B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH



INH TH NGC LÀNH

HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH
NHIM TI CÔNG TY CP XÂY DNG VÀ
KINH DOANH A C HÒA BÌNH


LUN VN THC S KINH T







TP.H Chí Minh - Nm 2014
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH



INH TH NGC LÀNH

HOÀN THIN H THNG K TOÁN TRÁCH NHIM TI
CÔNG TY CP XÂY DNG VÀ KINH DOANH A C
HÒA BÌNH

Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301

LUN VN THC S KINH T
Ngi hng dn khoa hc : TS. HUNH C LNG





TP.H Chí Minh - Nm 2014
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan bn lun vn này là công trình nghiên cu ca tôi. Các thông tin,
s liu và kt qu nghiên cu đc trình bày trong lun vn là hoàn toàn trung thc
và cha tng đc công b trong bt k công trình nghiên cu nào khác. Tôi xin
chu trách nhim v tính đc lp và trung thc ca lun vn.
NGI CAM OAN


inh Th Ngc Lành















MC LC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Doanh mc bng biu
Doanh mc s đ
Doanh mc vit tt
Phn m đu 1
Chng 1: Tng quan v k toán trách nhim 6
1.1 Khái nim và vai trò ca k toán trách nhim 6
1.1.1 Lc s hình thành và phát trin ca k toán trách nhim 6
1.1.2 Khái nim k toán trách nhim 7
1.1.3 Vai trò ca k toán trách nhim 9
1.1.3.1 K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng t
chc và điu hành ca nhà qun tr doanh nghip 9
1.1.3.2 K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chc nng kim
soát doanh nghip 10
1.1.3.3 K toán trách nhim khuyn khích nhà qun lý hng đn mc tiêu chung
ca t chc 10
1.2 S phân cp qun lý và mi quan h vi k toán trách nhim 10
1.2.1 Phân cp qun lý là c s ca k toán trách nhim 10
1.2.2 Mi quan h gia phân cp qun lý vi k toán trách nhim 13
1.3 Ni dung ca k toán trách nhim 13
1.3.1 Xác đnh các trung tâm trách nhim 13

1.3.2 Các ch tiêu đánh giá thành qu ca các trung tâm trách nhim 15
1.3.2.1 Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm chi phí 15
1.3.2.2 Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm doanh thu 16
1.3.2.3 Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm li nhun 17
1.3.2.4 Ch tiêu đánh giá thành qu ca trung tâm đu t 18
1.3.3 Báo cáo đánh giá thành qu ca các trung tâm trách nhim 19
1.3.3.1 Báo cáo đánh giá thành qu trung tâm chi phí 19
1.3.3.2 Báo cáo đánh giá thành qu trung tâm doanh thu 20
1.3.3.3 Báo cáo đánh giá thành qu trung tâm li nhun 20
1.3.3.4 Báo cáo đánh giá thành qu trung tâm đu t 21
1.4 Mt s phng pháp k thut s dng trong k toán trách nhim 22
1.4.1 D toán ngân sách 22
1.4.2 Phân b chi phí 23
1.4.3 Phân tích bin đng chi phí 24
Kt lun chng 1 26
Chng 2: Thc trng k toán trách nhim ti Công ty CP Xây dng và Kinh
doanh a c Hòa Bình 27
2.1 Tng quan v công ty CP Xây dng và Kinh doanh a c Hòa Bình 27
2.1.1 Gii thiu khái quát v công ty 27
2.1.1.1 Lch s hình thành và phát trin 27
2.1.1.2 Chc nng, nhim v Công ty CP Xây dng và Kinh doanh a c Hòa Bình 28
2.1.1.3 Qui mô công ty 28
2.1.1.4 T chc b máy qun lý 28
2.1.1.5 Mt s ch tiêu kt qu sn xut kinh doanh 33
2.1.1.6 Thun li, khó khn và phng hng phát trin 34
2.1.2 Tình hình t chc công tác k toán ti Công ty CP Xây dng và Kinh doanh
a c Hòa Bình 36
2.1.2.1 Các ch đ chính sách k toán áp dng ti Công ty CP Xây dng và Kinh
doanh a c Hòa Bình 36
2.1.2.2 Hình thc t chc h thng s sách k toán 37

2.1.2.3 T chc b máy k toán ti Công ty CP Xây dng và Kinh doanh a c
Hòa Bình 38
2.2 Thc trng t chc công tác k toán trách nhim ti Công ty CP Xây dng và
Kinh doanh a c Hòa Bình 41
2.2.1 S phân cp qun lý ti công ty 41
2.2.2 Các ch tiêu đánh giá thành qu các b phn 46
2.2.2.1 Ch tiêu đánh giá thành qu ca b phn ch phát sinh chi phí 46
2.2.2.2 Ch tiêu đánh giá thành qu ca b phn phát sinh li nhun 49
2.2.2.3 Ch tiêu đánh giá thành qu đu t 49
2.2.3 Báo cáo đánh giá thành qu các b phn 50
2.2.3.1 Báo cáo đánh giá thành qu b phn phát sinh chi phí 50
2.2.3.2 Báo cáo đánh giá thành qu ca trung tâm li nhun 53
2.2.3.3 Báo cáo đánh giá thành qu ca trung tâm đu t 60
2.2.4 Thc trng mt s vn đ liên quan đn k toán trách nhim 61
2.2.4.1 Lp d toán 61
2.2.4.2 Phân b chi phí 63
2.2.4.3 Phân tích bin đng chi phí 64
2.2.4.4 Công tác phân loi chi phí 64
2.2.5 ánh giá thc trng t chc công tác k toán trách nhim ti công ty 64
2.2.5.1 Nhng u đim ca h thng k toán trách nhim ti công ty 64
2.2.5.2 Nhc đim ca h thng k toán trách nhim ti công ty 65
Kt lun chng 2 66
Chng 3: Hoàn thin h thng k toán trách nhim tai Công ty CP Xây dng
và Kinh doanh a c Hòa Bình 67
3.1 Quan đim hoàn thin h thng KTTN 67
3.1.1 Phù hp vi đnh hng mô hình t chc qun lý, đc đim sn xut kinh
doanh ca công ty 67
3.1.2 Phù hp vi yêu cu và trình đ qun lý ca công ty xây dng 68
3.1.3 Tính phù hp và hài hòa gia chi phí và li ích 68
3.1.4 m bo tính thng nht vi h thng báo cáo chung ca công ty 68

