EBOOK TÂM THẦN HỌC 2010
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.47 MB, 289 trang )
TÂM THN HC 2.0
TÀI LIUà“UàTM TNG HP DCH
Gii thiu Information Mc lc
Biên son ebook : LàĐà“
ĐI HC Y KHOA HÀ NI
Trang web : www.ykhoaviet.tk
Email : ,
Đn thoi : 0973.910.357
THÔNG TIN
THÔNG BÁO V VIC XUT BN BÁCH KHOA Y HC 2010 :
Theo yêu cu và nguyn vng ca nhiu bàc, khác vi Bách Khoa Y Hc các phiên bn
c, bên cnh vic cp nht các bài vit mi và các chuyên khoa mààài cách
thc trình bày, Bách Khoa Y Hààc chia ra làm nhiu cun nh, mi cun bao gm mt
ch ca Y Hàà s giúp bàc tit kiàc thi gian tra cu thông tin khi cn.
Tác gi àààààt c nhng ý kiàààààààc gi trong thi
gian qua. Tt c các cun sách ca b sách Bách Khoa Y Hc 2010 bàc có th tìm thy và ti
v t trang web www.ykhoaviet.tk àLàĐà“ààng và phát trin.
NG H :
Tác gi ààààài s ng h v mààà giúp cho Bách Khoa Y Hc
c phát trin tààààààà
Mi tm lòng ng h cho vic xây dng mt website dành cho vic ph bin tài liu hc tp và
ging dy Y Khoa ca các cá nhân và Doanh nghip xin gi v :
TààààNGÂNàHâNGàĐUàTàVâàPHãTàTRIN VIT NAM
Tên tài khoààààLàĐà“
S tài khon : 5111-00000-84877
CNH BÁO :
TÀI LIU NÀY CH MANG TÍNH CHT THAM KHO nhm mààààu bit v Y khoa.
Tuyàààc t ý áp dààààààà chààà u tr
bnh, nht là vi nhài không thuc nghành Y . Tác gi ebook này không chu bt c
trách nhim gì ààn vic s dng thông tin trong cuàà áp dng vào thc tin
ca bààĐàààààm t nhiu tác gi khác nhau, nhiu cun sách khác nhau,
àc kim chng , vì th mi thông tin trong cuàààu ch mang tính cht à
i . Cuàààc phân phát min phí vi màà dààài, bt c
àààààn viàààài, chnh sa, in n cun sách này vào bt c
thàààu là bt hp l . Ni dung cun ebook này có th c ài và b sung bt
c lúc nào mà không càààc.
GII THIU
BààààLà“ààm , biên dch và tng hp vi màààp mt ngun tài
liu tham kho hu ích cho các bn sinh viên y khoa, và tt c nhng ai có nhu cu tìm hiu,
nghiên cu, tra cu , tham kho thông tin y hc.
Vàààà sách mààààng da trên ngun tài liu ca càng , không mang
màà li, không gn vi mààààài bt k hình thààààc
khi s dng b sách này bn phàng ý vi nhàu kin sau . Nààng ý , bn
không nên tip tc s dng sách :
Bààààààn tay bn , hoàn toàn da trên tinh thn t nguyn ca bn.
Không có bt k sààààc, mi gi hay liên kt nào gia bn và tác gi b
sách này.
Mààa b à phc v công tác hc tp cho các bn sinh viên Y khoa là chính, ngoài
ra nu bn là nhài tààààààYààà s dng b àà
là tài liu tham kho thêm .
Mi thông tin trong b àu ch ààààààààààm
chng bi bt c ààPàt, Nhà xut bn hay bt c ààààm liên quan
nào . Vì vy, hãy luôn cn tràc khi bn chp nhn mtàààààààp
trong b sách này.
Tt c các thông tin trong bàààààm, tuyn chn, phiên dch và sp xp theo
trình t nhành . Mi bài vit dù ngn hay dài, dù hay dù d àu là công sc ca chính
tác gi bài viààLàĐà“ ch àààm và phiên dch, nói mààài
giúp chuyn ti nhng thông tin mà các tác gi bài viààààn tay các bn .
B sách này là tài liààm và dch bi mt sinh viên Y khoa ch không phi là mààà
tiààhay mt chuyên gia Y hc dày dn kinh nghiààà có rt nhiu li và khim
khuyàààc , ch quan hay khách quan, các tài liu b trí có th àp lý , nên
bên cnh vic thn tràc khi thu nhn thông tin , bàààc k phn mc lc b
sách và phàng dn s dng b à s dng b sách này mt cách thun tin nht.
Tác gi b àn t này không chu bt c trách nhiààààn vic s dng sai
mààààu qu không tt v sc khe, vt chàààa bn và bnh nhân ca bn .
Không có chuyên môn , không phi là nhân viên y t , bàààà s dng nhng
thông tin có trong b àà chàààu tr. T c ti này, các thy thuàĐIU
TR BNH NHÂN ch không phààĐIU TR BNH. Mài bnh là mt thc th c lp
ààààààc bê nguyên xi tt c mi thông tin trong b sách này vào thc
tin s là mt sai lm ln . Tác gi s không chu bt c trách nhim gì do s bt cn này gây ra.
Vì là b sách càng, to ra vì màààng, do càng , b sách này có phát trià
àààt phn rt ln, không ch da vào sc lc, s kiên trì cài to ra b
sách này , thì nhààààng, góp ý, b sung, hiu chnh cààc chính là
ng lc to là bàààààn. Vì mt mc tiêu tr thành mt b sách tham
kho y khoa tng hp phù hp vi nhu cu và tình hình thc tiàààc y t nói riêng và
trong cuc sng nói chung . Tác gi b sách mong mi bàc nhng làààà
thành mang tính xây dng, nhng tài liu quý mà bn mun san s cho càng , vì mt
àààààĐààt c nim mong mi mà khi bàu xây dng b sách này , tôi
vàààài .
