TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM BÌNH DƯƠNG
***************
Chuyên đề :
Giáo viên hướng dẫn : Thân Thị Diệp Nga
Nhóm thực hiện : NguyễnThị Lệ Hồng
Nguyễn Thị Ngọc Trang
Đinh Thị Hồng Thắm
Huỳnh Thị Kim Sen
Lê Thị Ngọc Nữ
Bình Dương, Tháng 8 năm 2009
I. ĐẶT VẤN ĐỀ :
Tất cả chúng ta được sinh ra và lớn lên là do công cha mẹ mang nặng đẻ đau, dày công nuôi
dưõng. Thế nên để ca ngơi công lao to lớn đó, dân gian ta có câu ca dao :“ Công cha như núi Thái
Sơn, nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra…”
Con người chúng ta là vậy, còn các loài động vật thì sao? Thế giới động vật vô cùng đa dạng
và phong phú, để tồn tại và phát triển đến ngày nay thì mỗi loài động vật dù to lớn như voi hoặc nhỏ
bé như kiến đều phải có khả năng để duy trì và phát triển nòi giống. Trong những tập tính có ở các
loài động vật phải kể đến tập tính chăm sóc và nuôi con của chúng. Có thể nói để loài tồn tại được với
các môi trường sinh sống mà động vật đã hình thành và phát triển tập tính này rất đa dạng, phong
phú và vô cùng thú vị.
Trong thời gian tham dự lớp : “Tập huấn chuyên đề tập tính học của động vật” do Cô Diệp
Nga phụ trách nhóm chúng tôi đã tìm hiểu, thu thập một số tập tính chăm sóc và nuôi dưỡng con của
một số loài động vật. Nhờ vậy, chúng tôi trang bị cho bản thân một số kiến thức về tập tập thú để
phục vụ cho việc giảng dạy các bài thực hành : “Tìm hiểu tập tính của động vật” trong chương trình
Sinh học 7.
II. NỘI DUNG :

Đầu tiên ta hiểu thế nào là tập tính ?
Đó là chuỗi phản ứng của động vật trả lời các kích thích từ môi trường ( bên trong hoặc bên
ngoài cơ thể) nhờ đó động vật thích nghi với môi trường sống và tồn tại. Có tập tính vừa bẩm sinh
vừa học được.