3.2 Hoàn thin k toán trách nhim ti công ty CP Xây dng và Kinh doanh
a c Hòa Bình 69
3.2.1 T chc li s phân cp qun lý ti công ty 69
3.2.2 T chc các trung tâm trách nhim 71
3.2.3 Hoàn thin các ch tiêu đánh giá thành qu ca các b phn 73
3.2.3.1 Ch tiêu đánh giá trách nhim trung tâm chi phí 73
3.2.3.2 Ch tiêu đánh giá trách nhim trung tâm li nhun 74
3.2.3.3 Ch tiêu đánh giá trách nhiêm trung tâm đu t 75
3.2.4 Hoàn thin báo cáo đánh giá trách nhim các b phn 77
3.2.4.1 Báo cáo đánh giá trách nhim trung tâm chi phí 77
3.2.4.2 Báo cáo đánh giá trách nhim trung tâm li nhun 78
3.2.4.3 Báo cáo đánh giá trách nhim trung tâm đu t 78
3.3 Mt s gii pháp khác đ hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công
ty CP Xây dng và Kinh doanh a c Hòa Bình 80
3.3.1 Xây dng li b máy k toán ti Công ty 80
3.3.2 T chc k toán trách nhim ti các công ty thành viên 81
3.3.2.1 i vi lnh vc kinh doanh đa c 82
3.3.2.2 i vi lnh vc sn xut dch v 84
3.3.3 Tái cu trúc công ty con 86
3.3.4 Mt s gii pháp khác 87
Kt lun chng 3 88
Kt lun chung 89
Danh mc tài liu tham kho
Ph lc
DANH MC CÁC T VIT TT

CT : Ch đu t
CHT : Ch huy trng
CP : C phn
DN : Doanh nghip

DT : Doanh thu
GDA : Giám đc d án
KTTN : K toán trách nhim
KTQT : K toán qun tr
LN : Li nhun
MTV : Mt thành viên
SXKD : Sn xut kinh doanh
TNHH : Trách nhim hu hn
TNDN : Thu nhp doanh nghip




DANH MC BNG BIU

Bng 1.1 – Báo cáo trách nhim ca trung tâm chi phí 19
Bng 1.2 – Báo cáo trách nhim ca trung tâm doanh thu 20
Bng 1.3 – Báo cáo trách nhim ca trung tâm li nhun 21
Bng 1.4 – Báo cáo trách nhim ca trung tâm đu t 21
Bng 1.5 – C cu vn và lnh vc hot đng ca các công ty con 45
Bng 2.1 – Báo cáo thành qu chi phí sn xut ti công trình Tropic Garden 51
Bng 2.2 – Báo cáo chi phí b phn qun lý ti công ty 52
Bng 2.3 – D trù doanh thu công trình Tropic Garden 54
Bng 2.4 – Tng hp khi lng thc hin ti công trình Tropic 55
Bng 2.5 – Trích báo cáo li nhun hot đng ca công ty con – MHB nm 2012. 57
Bng 2.6– Báo cáo li nhun hot đng ca công ty m HBC 58
Bng 2.7 – Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh hp nht trong nm 2012 59
Bng 2.8 – Báo cáo phân tích hiu qu hot đng ca các công ty con 60
Bng 3.1 – Ch tiêu đánh giá thành qu các trung tâm trách nhim 76
Bng 3.2 – Báo cáo phân tích bin đng chi phí sn xut 77

Bng 3.3 - Báo cáo thành qu ca trung tâm chi phí không kim soát đc 78
Bng 3.4 – Báo cáo đánh giá thành qu ca trung tâm li nhun 78
Bng 3.5 – Báo cáo đánh giá thành qu ca trung tâm đu t 79
DANH MC S 

S đ 1.1 – Trình t xây dng d toán ngân sách 23
S đ 2.1 – T chc b máy hot đng ca công ty HBC 29
S đ 2.2 – Trình t ghi s k toán theo hình thc k toán Nht ký chung 37
S đ 2.3 – S đ t chc k toán ti công ty HBC 38
S đ 2.4 – S đ t chc ban qun lý d án ti công trình 43
S đ 3.1 – B máy qun lý ti công ty HBC 70
S đ 3.2 – T chc trung tâm trách nhim ti công ty HBC 71
S đ 3.3 – T chc k toán trách nhim ti công ty kinh doanh đa c 82
S đ 3.4 – T chc các trung tâm trách nhim ti công ty lnh vc sn xut 84






