Website: Email : Tel : 0918.775.368


1
Phần I : Mở đầu

Theo danh giá của VI LêNin thì lý luận giá trị
thặng d- là hòn đá tảng của học thuyết kinh tế của
C.Mac. Các nhà t- bản để đạt đ-ợc mục đích tối đa
của mình họ đã mua sức lao động của ng-ời công
nhân kết hợp với t- liệu sản xuất để sản xuất ra sản
phẩm và thu về giá trị thặng d
Các nhà kinh tế học th-ờng cho rằng mọi công cụ
lao động, mọi t- liệu sản xuất đều là t- bản. Thực ra
bản thân t- liệu sản xuất không phải là t- bản, nó chỉ
là yếu tố cơ bản của sản xuất trong bất cứ xã hội nào.
T- liệu sản xuất chỉ trở thành t- bản khi nó trở thành
tài sản của các nhà t- bản và đ-ợc dùng để bót lột lao
Website: Email : Tel : 0918.775.368


2
động làm thuê. Ta có thể định nghĩa chính xác t- bản
là giá trị mang lại giá trị thặng d- bằng cách bóc lột
công nhân làm thuê. Giá trị thặng d- , phần giá trị do
lao động của công nhân làm thuê sáng tạo ra ngoài
sức lao động và t- bản chiếm không.
Chính vì vậy mà sản xuất giá trị thặng d- tối đa
cho nhà t- bản là nội dung chính của quy luật thặng
d Nó quyết định đến sự phát triển của chủ nghĩa t-
bản và sự thay thế nó bằng một xã hội khác cao hơn

là quy luật vận động của ph-ơng thức sản xuất t- bản
chủ nghĩa.
Việc nghiên cứu phạm trù giá trị thặng d- có vai
trò rất quan trọng , nó có ý nghĩa rất quan trọng trong
ph-ơng thức sản xuất t- bản chủ nghĩa. Vì vậy mà tôi
Website: Email : Tel : 0918.775.368


3
đ chọn đề ti Bản chất và các hình thức biểu hiện
của giá trị thặng d cho bài tiểu luận của mình





Phần II: Lí luận về giá trị thặng
d-

I. Phạm trù giá trị thặng d-
Website: Email : Tel : 0918.775.368


4
1 Sự chuyển hoá tiền tệ thành t- bản
Tiền tệ ra đời là kết quả lâu dài và tất yếu của quá
trình sản xuất và trao đổi hàng hoá. đồng thời tìên tệ
cũng là khởi điểm của t- bản. Nh-ng bản thân tiền tệ
không phải là t- bản. Tiền chỉ biến thành t- bản
trong những điều kiện nhất định , khi chúng đ-ợc sử

dụng để bóc lột sức lao động của ng-ời khác.
Tiền đ-ợc coi là tiền thông th-ờg thì vận đông theo
công thức sau H-T-H (hàng - tiền hàng) nghĩa là
sự chuyển hoá của hàng hoá thành tiền , rồi tiền lại
chuyển hoá thành hàng hoá. Còn tiền với t- cách là t-
bản thì vận động theo công thức T-H-T (tiền hàng
tiền ) tức là sự chuyển hoá của tiền thành hàng hoá
rồi hàng hoá lại chuyển hoá ng-ợc lại thành tiền. Bất
Website: Email : Tel : 0918.775.368


5
cứ biến động nào vận động theo công thức T-H-T đều
chuyển hoá thành t- bản.
Mục đích của l-u thông hàng hoá giản đơn là giá trị
sử dụng để thoả mãn nhu cầu nên hàng hoá trao đổi
phải có giá trị sử dụng khác nhau. Sự vận động sẽ kết
thúc ở giai đoạn hai khi những ng-ời trao đổi có đ-ợc
giá trị sử dụng mà ng-ời đó cần đến. Còn mục đích
l-u thông t- bản không phải là giá trị sử dụng mà là
giá trị , hơn nữa là giá trị tăng thêm. Vì vậy số tiền
thu về bằng số tiền ứng ra thì sự vận động trở nên vô
nghĩa. Do vậy mà số tiền thu về phải lớn hơn số tiền
ứng ra nên công thức vận động đầy đủ của t- bản là
T-H-T trong đó T= T + T. Số tiền trội hơn so với
số tiền ứng ra C Mac gọi là giá trị thặng d Vạy t-
bản là giá trị mang lại giá trị thặng d- , nên sự vận
Website: Email : Tel : 0918.775.368