Ni dung b sách này, có th ch ààt thàm nhành trong quá kh và hin ti
hoààààn. Trong thài cách mng khoa hc công ngh tin àààà
àn nay, không ai biàààu nhng kin thc mà bàààà áp dng
ààààààĐ tr li câu hi này, ch có chính bn thân bn , phi luôn luôn
không ngng-T MÌNH-cp nht thông tin mi nht trong mààc cài sààà
ààc y khoa. Không ai có th, tt nhiên b sách này không thàààààn.
Nghiêm cm s dng b àài bt k mààu nào, àààài
hóa sn phàài bt c à nào. Tác gi b sách này không phi là tác gi bài vit
ca b ààààt rt nhiu công sc, thi gian, và tin bà to ra nó, vì li ích
chung ca càng. Bn phi chu hoàn toàn trách nhim vi bt k vic s dng sai màà
và không tuân th ni dung b sách này nêu ra.
Mi lý thuyàu ch là màu xám, mt cun sách hay vn cuààà là lý thuyt, ch có
thc t cuc sng mi là cun sách hoàn ho nht, àn không phààc gi mà là din
viên chính. Và Bách Khoa Y Hc à là mt ht thóc nh, vic s dàà xào nu hay
nhân ging là hoàn toàn tùy thuc vào bààVài to ra ht thóc này s vui mng và
c truyààng là tip tc c gng nu bit rng chính nh bn mà biàài
không còn phi xàà ch cu tr.
Màààààn b sách xin gi v cho tác gi àa ch trên. Rt mong nhà
àn hi t các bàc gi các phiên bàààà
Kính chúc bàc, gia quyn và toàn th i ViàNààc sng trong khe mnh,
cuc sng ngày càng m no hnh phúc.
ĐàLàN An. Tháng 8/2010
ABOUT
ebook editor: Le Dinh Sang
Hanoi Medical University
Website: www.ykhoaviet.tk
Email: ,
Tel: 0973.910.357
NOTICE OF MEDICAL ENCYCLOPEDIA PUBLICATION 2010:
As the request and desire of many readers, in addition to updating the new articles and new
specialties, as well as changes in presentation, Medical Encyclopedia 2010 is divided into many
small ebooks, each ebook includes a subject of medicine, as this may help readers save time
looking up informations as needed. The author would like to thank all the critical comments of
you all in the recent past. All the books of the Medical Encyclopedia 2010 can be found and
downloaded from the site www.ykhoaviet.tk ,by Le Dinh Sang construction and development.
DONATE
The author would like to thank all the financially support to help the Medical Encyclopedia are
developing better and more-and-more useful.
All broken hearted support for building a website for the dissemination of learning materials
and teaching Medicine of individuals and enterprises should be sent to:
Bank name: BANK FOR INVESTMENT AND DEVELOPMENT OF VIETNAM
Bank Account Name: Le Dinh Sang
Account Number: 5111-00000-84877
DISCLAMER :
The information provided on My ebooks is intended for your general knowledge only. It is not a
substitute for professional medical advice or treatment for specific medical conditions. You
should not use this information to diagnose or treat a health problem or disease without
consulting with a qualified health professional. Please contact your health care provider with
any questions or concerns you may have regarding your condition.
Medical Encyclopedia 2010 ààààLàĐà“àààá“àI“ààà
warranty, express or implied. Lê Sáng specifically disclaims any implied warranties of
merchantability and fitness for a particular purpose. In no event will be liable for any damages,
including but not limited to any lost or any damages, whether resulting from impaired or lost
money, health or honnour or any other cause, or for any other claim by the reader. Use it at
Your risks !
FOR NON-COMMERCIAL USER ONLY .
YOU ARE RESTRICTED TO adapt, reproduce, modify, translate, publish, create derivative works
from, distribute, and display such materials throughout the world in any media now known or
àààààààààáà
FOREWORD
These ebooks àLàDà“àààààààààà
a useful source of reference-material to medical students, and all who wish to learn, research,
investigate to medical information.
Just a set of open-knowledge, based on community resources, non-profit purposes, not
associated with commercial purposes under any kind, so before you use this books you must
agree to the following conditions. If you disagree, you should not continue to use the book:
This book is to provide to you, completely based on your volunteer spirit. Without any
negotiation, bribery, invite or link between you and the author of this book.
The main purpose of these books are support for studying for medical students, in addition to
others if you are working in health sector can also use the book as a reference.
All information in the book are only relative accuracy, the information is not verified by any law
agency, publisher or any other agency concerned. So always be careful before you accept a
certain information be provided in these books.
All information in this book are collected, selected, translated and arranged in a certain order.
Each artical whether short or long, or whether or unfinished work are also the author of that
àLàĐà“ààly a collectors in other words, a person to help convey the
information that the authors have provided, to your hand. Remember the author of the
articles, if as in this book is clearly the release of this information you must specify the author of
articles or units that publish articles.
This book is the material collected and translated by a medical student rather than a professor
Doctor experienced, so there may be many errors and defects unpredictable, subjective or
not offices, documents can be arranged not reasonable, so besides carefull before reading
information, you should also read carefully the contents of the material and the policy, manual
for use of this book .
The author of this e-book does not bear any responsibility regarding the use of improper
purposes, get bad results in health, wealth, prestige of you and your patients.
7. Not a professional, not a health worker, you are not allowed to use the information
contained in this book for diagnosis and treatment. Ever, the physician treating patients rather
than treatment. Each person is an independent entity and completely different, so applying all
information in this book into practice will be a big mistake. The author will not bear any
responsibility to this negligence caused.