1


PHN M U
1/ Tính cp thit caăđ tài
K toán trách nhim là mt ni dung c bn ca k toán qun tr, đc hiu
là h thng thu thp và báo cáo các thông tin v doanh thu và chi phí theo các nhóm
trách nhim bng cách đa ra các ch tiêu theo dõi và đánh giá thng xuyên kt
qu công vic ca mi cá nhân, mi b phn trong t chc. K toán trách nhim
đánh giá trách nhim nhiu cp bc khác nhau nh: các cá nhân trong b phn,

trng các b phn, ngi điu hành kinh doanh…Nó giúp doanh nghip đm bo
mi s vic, nghip v phát sinh cn phi có ngi chu trách nhim, có đc ch
đ thng pht phân minh đ doanh nghip phát trin hn.
i vi các doanh nghip Vit Nam, vic vn dng k toán qun tr nói
chung và k toán trách nhim nói riêng là mt lnh vc vn còn rt hn ch.  tn
ti và phát trin trong nn kinh t có s cnh tranh gay gt nh hin nay, đòi hi các
doanh nghip phi áp dng công tác qun lý đòi hi ngày càng cao v s lng ln
cht lng thông tin phc v cho vic thc hin các chc nng qun tr, đc bit là
chc nng kim soát và đánh giá trách nhim qun tr ca các b phn, cá nhân,
trong vic góp phn hoàn thành mc tiêu chung ca các doanh nghip. Công c
qun lý đc cho là có hiu qu và cn thit đ thu thp, x lý và cung cp thông tin
này chính là h thng k toán trách nhim. Vì vy vic nghiên cu và t chc vn
dng k toán trách nhim là mt yêu cu cp thit, đc bit là các công ty xây dng
có quy mô ln, c cu t chc gn vi trách nhim ca nhiu đn v thành viên hot
đng trong nhiu lnh vc khác nhau.
Công ty CP Xây dng và Kinh doanh a c Hòa Bình là doanh nghip có
quy mô ln và đã niêm yt trên th trng chng khoán. Hin nay, ti Công ty CP
Xây Dng và Kinh doanh a c Hòa Bình, li ích liên quan đn nhiu đi tng
khác nhau, đc bit là li ích ca các c đông.  các nhà qun lý cao cp ca Công
ty qun lý, điu hành hot đng kinh doanh mt cách hiu qu, mang li li ích cao
nht cho các c đông, cn phi có mt công c giúp nhà qun lý cao cp đánh giá
thành qu qun lý và trách nhim qun tr ca các cp di, qua đó có nhng hành
2


đng điu chnh kp thi, hng đn hoàn thành mc tiêu chung ca công ty. K
toán trách nhim là mt trong nhng công c qun lý đáp ng điu này.
Tuy nhiên, qua kho sát tác gi nhn thy rng vic áp dng k toán qun tr
nói chung và k toán trách nhim ti công ty vn còn mt s nhc đim cn điu
chnh. Xut phát t yêu cu mang tính khách quan c v lý lun và thc tin t

Công ty, tác gi đã chn đ tài “Hoàn thin h thng k toán trách nhim ti Công
ty CP Xây dng và Kinh doanh a c Hòa Bình ” đ nghiên cu.
2/ Tng quan tài liu nghiên cu
Cho đn nay, vic nghiên cu k toán trách nhim nói chung và t chc k
toán trách nhim trong các tng công ty nói riêng trong thi gian qua đã đc nhiu
tác gi trong và ngoài nc đ cp và nghiên cu. Trong nhng công trình này, các
tác gi đã đ cp đn nhng lý lun c bn v k toán trách nhim, xác đnh các đc
đim và ni dung t chc k toán trách nhim trong các doanh nghip. T đó đánh
giá nhng mt đt đc và nhng mt còn hn ch trong công tác t chc k toán
trách nhim ti các doanh nghip.
Mt s công trình công b mà tác gi đã tham kho là:
- Nm 2010, tác gi Phm Vn Dc đã thc hin đ tài nghiên cu khoa hc
“T chc h thng báo cáo k toán đánh giá trách nhim b phn trong doanh
nghip thng mi ti Vit Nam” ti Trng H kinh t Tp H Chí Minh, đã xác
lp các trung tâm trách nhim nhm cung cp thông tin phc v kim soát, và đánh
giá trách nhim qun tr ca các cp qun lý khác nhau qua h thng báo cáo đánh
giá trách nhim qun tr đc thit lp phù hp vi c cu t chc trong doanh
nghip thng mi.
- Lun án ca Tin s Trn Vn Tùng (2010) “Xây dng h thng báo cáo
đánh giá trách nhim qun tr trong công ty niêm yt  Vit Nam” đã trình bày
nhng nghiên cu v mt lý lun ca h thng báo cáo k toán trách nhim nói
chung, đc thù k toán trách nhim trong các công ty c phn và mô hình t chc k
toán trách nhim trong công ty c phn ca mt s quc gia phát trin trên th gii.
Và đã đa ra mô hình c cu t chc mang tính ph bin trong công ty niêm yt,
3


vi c ch qun lý theo mô hình Tng công ty có s phân cp và hot đng trong
lnh vc sn xut, t đó đ ngh mô hình chung v xây dng h thng báo cáo đánh
giá trách nhim qun tr cho Tng công ty.