6
động t- bản không có giới hạn vì sự lớn lên của giá trị
là không có giới hạn.
Tiền ứng tr-ớc tức là tiền đ-a vào l-u thông , khi
trở về tay ng-ời chủ của nó thì thêm một l-ợng nhất
định. Vạy có phải do bản chất của l-u thông đã làm
cho tiền tăng thêm và do đó mà hình thành giá trị
thặng d- hay không ? các nhà kinh tế học t- sản đã
cho rằng sự tăng thêm đó là do l-u thông hàng hoá
sinh ra. Nh-ng sự quả quyết của các nhà t- sản đều
không có căn cứ.
Trong l-u thông hàng hoá đ-ợc thay đổi ngang giá
thì chỉ có sự thay hình thái giá trị , còn tổng số giá trị
cũng nh- phần giá trị thuộc về mỗi bên trao đổi là
không đổi.
Website: Email : Tel : 0918.775.368


7
Theo quan điểm của C Mac thì trong xã hội t- bản
không có bất kỳ một nhà t- bản nào chỉ đóng vai trò
ng-ời bán sản phẩm mà lại không phải là ng-ời mua
các yếu tố sản xuất. Vì vậy khi anh ta bán hàng hoá
cao hơn giá trị vốn của nó thì khi mua các yếu tố sản
xuất ở đầu vào các nhà t- bản khác cũng bán cao hơn
giá trị và nh- vậy cái đ-ợc lợi khi bán sẽ bù cho cái
thiệt hại khi mua. Cuối cùng vẫn không tìm thấy
nguồn gốc sinh ra T.
Nếu hàng hoá đ-ợc bán thấp hơn giá trị thì số tiền
mà ng-ời đó sẽ đ-ợc lợi khi là ng-ời mua cũng chính

là số tiền mà ng-ời đó sẽ mất đi khi là ng-ời bán. nh-
vậy, việc sinh ra T không thể là kết quả của việc
mua hàng thấp hơn giá trị của nó. Giả định có một số
ng-ời nhờ mánh khoé mà chuyên mua đ-ợc rẻ bán
Website: Email : Tel : 0918.775.368


8
đ-ợc đắt thì nh- C Mac nói điều đó chỉ có thể là giải
thích đ-ợc sự làm giầu của những th-ơng nhân cá biệt
chứ không thể giải thích đ-ợc sự làm giầu của toàn bộ
giai cấp các nhà t- bản. Bởi vì tổng số giá trị tr-ớc lúc
trao đổi cũng nh- trong và sau khi trao đổi không
thay đổi mà chỉ có phần giá trị nằm trong tay mỗi bên
trao đổi là thay đổi.
Nh- vậy, nếu ng-ời ta thay đổi những vật ngang giá
thì không sinh ra giá trị thặng d-, và nếu ng-ời ta trao
đổi những vật không ngang giá thì cũng không sinh ra
giá trị thặng d L-u thông không tạo ra giá trị mới.
Nh-ng nếu ng-ời có tiền không tiếp xúc gì với l-u
thông tức là đứng ngoài l-u thông thì không thể làm
cho tiền của mình lớn lên đ-ợc.
Website: Email : Tel : 0918.775.368