8. As is the community material, these books could be developed or not are not only based on
their strength and perseverance of the author of this book , the contribution, suggestions,
additional adjustment of the reader is great motivation for this book keep developed. Because
a goal of becoming a medical reference books in accordance with general requirements and the
practical situation in the health sector in particular and life.
9. The contents of this book, may only correct in a certain time in the past and the present or in
the near future. In this era of scientific and technological revolution as sweeping as fast now, no
one knew before is whether the knowledge that you have obtained can be applied in future or
not. To answer this question, only yourself, have to always update-YOURSELF-for latest
information in all areas of life, including the medical field. No one can, of course this book can
not, do it for you.
10. Strictly forbidden to use this book in any bad purpose, not be allowed to commercialize this
product under any mean and any time by any media . The author of this book is not the
ààà-articles, but has made a lot of effort, time, and money to create it, for
the advanced of the community. You must take full responsibility for any misuse purposes and
does not comply with the contents of this book yet.
11. All theories are just gray, a thousand books or a book are only theory, the only facts of life
are the most perfect book, in which you are not an audience but are the main actor. This Book
just a small grain, using it to cook or fry breeding is completely depend on you. And the person
who created this grain will begin more excited and motivated to keep trying if you know that
thanks that so many people no longer have to queue to wait for relief.
12. All comments related to the books should be sent to the me at the address above. We hope
to receive feedbacks from you to make the later version better.
13. We wish you, your family and Vietnamese people has always been healthy, happy and have
a prosperous life.
MC LC
PHN 1. BNH HC TÂM THN
1. ĐIàCNGàV TÂM THN HC
2. KHÁI NIMàCàBN V SC KHE TÂM THN
3. KHÁI NIM V NHÂN CÁCH
4. CÁC DNG RI LON TÂM THN
I. CÁC RI LON ÁM NH S
II. RI LON S THÍCH NG
III. RI LON HONG S
IV. RI LON DNGàCàTH
V. RI LON PHÂN LY
5. CÁC CHT DN TRUYN THN KINH
6. TRM CM
7. RI LON CM GIÁC - TRI GIÁC
8. CÁC RI LON KHÍ SC
9. RI LON Ý THC
10. RI LON CHÚ Ý
11. RI LONàTĂNGàĐNG GIM CHÚ Ý
12. RI LON CM XÚC
13. RI LON HÀNH VI
14. RI LONàTàDUY
15. RI LON TRÍ NH
16. RI LON TRÍ TU
17. RI LON GIC NG
18. RI LONàĂNàUNG
19. RI LON TÂM THN CP - MN
20. RI LON TÂM THN ÁM NH
21. RI LON LO ÂU
22. RI LON HOTàĐNG
23. RI LON CMàXÚCàLNG CC
24. MÊ SNG
25. CÁC RI LON DO DÙNG CHT MA TÚY
26. CÁC RI LON DO S DNGàRU
27. NGHINàRU MN TÍNH
28. LON THNàDOàRU
29. CHM PHÁT TRIN TÂM THN
30. STRESS VÀ CÁC RI LONàLIÊNàQUáNàĐN STRESS
31. T SÁT
32. TÂM THN PHÂN LIT
33. THáNGàĐãNHàGIãàTRM CM BECK
34. CÁC RI LON TÂM THN THC TN
35. BNH ALZHEIMER
36. ĐNG KINH
37. SC KHE TÂM THN PH N
38. CÁC RI LON CHCàNĂNGàTÌNHàDC NAM GII
39. CÁC RI LON CHCàNĂNGàTÌNHàDC N GII
PHN ĐIU TR TÂM THN
40. THUCàVâàĐNàĐIU TR MT S BNHàCàBN
I - THUC AN THN:
II - THUC CHNG TRM CM:
III - THUC BÌNH THN:
IV- THUC CHNH SC:
TRM CM
MT NG
ĐáUàĐUàDOàRLàĐNG MCH
ĐáUàĐU MIGRAN
ĐãIàDM TR EM
HI CHNGàCáIàRU
SNGàRU
CAI MA TÚY
T CHIàĂN
KÍCH ĐNG
T SÁT
41. CÁC THUC S DNG TRONG THC HÀNH TÂM THN HC
42. CãCàPHNGàPHãPàĐIU TR RI LON TÂM THN
43. TR LIU ĐIN NH
44. RI LON TRM CM TÁI DIN
45. CÁC THUC CHNG TRM CM
46. CÁC THUC AN THN KINH MI
47. ĐIU TR SA SÚT TRÍ TU
48. CÁC LIU PHÁP TÂM LÝ
49. ĐIU TR BNH TÂM THN PHÂN LIT TI CNGàĐNG
50. LIU PHÁP ÂM NHCàĐIU TR TÂM THN
51. TÂM LÝ LIU PHÁP
52. THIN T CHA BNH
53. TÀI LIU TRA CU
PHN NI DUNG
PHN 1. BNH HC TÂM THN
1. ĐI CNG V TÂM THN HC
I. MCàTIÊUàVâàĐIàTNG CA TÂM THN HC
- Sc kho cho mài là mc tiêu ln, mc tiêu chiàc ca t chc y t th gii (WHO),
ca nhiu quc gia phát trin và ca c ngành y t ààààààààa mi
xã hààààn.
- Không th chia ct sc kho th cht vi sc kho tâm thn xã hi và ngày càng phi khng
nh vai trò quan trng ca sc kho tâm thn trong mt n làà nâng cao chàng
sng cho mài trong mt xã hi phát trin.
