B


GIÁO D

C VÀ ÀO T

O

TRNG I HC KINH T Tp.HCM



NGUYN TH THO NGUYÊN



NGHIÊN CU NH HNG CA VIC TUÂN TH O
C NGH NGHIP N CHT LNG KIM TOÁN VÀ
 XUT GII PHÁP





LUN VN THC S KINH T







TP. H Chí Minh- Nm 2013
























B


GIÁO D


C VÀ ÀO T

O

TRNG I HC KINH T Tp.HCM



NGUYN TH THO NGUYÊN


NGHIÊN CU NH HNG CA VIC TUÂN TH O
C NGH NGHIP N CHT LNG KIM TOÁN
VÀ  XUT GII PHÁP



Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301
LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS TRN TH GIANG TÂN


TP. H Chí Minh- Nm 2013




LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu nêu
trong lun vn là trung thc và có ngun gc rõ ràng. Nhng kt lun ca lun vn
cha tng đc công b trong bt k công trình nào.
Ngi thc hin


Nguyn Th Tho Nguyên

















MC LC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc bng biu

Danh mc t vit tt
PHN M U: 1
CHNG 1: 6
C S LÝ LUN V NH HNG CA VIC TUÂN TH O C NGH
NGHIP N CHT LNG KIM TOÁN 6
1.1 Tng quan v đo đc và đo đc ngh nghip 6
1.1.1 Khái nim đo đc và đo đc ngh nghip 6
1.1.2 o đc ngh nghip cho ngi hành ngh kim toán 7
1.2 Tng quan v cht lng kim toán 17
1.2.1 Khái nim v cht lng kim toán 17
1.2.2 Các yu t nh hng đn cht lng kim toán 18
1.3 Mi liên h gia đo đc ngh nghip và cht lng kim toán 20
1.3.1 nh hng ca tính đc lp đn cht lng kim toán 21
1.3.2 nh hng ca nng lc chuyên môn đn cht lng kim toán 21
1.3.3 nh hng ca vic tuân th chun mc chuyên môn đn cht lng kim
toán 22
CHNG 2: 24
THC TRNG V NH HNG CA VIC TUÂN TH O C NGH
NGHIP N CHT LNG KIM TOÁN 24
2.1 c đim hot đng kim toán đc lp ti Vit Nam 24
2.1.1 S lng, c cu và loi hình công ty 24
2.1.2 V đi ng Kim toán viên và nhân viên chuyên nghip 25
2.1.3 Tình hình hot đng ca các công ty kim toán 26
2.2 Các quy đnh liên quan đn đo đc ngh nghip 27


2.2.1 Chun mc kim toán Vit Nam s 200 28
2.2.2 Ngh đnh 105 (2004) 30
2.2.3 Chun mc đo đc ngh nghip (2005) 31
2.2.4 Lut kim toán đc lp (2012) 31

2.2.5 Ngh đnh 17/2012/N-CP 33
2.3 Kho sát nh hng ca vic tuân th đo đc ngh nghip đn cht lng kim
toán ca các công ty kim toán đc lp ti Vit Nam 35
2.3.1 i tng kho sát 35
2.3.2 Mô t cách thc t chc kim soát cht lng ca VACPA 35
2.3.3 Gi thuyt nghiên cu ca đ tài 39
2.3.4 Phng pháp kho sát ca đ tài 41
2.3.5 Phân tích nh hng ca vic tuân th đo đc ngh nghip đn cht lng
kim toán 41
2.4 Kt qu nghiên cu ca đ tài v nh hng ca vic tuân th đo đc ngh
nghip đn cht lng kim toán 67
2.4.1 Tính đc lp có nh hng đn cht lng kim toán 68
2.4.2 Nng lc chuyên môn có nh hng đn cht lng kim toán 69
2.4.3 Tuân th chn mc chuyên môn có nh hng đn cht lng kim toán . 69
CHNG 3: GII PHÁP NÂNG CAO O C NGH NGHIP NHM NÂNG
CAO CHT LNG KIM TOÁN CA CÁC CÔNG TY KIM TOÁN TI VIT
NAM 72
3.1 Quan đim ca gii pháp 72
3.1.1 Phù hp vi thông l chung ca quc t và phù hp vi đc đim ca Vit
Nam 72
3.1.2 Hng đn mc tiêu nâng cao cht lng kim toán 73
3.1.3 Phù hp vi đc đim ca công ty va và nh 73
3.2 Các gii pháp nâng cao đo đc ngh nghip 74
3.2.1 Gii pháp nâng cao tính đc lp 74
3.2.2 Gii pháp nâng cao nng lc chuyên môn 75


3.3 Các gii pháp h tr khác 88
3.3.1 iu chnh theo hng tng dn quy mô công ty kim toán 88
3.3.2 Nâng cao trình đ Kim toán viên 88

3.4 Kin ngh đi vi c quan chc nng 89
3.4.1 i vi VACPA 89
3.4.2 i vi B tài chính 91
3.5 Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu trong tng lai 91
KT LUN 92
TÀI LIU THAM KHO 93
PH LC


















DANH MC BNG BIU

Bng 2.1: Tình hình doanh thu c cu theo loi dch v 27
Bng 2.2: Tóm tt ch tiêu la chn, quy mô các công ty đc kim tra nm 2010 và 2011 37
Bng 2.3: Bng phân tích mi liên h gia cam kt đc lp và đim cht lng ca các công ty