9
vậy thì t bn không thể xuất hiện từ lu thông v
cũng không thể xuất hiện ở bên ngoài l-u thông. Nó
phải xuất hiện trong lu thông (C Mac: TB,NXB sự
thật, HN, 1987 Q1, tập 1, trang 216). Đó là mâu

thuẫn chung của công thức t- bản.
2. Hàng hoá sức lao động
Sự chuyển hoá của tiền thành t- bản, không thể
phát sinh từ bản thân số tiền đó. Trong việc mua bán
hàng hoá tiền chỉ là ph-ơng tiện l-u thông để thực
hiện giá cả hàng hoá, nên tr-ớc sau giá trị của nó vẫn
không thay đổi. Sự chuyển hoá đó xẩy ra trong quá
trình vận động của t- bản.Nh-ng sự chuyển hoá đó
không sảy ra ở giá trị trao đổi hàng hoá vì trong trao
đổi ng-ời ta trao đổi nh-ng vật ngang giá mà chỉ có
thể ở giá trị sử dụng hàng hoá. Do đó hàng hoá đó
Website: Email : Tel : 0918.775.368


10
phải là một thứ hàng hoá đặc biệt mà giá trị sử dụng
của nó có đặc tính là nguồn gốc sinh ra giá trị. Thứ
hàng hoá đó là sức lao động mà nhà t- bản đã tìm
thấy trên thị tr-ờng.
Nh- vậy, sức lao động là toàn bộ thể lực và trí lực
và trí lực tồn tại trong cơ thể con ng-ời, thể lực và trí
lực mà ng-ời đó đem ra vận dụng trong quá trình tái
sản xuất ra một giá sử dụng.
Không phải bao giờ sức lao động cũng là hàng hoá,
mà sức lao động chỉ biến thành hàng hoá trong điều
kiện lịch sử nhất định.
C Mác đã nhấn mạnh sức lao động chỉ trở thành
hàng hoá khi có đủ hai điều kiện sau:
Một là ng-ời lao động phải tự do về thân thể, phải
làm chủ đ-ợc sức lao động của mình và có quyền

Website: Email : Tel : 0918.775.368


11
đem bán cho ng-ời khác.Vậy ng-ời có sức lao động
phải có quyền sở hữu sức lao động của mình.
Hai là ng-ời lao động phải t-ớc hết t- liệu t- liệu
sản xuất để trở thành ng-ời vô sản và bắt buộc phải
bán sức lao động, vì không còn cách nào khác để sinh
sống.
Sự tồn tại đồng thời hai điều kiện nói trên tất yếu
biến sức lao động thành hàng hoá. Sức lao động biến
thành hàng hoá là điều kiện quyết định để biến thành
t- bản.
Cũng nh- những hàng hoá khác, hàng hoá sức lao
động có hai thuộc tính là giá trị và giá trị sử dụng.
Giá trị hàng hoá sức lao động do thời gian lao động
cần thiết để sản xuất và tái sản xuất sức lao động.
Website: Email : Tel : 0918.775.368


12
Giá trị hàng hoá sức lao động là giá trị của t- liệu
sinh hoạt cần thiết để nuôi sống ng-ời công nhân, vợ
con anh ta, những yếu tố tinh thần, dân tộc, tôn giáo
của những ng-ời công nhân, những chi phí đào tạo
ng-ời công nhân.
Giá trị hàng hoá sức lao động giống giá trị hàng
hoá thông th-ờng ở chỗ: nó phản ánh một l-ợng lao
động hao phí nhất định để tạo ra nó. Nh-ng giữa

chúng ta có sự khác nhau căn bản, giá trị hàng hoá
hàng hoá thông th-ờng biểu thị hao phí lao động trực
tiếp để sản xuất hàng hoá nh-ng hàng hoá sức lao
động lại là sự hao phí lao động gián tiếp thông qua
việc sản xuất ra những vật phẩm tiêu dùng để nuôi
sống ng-ời công nhân. còn hàng hoá sức lao động
ngoài yếu tố vật chất nó còn có yếu tố tinh thần lịch
Website: Email : Tel : 0918.775.368