- Nm 2013, Lun án ca Tin s Nguyn Hu Phú “ T chc k toán trách
nhim trong các Tng công ty xây dng thuc B giao thông vn ti” đã xác lp các
trung tâm trách nhim nhm cung cp thông tin phc v kim soát, và đánh giá
trách nhim qun tr ca các cp qun lý khác nhau qua h thng báo cáo đánh giá
trách nhim qun tr đc thit lp phù hp vi c cu t chc trong doanh nghip
xây dng nói chung.
- Nm 2013, Lun án ca Thc s Lê Th M: “Hoàn thin h thng k toán
trách nhim ti công ty CP TM u t và Xây dng Constrexim” đã xây dng đc
các trung tâm trách nhim, các ch tiêu và báo cáo đánh giá thành qu qun lý ca
các trung tâm trách nhim ti công ty hot đng lnh vc sn xut ,xây dng. Tuy
nhiên, chc nng xây dng ch do mt b phn xây lp thc hin và giao khoán cho
thu ph thi công ch không trc tip t chc và qun lý thi công.
T nhng kt qu nghiên cu đ tài t chc k toán trách nhim đc tham
kho, tác gi k tha các công trình trên, đ xut hoàn thin h thng k toán trách
nhim phù hp vi đc thù doanh nghip xây dng ti mt công ty c th là Công ty
CP Xây dng và Kinh doanh a c Hòa Bình.
3/ Mc tiêu nghiên cu
H thng hóa các lý lun liên quan đn k toán trách nhim trong mt đn v
t chc.
Kho sát và đánh giá thc trng k toán trách nhim ti công ty c phn Xây
dng và Kinh doanh a c Hòa Bình.
a ra gii pháp hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty c phn
Xây dng và Kinh doanh a c Hòa Bình.




4



4/ăiătng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu: Lun vn tp trung nghiên cu các lý lun c bn v
k toán trách nhim, thc trng h thng k toán trách nhim ti Công ty CP Xây
dng và Kinh doanh a c Hòa Bình và vn dng lý lun v k toán trách nhim
đ hoàn thin h thng k toán trách nhim ti công ty ty CP Xây dng và Kinh
doanh a c Hòa Bình.
Phm vi nghiên cu: Lun vn nghiên cu trong phm vi Công ty CP Xây
dng và Kinh doanh a c Hòa Bình, ngun s liu minh ha là s liu trong nm
2011 và 2012.
5/ăPhngăphápănghiênăcu
Phng pháp nghiên cu đnh tính: là mt phng pháp tip cn nhm tìm
cách mô t, phân tích đc đim vn hóa, hành vi ca con ngi, nhóm ngi t
quan đim ca nhà nghiên cu. Vi phng pháp đnh tính, lun vn thc hin
nghiên cu các c s lý lun v k toán trách nhim. Trên c s đó đánh giá thc
trng k toán trách nhim ti doanh nghip và đa ra các gii pháp nhm hoàn thin
h thng k toán trách nhim ti doanh nghip.
+ Phng pháp thu thp s liu: bao gm phng pháp nghiên cu tài liu,
phng pháp quan sát.
+ Phng pháp phân tích s liu: bao gm phng pháp thng kê mô t,
phng pháp so sánh, phân tích, tng hp.
6/ Nhng kt qu đtăđc caăđ tài
V mt lý lun: lun vn đã h thng nhng lý lun liên quan đn k toán
trách nhim nh: khái nim v k toán trách nhim, mi liên h gia phân cp qun
lý và k toán trách nhim, các trung tâm trách nhim, các ch tiêu đánh giá thành
qu qun lý ca các trung tâm trách nhim.
V mt thc tin:
- Tìm hiu đc thc trng t chc k toán trách nhim ti công ty CP Xây
dng và Kinh doanh đa c Hòa Bình, trên c s đó nhn din nhng u đim và
khuyt đim v h thng k toán trách nhim ti công ty.
5



- Da trên c s lý lun cng nh tìm hiu thc trng t chc h thng k toán
trách nhim ti công ty CP Xây dng và Kinh doanh đa c Hòa Bình, tác gi đa ra
các gii pháp hoàn thin h thng k toán trách nhim ti doanh nghip mt cách
hp lý nhm giúp cho nhà qun tr công ty kim soát và đánh giá trách nhim ca
nhà qun tr b phn trong công ty và các công ty thành viên.
7/ Kt cu ca lunăvn
Gm 3 chng
Chng 1: Tng quan v k toán trách nhim
Chng 2: Thc trng k toán trách nhim ti Công ty CP Xây dng và Kinh doanh
a c Hòa Bình
Chng 3: Hoàn thin h thng k toán trách nhim ti Công ty CP Xây dng và
Kinh doanh a c Hòa Bình






















6


CHNGă1
TNG QUAN V K TOÁN TRÁCH NHIM
1.1 Khái nim và vai trò ca k toán trách nhim
1.1.1 Lc s hình thành và phát trin ca k toán trách nhim
Nói đn k toán qun tr chúng ta ngh đn mt công c đc lc h tr cho
nhà qun lý doanh nghip. Cùng vi s phát trin ca nn kinh t th trng, k toán
qun tr ra đi, tri qua các giai đon phát trin và thay đi các hình thái đ tr
thành mt h thng thông tin ch yu và đáng tin cy ca doanh nghip. K toán
trách nhim là mt ni dung c bn ca k toán qun tr do vy quá trình hình thành
và phát trin ca k toán trách nhim gn lin vi quá trình hình thành và phát trin
ca k toán qun tr. Quá trình hình thành và phát trin ca k toán qun tr tri qua
4 giai đon:
+Giai đon 1 (Trc nm 1950): Thông tin đ kim soát và đnh hng chi phí,
sn xut;
+ Giai đon 2 (T nm 1956 đn cui nm 1980): Thông tin đ hoch đnh và
kim soát tài chính hot đng sn xut kinh doanh;
+Giai đon 3 (T nm 1980 đn cui nm 1995): Thông tin đ gim nhng tn
tht ngun lc kinh t s dng ca quy trình sn xut kinh doanh;
+Giai đon 4 (T 1995 đn nay): Thông tin đ s dng có hiu qu các ngun
lc kinh t to ra giá tr.
Vào nhng nm đu ca th k XX, k toán trách nhim đc Pierre Du
Pont, Donaldson Brown và Alfred Sloan nghiên cu và ng dng trong công ty Du

