TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA NGỮ VĂN







HOÀNG THỊ HƢƠNG






KHẢO SÁT HỆ THỐNG NHÂN VẬT
TRONG THẦN THOẠI VIỆT NAM




KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam


Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

TS. NGUYỄN THỊ NGỌC LAN








HÀ NỘI - 2014

LỜI CẢM ƠN

Khoá luận này được hoàn thành dưới sự hướng dẫn của cô giáo - TS
Nguyễn Thị Ngọc Lan. Em xin được gửi tới cô lời cảm ơn chân thành.
Em xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trong tổ bộ môn Văn học Việt
Nam, các thầy cô trong khoa Ngữ văn - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã
tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp.

Sinh viên

Hoàng Thị Hƣơng




LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
trong khoá luận là trung thực. Khoá luận này chưa từng được công bố trong

bất cứ công trình nào. Nếu những lời cam đoan trên là sai tôi hoàn toàn chịu
trách nhiệm.

Sinh viên

Hoàng Thị Hƣơng








MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU 1
Chương 1. GIỚI THIỆU CHUNG 8
1.1. Khái quát về thần thoại 8
1.1.1. Thần thoại hiểu theo nghĩa rộng 8
1.1.2. Thần thoại hiểu theo nghĩa hẹp 10
1.2. Hình tượng nhân vật trong thần thoại 14
1.2.1. Nhân vật là thần 16
1.2.2. Nhân vật là con người 22
Chương 2. NHÂN VẬT TRONG THẦN THOẠI SUY NGUYÊN 25
2.1. Đặc điểm ngoại hình 28
2.2. Đặc điểm chức năng 32
2.3. Đặc điểm hành trạng 35
Chương 3. NHÂN VẬT TRONG THẦN THOẠI SÁNG TẠO 42
3.1 Đặc điểm ngoại hình 43

3.2 Đặc điểm chức năng 46
3.3 Đặc diểm hành trạng 51
KẾT LUẬN 55
TÀI LIỆU THAM KHẢO 55

1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Thần thoại là hình thức nghệ thuật đầu tiên của con người, cho dù đó
là “nghệ thuật vô ý thức”. Thần thoại đối với các dân tộc “chính là hình thức
nhận thức thế giới mang tính đặc trưng của con người thời cổ” [15]. Gắn với
niềm tin, thần thoại là sản phẩm của một quá trình nhận thức còn khá mơ hồ
của người xưa khi hình dung về ngoại giới. Tất cả những gì con người khao
khát lý giải, tìm hiểu, khám phá, cho thấy nhu cầu vô cùng chính đáng và
cũng vô cùng bức thiết của họ.
Thực tế khi con người đứng trước thế giới tự nhiên to lớn và bí ẩn họ
hoàn toàn bất lực. Những hiểu biết non nớt và ấu trĩ của con người không đủ
làm họ thoả mãn những gì mà họ đang khao khát. “Họ thường gán nhận thức
thực tế sai lệch ấy cho các vị thần và tô vẽ thêm cho nhân vật thần những câu
chuyện hấp dẫn”, [15;25]. Nhân vật trong thần thoại thường là các vị thần
hoặc bán thần. Đề cập đến hệ thống nhân vật trong thần thoại đã có không ít
những ý kiến của các nhà nghiên cứu rải rác trong các tạp chí, giáo trình
chuyên ngành. Song mong muốn được tìm hiểu sâu sắc và toàn diện hơn nữa
vẻ đẹp, sự độc đáo của hệ thống nhân vật trong thần thoại, chúng tôi đã lựa
chọn đề tài “Khảo sát hệ thống nhân vật trong thần thoại Việt Nam”.
1.2. Bên cạnh đó, thần thoại là thể loại ra đời sớm, gắn với “thời thơ ấu”
của xã hội loài người nên nghiên cứu thần thoại là nghiên cứu những vấn đề
mang tính nhận thức luận của con người trong thời đại ấy. Vì vậy, với tư cách
là một giáo viên văn trong tương lai, qua việc nghiên cứu đề tài, chúng tôi sẽ
được trang bị những kiến thức cần thiết để đảm đương công việc dạy học sau

này.
2. Mục đính nghiên cứu
Người viết thực hiện đề tài này với mục đích sau:
2
Khám phá một cách khái quát về hệ thống nhân vật trong thần thoại Việt
Nam.
Phát hiện một số thủ pháp nghệ thuật góp phần tạo nên sự thành công
trong việc xây dựng hình tượng nhân vật trong thần thoại.
3. Phạm vi nghiên cứu
3.1. Tƣ liệu
Khảo sát khoảng 50 truyện trong kho tàng thần thoại Việt Nam.
Ngoài ra để tiện cho việc nghiên cứu, chúng tôi có sử dụng tư liệu trong
thần thoại các nước Đông Nam Á và Trung Quốc.
3.2. Nội dung
Chúng tôi đi từ những vấn đề chung nhất để thấy được một cách khái
quát về hệ thống các nhân vật trong thần thoại Việt Nam.
Đặc biệt trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi đặc biệt quan tâm đến đặc
điểm nhân vật và các thủ pháp nghệ thuật được dân gian sử dụng trong việc
khắc hoạ hình tượng nhân vật trong thần thoại.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Do đặc điểm, yêu cầu và mục đích của đề tài, chúng tôi sử dụng:
- Phương pháp khảo sát, thống kê, phân loại.
- Phương pháp phân tích, bình giảng.
- Phương pháp so sánh, đối chiếu.
- Phương pháp tổng hợp.
5. Lịch sử vấn đề
Khi bắt đầu biết nhận thức về ngoại giới thì người nguyên thuỷ đã tạo ra
thần thoại. Ngoại giới hay chính là khách thể tồn tại khách quan đối với con
người, mà trước hết đó chính là tự nhiên: mưa, gió, bão, lũ, sấm, sét, là sự vần
xoay chuyển dịch của các tinh thể. Thế giới tự nhiên bí hiểm và dữ tợn, độc ác

