng công nghip ch bin đã gim đi; và  mt thi đim nào
đó, t trng ca khu vc công nghip trong c cu nhu cu ni đa bt đu gim
xung. Mc dù xu hng này có th b ln át  mt giai đon nào đó bi xut khu vn
tip tc gia tng  mc cao, nhng cui cùng nó đu đc phn nh qua vic gim sút
t trng ca khu vc công nghip trong c cu GDP hay trong c cu lc lng lao
đng. Khu vc dch v tr thành khu vc quan trng nht và chim t trng ln nht
trong c cu GDP cng nh c cu lao đng.  mt cung, s khác bit ch yu gia
giai đon 2 và giai đon 3 là s suy gim trong đóng góp vào tng trng ca c hai
nhân t sn xut t bn và lao đng theo cách tính qui c. Ðóng góp vào tng trng
ca nhân t vn gim xung bi c hai yu t tc đ tng trng chm hn và t trng
ngày càng thp hn. Hn na, vì có s suy gim trong tc đ gia tng dân s, ch có
mt vài nc phát trin là có s gia tng đáng k trong lc lng lao đng. Nh vy,
trong giai đon này, nhân t đóng góp ln nht cho tng trng là nhân t nng sut
các nhân t tng hp.
1.1.4 Kinh nghim chuyn dch CCKT trongăvàăngoàiănc
a. Trên th gii
Trên th gii, các nc phát trin đã tin hành chuyn dch CCKT nói chung và
chuyn dch CCKT nông nghip, nông thôn đã đc thc hin mnh m t nhng thp
k đu tiên ca th k XX.
10


i vi Hà Lan, chn nuôi, đc bit là ngành chn nuôi bò sa là ngành sn
xut quan trng nht ca nông nghip Hà Lan. Bên cnh đó, ngành trng hoa cng là
th mnh ca Hà Lan vi nhiu chng loi đa dng nh hoa ct, cây cnh, c hoa các
loi, ; là mt trong 8 nc sn xut ln v thu sn  Châu Âu, kim ngch xut khu
thu sn ca Hà Lan đng th 11 th gii. Nh vy có th thy nông nghip đóng vai
trò quan trng trong nn kinh t ca quc gia này.  thúc đy chuyn dch lao đng
trong nông nghip, nông thôn, Hà Lan đã đy mnh các chính sách nh Xây dng
chin lc phát trin nông nghip, nông thôn tp trung vào nhng ngành có nhiu li
th; Phát trin các trang tri quy mô ln vi vic hình thành các trang tri gia đình, t l
lao đng làm thuê rt ít, xóa b hình thc tiu nông t cp, t túc, khuyn khích tích t
và xây dng các trang tri ln hin đi theo mô hình kinh t t hp “nông-công-
thng”; Phát trin các t chc ca nông dân và h tr tín dng: Hip hi ngành ngh,
Hip hi thng mi,… đc lp ra vi vai trò h tr các trang tri liên kt t khâu
cung ng nguyên liu đn tiêu th sn phm. Ngoài ra, còn có các chính sách tín dng
h tr thông qua Ngân hàng hp tác đ h tr vn cho nông dân m rng sn xut nh
đm bo 90% vn cho các ch trang tri và 40% vn cho các doanh nghip nh và va
hot đng.
Cng là mt đt nc có li th mnh v trng hoa, đc bit là hoa hng, tuy
nhiên hng phát trin ca Hungary đi vi ngành nông nghip và khu vc nông thôn
theo hng khác vi Hà Lan. Hungary chn hng y mnh phát trin ngành dch v
nông thôn, đc bit là ngành du lch. T nhng nm 60 th k XX, Hungary đã thc
hin chin lc thu hút khách du lch là dân thành ph và du khách nc ngoài v
nông thôn thông qua vic bo tn các loi thc vt t nhiên, các di sn vn hóa dân
gian đc sc. Ngoài ra, Chính ph còn h tr thông qua vic tài tr hoc cho vay lãi
sut thp khi nông dân ng dng công ngh k thut hin đi, canh tác hn ch s xói
mòn đt, chuyn đi phng thc sn xut nông nghip t truyn thng sang hin đi.
 Châu Á, Hàn Quc và ài Loan là nhng trng hp đin hình đa đt nc
phát trin theo hng công nghip hóa, hin đi hóa. Quá trình PTKT  Hàn Quc
luôn đi cùng vi vic phát trin công nghip quy mô nh theo hình thc v tinh  nông
thôn phc v cho các tp đoàn công nghip ln  đô th. Nh vy, Hàn Quc không