42
Bng 2.4: Bng phân tích mi liên h gia thc hin luân chuyn Partner vi khách hàng trên
3 nm và đim cht lng ca các công ty 43
Bng 2.5: Bng phân tích mi liên h gia thc hin luân chuyn ngi ký báo cáo đi vi
khách hàng trên 3 nm và đim cht lng ca các công ty 44
Bng 2.6: Bng phân tích mi liên h gia quy đnh khung giá phí và đim cht lng ca các
công ty 45
Bng 2.7: Bng phân tích mi liên h gia chng trình kim toán mu và đim cht lng
ca các công ty 46
Bng 2.8: Bng phân tích mi liên h gia quy trình kim toán đc cp nht cho phù hp vi
CMKiT & CMKT Vit Nam và đim cht lng ca các công ty 47
Bng 2.9: Bng phân tích mi liên h gia quy trình kim toán hng dn chi tit cho tng đi
tng khách hàng và đim cht lng ca các công ty 48
Bng 2.10: Bng phân tích mi liên h gia xây dng h thng các chính sách, th tc kim
soát cht lng và đim cht lng ca các công ty 50
Bng 2.11: Bng phân tích mi liên h gia thc hin các th tc đánh giá đ chp nhn khách
hàng mi, duy trì khách hàng c và đim cht lng ca các công ty 51
Bng 2.12: Bng phân tích mi liên h gia thc hin th tc tìm hiu v khách hàng, môi
trng kinh doanh và đim cht lng ca các công ty 52
Bng 2.13: Bng phân tích mi liên h gia thc hin đánh giá ri ro và đim cht lng ca
các công ty 53
Bng 2.14: Bng phân tích mi liên h gia kim tra h thng KSNB và đim cht lng ca
các công ty 54


Bng 2.15: Bng phân tích mi liên h gia quy trình phân tích trong quá trình lp k hoch
kim toán và đim cht lng ca các công ty 55
Bng 2.16: Bng phân tích mi liên h gia xác đnh mc trng yu trong k hoch kim toán
tng th và đim cht lng ca các công ty 56
Bng 2.17: Bng phân tích mi liên h gia s dng/áp dng mc trng yu cho công vic

kim toán và đim cht lng ca các công ty 57
Bng 2.18: Bng phân tích mi liên h gia tham gia chng kin kim kê hàng tn kho/thc
hin th tc thay th và đim cht lng ca các công ty 58
Bng 2.19: Bng phân tích mi liên h gia gi th xác nhn/thc hin th tc thay th và
đim cht lng ca các công ty 59
Bng 2.20: Bng phân tích mi liên h gia lu tr các bng chng b sung đi vi các khon
mc và s kin đc bit và đim cht lng ca các công ty 60
Bng 2.21: Bng phân tích mi liên h gia thc hin đánh giá gian ln và sai sót và đim cht
lng ca các công ty 61
Bng 2.22: Bng phân tích mi liên h gia ly mu kim toán phù hp vi quy trình và đim
cht lng ca các công ty 62
Bng 2.23: Bng phân tích mi liên h gia chng trình kim toán đc hoàn thành và đim
cht lng ca các công ty 63
Bng 2.24: Bng phân tích mi liên h gia h s kim toán nêu rõ tên, ngày tháng lp ca
ngi soát xét và đim cht lng ca các công ty 64
Bng 2.25: Bng phân tích mi liên h gia lu tr h s kim toán chung cho khách hàng
kim toán nhiu nm và đim cht lng ca các công ty 65
Bng 2.26: Bng ch tiêu BCKT đc trình bày đy đ và đim cht lng ca các công ty 66
Bng 2.27: Tng hp yu t đc lp nh hng đn cht lng kim toán 68
Bng 2.28: Tng hp yu t nng lc chuyên môn nh hng đn cht lng kim toán 69
Bng 2.29: Tng hp yu t tuân th chun mc chuyên môn nh hng đn cht lng kim
toán 69