đối với con người nhưng lại là ngôi nhà lớn, người mẹ hiền thân thiết nuôi
3
dưỡng con người. Con người đồng nhất các vật thể của tự nhiên với bản thân
mình quan niệm rằng tự nhiên cũng chung một bản chất với mình. Các sinh
vật, sinh thể của tự nhiên đã mang tính cách con người. Ăng ghen viết: “Sự
nhân cách hoá các lực lượng tự nhiên đã làm nảy sinh ra các vị thần đầu
tiên” và “trong thời đại nguyên thuỷ, tôn giáo sinh ra từ những khái niệm hết
sức sai lầm của con người về trạng thái tự nhiên của chính họ và về tự nhiên
bên ngoài xung quanh họ”, [12; 210].
Như vậy, thần thoại nguyên thuỷ là ý niệm về tự nhiên của con người,
cho nên các vị thần đầu tiên là biểu tượng của giới tự nhiên, là thần thiên
nhiên, thần vũ trụ, bán thần chính là con người ở trần gian nhưng có một sức
mạnh của vị thần.
Mặc dù có rất nhiều công trình nghiên cứu về thần thoại tuy nhiên mức
độ quan tâm của họ tới thần thoại còn chưa đầy đủ và sâu sắc. Đặc biệt là đề
tài “Khảo sát hệ thống nhân vật trong thần thoại Việt Nam” chưa có một công
trình nghiên cứu chuyên biệt nào bàn bạc, mở rộng về vấn đề này. Hệ thống
các nhân vật mới chỉ được đề cập một cách sơ lược, rải rác trong các sách
giáo trình, các sách nghiên cứu tham khảo về văn học dân gian.
5.1. Năm 1974, trong cuốn “Tìm hiểu tiến trình văn học dân gian Việt
Nam” của Nhà xuất bản Khoa học xã hội, tác giả Cao Huy Đỉnh khi bàn về
lịch sử dân tộc ta ở buổi đầu dựng nước trang 23 tác giả có viết: “Thời cổ có
thần thoại. Và như mọi dân tộc khác, tổ tiên ta chắc chắn cũng đã hư cấu
nhiều chuyện để giải thích nguồn gốc sự vật và ca ngợi những lực lượng tự
nhiên như biển, nước, đất, cỏ cây, chim muông, gió, bão, mưa, sấm, sét, lửa,
mặt trời, mặt trăng,… Loại thần thoại này thấm sâu vào sinh hoạt tinh thần
của người Lạc Việt và tồn tại dai dẳng mãi về sau với những vũ trụ quan cổ
truyền của người nông dân lao động, dưới nhiều hình thức văn nghệ khác
nhau”.
4

Điều đó cho thấy Cao Huy Đỉnh đã quan tâm đến mục đích của thần
thoại. Những lực lượng tự nhiên như biển, núi, đất, nước, chim muông,… đã
được thần thoại nói đến thông qua hệ thống nhân vật trong thần thoại. Tuy
nhiên, để khái quát về hệ thống các nhân vật trong thần thoại thì tác giả lại
chưa bàn tới. Tìm hiểu về vấn đề này có ý nghĩa quan trọng bởi vì nhân vật
trong thần thoại là nhân vật thần và bán thần chính là linh hồn, là cốt tuỷ, là
da thịt để làm nên thần thoại.
5.2. Năm 1990, trong cuốn Văn học dân gian tập 2 tác giả Hoàng Tiến
Tựu khi bàn về nội dung, ý nghĩa của thần thoại Việt ở trang 13 tác giả cho
rằng: “Tuy thần thoại Việt không còn giữ được đầy đủ hệ thống và cốt truyện
nguyên thuỷ của nó, nhưng xét về phương diện nội dung thì số thần thoại Việt
Nam còn lại chẳng những đã phản ánh được xã hội, tư tưởng, tâm hồn Việt
Nam mà còn thể hiện được những vấn đề cơ bản thường có trong thần thoại
của nhiều dân tộc (như vấn đề nguồn gốc vũ trụ, nguyên nhân của các hiện
tượng tự nhiên, nguồn gốc của các loài động vật, thực vật và loài người,
nguyên nhân của sự sống, sự chết, nguồn gốc dân tộc, nguồn gốc các nghề ).
Ở bộ phận thần thoại suy nguyên, nhằm giải thích các hiện tượng trong
thế giới tự nhiên, nhìn chung hình ảnh con người chưa xuất hiện rõ nét,
nhưng qua đây và cũng chỉ qua đây chúng ta mới có thể hiểu được phần nào
về trình độ hiểu biết, sức tưởng tượng, những ước mơ khát vọng và cách cảm
nghĩ của những thế hệ người Việt đầu tiên bắt đầu thực hiện việc khám phá và
lí giải thế giới”.
Tác giả Hoàng Tiến Tựu đã quan tâm đến mục đích, ý nghĩa của thần
thoại. Khi tìm hiểu về thần thoại, người đọc sẽ biết được đời sống xa xưa của
người dân Việt Nam. Một đặc điểm quan trọng khi tìm hiểu về thần thoại đó là
chúng ta phải tìm hiểu về hệ thống nhân vật trong thần thoại mà ở đây là thần
và bán thần. Vậy các nhân vật ấy được hiện lên qua trí tưởng tượng của dân
5
gian như thế nào? Điều ấy chưa được tác giả bàn đến. Tìm hiểu đề tài này,
chúng tôi mong muốn sẽ làm cụ thể hoá những điều còn băn khoăn ở trên.

5.3. Năm 1991, trong cuốn Giáo trình văn học dân gian của Trường Đại
học Sư phạm Hà Nội 2 của tác giả Trần Gia Linh đã cho chúng ta hiểu biết
khái quát, đơn giản về thần thoại. Khi bàn về thời kì nảy sinh của thần thoại,
trang 6 tác giả cho rằng: “Sự thật người Việt trong thời kì đầu trong chế độ
cộng sản nguyên thủy, vì sống phiêu bạt nên chưa nhận thức được cái “chết”,
chưa có quan niệm linh hồn sau khi chết. Trong đầu óc người Việt viễn cổ
người và vật lẫn lộn. Về sau, trong xã hội thị tộc, cuộc sống định cư giúp cho
con người dần dần nhận thức được sự chết và từ đó nảy sinh quan niệm “linh
hồn” tư tưởng vạn vật có linh hồn biến hóa thành đa thần luận việc thờ cúng
vật tổ biến thành việc thờ cúng tổ tiên. Người nguyên thủy Việt Nam đã sống
trong cuộc bình đẳng nên họ quan niệm những thành viên của thế giới cõi
thần cũng đều bình đẳng. Thần trong thần thoại là những hiện tượng tự nhiên
được hình tượng hóa hoặc những anh hùng lao động có công với thị tộc thần
thánh hóa mà tạo nên. Mưa, gió, sấm, sét, được thần thánh hóa thành các
truyện thần Mưa, thần Gió, thần Sấm, thần Sét. Nhân vật thần thường có hình
dạng dị thường nhưng lại chất phác, hồn nhiên, bình đẳng, thể hiện cuộc sống
của con người chưa phân chia giai cấp”. Tuy nhiên, tác giả Trần Gia Linh
chưa phân tích một cách cụ thể những đặc điểm của nhân vật cũng như thống
kê được hệ thống nhân vật trong thần thoại Việt Nam. Để giúp người đọc hình
dung một cách khái quát nhất về hệ thống nhân vật trong thần thoại, chúng
tôi sẽ khảo sát về nhân vật đó trong khoảng 50 truyện thần thoại Việt Nam.
5.4. Năm 1995, trong cuốn Phân tích tác phẩm văn học dân gian, tác giả
Đỗ Bình Trị khi bàn về định hướng tìm hiểu nội dung thần thoại trang 76 đã
cho rằng: “Những mẩu chuyện về sự tích các “thần” cổ đại luôn luôn chứa
đựng những hiểu biết thực tế về ngoại giới và những kinh nghiệm thực tế tích
6
luỹ được trong cuộc sinh tồn của các cộng đồng người thời cổ” và ở trang 77
tác giả cho rằng “Thần thoại diễn tả dưới hình thức khái quát hoá nghệ thuật
rộng lớn, những ước mơ ban đầu của tổ tiên chúng ta muốn chế ngự sức
mạnh của tự nhiên”. Tiếp đó tác giả trích dẫn ý kiến của M.Gorki: “Ở phía