- Chính vì vààng ca tâm thn hc ngày nay không ch àààà
bn bàng ca bnh vin - ch tp trung vào nhài bnh tâm thn nàài
bnh tâm thn phân lit, ri lon cààng cc, sa sút trí tuàc phm vi tâm thn
hc truyn thng. Mà tâm thn hc hiààang phààà phàu vì sc kho toàn
din c th cht và tâm thn - vì s thoi mái cho tt c mài sng trong càng.
II. KHÁI NIM V SC KHO TÂM THN
Trong khi sc kho v th chààc dn tàc xã hàààà trí ca nó, thì
sc kho tâm thn còn phi bn b phàà ài dn nhn thc vn còn nhiu lch lc,
nhiu mc cm. Vy sc kho tâm thn là gì?
Sc kho tâm thn không ch là mt trng thái không có ri lon hay d tt v tâm thn, mà
còn là mt trng thái tâm thn hoàn toàn thoi mái, mun có mt trng thái tâm thn hoàn
toàn thoi mái thì cn phi có chàng nuôi sng tààc s cân bng và hoà hp gia
àààààààààng xã hi (Nguyn Vit - àNàvy, thc
cht sc kho tâm thn càng là:
1. Mt cuc sng tht s thoi mái.
àĐàc nim tin vào giá tr bn thân, vào phm cht và giá tr cài khác.
3. Có kh àng x bng cm xúc, hành vi hààc mi tình hung.
4. Có kh ào dng, duy trì và phát trin tho àài quan h.
5. Có kh à hàn gà duy trì cân bng khi có các s c gây mààààng
(stress).
(R.Jenkins; A.Culloch & C. Parker - T chc y t th gii. Geneva - 1998)
Vàààào v sc kho tâm thn cho mài là mt mc tiêu rt c th, mang
tính xã hàààt cao, rààng và phi phàu liên tà tin dn tàc,
cuàààc mààNàààng cuc sààài Vit Nam.
III. NI DUNG CA TÂM THN HC
A. Tâm thn hc truyn thng:
1. Tâm thn hàà:
- Lch s phát trin tâm thn hc.
- Triu chng hc, hi chng hc.
- Mi liên quan gia tâm thn hc và các môn khoa hc khác.
- Phân loi các bnh, các ri lon tâm thn.
- Bnh nguyên, bnh sinh ca mt s bnh và các ri lon tâm thn.
- Tâm thn hàààà
2. Bnh hc tâm thn:
- Lon thn thc tn (ri lon tâm thn liên quan các bnh ni tit, chàààn
àáàPà
- Lon thn ni sinh (tâm thn phân liàng kinh, ri lon càà
- Các ri lon tâm thààààààài loàà tâm sinh, trng thái phn
ng).
- Các ri lon tâm thn do cu to th cht bàng và s phát trin tâm thn bnh lý (nhân
cách bnh, chm phát trin tâm thà
- Các ri lon tp tính hành vi thanh thiu niên (hành vi bo lc, xâm phm, ri lon s hc
tp, ).
- Ri loààng.
- Lon chàààc không thc tn.
- Các ri lon lo âu, ám nh s.
- Các ri loàành gii tính.
- Lm dng và nghin cht (Lm dàu, nghiàu, lon thààu, lm dng ma tuý,
nghin ma tuý, thuc lá, ).
3. Càààu tr và phc hi chààààài.
- Liu pháp sinh hàDc lí tâm thn, liu pháp sàn, ).
- Liu pháp tâm lý (Liu pháp tâm lý trc tip, gián tip, liu pháp nhn thc, liu pháp hành vi,
).
- Liàààng, phc hi chààààài.
- Âm nhc liu pháp.
4. Qun lý h thng dch v ààààn sc kho tâm thn càng.
5. Gành y pháp tâm thn.
B. Tâm thn hc hiài.
1. Tâm thn hc truyn thng.
2. Tâm thn hc càng.
- V sinh phòng bnh và các ri lon tâm thn.
- Tâm thn hc xã hi (Nghiên cu àng càààc biààng tâm lý xã
hi và sc kho tâm thn).
- Giáo dc sc kho tâm thàààààng và cnàng.
- Phc hi chààààài.
- Các hình thái hoàng rèn luyn th cht, thm m.
- Các k àng x, giao tip.
-
IV. PHÂN LOI CÁC RI LON TÂM THN THEO BNG PHÂN LOI BNH QUC T 10 (ICD-10)
- Tààààààloi quc t v các bnh và các ri loàààn sc kho
tâm thààng phái tâm thn hàààu có nhng bng phân loi riêng không
giààààààà thng nht mang tính cht quc gia và quc t trong phm
vi nhn thc và thc hành chàààn hc.
- T khi có bng phân loi quc t 9 (1978) và 10 (1987,1992) và tp chààng kê các ri
lon tâm thn DSM.III ca Hi tâm thn hc Hoa K (1980) và DSM.IV (1994) v các bnh và các
ri lon bnh tt. Trên 300 ri lon tâm thn và hành vi trong 100 mc bnh và ri loàà
c sp xp mt cách h thng và hààTàààn F ca bng phân loi bnh
ln 10 (ICD.10) (Vin Sc Kho Tâm Thàààch và ph bin ng dng trong c c t
1992). Các ri lon tâm thàààààc mô t k ng v àà nhn dng và
các nguyên tc ch o chààp lý, nhààààààààn hc trong
c có cùng mt ngôn ng tâm thn hà ging dy, cp nhààààààà
nhàày s phát trin.