DANH MC T VIT TT
Ch



vi

t t

t

Tên đ

y đ


BCTC

Báo cáo tài chính

BCKT

Báo cáo ki

m toán

CMKiT

Chu

n m

c Ki


m toán

CMKT

Chu

n m

c K


toán

ISA

Chu

n
m

c Ki

m toán Qu

c t


IFAC

Liên đoàn K



toán Qu

c t


KTV

Ki

m toán viên

KTL

Ki

m toán đ

c l

p

KH

Khách hàng

KSNB

Ki


m soát n

i b


KSCL

Ki

m soát ch

t l

ng

TNHH

Trách nhi

m h

u h

n

VSA

Chu


n m

c Ki

m toán Vi

t Nam

VACPA

Hi

p h

i Ki

m toán viên h
ành ngh


Vi

t Nam

y/c

Yêu c

u








PHN M U
1. Lý do chn đ tài
Trên th gii, hot đng kim toán đc lp đã xut hin và phát trin t th k
19, đn nay đã tri qua nhiu giai đon thng trm và đt đc nhiu thành tu to ln.
Nm 1991, Kim toán đc lp ra đi  Vit Nam, đn nay đã hình thành đy đ các
quy đnh, chun mc, h thng pháp lý có liên quan. Tuy nhiên, hot đng kim toán
hin nay còn cha hoàn thin, còn xy ra tình trng báo cáo tài chính đã đc kim
toán ca mt s công ty còn nhiu sai phm và gây ra tác đng ln đn các nhà đu t,
ngân hàng, …
Bên cnh các công ty Big Four và các công ty kim toán ln, còn mt s công ty
kim toán ti Vit Nam mi thành lp, quy mô nh nên cht lng còn nhiu hn ch.
Theo Báo cáo kt qu hành ngh nm 2011, 2012 ca Hi Kim toán viên hành ngh
Vit Nam thì có khong 23% công ty kim toán không đt yêu cu v cht lng. Các
công ty này cha tuân th đy đ theo chun mc kim toán Vit Nam hin hành, cha
tuân th đo đc ngh nghip và mt s nguyên nhân khác làm cht lng không đc
đm bo, nh hng đn uy tín ca mi công ty kim toán nói riêng và nh hng
không tt đn toàn ngành kim toán Vit Nam nói chung.
Do đó, tôi đã la chn đ tài “Nghiên cu nh hng ca vic tuân th đo đc
ngh nghip đn cht lng kim toán – đ xut và gii pháp” nhm tìm hiu v thc t
tuân th đo đc ngh nghip ca các kim toán viên hành ngh tác đng đn cht
lng kim toán ti Vit Nam, t đó đ xut các hàm ý qun lý nhm nâng cao s tuân
th đo đc ngh nghip ca kim toán viên.
2. Tng quan v các nghiên cu trc và đim mi ca lun vn:
2.1 Tng quan v các nghiên cu trc:

 Phng hng và gii pháp hoàn thin kim soát cht lng hot đng
kim toán đc lp ti Vit Nam, 2003, Lun vn thc s, Tác gi Trn Khánh Lâm,
Trng i hc Kinh t Tp.HCM. Lun vn này đã gii quyt đc các vn đ:


Nghiên cu đã tng quan v Kim soát cht lng hot đng kim toán đc lp
và phân tích thc trng hot đng Kim soát cht lng hot đng kim toán đc lp
ti Vit Nam, ch ra nhng u đim cng nh nhng tn ti ca hot đng kim toán
đc lp ti Vit Nam nh môi trng pháp lý, c ch qun lý ca c quan nhà nc,
cht lng nhân viên kim toán còn nhiu hn ch, các công ty kim toán cha thc
hin các quy trình soát xét cht lng hoc thc hin mt các s xài. Nghiên cu cng
đã đa ra phng hng và gii pháp hoàn thin c ch Kim soát cht lng hot
đng kim toán đc lp ti Vit Nam.
 Xây dng c ch kim soát cht lng cho hot đng kim toán đc lp ti
Vit Nam, 2011, Lun án tin s kinh t, Tác gi Trn Khánh Lâm, Trng i hc
Kinh t Tp.HCM. Nghiên cu đã cho thy nhng thành tu đt đc ca ngành kim
toán nh: các công ty kim toán đc lp phát trin nhanh v s lng cng nh quy
mô, đi ng kim toán viên ngày càng có cht lng và chuyên nghip, các dch v ca
các công ty kim toán đc lp ngày càng đa dng, đi tng khách hàng ca các công
ty kim toán đc lp ngày càng m rng.
Tuy nhiên nghiên cu cng đã ch ra nhng vn đ còn tn ti đi vi cht
lng kim toán nh: quy mô các công ty kim toán đc lp còn nh nên cht lng
kim toán không cao, cnh tranh vi nhau ch yu là v giá phí kim toán làm nh
hng đn cht lng kim toán. Các công ty kim toán quy mô nh cha tht s quan
tâm đn đào to và phát trin kim toán viên, nên cht lng nhân viên và cht lng
dch v không đng đu gia các công ty. Ngoài ra nghiên cu cng ch ra nhng bt
cp trong c ch qun lý nhà nc, va gây khó khn trong vic kim soát cht lng
t bên ngoài cng nh khin cho các công ty kim toán cha chú trng đn kim soát
cht lng t bên trong.
Cui cùng nghiên cu đã xây dng nhng gii pháp khc phc cht lng kim

toán t bên trong và bên ngoài.



2.2 Nhng đim mi ca đ tài
- H thng hóa lý lun v nhng yu t ca đo đc ngh nghip có nh hng
đn cht lng kim toán.
- T Báo cáo ca VACPA kho sát thc trng nh hng ca vic tuân th đo
đc ngh nghip đn cht lng kim toán ti Vit Nam.
-  xut mt s gii pháp nhm nhc nh, kim tra và x lý kim toán viên thc
hin đy đ th tc kim toán t đó giúp nâng cao cht lng kim toán.
3. Mc tiêu nghiên cu
- H thng hóa lý lun v đo đc ngh nghip cng nh các nghiên cu trc
đây v nh hng ca đo đc ngh nghip đn cht lng kim toán.
- Kho sát thc trng nh hng ca vic tuân th đo đc ngh nghip đn cht
lng kim toán ti Vit Nam.
-  xut các gii pháp nhm nâng cao nâng cao cht lng kim toán.
Mc tiêu trên ca đ tài nhm tr li câu hi nghiên cu chính: Tuân th
đo đc có nh hng đn cht lng kim toán không?
Trong đo đc ngh nghip, chúng tôi la chn ba vn đ chính, đó là:
- Tính đc lp có nh hng đn cht lng kim toán không?
- Nng lc chuyên môn có nh hng đn cht lng kim toán?
- Tuân th chun mc chuyên môn có nh hng đn cht lng kim toán
không?
4. i tng nghiên cu và phm vi nghiên cu
-  tài đc thc hin đi vi các công ty kim toán đc kim tra và trình bày
trong “Báo cáo kt qu kim tra tình hình hot đng nm 2010 ca 20 công ty kim
toán” và “Báo cáo kt qu kim tra tình hình hot đng nm 2011 ca 30 công ty kim
toán” do Hip hi kim toán viên hành ngh Vit Nam thc hin.
-  tài không s dng Báo cáo kt qu kim tra ca nm 2012 (đc thc hin