Không như loài người, động vật chăm sóc và nuôi con theo bản năng, nhưng nhờ những bản
năng đó mà chúng chăm sóc và nuôi dạy con thật dịu dàng và chu đáo. Những bản năng đó phần lớn
là do chúng được thừa hưởng từ sự chăm sóc và nuôi dưỡng của bố, mẹ. Tuy nhiên để thích nghi và
tồn tại được với từng điều kiện mà bản thân loài động vật đó sinh sống, chúng đã phát triển các kỹ
năng chăm sóc và nuôi dưỡng loài. Dù phát triển đến đâu chăng nữa, thì bản năng đó vẫn đại diện cho
loài của mình mà không lẫn với những loài khác.
Việc tìm hiểu, khám phá các tập tính của các loài động vật, đặc biệt là tập tính chăm sóc và
nuôi con của chúng giúp con người chúng ta có thể ứng dụng trong : trồng trọt, chăn nuôi, đời sống
hàng ngày, trong y học…. Càng tìm hiểu về thế giới động vật chúng ta càng thêm yêu quý, tích cực
bảo vệ động vật nhất là các loài động vật quý hiếm. Điều quan trọng nhất là qua đó chúng ta có nhiều
kiến thức về thế giới động vật, có tư liệu để phục vụ đắc lực cho công tác giảng dạy.
Chăm sóc con là bản năng của các loài động vật. Mỗi loài có cách thức chăm sóc và nuôi
dưỡng con khác nhau. Có loài công việc đó được chia đều cho cả con bố và con mẹ, có loài thì ông
bố lại “vô tư” giao nhiệm vụ nặng nhọc đó cho bà vợ. Tuy nhiên cũng có những ông bố cao cả, can
đảm nhận trách nhiệm đó về phần mình.
 Các bà mẹ tuyệt vời :
Đại đa số các bà mẹ ở giai đoạn nuôi con thì trở nên rất hung dữ so với thường ngày, chúng
có thể tấn công những người lạ hoặc bất cứ con vật nào tới gần bầy con của nó. Như chúng ta cũng
phải khựng lại và dè dặt hơn khi tới nhà ai mà có lời cảnh báo : “ nhà có chó đẻ ”.
Với mối liên hệ đặc biệt của tình mẫu tử, một số loài chăm sóc nuôi dạy con rất chu đáo. Với
nhà mèo, từ 10 đến 12 ngày đầu sau khi sinh, mèo con bị “ mù” và “điếc” nên mèo mẹ lập phản xạ
“tìm vú” bằng cách liếm láp thu gôm con vào hàng vú căng sữa của mình. Từ 3- 6 tuần tuổi, mèo mẹ
dạy con các động tác căn bản quan trọng : di chuyển, leo trèo, chạy nhảy, rình mò, bắt mồi, lấy thức
ăn và hoàng loạt kỹ năng sống, tự vệ cần thiết.
MẸ CON MÈO
Đối với họ nhà Gấu ở Bắc Cực, gấu trắng đực là những kẻ bạc tình, sau khi giao phối chúng
bỏ gấu cái đi biệt tích chẳng đoái hoài gì, gấu cái mang thai cố ăn thật nhiều để tăng trọng, tích luỹ
thịt và mỡ cho đứa con tương lai. Sau đó nó đào một cái hang trong băng tuyết để chuẩn bị sinh
con. Trong năm đầu tiên gấu con phụ thuộc hoàn toàn vào mẹ, chúng bú mẹ đến 21 tháng tuổi, học
các kỹ năng săn mồi từ mẹ.

MẸ CON GẤU BẮC CỰC
Còn họ nhà Voi thì sao? Voi cái là những bà mẹ “mang nặng đẻ đau” nhất trong thới
giới động vật, bởi khi vừa ra đời con nặng sắp sỉ một tạ. Voi mẹ cũng dành luôn một giải về thời
gian mang thai kéo dài 22 tháng trời. Voi con sinh ra chưa mở mắt, phải dùng vòi để cảm nhận
và khám phá thế giới. Nó thật may mắn vì chẳng những được mẹ chăm sóc và bảo vệ hết mình
mà còn có bà nội, bà ngoại, các cô, các dì, các chị … sẵn sàng giúp đở trông nom.
Mẹ con voi tâm sự
Đối với loài Cá sấu, khi thấy nguy hiểm cho đàn con bà mẹ dùng cặp hàm lởm chởm răng là
răng ngậm con vào miệng và đem xuống nước. Cá sấu mẹ nuôi dạy con tập săn mồi :cá,côn
trùng và nghêu sò ốc hến .

Cá sấu mẹ dùng
đôi hàm đào con
và ngậm đem
xuống nước
Còn họ nhà Đười ươi, đười ươi cái thật thông minh và có ý thức tự lập. Hầu như cả đời
chúng sống ở trên cây. Chúng
chẳng bao giờ đặt con xuống mà
đeo con trên lưng khi con còn nhỏ.
Chúng nuôi con ròng rã suốt sáu,
bảy năm trời. Đó là loài nuôi con
lâu nhất trong tất cả các loài trên
Trái đất. Đười ươi đực sau chuyện
căp kè mất hút luôn, chẳng để ý gì
đến con cái. Và bọn đười ươi đực
vừa lớn lên cũng thế. Khi gặp cô
bạn gái vừa mắt, chúng rời bỏ mẹ
liền trong khi đười ươi cái con ở lại
với mẹ lâu hơn, dường như để học
kỹ thuật làm mẹ sau này - những bà