- Da trên bng phân loi các ri lon tâm thàààà chààành và phân
loi, làm cho chúng ta d dàng hiàc vì sao Hoa K àààà trên 30% dân s
có ri lon tâm thn tính theo t s màààPàààà 48% dân s có
ri lon này hay ri lon khác tính theo t s mc phi trong c i (Prevalence of life) - Kessler
& cng s - 1995. Còn theo Sumich H.J; Andrew G; Hunt C.J - 1995, có ti 25-ài dân
australia có ri lon tâm thn này hay ri lon kháàààà Pháp và Anh ch riêng
trm càààààài màài 15-25% (Incidence of life).
Và vì vy c ta, kt qu nghiên cu gààa NguyàĐàDààng s Bnh vin
tâm thàààààà. T l i mc ri lon tâm thn này hay ri lon tâm thn
khác là xp x 15-20%.
V. NGUYÊN NHÂN CA CÁC RI LON TÂM THN
Các nguyên nhân ch yààc nêu ra bao gm:
1. Các nguyên nhân thc tn.
- Chàà não.
- Nhim khun thn kinh (Viêm não, giang mai thn kinh, )
- Nhiàc thn kinh (Nghin các cht, nhiàc ngh nghip ).
- Các bnh mch máu não.
- Các tààààUààààài rác, )
- Các bàà ààn hoàng ca não.
2. Các nguyên nhân tâm lý.
Ch yu các stress tâm lý - xã hàààààààààm riêng, gây ra:
- Các ri loàà
- Các ri loàààn stress.
- Các ri lon dàà.
3. Các nguyên nhân cu to th cht bàng và phát trin tâm thn bnh lý.
- Chm phát trin tâm thn.
- Nhân cách bnh.
4. Cààààà (hay các nguyên nhân ni sinh).
Do có s kt hp phc tp ca nhiu nguyên nhân khác nhau (di truyn, chuyn hoá, min
dch, cu to th cht, ) ààành nguyên nhân ch yu. Các ri lon tâm thàng
gi là nàà
- Bnh tâm thn phân lit.
- Ri lon cààng cc.
- Đng kinh nguyên phát.
Các ri lon tâm thn ni sinh nói trên không may li là nhng ri lon tâm thn nng và
ng gàDààààành rõ ràng nên công tác d ààu tr gp
nhiààài loàààààààCàààng các ri lon tâm
thn ni sinh phi lâu dài, cn phân biàààn khác nhau ca ri lon, mààn cn
kt hp nhiu bin pháp thích hp.
Các nguyên nhân tâm lý xã hi (Stress) có v c th à thààTààà gây
bnh ca các stress tâm lý không giààààààààà. Vì stress tâààp
vào màààààc phn ng cààài vi stress rààng và phc
tp. Chính vì th mà ICD-10 không gi là ri lon do stress mà dè dt gi là ri lon liên quan
n stress.
Nàààààành nguyên nhân ca mt ri lon tâm thn phi ht sc thn
trààààààààài hy vàu tr có kt qu.
VIàCãCàNGUYàCàV SC KHO TÂM THN HIN NAY
c ta trong khoàààà lààn kinh t ààng chuyn bin mang
tính chàc ngot. T nn kinh t tp trung quan liêu bao cp chuyn nhanh sang nn kinh
t th ng nhiu thành phàĐàài nhng mt tích càày tà àng ca
các ch s thu nhp quc ni, ành tàài sng nhân dân, gi àc an ninh chính tr
xã hààu kià hoà nhp vààc trong khu vààCààt hin mt s mt
tiêu cààààành tranh không lành màààà hoá, s àà
s àc tp trung các thành ph ln, m ràààc t khó kim soát, s phân hoá
giai cp giàu nghèo, tht nghip là nhng nhân t àng àng làn sc kho tâm
thn xã hààày ààààt s bnh lý và nhng ri loàà
A. Các ri lon hành vi ca thanh thiu niên (TTN): (Conductive Disorders of Aldolescence).
- Ri loàààc xp mc F.91 bng phân loi quc t 10 (ICD-àààng hành vi
xâm phm, bo lààààààày, do nhng nguyên c àà
xng Khi nhng hành vi trên tái din, lààp li kéo dài TTN thì chúng tho à xp
vào mc ri lon tp tính (hành vi).
- Ri lon hành vi ca TTN có chiàng ààààààà hin ti
phààTTNààààà liu ca S công an Hà Nààààng s 7824
i b bt vì phm tàTTNài 18 tuààài chim 10,2%. Gàààng bo
lc, chàài thi hành công vàààààààng, trm càp git,
ààààààng ph ààn hc, c bc, rch mt tr em, luôn
c các h thààài chúng càààààài nhiu lo lng, gây tn thit
cho sc kho, s thoi mái ca càng.
- Theo nghiên cu ca ngành tâm thn hc Vit nam 1990, ri lon hành vi TTN 10-17 tui là
3,7%; thành th àà nông thôn, tr trai nhiàà gái. Còn theo tài liu nghiên cu
ca Hoàng Cm Tú và cng s 1997, s tr em có ri lon hành vi mààààHàNi
là 6-10%.
- Không nên quá ngc nhiên v các con s công b trên ca các nhà tâm thn hc Vit Nam.
mt s c láng giààTàQc, ri lon hành vi TTN Bc Kinh là 8,3%; Hàn Quc là
14,1%; Nht Bn 3,9%; còn ààààn kinh t th ng phát triàààc Âu,
M là 10-23% (Theo Krufinski và cng s 1977; Helzer 1988). Phm trng ti trong TTN M i
18 tui chim 22%; còn ti xâm phm tài sn công dân có ti 38,7% là TTNài 18 tui (Lewis
D.O - 1981).