vào nm 2013) vì lý do, cho đn nay kt qu này vn cha đc công b.


5. Phng pháp nghiên cu:
Phng pháp nghiên cu đc s dng là:
- Phng pháp phân tích đnh lng nh thng kê mô t, so sánh nhm xem xét,
đánh giá các yu t ca tuân th đo đc ngh nghip có nh hng đn cht lng
kim toán đi vi các công ty kim toán đc kim tra.
Cách thc kho sát ca đ tài là da trên Báo cáo kt qu kim tra tình hình hot
đng nm 2010 và nm 2011 ca Hip hi kim toán viên hành ngh Vit Nam. Qua
đó chn lc các thông tin có liên quan đn:
1) Tính đc lp: có ký cam kt v đc lp, thc hin đc lp, có quy đnh v khung
giá phí,
2) Nng lc chuyên môn: quy trình kim toán, chng trình kim toán,
3) Tuân th chun mc chuyên môn: lp k hoch, thc hin, báo cáo kim toán.
4) Tng hp kt qu chm đim ca Hip hi kim toán.
Sau khi thng kê, đ tài s xác đnh 3 nhân t v tính đc lp, nng lc chuyên
môn, tuân th chun mc chuyên môn có nh hng đn kt qu chm đim hay
không. Các công ty b chm đim cht lng thp nht có phi là do có các nhân t này
yu hay không.
6. Ý ngha khoa hc và thc tin ca đ tài
-  tài cung cp tài liu tham kho cho các đi tng quan tâm đn đo đc ngh
nghip và cht lng kim toán ti Vit Nam.
- ây có th là c s đ c quan qun lý đa ra các gii pháp nhm nâng cao tính
tuân th đo đc ngh nghip ca kim toán viên ti Vit Nam.
7. Kt cu đ tài
 tài bao gm các phn chính:
Chng m đu: Gii thiu chung v đ tài:  chng này trình bày lý do hình
thành đ tài, mc tiêu nghiên cu, đi tng, phm vi, phng pháp, ý ngha ca đ tài.



Chng 1: Tng quan lý thuyt v đo đc ngh nghip kim toán, cht lung
kim toán và mi quan h gia đo đc ngh nghip và cht lng kim toán.
Chng 2: Nghiên cu thc nghim v nh hng ca vic tuân th đo đc
ngh nghip đn cht lng kim toán.
- i tng nghiên cu, phng pháp nghiên cu, cách thc kho sát phân tích
s liu.
- Kt qu nghiên cu ca đ tài.
Chng 3: Gii pháp nâng cao đo đc ngh nghip nhm nâng cao cht lng
kim toán đi vi các công ty kim toán ti Vit Nam.





















CHNG 1:
C S LÝ LUN V NH HNG CA VIC TUÂN TH O C NGH
NGHIP N CHT LNG KIM TOÁN
1.1 Tng quan v đo đc và đo đc ngh nghip
1.1.1 Khái nim đo đc và đo đc ngh nghip
a. Khái nim đo đc
Theo t đin Wikipedia ting Vit, “o là l phi, là con đng, là nguyên tc
mà con ngi có bn phn gi gìn và tuân theo trong cuc sng, còn đc là điu tt
lành”. o đc thuc hình thái ý thc xã hi, phn ánh các mi quan h hin thc bt
ngun t bn thân cuc sng ca con ngi. Nói cách khác, đo đc là tp hp nhng
quan đim ca mt xã hi, ca mt tng lp xã hi, ca mt tp hp ngi nht đnh v
th gii, v cách sng. Nh đó con ngi điu chnh hành vi ca mình sao cho phù hp
vi li ích ca cng đng xã hi. Mt s nguyên tc đo đc cn bn thng đc thit
lp nh: s trung thc, tính có trách nhim, lng thin, thng thn, công bng, ngay
thng, tuân th ngha v công dân.
Trên th gii có rt nhiu tác gi nghiên cu v đo đc đu cho rng đo đc là
không th thiu trong xã hi vì nó chính là c s đ xã hi phát trin mt cách bn
vng và tt đp. Tiêu biu nh nhà kinh t hc Adam Smith (1790/1976) và nhà xã hi
hc Georg Simmel (1950), cá nhân có đo đc, xã hi có đo đc là c s mà  đó tt
c các xã hi và nn kinh t phát trin mnh vì đo đc đng ngha vi vic to ra s
hài hòa xã hi.  cp đ tng hp, đo đc có liên quan đn nhng t cht cn bn do
các t chc, cng đng và các nn vn hóa thit lp (Cameron et al., 2004). Libby and
Thorne (2007), đo đc là chun mc liên quan đn phm cht, phn ánh xu hng ca
mt cá nhân khi chn la hành đng hp vi đo lý, và bng cách đó th hin nhng lý
tng ca cng đng mà cá nhân đó thuc v. o đc đc phát trin trong sut cuc
đi thông qua thói quen, quan sát và giáo dc. o đc đòi hi vic theo đui đo lý


vt ra ngoài s ph thuc vào các quy tc và là kt qu t mt đnh ngha chung các
giá tr ca mt cng đng c th.