dưới mỗi sự vươn lên của trí tưởng tượng cổ đại đều có thể dễ dàng tìm thấy
động lực của nó, mà cái động lực ấy thì bao giờ cũng là ước vọng của loài
người muốn làm cho lao động của mình được nhẹ nhàng hơn” Cũng ở phần
này, trang 78, tác giả cho rằng: “Thần thoại phản ánh nhận thức non nớt, sai
lệch, đầy đủ tính chất hư ảo của người thời cổ về thế giới cũng như về bản
thân con người đồng thời thể hiện sự bất lực của họ trước các sự vật, hiện
tượng mà không thể hiểu nổi”.
Như vậy thần thoại chính là sản phẩm của xã hội nguyên thuỷ. Thần
thoại đối với người xưa không chỉ là nghệ thuật mà là cả tri thức về thế giới
được phản ánh trong đó: khoa học, triết học, tôn giáo, văn học, nghệ thuật
dẫu rằng đó là “nghệ thuật vô ý thức”. Tuy nhiên, nghệ thuật đó được người
xưa thể hiện qua hình tượng các thần như thế nào thì chưa ai bàn tới.
5.5. Năm 2004, trong cuốn Từ điển thuật ngữ văn học của nhà xuất bản
Giáo dục, các tác giả Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Thi khi bàn về
thể loại thần thoại trang 298 đã cho rằng: “Thần thoại là thể loại truyện ra
đời và phát triển sớm nhất trong lịch sử truyện kể dân gian của dân tộc. Đó là
toàn bộ những chuyện hoang đường, mộng tưởng về các vị thần hoặc những
con người, những loài vật mang tính chất thần kỳ, siêu nhiên do con người
thời nguyên thuỷ sáng tạo để phản ánh và lý giải các hiện tượng trong thế
giới tự nhiên và xã hội theo quan niệm vạn vật có linh hồn (hay thế giới thần
linh) của họ. Chẳng hạn thần thoại Việt (dân tộc Kinh có những truyện như:
Thần Trụ Trời, Rắn già rắn lột, lúa thần, Chú cuội cung trăng, Sơn Tinh -
Thuỷ Tinh,…”.
7
Tác giả của cuốn sách đã chỉ ra bản chất của thể loại thần thoại. Vậy
quan niệm của người xưa về thế giới tự nhiên như thế nào? Đề tài này sẽ góp
phần làm rõ những điều băn khoăn đó.
5.6 Năm 2005, trong cuốn Giáo trình văn học dân gian của trường Đại
học Sư Phạm Hà Nội của các tác giả Phạm Thu Yến, Lê Trường Phát,
Nguyễn Thị Bích Hà khi bàn về thần thoại trang 19 có viết “Hình tượng thần

trong thần thoại chính là sự sáng tạo nghệ thuật vô ý thức phản ánh một cách
chân thực của người xưa. Thông qua hàng loạt những hình tượng thần, người
ta có thể hiểu được quan niệm thực tế và quan niệm thẩm mỹ của họ”. Tiếp
đó, trang 33 tác giả đã khẳng định: “trong những câu chuyện thần thoại, hình
tượng thần là hình tượng trung tâm của sự sáng tạo nghệ thuật, nó vừa hồn
nhiên mộc mạc, vừa kì lạ phóng khoáng. Nó vẫn có thực nhưng vẫn đầy hấp
dẫn bởi tính chất trẻ trung, mạnh mẽ của thời đại mà sức mạnh của con người
chưa bị xiềng xích bởi trật tự xã hội. Thần chính là những phác thảo đầu tiên
và vô cùng quý giá của những nhân vật văn học sau này”.
5.7 Trong công trình nghiên cứu của sinh viên Nguyễn Thị Hạnh - khóa
luận tốt nghiệp Nhân vật thần trong thần thoại suy nguyên đã làm nổi bật lên
được những đặc điểm về ngoại hình, chức năng và hành trạng của nhân vật
trong thần thoại suy nguyên. Tuy nhiên đề tài nghiên cứu trên chỉ giới hạn
nghiên cứu trong thần thoại suy nguyên.
Có thể nói, vấn đề nhân vật trong thần thoại đã được các nhà nghiên cứu
quan tâm song rõ ràng là mới chỉ dừng lại ở mức độ giới thiệu, khái lược.
Trên cơ sở kế thừa kết quả nghiên cứu của người đi trước, chúng tôi mở rộng
phạm vi khảo sát và nghiên cứu cả ở thần thoại suy nguyên và thần thoại sáng
tạo để thấy được những nét bản nhất về hệ thống nhân vật trong truyện thần
thoại.