mẹ chuyên nuôi con một mình.
Đười ươi mẹ âu yếm đứa con bé bỏng
 Những ông bố tuyệt vời :
Một số loài như cá chìa vôi, cá ngựa và rồng biển thì con đực là những “bà mẹ” có thực
trong tự nhiên khi vai trò làm cha của chúng còn bao gồm cả trọng trách mang thai và sinh đẻ.
Khi cá ngựa giao phối, con cái đưa bộ phận đẻ trứng của nó vào túi ấp của con đực (cơ quan
nằm bên ngoài cơ thể con đực) sau đó đẻ trứng chưa được thụ tinh vào túi ấp. Con đực sau đó
xuất tinh vào túi ấp để thụ tinh cho trứng. Sau đó con đực làm nhiệm vụ điều khiển môi trường
sống của phôi trong túi ấp. Nó sẽ giữ máu lưu thông quanh phôi, kiểm soát nồng độ muối trong
túi ấp, cung cấp ôxi và chất dinh dưỡng cho quá trình phát triển của con non qua một cơ quan
giống nhau thai cho đến khi sinh. Thật cảm động khi chứng kiến quá trình “mang nặng đẻ đau
củ nó ”.
Cá ngựa bố, mẹ Đàn cá ngựa con
 Gia đình hạnh phúc :
Chim cánh cụt không làm tổ, thay vào đó con đực và con cái sẽ thay nhau ấp quả trứng dưới
chân cho đến ngày chim non đạp vỏ. Khoảng thời gian này kéo dài ít nhất 2-3 tháng. Trong quá
trình ấp trứng, các cặp bố mẹ luôn đứng “cắm rễ ” tại đúng một địa điểm, đôi này đứng cách đôi
kia một, hai bước chân. Công việc chăm sóc “đứa bé” được san sẻ giữa con đực và con cái bình
đẳng một cách đang ngạc nhiên: chim bố lãnh trách nhiệm ấp trứng trong hai tuần đầu, hai tuần
kế tiếp dành cho chim mẹ, sau đó công tác luân phiên được tiến hành đều đặn 3-4 ngày một lần.
Chim cánh cụt rủ
nhau lên bờ đẻ trứng
Đặc biệt ở loài chim này là loài chim cách cụt hoàng đế sống ở nơi rất khắc nghiệt. Đây là loài
chim có tình nghĩa rất sâu nặng. Để các con có thể trưởng thành vào cuối mùa xuân và đầu mùa hè
cánh cụt hoàng đế đẻ trứng suốt mùa đông trong điều kiện lạnh và tối ở nhiệt độ âm 50
0
C và tốc độ
gió 200 km/h. Khi đẻ trứng xong con cái ra biển kiếm
ăn, con đực sẽ đảm nhận nhiệm vụ ấp trứng, nó
đứng trụ mình trong những cơn gió rít qua người để

ấp cho trứng nở ra. Nó chỉ rời vị trí khi chim non
chui ra khỏi quả trứng. Trong chín tuần chim đực
nhịn ăn trọng lượng cơ thể giảm tới 45% trong khi
đó nhiệt độ quả trứng cao tới 70
0
C so với nhiệt độ
ngoài trời. Khi chim cái trở về đúng vào thời điểm
trứng bắt đầu nở, nó sẻ đảm nhận việc ủ ấm và cho
chim non ăn trong khi con đực đi bộ một quãng đường
rất dài để vượt qua vùng băng ra biển kiếm ăn sau
đó cả hai bố mẹ cùng tiếp tục nuôi nấng con.
Gia đình chim cánh cụt hoàng
đế
 Những trường hợp chăm sóc con đặc biệt - các bà mẹ “ẹ” nhất