b. Khái nim đo đc ngh nghip
Nu nh đo đc là nhng nguyên tc cn bn cn tuân th trong cách ng x
gia ngi vi ngi nhm giúp con ngi đc ngi khác tôn trng và xã hi phát
trin bn vng, thì đo đc ngh nghip là nhng nguyên tc cn bn mà ngi hành
ngh cn tuân th đ giúp cho ngh nghip phát trin tt đp.
o đc ngh nghip là mt b phn ca đo đc xã hi, là các nguyên tc đo
đc c th trong đo đc chung ca xã hi phù hp vi tng ngh nghip. o đc
ngh nghip là nhng yêu cu đc bit, có liên quan đn vic tin hành mt hot đng
ngh nghip nào đó. Nó là tng hp ca các quy tc, các nguyên tc chun mc ca
mt lnh vc ngh nghip trong đi sng, nh đó mà mi thành viên ca lnh vc ngh
nghip đó t giác điu chnh hành vi ca mình cho phù hp vi li ích và s tin b
ca nó trong mi quan h gia cá nhân vi cá nhân, cá nhân vi tp th ca xã hi.
Tuân theo các tiêu chun đo đc ngh nghip s to điu kin cho vic nâng cao cht
lng lao đng trong lnh vc ngh nghip.
Các nguyên tc đo đc cho tng ngh nghip không ging nhau mà tùy thuc
vào đc đim ca tng ngh nghip, chng hn nh đo đc trong kinh doanh s khác
vi y đc hay đo đc ca ngành lut.
1.1.2 o đc ngh nghip cho ngi hành ngh kim toán
1.1.2.1 Khái nim đo đc ngh nghip kim toán
“o đc ngh nghip đc đnh ngha là nhng quy tc đ hng dn cho các
thành viên ng x và hot đng mt cách trung thc, phc v cho li ích chung ca
ngh nghip và xã hi. o đc ngh nghip yêu cu kim toán viên phi là ngi có
đo đc, và mi t chc kim toán phi là cng đng ca nhng ngi có đo đc. Bên
cnh lut pháp và cùng vi lut pháp, chính vic tuân th đo đc ngh nghip s giúp
cho các thành viên luôn duy trì đc mt thái đ ngh nghip đúng đn, giúp bo v và


nâng cao uy tín cho ngh kim toán trong xã hi, bi vì nó to nên s bo đm v cht
lng cao ca dch v cung ng cho khách hàng và xã hi.” [11]
Ngh kim toán là mt ngh nghip mà s tn ti ph thuc vào nim tin ca

xã hi. Do vy, đo đc ngh nghip ca kim toán nhm đm bo ngi hành ngh
đt đc nhng tiêu chun cao nht v trình đ chuyên môn, v mc đ hot đng và
đáp ng đc s quan tâm ngày càng cao ca công chúng. Mc đích đo đc ngh
nghip kim toán nhm đt bn yêu cu c bn sau:
a) S tín nhim: Nâng cao s tín nhim ca xã hi đi vi h thng thông tin ca
kim toán;
b) Cht lng dch v: To s công nhn ca ch doanh nghip, t chc, khách
hàng và các bên liên quan v tính chuyên nghip ca kim toán viên hành ngh;
c) S tin cy: To ra s tin cy ca ngi s dng dch v kim toán v kh nng
chi phi ca chun mc đo đc đi vi vic cung cp các dch v đó.
Có nhiu các nghiên cu v đo đc ngh nghip, hu ht các nghiên cu đu
cho rng đo đc ngh nghip trong hot đng kim toán là điu cn thit. Keim và
Grant (2003) nhn mnh rng đo đc là rt quan trng bi vì kim toán viên ''đc d
kin s liên tc đa ra quyt đnh đo đc khi phi đi mt vi tình hung khó x khi
thc hin kim toán''. ây là nhng tình hung khó x mà các h thng da trên lut l
không th gii quyt tha đáng. Kim toán viên có đo đc thng có xu hng đ
đm bo rng, đánh giá chuyên môn ca h đc thc hin mt cách khách quan, và s
ít có kh nng b nh hng do áp lc t khách hàng. Jones et al. (2003) cho rng đo
đc ca kim toán viên là đc bit quan trng khi các quy tc k toán không đy đ
hoc không tn ti.
Theo nghiên cu ca Libby and Thorne (2003), các đc tính quan trng ca
kim toán viên: tính chính trc và trung thc - đc xp hng là quan trng nht. Ba
đc tính quan trng tip theo là tính khách quan, đc lp và tuân th chun mc. Sau
đó, Libby and Thorne (2007) cho rng, đo đc ca kim toán viên bao gm bn yu t


là đo đc bt buc, đo đc không bt buc, ci thin đo đc và công c đo đc.
Trong đó, các yu t đo đc quan trng gm:
- o đc không bt buc (Non-mandatory moral): tính minh bch, cn thn,
công bng.