- Khi phân tích ngun gc ri lon hành vi TTN ngoài vai trò sinh hc, nhiu nhà tâm thn, tâm lý
và giáo dc hc ràààn ri lon hành vi do tp nhim (Theori de l,aprentissage) chu nh
ààng sinh ng ca tr àGààng hc và xã hààà:
+ Bàc hành vi xâm phààààài ln (Cha m, anh ch, thy cô giáo, )
àp làààà em.
+ àng phim nh bo lc và sách báo bo dâm.
+ Do nàng ca nhóm tr em xu theo quy lut liên kt, hoc loi tr nhóm hoààà
ch b ám th bi tr lààm pháp có hành vi ranh mãnh.
+ Do phn ng bt toi (frustration) vi nhng bc cha màààààà cnh
tranh nhiu r ro càà th ng.
B. T sát (suicide).
- Là mt cp cu trong Y hààààt cp cu ràc thù trong tâm thn hc.
- Hààà giààààài cht do t sát, có nhiàc cht do t sát
còn nhiààt do tai nn giao thông (Jenkins R và cng s. OMS. Geneva-1998).
- ààààààààu chuyên bit v dch t t sát và toan t sát,
à l nhàng hp ng c do t sát bng thuc tr sâu và các hoá cht dng
phospho hàà trong nông nghip, công nghip có chiàààài gp nhiu t
15-30 tui và là nguyên nhân t vong cao th hai sau tai nàààCàVàTàà
còn Nguyn Hu K nghiên cààng hp toan t sát (T sát không thành-parasuicide)
n cp cu bààààTWàTa Thiên - Hu 1996 nhn thy 13,2% là thanh thiu
niên.
- Tìm hiu nguyên nhân t sát, nhiu tác gi ààààc nhn thàà
+ S ààm n các ri lon tâm thààààc sm, kp thààm cm
(depression), lo âu (anxiety), hong lon (panic disorder), nghin ma tuý, ri lon hành vi, mà
các ri lon này d phát sinh trong nhàu kin kinh t th ng m ca thiu kim tra,
nht quán vi nhành ca Robins 1986, Klerman 1989.
+ Nhân t tâm lý xã hi không thun li (stress):
a. Tht bà b ààành tranh thua l.
b. Mâu thun kéo dài giàààààààài quyàc.
c. Càààà o ln: ly thân, ly hôn, các tàààààu gn bó, không
àààài thân cha hoc m nghiàu.
àCàà nhài cao tui. Ging vi nhành ca các nghiên cu
Holinger & Offer - 1982; Weissaman - 1989.
àDààc qun lý tààg tin d dàng gây t àààt tr sâu dit c
c ta, súng ng bán t do Hoa K (Blumenthel - 1988).
C. Lm dng cht (Substance abuse):
- Lm dng chààààm dàààc bit nghiàààà thành him ho
ca nhân loààààn gc chính ca các cuc bo lc cc b và quc t ààà
ààà c ààààn và c àc phát triààààc ta.
- Tàà th ng ngày nay, nghin ma tuý ààààt s c khác trong
khu vc có mt s àm nguy hàààà
àĐi b phn nghin ma tuý là nhài tr tui t 16-35 chim 70-80% (Khác vàc
ààài già cao tui).
+ Nghin các cht ma tuý nààààà yu là heroin là cht bán tng hp dng
thuc phin có thi gian bán hu ngn, gây hi chng cai nng n àn tuyàCàc
àn ma tuý ch yu là hút thuc phin, nha ca qu cây anh túc.
+ Nghin ma tuý ngày nay mo hiààààn hp v àc (Hút, hít, tiêm chích,
àààc kt hp nhiu loi ma tuý (Heroin, seduxen, amphetamin, cocain, LSD.25, ).
àTààn ma tuý ch mt s ng bào vùng núi phía Bc có trng cây thuc phin
hoc thành ph làà“àGàNàTàDàài M ààààa phn
nghiààààààn các thành ph ln khác, các vùng nông thôn, th trn trong c
ààààc coi hàààài nghin ma tuý.
+ Vì tiêm chích bààààààààm HIV rt cao, có nhààà- 80%
i nghin ma tuý nhim HIV, viêm gan B, C
- Chính vì tính cht phc tp ca nghin ma tuý v sc kho tâm thn xã hi, nhân ngày quc t
phòng chng lm dàààààààààààààPàáàà
àààààng lm dààààài càng nhân loi hãy cùng
hp lày mnh các hoàng nhm loi b màà ca him ho ààn trt t và
s phn vinh, yên n ca càng.
Vì ma tuý và bo lc là bàng hành ca nhau t à i s dàn khâu sn xut.
- Chính t li kêu gi này chng minh tính khn cp ca mc bnh hc tâm thàc bit
nghin hc ghi mã F.1 bng phân loi quc t ààààn sc kho tâm thn - xã hi
và s thoi mái ca cààn chng mc nào, thm chí ààn s an ninh và an
toàn chính tr- xã hi.
D. Trm cm (Depression):
- Trm cm có mi liên quan rt phc tp vi các yu t sinh hc và còn chààng rt mnh
và trc tip càu kin kinh t-xã hi, tâm lý không thun li.
- Trong nhàààày àààà gii cnh báo v s ph bin ca trm cm
trong nhân loi khong t 3-5% tc khong 200 triu ngààààààààng
rõ rt bnh lý này, nghiên cu th nghim ca ngành tâm thn hc Vit Nam ti màng và
mt xã thuàng bng Bc B àà-5%.
- Còn nu nhn thàc ri lon trm cm theo khái nim tinh t ààààà
trm cm dàà, trm càày, trm càààà i mc chng này
(lifetime incidence) là t 15-25% dân s (Santorius N.A và Jablenski A.S - 1984; Andrew G và
Sumich H.J & cng s -1985).