ch gii quyt đc bài toán v kinh t mà c bài toán v công bng xã hi  nông
thôn. Phát trin công nghip đã thu hút mt lng ln lao đng nông thôn ra thành th,
11

gii quyt c bn tình trng tht nghip trong nông thôn.  thc hin thành công
chin lc này, Hàn Quc tp trung vào Phát trin c s h tng nông thôn, y mnh
công nghip hoá, đô th hoá nông thôn, H tr tài chính cho lao đng nông thôn, H
tr tài chính cho lao đng nông thôn, H tr đu t phát trin khoa hc công ngh
phc v nông nghip.
i vi Thái Lan, mt quc gia có nhiu sn phm hàng hóa, đc bit là nông
phm là đi th cnh tranh trc tip vi hàng hóa Vit Nam trong thng mi quc t.
Thái Lan chuyn dch CCKT theo hai chin lc chính, (1) là Chuyn dch t hot
đng thun nông sang công nghip, đc bit là công nghip ch bin, nh đó to vic
làm, m rng hot đng công nghip và dch v và đa dng hoá sn xut nông nghip,
nâng cao giá tr sn xut nông nghip và gn kt nông nghip vi công nghip ch
bin; (2) là Chuyn dch lao đng t nông nghip sang ngành dch v, đc bit là du
lch nông thôn, trên c s li th ca đa dng vn hoá, truyn thng và ngun tài
nguyên thiên nhiên  khu vc nông thôn.
b.  Vit Nam
 Vit Nam, mt s đa phng rt thành công trong vic chuyn dch CCKT.
So sánh vi mt s tnh duyên hi min Trung có điu kin KT-XH khá tng đng
vi Phú Yên. Nu ti thi đim nm 2005, t trng nông nghip ca Phú Yên vi
Qung Nam tng đng nhau thì ch sau 5 nm t trng ngành nông nghip ca
Qung Nam đã gim rt nhanh cùng vi t trng ngành công nghip ca Qung Nam
đã tng nhanh hn hn  Phú Yên. Xu hng chuyn dch CCKT theo hng công
nghip hóa cng din ra mnh m  Qung Ngãi, nm 2005 t trng nông nghip còn
 mc 37,7% nhng đn nm 2010 gim xung còn 19,2% cùng lúc vi s tng vt
ca t trng ngành công nghip t 28% nm 2005 đã tng lên 54% nm 2010. Thành
công trong chuyn dch CCKT đin hình nh  Qung Nam và Qung Ngãi phi k
đn s đóng góp quan trng ca các khu kinh t m Chu Lai (Qung Nam) và khu

kinh t Dung Qut (Qung Ngãi).
Thành công ca khu kinh t m Chu Lai phi k đn chính sách đúng đn trong
đnh hng phát trin đó là ly công nghip c khí ô tô làm trung tâm, kt hp vi
phát trin ngành công nghip ph tr, đin t, công nghip có k thut cao. Có c ch,
chính sách u đãi đu t thc s thông thoáng, vt tri hp dn và đc bit đc
hng nhng c ch đc thù nhm huy đng tng hp các ngun lc to ra h tng
12