- o đc bt buc (Mandatory moral): chính trc, đc lp, khách quan, tuân
th chun mc, thc hin nguyên tc chuyên môn.
- o đc nâng cao (Meliorating): nhit tình, chín chn, lch thip.
- Công c đo đc (Instrumental auditors’ virtue): cnh giác, chu đáo, siêng
nng, tháo vát.
Jones et al. (2003) cng cho rng nguyên tc đo đc ca kim toán viên bao
gm các nguyên tc nn tng ca ngh kim toán, chng hn nh: thn trng ngh
nghip, đc lp, khách quan, hoài nghi chuyên nghip, và trung thc.

Buys et al. (2012) cho rng các đc tính quan trng gm: chính trc, khách
quan, bo mt, nng lc chuyên môn và thn trng.
Nhìn chung, nghiên cu ca các tác gi đu thit lp các nguyên tc khá tng
đng, nó chính là nhng quy tc đ hng dn cho các thành viên ng x và hot đng
mt cách trung thc, phc v cho li ích ca ngh nghip và xã hi. Hay chính các quy
đnh v đo đc ngh nghip s giúp nâng cao cht lng kim toán và tng cng
nim tin ca công chúng vào các thông tin đc công b.
1.1.2.2 Các nguyên tc ca đo đc ngh nghip theo Chun mc đo đc
ngh nghip ca Liên đoàn k toán quc t (IFAC)
a. Lch s phát trin các quy đnh v đo đc ngh nghip kim toán
Các quy đnh v đo đc ngh nghip cho ngi hành ngh kim toán đc
hình thành do mi liên h gia ngh nghip và môi trng xã hi đã tri qua nhiu nm
hình thành và phát trin. Có th chia thành ba giai đon sau:




 Giai đon hình thành
Nguyên tc đo đc ngh nghip kim toán trc ht xut hin  Anh vào th
k 19. Khi các nhà đu t Anh quc m rng đu t sang các quc gia thuc đa, h
cn có ngi giám sát các khon đu t khi vng mt và trách nhim đó đc giao cho

kim toán viên.  có th tin cy vào kim toán viên, các nhà đu t Anh quc cm
kim toán viên đu t hay làm vic cho công ty đc kim toán. Thut ng đo đc lúc
này ch gii hn  s trung thành ca kim toán viên vi các nhà đu t  chính quc,
vì vy, trong thi k này, kim toán viên có th thc hin dch v k toán hay son
tho báo cáo tài chính cho công ty đc kim toán. Có th nói, trong giai đon này,
cha có chun mc v đo đc ngh nghip mà ch có mt s yêu cu v đo đc đi
vi ngi hành ngh. Các yêu cu này là khi đim cho chun mc đo đc ngh
nghip sau này.
 Giai đon phát trin
Quan nim v đo đc ca kim toán viên đã không ngng thay đi vào cui th
k 19 đu th k 20. Trong thi gian này, do có s dch chuyn vn t quc gia này
sang quc gia khác và hp nht các công ty ln  Anh trong ngành khai thác m,
đng st, nhiên liu, đin thoi, đã dn đn s thay đi trong quan đim v mc
đích, bn cht và ngun đu t vào các công ty. T đó, nhim v ca kim toán viên
chuyn sang phc v cho c đông trong cng đng hn là li ích ca ngi ch s hu
vng mt. Nhóm c đông trong cng đng ch yu là các nhà đu t đa phng, mà
thng là các ngân hàng ln hay các nhà đu t ln.
Nm 1993, Hoa K thành lp y ban chng khoán (Securities and Exchange
Commission – SEC) đã dn đn quan đim mi v tính đc lp ca kim toán viên.
Nm 1994, Lut Giao dch chng khoán ra đi đã đa ra yêu cu v tính đc lp ca
kim toán viên khi kim toán báo cáo tài chính. Các kim toán viên ch chu trách
nhim áp dng đúng đn các chun mc kim toán đã đc thit lp, và hng v tính
khách quan và trung lp.


Nm 1988, Hoa K ban hành b đo đc ngh nghip và đn nm 1996, Liên
đoàn K toán Quc t (International Federation of Accountants – IFAC) cng ban hành
b đo đc ngh nghip. Trong giai đon này, ngh nghip kim toán đã xây dng
chun mc đo đc ngh nghip khá hoàn chnh. Ni dung b đo đc ngh nghip
ca Hoa K và IFAC tp trung vào các nguyên tc đc lp, chính trc, khách quan,