Mẹ gấu trúc bỏ rơi con :
Gấu trúc cái thi thoảng vẫn sinh đôi nhưng
chúng hiếm khi nào nuôi dưỡng đứa con chào
đời sau của mình. Gấu con thứ nhì được sinh
ra thông thường sẽ bị gấu mẹ bỏ trong môi
trường hoang dã. Nguyên nhân là khi chú gấu
con càng lớn nó cần được để mắt đến nhiều và
cũng sẽ ăn rất nhiều lá trúc. Có lẽ những bà
mẹ gấu không đủ khả năng chăm sóc cùng lúc
cho cả hai đứa con sinh đôi của mình. Do vậy
chúng thà chăm cho một đứa khoẻ mạnh,
cường tráng còn hơn là nuôi hai đứa yếu ớt về
sau.
Em bé gấu trúc đáng yêu
Những bà mẹ đại bàng đen dửng dưng :

Đại bàng con ở cùng một ổ hay cắn mổ lẩn nhau và chim mẹ dửng dưng đứng nhìn con đầu
đàn sát hại đứa nhỏ yếu ớt của mình. Sự thờ ơ của đại bàng mẹ xem ra có vẻ độc ác nhưng cũng
là hiện tượng thường thấy ở loài chim khác. Các cuộc “cãi vả”chết người giữa anh em nhà đại
bàng có thể phân chia nguồn thức ăn và đảm bảo khả năng sống sót cho chú đại bàng con khoẻ
nhất.
Mẹ thỏ thường xuyên vắng nhà :
Thỏ mẹ thường bỏ lại con mình trong hang sau khi sinh. Trong suốt thời gian 25 ngày đầu
tiên, thỏ mẹ chỉ trở về nuôi con khoảng 2 phút mỗi ngày. Sau giai đoạn làm mẹ ngắn ngủi này,
thỏ con sẽ bị mẹ bỏ lại trong hang để tự lo liệu. Nguyên nhân là do thịt thỏ rất thơm ngon và các
loài thú ăn thịt đặc biệt thích xơi những chú thỏ non chưa có khả năng tự vệ. Thỏ mẹ phải tránh
tiếp xúc với con mình để giữ bí mật nơi ở của chúng dưới mặt đất và giúp thỏ con có cơ may
sống sót.
III. KẾT LUẬN :
Như vậy, qua tìm hiểu một số loài động vật, ta thấy rõ các tập tính nuôi con và chăm sóc con
chúng, không chỉ riêng con người chúng ta mới có tình “ mẫu tử, phụ tử thiêng liêng ”, luôn hy
sinh thân mình lo cho con cái: “ chỗ ướt mẹ nằm, chỗ ráo con nằm ”… Mà các loài động vật
cũng là “ những ông bố, những bà mẹ tuyệt vời ” chăm sóc đàn con thật chu đáo.
Thấy được các tập tính chăm sóc và nuôi con của động vật ta càng yêu quý chúng, tạo điều
kiện thuận lợi để chúng lớn lên và phát triển loài. Đặc biệt là những loài động vật sống hoang
dã, các động vật đang có nguy cơ bị tuyệt chủng chúng ta cần phải :
 Bảo vệ các khu rừng già, rừng đầu nguồn.
 Trồng cây gây rừng tạo mội trường sống cho nhiều loài sinh vật.
 Xây dựng các khu bảo tồn, các vườn quốc gia để bảo vệ các sinh vật hoang dã.
 Không săn bắt động vật hoang dã và khai thác quá mức các loài sinh vật.
 Ứng dụng công nghệ sinh học để bảo tồn nguồn gen quý hiếm.
Nếu con người thực hiện tốt các biện pháp trên thì cũng chính là chúng ta đang bảo vệ môi
trường sống của mình.
Trên đây là phần tìm hiểu một số tập tính chăm sóc và nuôi con của một số loài động
vật. Vì thời gian có hạn, nên bài báo cáo của nhóm còn nhiều hạn chế mong Cô và các anh
chị đồng nghiệp góp ý. Chân thành cám ơn.


Ngày 11 tháng 8 năm 2009
Nhóm Tân Uyên.