Pont Power. Du Pont Power thành lp vào nm 1903, bng vic hp nht các công
ty nh sn xut các b phn sn phm vi nhau.  d dàng kim soát và đáng giá
hiu qu hot đng ca tng b phn Du Pont chia công ty thành các b phn nh
và thay đi t mô hình qun tr tp trung sang mô hình qun tr phân quyn. Cùng
vi vic xây dng h thng thông tin phc v cho vic qun tr, công ty đã thc hin
vic phân quyn trách nhim. Các b phn và các phòng ban trong công ty đc
giao quyn t ch, t ra quyt đnh và t chu trách nhim trong đnh giá, liên kt
7


sn xut, tìm kim khách hàng, thit k sn phm, mua vt t và điu hành quá trình
sn xut. Nh áp dng c ch phân quyn và trách nhim, to điu kin cho các nhà
qun tr phát huy ht nng lc - ch đng sáng to đa ra các quyt đnh phù hp và
kp thi Dupont đã gây đc ting vang ln trong qun lý và kim soát hiu qu.
ng dng k toán trách nhim  Du Pont Power phn nào giúp chúng ta hình dung
ra khái nim v k toán trách nhim.
K toán trách nhim là ni dung c bn ca k toán qun tr. K toán trách
nhim cung cp thông tin có th kim soát ca tng b phn mà đc nhà qun tri
phân quyn trách nhim. KTTN đc đ cp đu tiên  M vào nm 1950 trong tác
phm "Basic organizational planning to tie in with responsibility accounting" ca
Ailman, H.B.1950. T đó đn nay, vn đ k toán trách nhim đc quan tâm nhiu
vi nhng quan đim khác nhau, bi nhng tác gi khác nhau  nhiu quc gia trên
th gii nh Atkinson; R.D Banker; R.S Kaplan; S.M. Young; James R.Martin …
1.1.2 Kháiănimăkătoánătráchănhim
K toán qun tr doanh nghip là mt b phn cu thành quan trng ca h
công c qun lý kinh t, tài chính và có vai trò qun lý, điu hành và kim soát các
hot đng kinh t, tài chính trong DN, đng thi cung cp thông tin đ thc hin
mc tiêu qun tr DN nhm đt đc hiu qu cao nht, KTQT s dng h thng k
toán trách nhim đ phân loi cu trúc t chc thành các trung tâm trách nhim, trên
c s đó đánh giá kt qu ca tng b phn da trên trách nhim đc giao cho b

phn đó. Cho đn nay đã có rt nhiu quan đim v k toán trách nhim nh sau:
Nhóm tác gi Anthony A.Atkinson, Rajiv. D.Banker, Robert S.Kaplan and
S.mark Young khng đnh: KTTN là mt h thng k toán có chc nng thu thp,
tng hp và báo cáo các d liu k toán có liên quan đn trách nhim ca tng nhà
qun lý riêng bit trong mt t chc, cung cp thông tin nhm đánh giá trách nhim
và thành qu mi nhà qun lý to ra các báo cáo cha c nhng đi tng có th
kim soát và không th kim soát đi vi mt cp qun lý.
Nhóm tác gi Weygandt, Kieso và Kimmel cho rng KTTN là mt b phn
ca KTQT mà liên quan đn vic tích ly, báo cáo v thu nhp và chi phí trên c s
8


nhà qun lý có quyn đa ra nhng quyt đnh trong hot đng hng ngày v các
vn đ đó.
Nhóm tác gi Clive Emmanuel, David Otley and Kenneth Mar-chant li xác
đnh KTTN là s thu thp tng hp và báo cáo nhng thông tin tài chính v nhng
trung tâm khác nhau trong mt t chc (nhng trung tâm trách nhim), cng còn
đc gi là k toán hot đng hay k toán kh nng sinh li.
Theo ào Vn Tài và cng s (2003, trang 88) cho rng “K toán trách
nhim là mt phng pháp k toán thu thp và báo cáo các thông tin d toán và
thc t v các “đu vào” và “đu ra” ca các trung tâm trách nhim”.
Theo oàn Ngc Qu và cng s (2011, trang 196) “K toán trách nhim là
h thng thu thp, x lý và truyn đt thông tin có th kim soát theo phm vi trách
nhim ca tng nhà qun tr nhm đt đc mc tiêu chung ca t chc”.
Tóm li, hin có nhiu quan đim khác v KTTN, tuy nhiên chúng ta thy
rng s khác nhau ca các quan đim trên đc th hin  cách thc nhìn nhn ca
mi tác gi v đc đim, ý ngha và c ch t chc KTTN  DN, s khác nhau đó
không mang tính đi nghch mà chúng cùng b sung cho nhau nhm giúp chúng ta
có cái nhìn toàn din hn v KTTN. T đó có th rút ra nhng vn đ thuc bn
cht ca KTTN nh sau:

- Th nht, KTTN là mt ni dung c bn ca KTQT và là mt quá trình tp
hp và báo cáo các thông tin đc dùng đ kim tra các quá trình hot đng và đánh
giá thc hin nhim v  tng b phn trong mt t chc. H thng KTTN là mt
h thng thông tin chính thc v mt tài chính. Các h thng này s dng c các
thông tin tài chính và c thông tin phi tài chính.
- Th hai, KTTN ch có th đc thc hin trong đn v có c cu t chc b
máy qun lý phi có s phân quyn rõ ràng. H thng KTTN  các t chc khác
nhau là rt đa dng, bao gm các th tc đc th ch hóa cao vi cách hot đng
theo lch trình đu đn, có nhng nhà qun lý b phn đc giao quyn hn quyt
đnh, song cng có nhng nhà qun lý b phn hu nh không có quyn hn v s
dng các ngun lc thuc b phn h qun lý.
9


- Th ba, mt h thng KTTN hu ích phi tha mãn lý thuyt phù hp, ngha
là có mt cu trúc t chc thích hp nht vi môi trng t chc hot đng, vi
chin lc tng hp ca t chc, và vi các giá tr và s khích l ca qun tr cp
cao. [7, tr 24,26]
Tóm li, theo tác gi, k toán trách nhim là h thng tha nhn mi b phn
(thành viên, con ngi) trong mt t chc có quyn ch đo và chu trách nhim v
nhng nghip v riêng bit thuc v phm vi qun lý ca mình, h phi xác đnh,
đánh giá và báo cáo cho t chc, thông qua đó cp qun lý cao hn s dng thông
tin này đ đánh giá thành qu ca các b phn trong t chc.
1.1.3 Vai trò ca k toán trách nhim
1.1.3.1 K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chcănngăt
chc v điu hành ca nhà qun tr doanh nghip
T chc và điu hành là chc nng quan trng ca qun tr. T chc là vic
nhà qun lý quyt đnh cách tt nht đ liên kt các ngun lc ca doanh nghip li
vi nhau, sao cho k hoch đc thc hin có hiu qu nht. Trong vic điu hành,
các nhà qun lý giám sát hot đng hàng ngày, to điu kin cho t chc hot đng

thun li và ngày càng phát trin.
Thông qua k toán trách nhim, nhà qun lý có th phân tích đánh giá chi phí
đã chi, doanh thu và li nhun thc hin ca b phn. Báo cáo trách nhim phn hi
cho ngi qun lý bit k hoch thc hin ra sao, nhn din các vn đ hn ch đ
có s điu chnh các chin lc mc tiêu sao cho kt qu kinh doanh là tt nht.
ây là ngun thông tin đ nhà qun lý nâng cao hiu sut s dng vn, tng doanh
thu, gim chi phí mt cách hp lý, ti đa hóa li nhun.
K toán trách nhim xác đnh các trung tâm trách nhim, qua đó nhà qun lý
có th h thng hóa các công vic ca tng trung tâm mà thit lp các ch tiêu đánh
giá. K toán trách nhim giúp nhà qun tr đánh giá và điu chnh các b phn cho
thích hp.

10


1.1.3.2 K toán trách nhim cung cp thông tin cho vic thc hin chcănngă
kim soát doanh nghip
Kim soát là vic xem xét, ngn chn nhng điu trái vi quy đnh trong
phm vi quyn hành ca ngi kim soát. Và kim soát có vai trò giúp nhà qun tr
nm đc tin đ và cht lng thc hin công vic ca cá nhân, b phn trong t
chc.
Thông qua k toán trách nhim, nhà qun tr có th phân tích, đánh giá, chi
phí, doanh thu và li nhun thc hin ca tng b phn. Báo cáo trách nhim phn
hi cho nhà qun lý bit vic thc hin k hoch ca các b phn ra sao, nhn din
các vn đ hn ch đ có s điu chnh các chin lc mc tiêu sao cho kt qu kinh
doanh là tt nht. ây có th xem là ngun thông tin quan trng đ nhà qun lý
nâng cao hiu qu s dng vn, tng doanh thu, gim chi phí mt cách hp lý và
cui cùng là ti đa hóa li nhun.
1.1.3.3 K toán trách nhim khuyn khích nhà qună lỦăhngă đn mc tiêu
chung ca t chc

Thông qua vic phân cp đánh giá trách nhim hot đng  tng cp qun lý s
khuyn khích các b phn, các cp qun lý ch đng sáng to trong vic hoàn thành
SXKD đt đc hiu qu gn vi mc tiêu chung ca toàn doanh nghip.
Mc tiêu chin lc ca doanh nghip đc gn vi các trung tâm trách
nhim. Khi k toán trách nhim có th kim soát đc tài chính và qun lý thì nhà
qun lý s điu chnh hot đng hng đn các mc tiêu chung. ng thi, bn thân
các giám đc trung tâm trách nhim đc khích l hot đng sao cho phù hp vi
các mc tiêu c bn ca toàn công ty.
1.2 S phân cp qun lý và mi quan h vi k toán trách nhim
1.2.1 S phân cp qun lý
Hu ht các t chc thng đc chia thành các đn v nh hn, nhng đn
v nh hn thng đc gi bng nhng tên khác nhau nh: khu vc, đn v kinh
doanh, b phn, phòng ban…Mi đn v có trách nhim riêng bit và cn ngi
qun lý có trách nhim chuyên môn phù hp. Các nhà qun lý ca t chc nên đm
11