nng lc chuyên môn và tính thn trng, t cách ngh nghip và tuân th chun mc
chuyên môn.
 Giai đon hin ti
n đu nhng nm 2000, sau hàng lot v bê bi tài chính, đã hình thành quan
đim cho rng chính vic kim toán viên kiêm nhà t vn cho khách hàng là mt trong
nhng nguyên nhân đa đn các v trên, đc bit là s tan rã ca công ty kim toán
Arthur Andersen, mt trong Big Five. Chính vì vy, sau nm 2001, y ban chun mc
đo đc ngh nghip quc t cng nh nhiu Hip hi ngh nghip ca các quc gia
trên th gii đã sa đi mt s quy đnh v đo đc ngh nghip. Các thay đi trong
chun mc đo đc ngh nghip tp trung vào vic nâng cao mc đ đc lp gia kim
toán viên và nhà qun lý ca khách hàng, thông qua vic cm cung cp đng thi dch
v kim toán và phi kim toán, cng nh nhn mnh vic xoay vòng kim toán viên.
b. Các ni dung c bn ca chun mc đo đc ngh nghip kim toán
Chun mc đo đc ngh nghip là s tiêu chun hóa các nguyên tc và hng
dn nhm giúp các thành viên hot đng mt cách trung thc đ đáp ng s mong đi
ca xã hi đi vi ngh nghip.
Theo chun mc đo đc do IFAC ban hành, các nguyên tc đo đc ngh
nghip kim toán thông thng gm:
- Tính đc lp: kim toán viên phi đc lp v t tng và hình thc.
- Tính khách quan: Kim toán viên phi công minh, ngha là không đc phán
quyt mt cách vi vàng, hoc áp đt, hay gây áp lc đi vi ngi khác.


- Tính chính trc: Kim toán viên phi thc hin công vic vi mt tinh thn
trung thc, thng thn, bt v li.
- Nng lc chuyên môn và tính thn trng: Kim toán viên có ngha v phi
duy trì trình đ nghip v ca mình trong sut quá trình hành ngh, ch đc phép nhn
làm nhng công vic khi có đ trình đ nghip v đ hoàn thành nhim v.
- Bo mt: Kim toán viên phi gi bí mt ca nhng thông tin đã thu thp
đc trong thi gian thc hin các dch v chuyên môn, không đc s dng hoc tit

l bt c thông tin nào nu không có thm quyn rõ ràng và hp lý, tr khi có ngha v
pháp lý hoc trách nhim ngh nghip yêu cu phi công b.
- T cách ngh nghip: Kim toán viên phi t điu chnh hành vi ca mình
cho phù hp vi uy tín ca ngành ngh, và phi t kim ch hành đng có th phá hoi
uy tín ngh nghip.
- Tuân th chun mc chuyên môn trong khi tin hành công vic.
1.1.2.3 Ni dung ca quy đnh đo đc ngh nghip hin hành theo IFAC
Chun mc đo đc ngh nghip k toán, kim toán do IFAC ban hành có hiu
lc đn nm 2010 bao gm ba phn chính, trong đó phn C áp dng cho ngi hành
ngh k toán. Riêng đi vi kim toán, quy đnh này gm 2 phn chính đó là quy đnh
chung và ni dung chun mc, trong đó bao gm các vn đ c bn sau đây:
a. Quy đnh chung (t đon 01 đn đon 44):
Phn này gii thiu mc đích, ni dung c bn, phm vi áp dng và đnh ngha
thut ng, trong đó nêu ra các vn đ chính nh sau:
 Mc đích:
Nhm đm bo đt đc nhng tiêu chun cao nht v trình đ chuyên môn, v
mc đ hot đng và đáp ng đc s quan tâm ngày càng cao ca công chúng. Chun
mc này đt ra bn yêu cu c bn đó là: S tín nhim - Tính chuyên nghip - Cht
lng dch v - S tin cy.
 Phm vi áp dng: Tt c ngi làm k toán và ngi làm kim toán.


b. Ni dung chun mc: (t đon 45 đn đon 333) gm có ba phn là:
a) Phn A (t đon 45 đn đon 76): Áp dng cho tt c ngi làm k toán và
kim toán;
b) Phn B (t đon 77 đn đon 292): Áp dng cho kim toán viên hành ngh,
nhóm kim toán và công ty kim toán;
c) Phn C (t đon 293 đn đon 333): Áp dng cho ngi có Chng ch kim
toán viên hoc Chng ch hành ngh kim toán đang làm vic trong các doanh nghip,
t chc.

 Phn A - Áp dng cho tt c ngi làm k toán và kim toán
(T đon 45 đn đon 76) trình bày các vn đ sau:
 Các nguy c và bin pháp bo v: Các nguy c có th xy ra đc phân
loi nh sau:
a) Nguy c do t li: Do vic ngi làm k toán và ngi làm kim toán hoc
thành viên trong quan h gia có các li ích tài chính hay li ích khác;
b) Nguy c t kim tra: Khi ngi làm k toán và ngi làm kim toán phi xem
xét li các đánh giá trc đây do mình chu trách nhim;
c) Nguy c v s bào cha: Khi ngi làm k toán và ngi làm kim toán ng
h mt quan đim hay ý kin ti mc đ mà tính khách quan có th b nh hng;
d) Nguy c t s quen thuc: Khi do các mi quan h quen thuc mà ngi làm
k toán và ngi làm kim toán tr nên quá đng tình đi vi li ích ca nhng ngi
khác;
e) Nguy c b đe da: Khi ngi làm k toán và ngi làm kim toán có th b
ngn cn không đc hành đng mt cách khách quan do các đe da.
* Các bin pháp bo v có th loi b hay làm gim nh các nguy c xung mc
chp nhn đc gm: a) Các bin pháp bo v do pháp lut và chun mc quy đnh; và
b) Các bin pháp bo v do môi trng làm vic to ra.