hoàn thin đ thu hút đc các nhà đu t ln trong và ngoài nc đu t xây dng kt
cu h tng và đu t phát trin sn xut-kinh doanh, làm đu tu thúc đy s PTKT
ca Qung Nam. Khu kinh t Dung Qut ni bt vi s can thip ca Chính ph khi
xây dng Nhà máy lc du Dung Qut, đ vc dy kinh t khu vc min Trung nói
chung và Qung Ngãi nói riêng.
Nu nh 2 tnh Qung Nam, Qung Ngãi chn phát trin công nghip làm
hng đi thông qua vic đu t các Khu kinh t, khu công nghip và ly đó làm cú
huých cho tng trng thì Khánh Hòa là mt trng hp khác. Khánh Hòa đã khai
thác tt các li th ca đa phng cho c 3 khu vc. CCKT ca tnh Khánh Hòa đã
chuyn dch tích cc theo hng tng t trng khu vc dch v - du lch và công
nghip – xây dng, gim t trng nông lâm, thy sn trong GDP. C th, t trng ca
khu vc dch v - du lch tng t 37,8% nm 2000 lên 44,19% nm 2010; công nghip
– xây dng tng t 35,3% nm 2000 lên 42,23% nm 2010. Khu vc nông, lâm, thy
sn có t trng gim liên tc và khá nhanh t 26,9% nm 2000 ch còn 13,58% nm
2010.
Công nghip và xây dng tip tc có bc phát trin, khai thác có hiu qu tim
nng, li th ca tnh, to ra nng lc sn xut mi. phát huy hiu qu và có tc đ
tng trng khá nh thuc lá điu, đóng mi và sa cha tàu thuyn, khai thác khoáng
sn, nc yn, bia các loi, nc khoáng, dây khóa kéo, cát xut khu, si các loi,…
Ngành nông, lâm, thy sn phát trin vi nhp đ khá n đnh, tuy nhiên tc đ tng
bình quân theo tng giai đon có xu hng gim dn. C cu cây trng, vt nuôi
chuyn đi theo hng tích cc, tng din tích cây công nghip dài ngày và các loi

cây trng có giá tr kinh t cao, phù hp vi điu kin t nhiên ca tnh, kt hp đu t
thâm canh, tng bc ng dng tin b khoa hc công ngh, nâng cao nng sut lao
đng, giá tr sn phm trên mt đn v din tích; m rng ngành ngh và dch v  khu
vc nông thôn.Hot đng dch v ngày càng phát trin tng đi vng chc. Các
ngành dch v đã có nhiu bc chuyn bin tích cc và tip tc đt tc đ tng trng
cao. Doanh thu dch v vn ti, du lch, doanh thu bu chính vin thông, công ngh
thông tin có tc đ tng trng nhanh và các dch v tài chính, ngân hàng, bo him
tip tc phát trin góp phn thúc đy PTKT và ngày càng đáp ng đc nhu cu PTKT
và đi sng nhân dân ca tnh.
13

1.1.5 Tng quan các công trình nghiên cuătrcăđơy
Khi nghiên cu v chuyn dch CCKT, các nghiên cu  Vit Nam thng
nghiên cu v chuyn dch c cu ngành, chuyn dch c cu thành phn và chuyn
dch c cu vùng. i vi chuyn dch c cu ngành, các nghiên cu thng tip cn
tng th c cu các ngành, s dch chuyn gia các ngành và tip cn theo tng ngành
riêng l và s chuyn dch c cu ni b trong mt ngành.
Khi phân tích các yu t nh hng đn chuyn dch c cu theo ngành, đ tài
Nghiên cuăxuăhng chuyn dch CCKT tnh Khánh Hòa giai đonă 2010ă đn
2020 ( Lê Xuân Bá, 2010) đã phân tích rõ ràng tác đng thun chiu ca các nhân t
lao đng, vn và nng sut các nhân t tng hp đn chuyn dch CCKT, trong đó tác
đng ca vn có xu hng gim dn còn tác đng ca nng sut các nhân t tng hp
tích cc nhng cha đúng tim nng. C th: Xét tác đng ca lao đng đn chuyn
dch CCKT, nghiên cu đã cho thy tác đng tt nht ca lao đng là đn chuyn dch
c cu ngành công nghip vi mc trung bình 0,92; ngành dch v và nông nghip 
mc tng ng là 0,64 và 0,5. iu đó có ngha là thay đi 1% lao đng s làm cho t
trng ngành công nghip trong GDP thay đi 0,92 đim %. Xét v tác đng ca vn
đn chuyn dch CCKT, vn đu t có tác đng ln nht đn chuyn dch c cu
ngành dch v, trung bình là 1,06 giai đon 2006-2008. Tác đng ca vn đn chuyn
dch c cu ngành công nghip và nông nghip  mc tng đng nhau (0,4 và 0,48).