8
Chƣơng 1
GIỚI THIỆU CHUNG

1.1. Khái quát về thần thoại
Đã từ lâu, thần thoại là đối tượng nghiên cứu của nhiều bộ môn khoa
học. Xuất phát từ những góc độ nghiên cứu khác nhau, mỗi bộ môn khoa học
có quan niệm về thần thoại tương đối độc lập. Ngay cả trong một bộ môn
khoa học cụ thể mỗi nhà nghiên cứu lại có cách nhìn mang dấu ấn cá nhân, vì

vậy khái niệm thần thoại cho đến nay rất đa dạng, phong phú. Về cơ bản khái
niệm thần thoại được hiểu theo hai nghĩa rộng và hẹp.
1.1.1. Thần thoại hiểu theo nghĩa rộng
Trong công trình nghiên cứu của mình, Lại Nguyên Ân đưa ra cách hiểu
về thần thoại như sau: "Sáng tạo của trí tưởng tượng tập thể toàn dân, phản
ánh khái quát hiện thực dưới dạng những vị thần được nhân cách hóa hoặc
những sinh thể có linh hồn mà dù là quái tượng, phi thường đến mấy cũng
vẫn được đầu óc người nguyên thủy nghĩ và tin là hoàn toàn có thực. Mặc dù
thần thoại tồn tại như những truyện kể về thế gian, nhưng thần thoại không
phải là một thể loại ngôn từ mà là những ý niệm và biểu tượng nhất định về
thế giới. Cảm quan thần thoại nói chung không chỉ bộc lộ bằng truyện kể, mà
còn bộc lộ trong nhiều hình thức khác: trong hành động (nghi lễ, lễ thức, răn
cấm), trong các bài ca, điệu nhảy,…
Đặc trưng của thần thoại thể hiện rõ nhất trong văn hóa nguyên thủy, ở
đó thần thoại là cái tương đương với "văn hóa tinh thần" và "khoa học" của
xã hội cận hiện đại. Trong đời sống các cộng đồng nguyên thủy, thần thoại là
cả một hệ thống, con người nguyên thủy tri giác và mô tả thế giới bằng các
biểu tượng của hệ thống ấy. Thần thoại là ý thức nguyên hợp của xã hội
nguyên thủy. Về sau, thần thoại phân chia thành các hình thái ý thức xã hội
9
như tôn giáo, nghệ thuật, văn học, khoa học, tư tưởng chính trị,… thì các hình
thái ấy vẫn bảo lưu trong chúng hàng loạt mô hình thần thoại, được chế biến
lại để đưa vào cấu trúc mới, thần thoại có cuộc sống thứ hai".
Như vậy khái niệm thần thoại ở đây được hiểu là một hình thức tư duy,
tồn tại phổ biến trong cộng đồng nguyên thủy, nhờ lối tư duy này mà người
nguyên thủy tri giác về thế giới và con người. Đó là lối tư duy thần thoại,
được in dấu trong các hình thái ý thức xã hội. Văn học dân gian cổ đại là một
loại hình nghệ thuật ngôn từ, ở đó phản ánh rõ nét hình thức tư duy thần thoại.
Người ta biết tới Mác không chỉ với tư cách là một nhà tư tưởng lỗi lạc,
mà còn là một người có những nhận định hết sức tinh tường về thần thoại. Quá

trình nghiên cứu thần thoại của Mác gắn liền với những tri thức triết học. Ông
cho rằng "Thần thoại nào cũng chinh phục, chi phối và nhào nặn những sức
mạnh tự nhiên ở trong trí tưởng tượng và bằng trí tưởng tượng. Tiền đề của
nghệ thuật Hy Lạp là thần thoại Hy Lạp, tức là tự nhiên và bản thân hình thái
xã hội đã được trí tưởng tượng của dân gian chế biến đi một cách nghệ thuật
và vô ý thức. Không thể nào hiểu đúng được thần thoại nếu tách nó ra khỏi xã
hội nguyên thủy, nơi mà nhu cầu lí giải, chinh phục tự nhiên và xã hội của con
người thời cổ đại gắn liền với thế giới quan thần linh hay cũng gọi là thế giới
quan thần thoại. Dùng trí tưởng tượng để hình dung, giải thích và chinh phục
thế giới, người nguyên thủy đã tạo ra thần thoại và thần thoại là một hình thái
ý thức nguyên hợp đa chức năng, nó vừa là khoa học vừa là nghệ thuật vô ý
thức, đồng thời còn là tín ngưỡng, tôn giáo của người nguyên thủy"
Quan điểm của Mác đã gắn việc lí giải thần thoại với việc lí giải các vấn
đề của xã hội nguyên thủy. Thần thoại không đơn thuần là một thể loại văn
học mà tồn tại trong nó rất nhiều tri thức tổng hợp, đa dạng, nó là một kiểu tư
duy tồn tại phổ biến ở nhiều loại hình nghệ thuật cũng như trong cuộc sống
của người xưa.
10
Hai ý kiến trên đây cho ta thấy thần thoại được nhìn nhận dưới góc độ là
một phương thức tư duy, nó tồn tại trong nhiều loại hình nghệ thuật cũng như
toàn bộ đời sống của con người thời nguyên thủy, cái thời "một đi không trở
lại", trong đó văn học dân gian cổ đại là một phương diện thể hiện phương
thức tư duy thần thoại rõ nét.
1.1.2. Thần thoại hiểu theo nghĩa hẹp
Trên thế giới và ở Việt Nam, văn học dân gian cổ đại cũng như thể loại
thần thoại đã được nghiên cứu từ lâu, đặc biệt vẻ đẹp của thần thoại Hy Lạp
đã là nguồn cảm hứng của nhiều nhà nghiên cứu, nhiều ngành khoa học, nghệ
thuật khác nhau. Khái niệm thần thoại đã được đưa ra trong nhiều công trình
nghiên cứu của các học giả trong và ngoài nước.
Nhà nghiên cứu người Nga, E.M. Meletinski cho rằng: "Từ thần thoại có

nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp, nghĩa đen là truyền thuyết, truyện thoại. Thường
người ta hiểu nó là truyện về các vị thần, các nhân vật được sùng bái hoặc có
quan hệ nguồn gốc với các vị thần, về các thế hệ xuất hiện trong thời gian
ban đầu, tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào việc tạo lập nên những nhân tố
của nó - thiên nhiên và văn hóa. Hệ thần thoại (mifalogia) là tổng thể những
câu chuyện như thế về các vị thần và các nhân vật đồng thời là hệ thống
những quan niệm hoang đường về thế giới" [8; 653].
Như vậy ở đây, thần thoại được xem xét dưới góc độ là một thể loại văn
học, nghĩa là nó là một thể loại tự sự ra đời đầu tiên của loài người và nó phản
ánh thế giới cũng như xã hội thông qua yếu tố "thần". Ông cũng chỉ ra rằng
thần thoại có sự đan kết những yếu tố phôi thai của tôn giáo, triết học, khoa
học và nghệ thuật. Quan hệ hữu cơ của thần thoại với nghi lễ vốn được thực
hiện qua các phương tiện âm nhạc, vũ đạo, các phương tiện tiền sân khấu và
ngôn từ, quan hệ ấy có bí mật và chưa được giải mã một cách chính xác. Thần
thoại không chỉ là một loại hình nghệ thuật ngôn từ, nó pha trộn trong đó
nhiều yếu tố của các ngành khoa học và nghệ thuật khác.
11
Nhiều nhà nghiên cứu văn học dân gian trong nước từ lâu đã tìm cách
định nghĩa thần thoại theo cách nhìn nhận của riêng mình.
Một trong những tài liệu nghiên cứu mang tính chất mở đường về thần
thoại là cuốn Lược khảo về thần thoại Việt Nam của Nguyễn Đổng Chi. Trong
tài liệu này, ông đã định nghĩa thần thoại như sau: "Thần thoại là một truyện
cổ tích. Trong các truyện cổ tích có thể chia làm hai thứ: một thứ nội dung
hoàn toàn nói về người hoặc về vật mà ta có thể gọi là nhân thoại, vật thoại,
trong đó không có sức thần phép tiên len vào; một thứ trái lại, bao hàm ít
nhiều chất hoang đường quái đản. Thần thoại thuộc về thứ sau".
Khái niệm thần thoại, chúng ta còn bắt gặp trong giáo trình Văn học dân
gian Việt Nam do Đinh Gia Khánh làm chủ biên: "Thần thoại là hiện tượng
văn hóa tinh thần ra đời từ khá sớm. Theo quy luật phổ biến, thần thoại chủ
yếu ra đời trong xã hội cộng đồng nguyên thủy, vào những thời kì xa xưa của

các xã hội trước khi có giai cấp. Thần thoại phản ánh một cách kì diệu nhận
thức về vũ trụ, về công cuộc đấu tranh thiên nhiên, sinh hoạt xã hội và tư duy
xã hội ở các tộc người anh em từ thời cổ sơ" [4; 585].
Cuốn Từ điển thuật ngữ văn học (Nguyễn Khắc Phi, Trần Đình Sử, Lê Bá
Hán làm chủ biên) đưa ra khái niệm thần thoại như sau: "Thần thoại còn gọi là
huyền thoại, là thể loại truyện ra đời và phát triển sớm nhất trong lịch sử truyện
kể dân gian các dân tộc. Đó là toàn bộ những truyện hoang đường, tưởng tượng
về các vị thần hoặc những con người, những loài vật mang tính chất kỳ bí, siêu
nhiên do con người thời nguyên thủy sáng tạo ra để phản ánh và lí giải các hiện
tượng trong thế giới tự nhiên và xã hội theo quan niệm vận vật có linh hồn (hay
thế giới quan thần linh) của họ”[3;250]. Theo quan điểm này ta có thể thấy khái
niệm thần thoại được nhìn nhận một cách đầy đủ và cụ thể hơn, bao gồm các
yếu tố: định danh thể loại, thời gian ra đời, đối tượng phản ánh, nội dung phản
ánh và cách thức phản ánh. Khái niệm trên giúp cho người nghiên cứu có thể
nhìn nhận tương đối chính xác một tác phẩm thần thoại.
12
Từ những cách hiểu trên đây ta có thể rút ra một cách hiểu chung nhất về
thần thoại: Thần thoại là một thể loại của văn học dân gian kể về các vị thần,
các anh hùng, những người sáng tạo văn hóa, phản ánh lịch sử và xã hội của
người xưa theo một phương thức riêng (phương thức thần thoại).
Nhìn chung khái niệm thần thoại là một vấn đề hết sức phức tạp, hầu như
mỗi nhà nghiên cứu muốn đưa ra một quan niệm của riêng mình. Nhưng cho
dù có sự khác nhau thì họ cũng có những điểm chung nhất định khiến chúng
ta có thể đưa ra cách hiểu chung nhất về thần thoại để từ đó có thể giúp nhìn
nhận thể loại này một cách tương đối cụ thể và chính xác. Tuy vậy việc mở
rộng nội hàm khái niệm thần thoại thành huyền thoại hay cách hiểu chưa rạch
ròi giữa thần thoại và truyền thuyết, thần thoại với cổ tích, hoặc cho thần thoại
là tiền văn học chứ chưa phải là văn học, cũng đem lại những phức tạp không
thể tránh khỏi cho những ai nghiên cứu thần thoại.
Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu bàn về khái niệm “thần thoại”. “

Thần thoại hiểu một cách ngắn gọn theo nghĩa Hán Việt là những chuyện kể
về các thần”, [15; 17].
E.M.Meletinxki, nhà khoa học xã hội và nhân văn nổi tiếng Xô Viết cho
rằng: “Từ “thần thoại” có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp, nghĩa đen là truyền
thuyết, truyền thoại, thường người ta hiểu đó là những chuyện về các vị thần,
các nhân vật được sùng bái hoặc có quan hệ nguồn gốc với các vị thần, về
các thế hệ xuất hiện trong thời gian ban đầu, tham gia trực tiếp hoặc gián
tiếp vào việc tạo lập thế giới cũng như vào việc tạo nên những nhân tố của nó
- thiên nhiên và văn hoá”. [7; 74].
Bên cạnh những định nghĩa trên còn rất nhiều định nghĩa khác nhau về
thần thoại.
Nhà bác học, nhà cách mạng vĩ đại của giai cấp vô sản thế giới - Các
Mác lại cho rằng: “Thần thoại với tư cách là hình thức văn hoá tinh thần đầu
13
tiên của loài người là tự nhiên và chính những hình thức xã hội đã được tái
tạo lại bằng những hình tượng nghệ thuật và ý thức bởi trí tưởng tượng dân
gian” [4; 74].
Trong cuốn Từ điển văn học danh từ thần thoại được xác định: “Truyện
kể dân gian về các vị thần, phản ánh những khát vọng của con người thời cổ
trong đấu tranh chinh phục thiên nhiên - Truyện thần thoại “Sơn Tinh- Thuỷ
Tinh”. Nhân vật thần thoại” [3; 893].
Tác giả Đinh Gia Khánh còn cho rằng thần thoại là những tác phẩm văn
học xuất hiện sớm nhất. Ở nước ta “Thần thoại đã nảy sinh từ cuộc sống của
người nguyên thuỷ và phát triển theo yêu cầu của xã hội Lạc Việt” [4; 274].
Tác giả Tần Gia Linh thì định nghĩa: “Thần thoại là những chuyện cổ có
yếu tố hoang đường về các vị thần hoặc con người, con vật mang tính thần kỳ,
sản phẩm của trí tưởng tượng hồn nhiên, bay bổng của người viễn cổ sáng
tạo ra để giải thích thế giới tự nhiên và đời sống xã hội” [6; 4].
Cũng trong cuốn sách này, Trần Gia Linh nói về khái niệm thể loại thần
thoại như sau: “Trong thời đại bình minh của lịch sử nhân loại, trình độ sản