- Trm cm các loi c v ni sinh và trm cm phn ng (Post Traumatic Stress Disorder -
PTSD) vi nhng yu t àng không thun li, nht là s c ca cuc sng kinh t- xã hi
àn nay. T l dàn t sát rt cao 20-30%.
- Chính vì l àu quàààààáààààààààc
phòng chng các ri lon trm cm.
VII. KT LUN
1. Ri lon hành vi, t sát, nghin cht và trm cm ch àààààààc ghi
nhn trong bng phân loi quc t 10 (ICD-10) v các ri lon tâm thn và hành vi. Có liên quan
rt phc tp vi nhân t tâm - sinh hc v à bnh sinh.
Nàààu àng trc tip ca các nhân t kinh t - xã hi không thun li ca
nn kinh t th ng. Nhim v ca ngành Tâm thn nói riêng và ngành Y nói chung là phi
cnh báo, phát hin và tìm ra nhng giàààn d phòng và cha tr hp lý nu ly
ài vi chàng sng cao làm mc tiêu chiàc.
2. Ch cng dn ààài lon: ri lon hành vi, t sát, nghin cht và trm cm thì ch s
àà i có ri lon tâm thn này hay ri lon tâm thàài có và v sc
kho tâm thn) là rààài 20%. Nhiàc còn công b àààààCà
vì vy, V sc kho tâm thn và lm dng cht ca T chc y t th giàààààn
cáo chính ph và các nhà hoành có chính sách ng h các quc gia vì sc kho tâm thn.
3. S àng nhân qu qua li gia sc kho tâm thn và các và kinh t - xã hi không
thun lààng minh mi liên quan gn kt gia khoa hc - y hc - xã hi hc. Vi cách nhìn
tààày, s nghip sc kho ch có th thc hiàc khi công tác y t phàc xã
hi hoá cao, phàc các nhà qun lý, các nhà hoàng kinh t, và mi công dân coi sc
kho, chàng cuc sng là mc tiêu ca chính mình. Mt khác ngành y t ch có th thc
hin mc tiêu sc kho cho màààt khi có nhng hiu biàà v àng
ààn sc kho ài không nhng ch ààng sinh hc mà c àng
xã hi.
2. KHÁI NIM C BN V SC KHE TÂM THN
1. SC KHO TÂM THN LÀ GÌ?
Sc kho tâm thn là trng thái không nhng không có ri lon hay d tt tâm thn mà còn là
mt trng thái tâm thn hoàn toàn thoi mái. Mun có mt trng thái tâm thn hoàn toàn thoi
mái cn phi nâng cao chàng cuc sng và s cân bng hài hoà các mi quan h trong môi
ng xã hi.
2. TH NÀO LÀ BNH TÂM THN?
Bnh tâm thn là nhng bnh do hoàng não b b ri lon gây nên nhng biài bt
ng v lààànààààààààm, cm giác v.v
Bnh tâm thn bao gm nhiu ri lon tâm thn. Công nghip càng phát trin, s tp trung dân
àààà ààààààng thì ri lon tâm thn ngày càng
à
Bnh tâm thàng làm gim sút kh ààng, hc tàào ln sinh hot trong gia
àààààààààààn thit kinh t, tình cm cààà
Ri lon tâm thn nàààu tr kp thi có th dàn mn ài bnh tr
thành gánh nàààààài. Phát hin sm và cha bnh kp thi là trách nhim ca
càng, xã hi.
3. NHNG NGUYÊN NHÂN NÀO GÂY NÊN BNH TÂM THN?
a. Các nguyên nhân thc tn
- Chàà não
- Nhim trùng thn kinh (viêm não, giang mai thn kinh )
- Nhiàc thn kinh (nghiàu, ma tuý, nhiàc ngh nghip )
- Các bnh mch máu não, các tààààààààài rác, tai bin mch
máu não )
- Các bnh ni tiàà có ààn hoàng ca não.
b. Các nguyên nhân tâm lý
- Càààà“àààài.
- Ri lon hành vi thanh thiu niên do giáo dààààng xã hi không thun
li.
- Qààà hoá nhanh, thm ho v.v
c. Các nguyên nhân cu to th cht nhân cách bàng.
- Chm phát trin tâm thn
- Nhân cách bnh.
àCààààà
Do có s kt hp phc tp ca nhiu nguyên nhân khác nhau (di truyn, chuyn hoá, min dch,
cu to th cht ) nên khó xành nguyên nhân ch yu
3. KHÁI NIM V NHÂN CÁCH
IàĐNHàNGHĨáàNHÂNàCãCHàVâàTHâNHàPHN CU TO
àĐàà
Có bao nhiêu hc thuyt tâm lý có bàààà nhân cách (thuyt phân tâm hc
ca Freud). Nhng thuyt Freud mi Châu Âu, Châu M, tâm lý hc chng tc, thuyt hành vi,
thuyt tp nhim (hc tp ). Tuy nhiên mi hc thuyàu nht trí vi nhau v mt s khái
niààààc gii thích khác nhau.
1. Khái nim tng th gm toàn b các yu t ca tâm lý: Nhân cách là toàn b nhààm
tâm lý ca tààààu kin sinh hc và xã hi to ra, tng hp li làm cho cá nhân y
có mt hiàng tâm lý, mt dáng dp tâm lý không ging cá nhân khác, nhân cách còn gi là
bn ngã cá tính.
2. Nhân cách có tính hành, nh àààn trin vi tui tác, tu theo s tri
nghiààm chp và va phi.
3. Nhân cách àng vi cu to cààààu to trí tu, vì cm xúc quyààà
c các hành vi và các phn ng. Tuy nhiên có s tham gia ca trí tu.