13
sử, dân tộc, yếu tố gia đình và truyền thống nghề
nghiệp mà hàng hoá thông th-ờng đó không có.
Giá trị sử dụng của hàng hoá sức lao động chỉ thể
hiện ra trong quá trình tiêu dùng sức lao động, tức là
quá trình lao động của ng-ời công nhân. Quá trình đó
là quá trình sản xuất ra hàng hoá, đồng thời là quá
trình tạo ra giá trị mới lớn hơn giá trị hàng hoá sức
lao động. Phần lớn hơn đó là giá trị thặng d- mà nhà
t- bản chiếm đoạt. Nh- vậy giá trị sử dụng của hàng
hoá sức lao động có tính chất đặc biệt là nguồn gốc
sinh ra giá trị, tức là giá trị mới lớn hơn giá trị bản
thân nó.
3 Bản chất giá trị thặng d-
Mục đích của sản xuất t- bản chủ nghĩa không phải
là giá trị sử dụng mà là giá trị, hơn không phải là giá
Website: Email : Tel : 0918.775.368


14

trị đơn thuần mà là giá trị thặng d để sản xuất giá trị
thặng d
Nhà t- bản muốn sản xuất ra 1 giá trị sử dụng có
một giá trị trao đổi nghĩa là một hàng hoá. Hơn nữa,
nhà t- bản muốn sản xuất ra một hàng hoá có giá trị
lớn hơn tổng giá trị những t- liệu sản xuất và giá trị
sức lao động mà t- bản đó bỏ ra để mua, nghĩa là
muốn sản xuất ra một giá trị thặng d
Vậy quá trình sản xuất t- bản chủ nghĩa là sự thống
nhất giữa các quá trình sả xuất ra giá trị sử dụng và
quá trình sản xuất ra giá trị thặng d C Mac viết:
với t cch l sự thống nhất giữa hai qu trình lao
động và quá trình tạo ra giá trị thì quá trình sản xuất
là một quá trình sản xuất hàng hoá; với t- cách là sự
thống nhất giữa quá trình lao động và quá trình làm
Website: Email : Tel : 0918.775.368


15
tăng giá trị thì quá trình sản xuất là một quá trình sản
xuất t- bản chủ nghĩa, là hình thái t- bản chủ nghĩa
của nền sn xuất hng ho.
Quá trình lao động với t- cách là quá trình t- bản
tiêu dùng sức lao động có hai đặc tr-ng:
Một là, ng-ời công nhân lao động d-ới sự kiểm
soát của nhà t- bản giống nh- những yếu tố khác của
sản xuất đ-ợc nhà t- bản sử dụng sao cho hiệu quả
nhất.
Hai là, sản phẩm làm ra thuộc sở hữu của nhà t-
bản, chứ không phải của ng-ời công nhân.

C Mac đã lấy ví dụ về việc sản xuất của n-ớc Anh
làm đối t-ợng nghiên cứu quá trình sản xuất giá trị
thặng d Để nghiên cứu, Mac đã sử dụng ph-ơng
pháp giả định khoa học thông qua giải quyết chặt chẽ
Website: Email : Tel : 0918.775.368


16
tiến hành nghiên cứu: không xét đến ngoại th-ơng,
giá cả thống nhất với giá trị, toàn bộ giá trị t- liệu sản
đem tiêu dùng chuyển hết một lần giá trị sản phẩm và
chỉ nghiên cứu trong nền kinh tế sản xuất giản đơn.
Từ giả định trên mà C Mac đ-a ra một loạt các giả
thiết về nghiên cứu:
Nhà t- bản dự kiến kéo 10 kg sợi;giá 1 kg bông là 1
đôla; hao mòn thiết bị máy móc để kéo 5 kg bông
thành 5 kg sợi là 1 đôla; tiền thuê sức lao động 1 ngày
là 4 đôla; giá trị mới 1 giờ lao động của công nhân là
1 đôla và chỉ cần 4 giờ ng-ời công nhân kéo đ-ợc 5
kg bông thành 5 kg sợi.
Từ đó ta có bảng sau:
Website: Email : Tel : 0918.775.368


17
T- bản ứng tr-ớc
Giá trị của sản phẩm
mới
Giá trị 10 kg
bông

10
đôla
Lao động cụ thể
của công nhân
bảo tồn và
chuyển giá trị 10
kg bông vào 10
kg sợi
10
đôla
Hao mòn
máy móc
2
đôla
Khấu hao tài sản
cố định
2
đôla
Tiền thuê
sức lao động
trong một
ngày
4
đôla
Giá trị mới do 8
giờ lao động của
ng-ời công nhân
tạo ra.
8
đôla