xuất và sự hiểu biết các hiện tượng tự nhiên của con người còn rất thấp. Sông
dài, núi cao, mưa to, gió lớn đối với người xưa là những điều bí mật vô cùng.
Khi thì những hiện tượng đó tạo thành những điều kiện thuận lợi cho sản
xuất. Khi thì lại trở thành những khó khăn nguy hiểm đe doạ cuộc sống, gây
cho con người cái cảm giác “sợ hãi, ngạc nhiên, kính phục”, buộc họ phải
tìm hiểu và giải thích. Trí tưởng tượng đóng vai trò quan trọng trong việc
hình thành thần thoại” [6; 4,5].
Trong sách Về văn học nghệ thuật, Mác viết: “Bất cứ chuyện thần thoại
nào cũng dùng trí tưởng tượng, mượn tưởng tượng để chinh phục, đem tự
nhiên mà hình tượng hoá”[12; 108].
14
Trước khi bước vào thời kỳ có giai cấp, dân tộc nào cũng sáng tạo thần
thoại. Đó là một loại truyện cổ dân gian đặc biệt góp phần “tổ chức kinh
nghiệm, thể hiện những ý kiến và hình tượng, để kích thích năng lực của tập
thể cần lao” (Gorky) trong thời đại nguyên thuỷ.
Tuy vậy, sự nảy sinh và bảo tồn truyện thần thoại của các dân tộc không
giống nhau. Ấn Độ thường được coi là sứ sở của thần thoại. Tập thần ca Rig
Veda và kho thần tích Punana cùng hai tập sử thi Ramayana và Mahabharata
đã bảo lưu di sản thần thoại nổi tiếng gợi lại tuổi thơ ấu của nhiều dân tộc gắn
bó với nhau trên một lục địa khá rộng của Hằng Hà và Hy Mã Lạp sơn. Ở
Châu Âu, thần thoại Hy Lạp được bảo tồn trong những thiên sử thi nổi tiếng
Iliat và Odixe. Thần thoại Hy Lạp “không những là cái nôi phát sinh mà còn
là mảnh đất nuôi dưỡng nghệ thuật Hy Lạp”.
Theo tác giả Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi: “Thần thoại
là thể loại ra đời và phát triển sớm nhất trong lịch sử truyện kể dân gian và
các dân tộc. Đó là toàn bộ những truyện hoang đường, tưởng tượng về các vị
thần hoặc những con người, những loài vật mang tính chất thần kỳ, siêu
nhiên do con người thời nguyên thuỷ sáng tạo ra để phản ánh và lý giải các
hiện tượng trong thế giới tự nhiên và xã hội theo quan niệm vạn vật có linh
hồn (hay thế giới quan thần linh) của họ. Chẳng hạn thần thoại Việt (dân tộc

Kinh) có những truyện như: “Thần trụ trời”, “Rắn già rắn lột”, “Lúa thần”,
“Chú cuội cung trăng”, “Sơn Tinh - Thuỷ Tinh”,… [2; 298].
Như vậy chúng ta thấy có rất nhiều cách định nghĩa về thần thoại. Mỗi
định nghĩa được nêu ra là một cách nhìn về thể loại này.
1.2. Hình tƣợng nhân vật trong thần thoại
Xoay quanh khái niệm về nhân vật văn học, không ít những ý kiến khác
nhau về nó. Tuy nhiên bài viết của chúng tôi chỉ đưa ra khái niệm về nhân vật
văn học một cách khái quát nhất. Trong tiếng Hy Lạp cổ, “nhân vật” lúc đầu
mang ý nghĩa chỉ cái mặt nạ của diễn viên trên sân khấu.
15
Trong cuốn Lý luận văn học do Giáo sư Phương Lựu chủ biên, trang 277
đã cho rằng: “Nói đến nhận vật văn học là nói đến con người được miêu tả,
thể hiện trong tác phẩm bằng phương diện văn học. Đó là những nhân vật có
tên như Tấm, Cám, Thạch Sanh, Thuý Kiều, Kim Trọng, chị Dậu, anh Pha,
AQ, Acpagong, Gia Cát Lượng, Tôn Ngộ Không,… Đó là những nhân vật
không tên như thằng bán tơ, một mụ nào trong “Truyện Kiều”, những kẻ đưa
tin, lính hầu, chạy hiệu thường thấy trong kịch. Đó là những con vật trong
truyện cổ tích, đồng thoại, thần thoại bao gồm cả quái vật lẫn thần linh, ma
quỷ, những con vật mang nội dung và ý nghĩa con người. Nhân vật có thể là
những con người được miêu tả đầy đặn cả ngoại hình lẫn nội tâm, có tính
cách, tiểu sử như thường thấy trong tác phẩm tự sự, kịch. Đó có thể là những
người thiếu hẳn những nét đó, nhưng lại có tiếng nói, giọng điệu, cái nhìn
như nhân vật người trần thuật, hoặc chỉ có cảm xúc, nỗi niềm, ý nghĩ, cảm
nhận như nhân vật trữ tình trong thơ trữ tình […]. Khái niệm nhân vật có khi
được sử dụng một cách ẩn dụ, không chỉ một con người cụ thể nào mà chỉ
một hiện tượng nổi bật trong tác phẩm. Chẳng hạn nói nhân dân là nhân vật
chính của “Chiến tranh và hoà bình”, thời gian là nhân vật chính trong sáng
tác của Sekhop, chiếc quan tài là nhân vật truyện “Chiếc quan tài” của
Nguyễn Công Hoan. Nhưng chủ yếu vẫn là chỉ hình tượng con người trong
tác phẩm”.