Xét v tác đng ca nng sut các yu t tng hp đn chuyn dch CCKT hay tng
trng tng ngành kinh t, TFP có tác đng rõ rt nht đn chuyn dch c cu ngành
công nghip vi mc trung bình 1,48 giai đon 2006-2008. iu đó th hin vic tng
t trng ngành công nghip phn ln do TFP. TFP tác đng cha rõ nét đn chuyn
dch c cu ngành dch v (nm 2006 nhn giá tr âm, sau đó nhn giá tr dng). Nh
vy, có th thy TFP ca Khánh Hòa cha có tác đng đt bin. iu này cho thy
nhng tim nng, nhng u th t nhiên ca Khánh Hòa cha đc khi dy đ đóng
góp vào TTKT, qua đó, đóng góp vào chuyn dch CCKT. Mt đa bàn có nhiu tim
nng v li th t nhiên, nu đc khi dy s to ra mt nng sut nhân t tng hp
tt – nhng yu t ngoài vn và lao đng - trong tng trng và chuyn dch CCKT.
Xem xét tác đng ca vn đn chuyn dch CCKT, theo tài liu Vai trò c cu
đu t đi vi chuyn dch CCKT ( trích theo K yu v chuyn dch CCKT, i hc
14

kinh t quc dân, 2010) cho thy mi quan h tác đng qua li gia đu t và CCKT.
Chuyn dch c cu đu t có nh hng quan trng đn đi mi CCKT. nh hng
đu t đ đi mi CCKT trên c s s tác đng ca yu t đu t và có tính đn nhng
nhân t nh hng khác. Mt khác, s thay đi và phát trin ca các b phn nn kinh
t s quyt đnh s thay đi c cu đu t hin ti.
u t hp lý làm chuyn dch CCKT theo hng thc hin đúng chin lc,
quy hoch, k hoch PTKT xã hi. Quy hoch phát trin tp trung gii quyt nhng
vn đ KT-XH có tính cht liên ngành, liên vùng , tnh, đc bit là xác đnh CCKT, c
cu đu t, xây dng kt cu h tng, qun lý. Vic xây dng các k hoch phát trin,
quy hoch tng th PTKT xã hi hp lý s gii quyt tt các vn đ CCKT, đnh
hng đu t. Yêu cu chuyn dch CCKT không ch là đòi hi ca bn thân s phát
trin ni ti nn kinh t mà còn là đòi hi ca xu hng quc t hóa đi sng kinh t
đang din ra mnh m hin nay. Các quc gia ngày càng tham gia nhiu vào quá trình
phân công lao đng quc t. S chuyn dch CCKT ca mi quc gia phù hp vi
trình đ phát trin chung, phù hp vi quy hoch phát trin s to điu kin thun li
cho hot đng đu t. Ngc li hot đng đu t li góp phn thúc đy nhanh quá

trình chuyn dch CCKT theo theo hng thc hin đúng chin lc, quy hoch PTKT
xã hi. Vì thông qua hot đng đu t, nhiu ngành, nhiu lnh vc kinh t mi xut
hin; u t giúp phát trin nhanh chóng trình đ k thut công ngh  nhiu ngành
kinh t, góp phn thúc đy tng nng sut lao đng  các ngành này đng thi làm
tng t trng ca nó trong nn kinh t; Mt s ngành đc kích thích bi đu t nhng
nhiu ngành không đc chú ý đn, ngày càng mai mt, t đó dn đn xóa s. Do đó,
mt chính sách đu t không ch là vic huy đng vn mà còn là vic phân b các
ngun vn sao cho đt hiu qu kinh t ln nht. C cu đu t có mt nh hng
mnh m và trc tip đi vi quá trình chuyn dch CCKT. S hình thành mt c cu
đu t hp lý to ra tin đ cho vic xác lp mt CCKT hiu qu, phù hp vi s phát
trin ca nn kinh t quc dân. Xem xét tác đng ca ngun lc lao đng đn đn
chuyn dch CCKT, mt s nghiên cu cho thy: Ngun nhân lc đc coi là mt
trong nhng yu t quan trng ca quá trình PTKT, và có s tác đng to ln ti quá
trình chuyn dch CCKT. Ngun nhân lc mà có trình đ vn hoá, trình đ chuyên
môn k thut cao thì kh nng t duy sáng to, và tinh thn làm vic cng nh tinh
thn trách nhim và tính t giác s cao hn, và kh nng tip thu khoa hc công ngh