Website: Email : Tel : 0918.775.368


18
Tổng chi phí
sản xuất
16
đôla
Tổng doanh thu
20
đôla


Nhà t- bản đối chiếu giữa doanh thu sau khi bán
hàng (20 đôla) với tổng chi phí t- bản ứng tr-ớc quá
trình sản xuất (16 đôla) nhà t- bản nhận thấy tiền ứng
ra đã tăng lên 4 đôla, 4 đôla này đ-ợc gọi là giá trị
thặng d
Từ sự nghiên cứu trên, chúng ta rút ra một số nhận
xét sau:
Một là, nghiên cứu quá trình sản xuất giá trị thặng
d- chúng ta nhận thấy mâu thuẫn của công thức
chung của t- bản đã đ-ợc giải quyết. Việc chuyển
hoá tiền thành t- bản diễn ra trong lĩnh vực l-u thông
Website: Email : Tel : 0918.775.368


19
và đồng thời không diễn ra trong lĩnh vực đó. Chỉ có
trong l-u thông nhà t- bản mới mua đ-ợc một thứ

hàng hoá đặc biệt, đó là hàng hoá sức lao động. Sau
đó nhàt- bản sử dụng hàng hoá đó trong sản xuất, tức
là ngoài lĩnh vực l-u thông để sản xuất giá trị thặng
d- cho nhà t- bản. Do đó tiền của nhà t- bản mới
biến thành t- bản.
Hai là, phân tích giá trị sản phẩm đ-ợc sản xuất (10
kg sợi), chúng ta thấy có hai phần :
Giá trị những t- liệu sản xuất nhờ lao động cụ thể
của ng-ời công nhân mà đ-ợc bảo tồn và di chuyển
vào giá trị của sản phẩm mới (sợi) gọi là giá trị cũ.
Giá trị do lao động trìu t-ợng của ng-ời công nhân
tạo ra trong quá trình lao động gọi là giá trị mới, phần
Website: Email : Tel : 0918.775.368


20
giá trị mới này lớn hơn giá trị sức lao động, nó bằng
giá trị sức lao động cộng thêm giá trị thặng d
Ba là, ngày lao động của ng-ời công nhân trong xí
nghiệp t- bản đ-ợc chia thành hai phần:
Một phần gọi là thời gian lao động cần thiết: trong
thời gian này ng-ời công nhân tạo ra đ-ợc một l-ợng
giá trị ngang bằng với giá trị sức lao động hay mức
tiền công mà nhà t- bản giả cho mình(4 đôla).
Phần thời gian còn lại là thời gian lao động thặng
d- : trong thời gian lao động thặng d- ng-ời công
nhân tạo một l-ợng giá trị lớn hơn giá trị sức lao động
hay tiền l-ơng nhà t- bản đã trả cho mình, đó là giá
trị thặng d- (4 đôla) và bộ phận này thuộc về nhà t-
bản ( nhà t- bản chiếm đoạt)

Website: Email : Tel : 0918.775.368


21
Từ đó mà C Mac đã đi đến khái niệm về giá trị
thặng d-:
Giá trị thặng d- là phần giá trị dôi ra bên ngoài giá
trị sức lao động do công nhân làm thuê sáng tạo ra và
bị t- bản chiếm đoạt.
Quá trình sản xuất ra giá trị thặng d- là quá trình
sản xuất ra giá trị v-ợt khỏi điểm mà ở đó sức lao
động của ng-ời công nhân đã tạo ra một l-ợng giá trị
mới ngang bằng với giá trị sức lao động hay mức tiền
công mà nhà t- bản đã trả họ. Thực chất của sản xuất
giá trị thặng d- là sản xuất ra giá trị v-ợt khỏi giới
hạn tại điểm đó là sức lao động đ-ợc trả ngang giá.
Website: Email : Tel : 0918.775.368