Cũng trong cuốn sách của mình, Giáo sư Phương Lựu viết: “Nhân vật
phonclo nói chung, do đặc điểm truyền miệng, thường mang nội dung tính
cách cô đọng, đơn giản, mặc dù có giá trị khái quát cao và bền vững”.
Phương Lựu đã khái quát: “Tóm lại, nhân vật văn học là hình thức khái
quát đời sống. Đọc tác phẩm cần tìm hiểu hết nội dung đời sống và nội dung
tư tưởng thể hiện trong nhân vật”.
16
Cùng bàn về khái niệm nhân vật, trong cuốn Từ điển thuật ngữ văn học,
nhóm tác giả Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi (đồng chủ biên)
xuất bản năm 2004, trang 235, cho rằng: “Con người cụ thể trong tác phẩm
văn học. Nhân vật văn học có thể có tên riêng (Tấm, Cám, chị Dậu, anh Pha),
cũng có thể không có tên riêng như “thằng bán tơ”, “một mụ nào” trong
“Truyện Kiều”. Trong truyện cổ tích, ngụ ngôn, đồng thoại, thần được đưa ra
để nói chuyện con người. Khái niệm nhân vật văn học có khi được sử dụng
như một ẩn dụ, không chỉ một con người nào cả mà chỉ một hiện tượng nào
đó trong tác phẩm. Chẳng hạn có thể nói: nhân dân là nhân vật chính trong
“Đất nước đứng lên” của Nguyên Ngọc, đồng tiền là nhân vật chính trong Ơ-
giơ-ni Gơ-răng-đi của Ban dắc”.
Còn rất nhiều ý kiến xoay quanh khái niệm nhân vật. Tuy nhiên do giới
hạn của bài viết, chúng tôi chỉ đưa ra hai ý kiến bàn về khái niệm này.
Từ những hiểu biết về nhân vật trong văn học, chúng tôi có cơ sở để tìm
hiểu về nhân vật trong thần thoại. Trong thần thoại Việt Nam có rất nhiều
nhân vật: thần, quỷ, con người, mưa, gió, bão lũ, …. Nhưng chúng tôi đặc biệt
quan tâm và đề cập đến trong đề tài này là nhân vật thần và nhân vật bán thần
trong thần thoại. Bài viết của chúng tôi sẽ khái quát một cách hệ thống về hai
tuyến nhân vật này trong thần thoại để người đọc có thể hình dung một cách
sơ lược nhất về nhân vật trong thần thoại Việt Nam nói riêng và trong thể loại
thần thoại nói chung.
1.2.1. Nhân vật là thần
Có thể nói thần thoại là một phương thức nhận thức thực tại khách quan

đặc biệt, nó tương đương vói nhiều phương thức nhận thức khác như phương
thức tôn giáo, phương thức nghệ thuật, phương thức triết học, phương thức
khoa học,…. Những vấn đề mà thần thoại quan tâm suy cho cùng cũng chính
là những vấn đề mà các hình thái ý thức tinh thần khác tìm cách lý giải. Đó là
17
sự tồn tại của thế giới vật chất, thế giới tinh thần, sự tồn tại của vũ trụ và nhân
loại, của tự nhiên và xã hội, các mối quan hệ giữa ý thức và vật chất,… Trong
tính nguyên hợp và điển hình của mình, thần thoại luôn là kho tàng tri thức
chung của người nguyên thuỷ. Nếu như người nguyên thuỷ có sự bình đẳng
đơn giản về kinh tế thì đồng thời họ cũng có sự bình đẳng về nhận thức: các
thành viên của cộng đồng tộc người bình đẳng trước thánh thần chung của họ
và họ được trang bị những vốn tín ngưỡng như nhau. Nội dung thần thoại
chính là những tri thức trong đó.
Sự sáng tạo ra một loạt hình tượng các vị thần là con đường để nhận thức
thế giới của người nghệ sĩ dân gian. Trong giới hạn của đề tài, chúng tôi
không đi sâu tìm hiểu đặc điểm của các vị thần (ngoại hình, hành trạng, chức
năng) như thế nào mà chỉ đưa ra một cách khái quát hệ thống các vị thần
trong thần thoại. Từ đó cung cấp những kiến thức giúp người đọc vừa nắm bắt
một cách có hệ thống về các vị thần trong thần thoại vừa thấy được đặc điểm
các vị thần một cách khái quát.
a, Khái niệm “thần”
Trong cuốn “Phân tích tác phẩm văn học dân gian” năm 1995, tác giả Đỗ
Bình Trị đã viết:
“Trong thần thoại, thế giới là thế giới các thần, “nhân vật” trong đó là
các vị “thần”, con người chưa có vai trò gì. Đến sử thi, lần đầu tiên, con
người mới thực sự xuất hiện và là nhân vật trung tâm, tuy thế giới các “thần”
vẫn ngự trị. Các vị thần trong thần thoại là sản phẩm của quan niệm vạn vật
đều có linh hồn, quan niệm “thần” và người đồng hình, đồng tính của tư duy
vốn mang những nét đặc thù của người thời cổ. Ở đây từ “thần” phải được
đặt trong dấu ngoặc kép, vì hai lẽ: 1 - để tránh lẫn lộn với khái niệm thần,

thánh, Ngọc Hoàng, … của các tôn giáo đời sau và 2 - để có một tên gọi
chung cho cả “họ nhà thần” (chữ dùng của Nguyễn Đổng Chi) mà tên gọi cụ
18
thể ở các văn bản thần thoại hết sức linh tinh tuỳ theo cách gọi của các đời
sau, các địa phương, các dân tộc, các nhà biên soạn (như ông, bà, thánh
thần, tinh,…). Như vậy cần hiểu khái niệm “thần” trong thần thoại trên cơ sở
vạn vật hữu linh của người thời cổ và tránh những suy diễn đơn thuần dựa
vào các tên gọi trong văn bản” [13; 72].
Trong xã hội nguyên thuỷ các lực lượng tự nhiên mà con người tri phối
được thì ít, các lực lượng tự nhiên mà đe doạ con người thì nhiều. Từ chỗ sợ
hãi các lực lượng tự nhiên luôn luôn đe doạ mình vì không đủ cơ sở khoa học
để giải thích chúng cho nên con người đi đến chỗ sùng bái những lực lượng
ấy. Những vị thần trong thần thoại phần lớn là những lực lượng tự nhiên mà
con người ta chưa chế ngự được. Thần Mặt Trời, Mặt Trăng, thần Mưa, thần
Gió, thần Biển, thần Sét được miêu tả khác nhau.
Mác đã gắn thần thoại với thời kỳ “thơ ấu” của loài người, coi đó là
“nghệ thuật vô ý thức” của con người thời nguyên thuỷ và nhận đinh: “thần
thoại nào cũng chinh phục, chi phối và nhào nặn những sức mạnh tự nhiên ở
trong trí tưởng tượng và bằng trí tưởng tượng” [10; 100]. Những lực lượng
thiên nhiên mà người ta không hiểu được, không chi phối được điều đó có thể
là thần, nghĩa là có sức mạnh vượt ra ngoài khuôn khổ bình thường, ra ngoài
sự tưởng tượng của con người. Thần có thể thiện, có thể ác, có khi dịu hiền
nhưng thường thì uy nghiêm và lắm khi lại giận dữ, thậm chí thích trả thù.
Con người ta không thể lường trước được công việc vủa thần, cũng không thể
chống lại thần mà chỉ còn cách quy phục, sùng bái các thần.
Ngoài việc nhân vật thần ra đời dựa trên tín ngưỡng sùng bái tự nhiên
của dân gian thì hình tượng nhân vật thần còn ra đời trên cơ sở khát vọng
khám phá tự nhiên của người Việt cổ.
Trước khi săn bắn, đánh cá tập thể, người nguyên thuỷ thường họp nhau
lại để diễn tập những khâu của công việc. Lúc thắng lợi trở về họ thường diễn