bo các nhân viên ca mình c gng làm vic và có trách nhim vi công vic,
nhm đt nhng mc tiêu chung ca t chc đ ra.
Phân cp qun lý là vic ngi qun lý giao nhim v và quyn ra quyt đnh
cho cp qun lý thp hn trong quá trình hot đng ca doanh nghip. Và cp di
đó ch ra quyt đnh trong phm vi trách nhim ca mình. Tùy theo tng doanh
nghip, mc đ phân chia có th khác nhau, gm nhiu cp đ hay ch mt cp và
vic giao quyn quyt đnh có th nhiu hay ít.
K toán trách nhim là công vic đc thc hin không th tách ri các trung
tâm trách nhim. Các trung tâm trách nhim này đc hình thành thông qua vic
phân cp qun lý.
Theo đó, đ thc hin các chc nng qun lý ca mình, ngi qun lý cp
cao phi th hin đúng đn quyn lc ca mình, gây đc nh hng và sc thuyt
phc đi vi nhân viên, đng thi phi tin hành phân cp, y quyn cho cp di

nhm giúp h có th điu hành công vic thng xuyên ti b phn mà h qun lý.
Mi cp đ s có ngi qun lý riêng và có th thuc mt trong các trung
tâm t thp đn cao nh: trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm li
nhun, trung tâm đu t. Ngi qun lý s điu phi các ngun lc và hot đng
trong trung tâm mình đ thc hin các ch tiêu do cp trên giao.
uănhcăđim phân cp qun lý
uăđim phân cp qun lý
- Thông qua vic phân cp qun lý, ngi qun lý có th gim bt khi lng
công vic bng cách giao bt vic cho ngi khác, t đó có th tit kim thi gian
làm vic ca mình, và có th tp trung vào thc hin các mc tiêu ln cho doanh
nghip, nh đu t thi gian đ đ ra nhng công vic mang tính cht chin lc lâu
dài.
- Chính s phân quyn trong qun lý mà các b phn có th ch đng trong
tip cn thông tin và phn hi nhanh chóng, nên ngun thông tin đc cung cp đy
đ và kp thi hn.
12


- To c hi phát trin cho các nhà qun lý cp thp hn. Nhà qun lý có th
đánh giá nhân viên tt và đào to lp qun lý mi đ k tha. Cp di có th tp
trung hc tp, rèn luyn, nâng cao nghip v, tích ly kinh nghim khi thc hin các
công vic, quyt đnh ca mình.
- C cu t chc đc thit lp phù hp vi môi trng hot đng hn. Bi
nu các lnh vc kinh doanh đa dng, quy mô kinh doanh ln, th trng và th phn
rng m, thì nht thit có nhiu nhân s quan trng cùng gánh vác trách nhim và
ngc li. Các b phn trong c cu t chc có th điu chnh đ thích nghi vi môi
trng kinh doanh mt phn là nh vào vic phân cp đó.
- Khuyn khích nhân viên n lc vi trách nhim đc giao hn, t đó góp
phn hoàn thành mc tiêu chung ca toàn DN. Khi kt qu thc hin ca mi b
phn, mi con ngi trong t chc đc xác đnh và tha nhn mt cách rõ ràng s

khuyn khích h làm vic tt hn. Bên cnh đó, to môi trng thi đua tích cc và
lành mnh gia các cá nhân, các đn v, và khuyn khích h đt đc các ch tiêu
ca tng b phn cng nh mc tiêu chung ca toàn đn v.
Nhcăđim ca phân cp qun lý
Bên cnh nhng u đim ca vic phân cp qun lý cng tn ti nhng tác
đng tiêu cc sau:
- Vic phân cp càng nhiu thì càng khó có th kim soát đc. Thm chí
nu kim soát không tt, phân cp trách nhim có th dn đn không tuân th làm
sai lch các mc tiêu chung ca toàn doanh nghip. Do các giám đc trung tâm
trách nhim ch tp trung vào li ích ca đn v, không xem xét quyt đnh đó có
nh hng đn doanh nghip nh th nào, làm lch mc tiêu chung ca doanh
nghip.
- Ngoài ra, phân cp qun lý còn có th dn đn s trùng lp không cn thit
đi vi các trung tâm trách nhim. Do đó, doanh nghip phi xác đnh khi nào cn
phân chia các cp bc và mc đ phân quyn nh th nào là hp lý, thích hp. Vic
đó còn tùy thuc vào chin lc chung ca toàn doanh nghip.

13


1.2.2 Mi quan h gia phân cp qun lý vi k toán trách nhim
Trong mt t chc, qua s phân cp qun lý s xác đnh đc quyn hn và
trách nhim  các cp qun lý mt cách rõ ràng, và là c s cho vic đánh giá kt
qu hot đng ca tng b phn. Phân cp qun lý giúp cho h thng k toán trách
nhim đánh giá thành qu ca các cp qun lý  các b phn tt hn.
Bên cnh s tác đng t phía phân cp qun lý đn h thng k toán trách
nhim, thì h thng KTTN cng có s tác đng đn s phân cp qun lý. K toán
trách nhim góp phn hoàn thin s phân cp qun lý trong t chc, thit lp đc
mt h thng ch tiêu, công c, báo cáo đánh giá thành qu ca các trung tâm trách
nhim.