22
II Các ph-ơng pháp sản xuất giá trị
thặng d-
Mục đích của các nhà t- bản là sản xuất ra giá trị
thặng d- tối đa, do vậy mà các nhà t- bản dùng nhiều
ph-ơng pháp để tăng khối l-ợng giá trị thặng d
Những ph-ơng pháp cơ bản để đạt đ-ợc mục đích đó
là tạo ra giá trị thặng d- tuyệt đối và tạo ra giá trị
thặng d- t-ơng đối.
1 Ph-ơng pháp sản xuất giá trị thặng d- tuyệt đối.
Trong giai đoạn phát triển đầu tiên của sản xuất t-

bản chủ nghĩa, khi kỹ thuật còn thấp thì ph-ơng pháp
chủ yếu mà các nhà t- bản th-ờng dùng để tăng giá
trị thặng d- đó là kéo dài ngày lao động của công
Website: Email : Tel : 0918.775.368


23
nhân , trong điều kiện thời gian lao động là tất yếu
không thay đổi.
Giả sử thời gian lao động là 8 giờ trong đó 4 giờ là
thơi gian lao động cần thiết và 4 giờ là thời gian lao
động thặng d- khi đó trình độ bóc lột của nhà t- bản
là 100%. Giá trị ngày lao động kéo dài thêm 2 giờ
trong khi thời gian lao động cần thiết không đổi thì
thời gian lao động thặng d- tăng lên một cách tuyệt
đối , vì thế giá trị thặng d- cũng tăng lên , trình độ
bóc lột tăng lên đt 200%(m=200%).
Các nhà t- bản tìm mọi cách để kéo dài ngày lao
động và ph-ơng pháp bóc lột này đem lại hiệu quả rất
cao cho các nhà t- bản. Nh-ng d-ới chủ nghĩa t- bản
mặc dù sức lao động của công nhân là hàng hoá ,
nh-ng nó tồn tại trong cơ thể sống con ng-ời vì vậy
Website: Email : Tel : 0918.775.368


24
mà ng-ời công nhân cần có thời gian để ăn ngủ nghỉ
ngơi giải trí để phục hồi sức khoẻ nhằm tái sản xuất
sức lao động. Mặt khác , sức lao động là thứ hàng hoá
đặc biệt vì vậy ngoài yếu tố vật chất ng-ời công nhân

đòi hỏi phải có thời gian cho nhu cầu sinh hoạt về
tinh thần , vật chất , tôn giáo của mình. Nh- vậy , về
mặt kinh tế , ngày lao động phải dài hạn thời gian lao
động tất yếu , nh-ng không thể v-ợt qua giới hạn về
thể chất và tinh thần của ng-ời lao động.
Vì thời gian lao động quá dài , do vậy mà đã dẫn
đến phong trào giai cấp vô sản đấu tranh đòi giai cấp
t- sản phải rút ngắn thời gian lao động trong ngày.
Chính vì vậy mà giai cấp t- sản phải chuyển sang
một ph-ơng pháp bóc lột mới tinh vi hơn , đó là
ph-ơng pháp bóc lột giá trị thặng d- t-ơng đối.
Website: Email : Tel : 0918.775.368


25
2 Ph-ơng pháp bóc lột giá trị thặng d- t-ơng đối
Bóc lột giá trị thặng d- t-ơng đối đ-ợc tiến hành
bằng cách rút ngắn thời gian lao động cần thiết để
trên cơ sở đó kéo dài t-ơng ứng thời gian lao động
thặng d-, trong điều kiện độ dài ngày lao động không
đổi.
Giả sử ngày lao động 8 giờ, trong đó 4 giờ là thời
gian lao động tất yếu và 4 giờ là thời gian lao động
thặng d- , trình độ bóc lột 100%.Giả thiết rằng công
nhân chỉ cần 2 giờ lao động đã tạo ra đ-ợc một giá trị
bằng giá trị sức lao động của mình. Do đó mà tỷ lệ
phân chia ngày lao động thành thời gian lao động cần
thiết và thời gian lao động giá trị thặng d- trong
tr-ờng hợp đó cũng không thay đổi. Khi đó thời gian
lao động cần thiết là 2 giờ, thời gian lao động thặng