19
lại những kỳ tích lao động. Trong cuộc đấu tranh sản xuất, người ta quan sát
các hiện tượng, các sự vật trong tự nhiên. Người nguyên thuỷ đã “mượn tưởng
tượng” để giải thích, tìm hiểu các hiện tượng tự nhiên và mơ ước chinh phục
tự nhiên. Nạn bão lụt thường xuyên diễn ra ở vùng châu thổ Bắc Bộ, Trung
Bộ được phản ánh rõ rệt trong thần thoại “Sơn Tinh - Thuỷ Tinh”. Dường như
tác giả dân gian như muốn truyền cho nhau kinh nghiệm “hằng năm cứ vào
tháng bảy, tháng tám thấy Thuỷ Tinh lại dâng nước đánh báo thù”. Do vậy,
nhân dân cần phải đắp bờ, ngăn lũ sớm để đề phòng lụt lội.
Song song với việc giải thích các hiện tượng tự nhiên, người nguyên
thuỷ còn phóng đại trí tưởng tượng bay bổng, mơ ước giảm nhẹ sức lao động.
Thần thoại là truyện kể về thần. Nhân vật trung tâm và cũng là yếu tố quan
trọng nhất trong hệ thống yếu tố thần kì của thần thoại là thần. Nhân vật thần
ấy có nguồn gốc từ thế giới quan thần linh của người nguyên thuỷ.
Thần thoại là thể loại văn học dân gian ra đời sớm nhất và đã để lại cho
những thể loại văn học dân gian ra đời sau nó, chẳng hạn như: truyền thuyết
và truyện cổ tích (nhất là cổ tích thần kì) nhiều kiểu mẫu nghệ thuật, trong đó
chủ yếu là những kiểu mẫu gắn liền với yếu tố thần kì. Vì thế cho nên, khi ta
nói thế giới quan thần linh của người nguyên thuỷ được phản ánh trong thần
thoại là ta đã thừa nhận thế giới quan thần linh của người nguyên thuỷ là
nguồn gốc (trực tiếp) của yếu tố thần kì trong thần thoại và cũng là một trong
những nguồn gốc (sâu xa) của yếu tố thần kì trong tất cả các thể loại văn học
dân gian ra đời sau thần thoại.
b, Bảng khảo sát thống kê nhân vật là thần trong thần thoại Việt

STT
Tên Truyện
Dân
Tộc
Tên Nhân Vật

Nhóm
1
Ông Trời
Kinh
Ngọc Hoàng
Thượng Đế
Thần Tự Nhiên
20
2
Thần Trụ Trời
Kinh
Thần Trụ trời
Thần Tự Nhiên
3
Thần Biển
Kinh
Thần Biển
Thần Tự Nhiên
4
Thần Sét
Kinh
Ông Sấm
hay Thiên Lôi
Thần Tự Nhiên
5
Thần Đất
Kinh
Thần Đất hoặc Thổ
Địa Long Thần
Thần Tự Nhiên

6
Thần Núi
Kinh
Cao Sơn Đại Vương
Thần Tự Nhiên
7
Thần Nước
Kinh
Long Vương
Thần Tự Nhiên
8
Truyện Thần Cuống
Kinh
Thần Cuống
Thần Tự Nhiên
9
Thần Gió
Kinh
Thần Gió hay Thần
Cụt Đầu
Thần Tự Nhiên
10
Thần Mưa
Kinh
Thần Mưa hay Thần
Hình Rồng
Thần Tự Nhiên
11
Tu Bổ Các Giống Vật
Kinh

Thần Trời
Thần Tự Nhiên
12
Lúa Và Cỏ
Kinh
Thần Lúa hay Thần
Nông
Thần Tổ Nghề
13
Ông Dài Ông Cụt
Kinh
Ông Dài và
Ông Cụt
Thần Tự Nhiên
14
Thần Lửa
Kinh
Bà Hỏa
Thần Tự Nhiên
21
15
Thần Bếp
Kinh
Ông Táo hay Núc
hoặc Thổ Công
Thần Tự Nhiên
16
Diêm Vương
Kinh
Diêm Vương

Thần Tự Nhiên
17
Thần Nam Thần Nữ
Kinh
Tứ Tượng và Nữ Oa
Thần Tự Nhiên
18
Thần Tử Thần Sinh
Kinh
Nam Tào Bắc Đẩu
Thần Tự Nhiên
19
Thần Văn
Kinh
Thần thi cử và thần
văn chương
Thần Tự Nhiên
20
Thần Phúc, Lộc, Thọ
Kinh
Thần phúc, thần lộc,
thần thọ
Thần Tự Nhiên
21
Thần Tài
Kinh
Thần Tài
Thần Tự Nhiên
22
Truyện nhện làm bộ

hạ thần bếp
Kinh
Thần Bếp (táo
quân)
Thần Tự Nhiên
23
Địa Ngục
Kinh
Diêm Vương
Thần Tự Nhiên
24
Cực Lạc
Kinh
Tây Vương Mẫu và
Ngọc Hoàng
Thần Tự Nhiên
25
Nữ Thần Nghề Mộc
Kinh
Nữ Thần nghề Mộc
Thần Tổ Nghề
26
Nữ Thần Lửa
Kinh
Nữ Thần Lửa
Thần Tự Nhiên
27
Nữ Thần Vàng
Kinh
Nữ Thần Vàng

Thần Tự Nhiên