 Tính chính trc và tính khách quan
Tt c ngi làm k toán và ngi làm kim toán phi công bng, trung thc trong
t tng và không có xung đt v li ích.
 Xung đt v đo đc
Nhng xung đt này có th ny sinh t nhiu con đng khác nhau, t nhng
tình hung khó x, không quan trng cho đn nhng trng hp gian ln và vi phm
pháp lut đc bit nghiêm trng.
 Nng lc chuyên môn và tính thn trng
Không đc th hin là có kh nng và kinh nghim mà bn thân không có.

Phi duy trì kin thc và nghip v chuyên môn và phi hành đng đúng mc, phù hp
vi các chun mc v k thut và ngh nghip.
 Tính bo mt
Phi bo mt các thông tin v khách hàng hoc ca ch doanh nghip, tr khi
cn cung cp cho c quan chc nng hoc lut pháp yêu cu.
 T vn thu hoc kê khai thu
Có quyn đ xut gii pháp áp dng các lut thu có li nht cho khách hàng.
 Áp dng chun mc đo đc ngh nghip cho các hot đng chuyên
nghip xuyên quc gia
Nu tiêu chun đo đc ti quc gia ni cung cp dch v chuyên nghip cht
ch hn chun mc đo đc ca IFAC thì phi thc hin theo chun mc đo đc ca
quc gia đó.
 Qung cáo
Không đc s dng các phng tin có th làm nh hng ti hình nh và
danh ting ngh nghip; phóng đi, nói xu đng nghip,
 Phn B - Áp dng cho kim toán viên hành ngh, nhóm kim toán và
công ty kim toán
(T đon 77 đn đon 292) quy đnh các vn đ sau:



 Tính đc lp
c lp là nguyên tc hành ngh c bn ca kim toán viên. Chun mc đo
đc ngh nghip k toán, kim toán yêu cu mi kim toán viên hành ngh và thành
viên nhóm kim toán cung cp dch v kim toán (dch v đm bo), công ty kim toán
phi đc lp vi các khách hàng s dng dch v kim toán.
Cách tip cn v mt nhn thc đi vi tính đc lp
Tính đc lp bao gm:
a) c lp v t tng - Là trng thái suy ngh cho phép đa ra ý kin mà không
chu nh hng ca nhng tác đng trái vi nhng đánh giá chuyên nghip, cho phép

mt cá nhân hành đng mt cách chính trc, khách quan và có s thn trng ngh
nghip, và
b) c lp v hình thc - Là không có các quan h thc t và hoàn cnh có nh
hng đáng k làm cho bên th ba hiu là không đc lp, hoc hiu là tính chính trc,
khách quan và thn trng ngh nghip ca nhân viên công ty hay thành viên ca nhóm
cung cp dch v đm bo không đc duy trì.
Cu trúc ca phn quy đnh v tính đc lp, gm:
a) Các nguy c nh hng đn tính đc lp (t đon 105 đn đon 110);
b) Các bin pháp bo v có th loi b hoc làm gim các nguy c này xung
mc có th chp nhn đc (t đon 111 đn đon 120);
c) Ví d v vic vn dng tính đc lp trong các mi quan h và các trng hp
c th.
Quan đim quc gia
Trng hp ni dung ca Chun mc ti quc gia hành ngh có s khác bit vi
Chun mc đo đc ca quc t (IFAC) và các quy đnh khác ca pháp lut thì phi
tuân th nhng quy đnh cht ch hn.
Nguy c nh hng đn tính đc lp


Tính đc lp có nguy c b nh hng do t li, t kim tra, s bào cha, quan
h rut tht, quan h khác và s đe da.
 Kh nng chuyên môn và trách nhim khi s dng chuyên gia không
phi là kim toán viên hành ngh
Không đc nhn thc hin các dch v chuyên môn khi xét thy không đ nng
lc thc hin hoc h có th tìm đn s h tr k thut ca các chuyên gia.
 Phí dch v t vn
Phí t vn cn phn ánh hp lý giá tr dch v cung cp cho khách hàng.
 Hoa hng
Hot đng t vn, k toán và kim toán đc lp không đc phép tr và nhn
hoa hng.

 Các hot đng không phù hp vi ngh nghip k toán, kim toán
Không nên đng thi tham gia vào hot đng kinh doanh, ngh nghip hay hot
đng nào không phù hp vi ngh nghip k toán, kim toán.
 Tin ca khách hàng
Không đc gi tin ca khách hàng và không nên trc tip nhn tin phí dch
v do khách hàng tr, nu có cn gi tin đó tách riêng vi tin ca cá nhân và phi
np ngay vào qu ca công ty kim toán.
 Quan h vi kim toán viên hành ngh khác
KTV tin nhim nên cung cp cho kim toán viên đc mi tt c các thông tin
có liên quan đn khách hàng. KTV đc mi phi bo mt và s dng hp lý các thông
tin do ngi tin nhim cung cp.
 Qung cáo và gii thiu
Không đc làm qung cáo v KTV, v công ty hoc các dch v ca mình
nhng đc phép trình bày, gii thiu v KTV, v công ty và các dch v ca mình mt
cách khách quan, đúng đn, trung thc, xác thc, lch s và tinh t.