4. Nhân cách có cu trúc: khái nim v càààààààààp có
ààng yu t ch có giá tr so vi các yu t ààààng tp hp, có th coi
các yu t chàààààc lp.
5. Nààààng: các yu t cu thành chu nhng lc t bên ngoài hay t bên trong
và các yu t ààài nhau do nhng kích thích.
6. Nhân cách có s ààà hoàng hu hiu: Chu s àng và giààng
tu àà ààààCààng có th c giàààààà
àààààng.
7. Nhân cách gm các yu t có ngun gc và bn cht khác nhau: tâm sinh lý, bààm
xúc, nhn thààààààààà theo tng hc thuyt.
8. Nhân cách gm mt phn ý thc và mt phn vô thcàĐu này không thuyt nào ph nhn
ành giá tm quan trng ca tng phn rt khác nhau.
9. Vi bàààng: hình nh ca chính bn thân mình v nhng càààn cm
àài sààààng càààĐi vààààààà
nhng biu hin th cht, nhng ng x, nhng sn phm mà ch ààng to ra.
2. Các thành phn cu to:
Theo Rubinstrin có 4 nhóm ln:
- Xàng.
- Khí cht.
- Tính cách.
- Nàc.
Mi nhóm li chia ra thành nhààm nh.
CàTààa các thành phn: 3 thành phn:
1. Quá trình tâm lý:
Là mt hoàààààng phn ánh hin thàc mt. Xut hin và mààà
mt thààài ngn và nu kéo dài thì s chuyn sang mt qúa trình k tip khác.
Mun có mt hình nh tâm lý nào, dù là mt cm giác, màààt tình càc ht
phi có qúa trình tâm lý. Quá trình tâm lý là mt hoàng tâm lý có khàu, din bin và kt
thúc nhm bin nhààng bên ngoài thành hình nh tâm lý. Ví d: Mun có hình nh v
mt qu cam, phi có nhng quá trình càààày da cam, ngi thy mùi cam
àm thy v cam ngààNàààn chààt bnh nhân sau khi thu thp
ààààành nhân cn phi có mààààà ra mt chàoán
quyành.
Quá trình tâm lý là ngun gc cài sng tinh thn. Nó xut hiàààu t u chnh
dn vi hành vi càài. Có quá trình tâm lý mi có trng thái tâm lý, có kin thc, bn
àà phong phú v kinh nghim sng.
2. Trng thái tâm lý:
Là hiàng tâm lý tm thààài bn vààààààCài
bao gi à vào mt trng thái tâm lý nhành, nói cách khác, bao gi i sàààà
din ra trong mt tràààààààp àààààààc hot
ng hay mt mi, ê, thc màààà hi thoi mái, chn ch do d hay quyt
àààà
Tràààààààa hoàng tâm lý trong mt khong thi gian nhành to
thành mt cái nn khin cho quá trình tâm lý và thuàààààm tâm lý) din bin
hoc biu hin ra mt cách nhành. Trng thái tâm lý ny sinh t hoàng càààà
xut hin li àng tr làn sc mnh và nhà ca hoàng phn ánh, có th nâng
cao hay h thp các hoàng tâm lý khác. Ví d: tràààng có th gây ra nhng
lch lc trong cm giác, tri giác, trí nh ààààng. Hoc trng thái phn khi, say
à àài ta t tin, lààĐng thi trng thái tâm lý luôn luôn chu àng
ca hoàng tâm lý khác.
Trng thái tâm lý nu luôn luôn din li, lâu ngày có th tr ààààn hình ca
mt cá nhân.
3. Đàm tâm lý (thuc tính tâm lý cá nhân):
- Là nhààààc bit bn vng hình thành t các quá trình tâm lý và trng thái tâm lý,
có c yu t bm sinh hu phát kt hp liên quan cht ch. Nhng quá trình và trng thái tâm lý
ng xuyên lp li trong nhàu kin sng và hoàng nhành càài thì tr
ààm tâm lý bn vng ca nhân cách, gi là thuc tính tâm lý cá nhân.
- Các thuc tính tâm lý cá nhân không trc tip phn àààààààu các
quá trình và trng thái tâm lý, mà là kt qu ca s thng nht và khái quát các quá trình và
trng thái tâm lý. Xut hiààà các quá trình và trng thái tâm lý, các thuc tính tâm lý
àààààààt nó li có àng sâu sài vi các quá trình và trng
thái tâm lý.
- Kà hình thành nhân cách thì mi quá trình tâm lý, mi trààààu có nhng nét
c thù khin cho mài này khác bit vi nhàààĐàààààà
biàààn vàààààng thái tâm lý.
- Khi hoàn cnh snàu kin xã hààng rèn luyn càài biài, c khi th
cht biài (t tr àn lúc tui già) thì thuàààààài theo.
- S phân bit các quá trình, tràààm ch là mt s tách bià phân tích khoa hc.
Trong thc t thì quá trình, trààààm luôn luôn quyn vào nhau, chi phi ln nhau,
th hiài sng tâm lý toàn vn ca màài.
a) S ààa các thành phn:
- Quá trình tâm lý rt biàng.
- Trng thái tâm lý ít biàààààà
- Đàm tâm lý thì bn vng.
b) Tàng qua li:
- Trng thái tâm lý làm nn cho quá trình tâm lý.
- Đàm tâm lý là do quá trình lààp li ca quá trình tâm lý.
c) Tm quan trng:
Nàààààan trng trong chààu ri lon và bnh tâm thn vì th
cn phi nààm nhân cách ca tng bnh nhân.
II. PHÂN TÍCH CÁC THÀNH PHN CA NHÂN CÁCH
àXàng:
- Xàààààng ti mààààààài vài sng cá nhân àLà
hoàng càààà àc màààààài dài trong c cuc