1.3 Ni dung ca k toán trách nhim
1.3.1 Xácăđnh các trung tâm trách nhim
Trung tâm trách nhim là mt chc nng hay mt b phn trong t chc, đt
di s lãnh đo ca nhà qun tr hoc mt cp qun lý, chu trách nhim đi vi
thành qu hot đng ca chính b phn do mình ph trách. Có bn loi trung tâm
trách nhim c bn nh sau: trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm li
nhun, trung tâm đu t.
Trung tâm chi phí
Trung tâm phi phí là trung tâm trách nhim mà đu vào đc lng hóa bng
tin còn đu ra thì không đc lng hóa bng tin ca t chc. Trách nhim tài
chính ca trung tâm này là kim soát và báo cáo riêng v chi phí. Tùy theo tính cht
ca chi phí và kt qu làm ra mà ngi ta chia trung tâm chi phí thành trung tâm chi
phí đnh mc (Standard cost center) và trung tâm chi phí không đnh mc đc
(Discretionary Expense center).
 Trung tâm chi phí đnh mc: là trung tâm chi phí đu vào đc xác
đnh tng ng vi đu ra là các sn phm, dch v. Trung tâm chi phí đnh mc
thng có th là các nhà máy sn xut, các phân xng sn xut, các t sn xut,
các đi thi công. Thông thng chi phí đnh mc đc xác đnh đ tính mc hiu
qu ca công vic, bng cách xác đnh t s gia đu ra và đu vào. Ngoi ra, ta còn
14


đánh giá hiu qu hot đng ca trung tâm chi phí này bng cách phân tích chênh
lch da trên chi phí đnh mc và k hoch ngân sách đc theo dõi và điu chnh
liên tc.
 Trung tâm chi phí không đnh mc đc: là trung tâm chi phí không
xác đnh đc mi quan h gia đu vào và đu ra, hay không th tính đc đu ra
mt cách rõ ràng. Trung tâm chi phí không đnh mc đc thng là các phòng ban
thuc b phn gián tip nh phòng nhân s, phòng nghiên cu và phát trin, phòng
k toán… Công ty thng kim soát các b phn này bng cách giám sát ngun lc

cung ng nh: con ngi, thit b, chi phí vt dng…
Trung tâm doanh thu
Trung tâm doanh thu là trung tâm trách nhim mà  đó nhà qun tr ca nó
ch đc quyn ra quyt đnh đi vi doanh thu phát sinh trong b phn đó, không
có trách nhim vi chi phí sn phm, li nhun và vn đu t. Nu trung tâm doanh
thu đc toàn quyn quyt đnh giá bán trong khung giá c cho phép thì trách nhim
s đc đánh giá trên doanh thu to ra.
Trung tâm doanh thu thng là các b phn kinh doanh trong đn v nh các
chi nhánh tiêu th, khu vc tiêu th, ca hàng tiêu th, nhóm sn phm.
Thành qu ca trung tâm doanh thu thng đc đánh giá bng vic so sánh
doanh thu thc t vi doanh thu d toán và phân tích các chênh lch phát sinh.
Trung tâm li nhun
Trung tâm li nhun là trung tâm trách nhim mà các nhà qun tr ca nó ch
đc quyn ra quyt đnh đi vi li nhun đt đc trong b phn đó, không có
quyn ra quyt đnh đn vn đu t ca công ty. Trong đó, trung tâm li nhun có
th quyt đnh v chi phí và doanh thu nh: sn xut sn phm nào, sn xut ra sao,
cht lng, giá c và phân phi nh th nào…
Trung tâm trách nhim này thng là các đn v kinh doanh trong tng công
ty nh các công ty ph thuc, các chi nhánh…
15


Thành qu ca trung tâm trách nhim thng đc đánh giá bng vic so
sánh các d liu trên báo cáo kt qu kinh doanh thc t vi các d liu trên báo cáo
kt qu kinh doanh d toán.
Trungătơmăđuăt
Trung tâm đu t là mt b phn mà các nhà qun tr ca nó đc quyn ra
quyt đnh đi vi li nhun và vn đu t ca đn v đó. ây là trung tâm có
quyn cao nht trong t chc doanh nghip.
Trung tâm đu t thng là Hi đng qun tr công ty, các ch đu t, các

công ty con đc lp.
Thành qu ca trung tâm đu t thng đc đánh giá bng vic s dng các
thc đo: T l hoàn vn đu t (ROI), li nhun còn li (RI).
1.3.2 Các ch tiêuăđánhăgiáăthành qu ca các trung tâm trách nhim
 đo lng, đánh giá các trung tâm trách nhim, có hai loi ch tiêu c bn
là ch tiêu kt qu và ch tiêu hiu qu.
Ch tiêu kt qu là mc đ các trung tâm trách nhim thc hin nhim v đ
ra.
Ch tiêu hiu qu là t l so sánh gia tng đu ra và tng đu vào ca mt
trung tâm trách nhim. Nó cho thy kt qu thc t đt đc so vi các ngun lc
đc s dng đ to ra kt qu đó, tc trung bình kt qu mang li trên mi đn v
đu vào. Ví d nh ch tiêu li nhun trên vn, trên tài sn. Ngc li, t l so sánh
gia đu vào và đu ra cho ta trung bình s lng đu vào và tiêu hao trên mi đn
v đu ra nh t l chi phí trên mi sn phm làm đc.
1.3.2.1 Ch tiêuăđánhăgiáăthƠnhăqu ca trung tâm chi phí
Trung tâm chi phí đnh mc: đu ra có th xác đnh và lng hóa đc da
trên c s đã bit phí tn đu vào cn thit đ to đu ra.
Ví d, trong phân xng sn xut có th c tính đc chi phí to ra mt đn
v sn phm thông qua đnh mc tiêu hao nguyên vt liu, chi phí nhân công trc
tip và chi phí sn xut chung.