i
 


PHAN THANH XUÂN

HIU QU CAN THIP D PHÒNG
LÂY TRUYN HIV  PH N
MANG THAI TI HAI QUN, HUYN
THÀNH PH H CHÍ MINH
-2012






HÀ NI  2015

ii
 


PHAN THANH XUÂN

HIU QU CAN THIP D PHÒNG
LÂY TRUYN HIV  PH N
MANG THAI TI HAI QUN, HUYN
THÀNH PH H CHÍ MINH
-2012
 

 : 62720164



ng dn khoa hc:
1. 
2.  
HÀ NI  2015
iii
L


Tôi tên là Phan Thanh Xuân, nghiên ci hc Y Hà
Ni, chuyên ngành V sinh xã hi hc và T chc y t, xin :
1. ây là lun án do bn thân tôi trc tip thc hii s ng dn ca
Th 
2. Công trình này không trùng lp vi bt k nghiên cc
công b ti Vit Nam.
3. Các s liu và thông tin trong nghiên cu là hoàn toàn chính xác, trung
th     c xác nhn và chp thun c   
nghiên cu.
Tôi xin hoàn toàn chu trách nhic pháp lut v nhng cam kt này.

Hà Nội, ngày tháng năm 2015
i vi tên






Phan Thanh Xuân



iv
 
AIDS
Acquired Immuno Deficiency Syndrome
(Hi chng suy gim min dch mc phi)
ARV
Antiretrovirus
(Thucrút)
BB
Buôn bán
BCS
Bao cao su
CBYT
Cán b y t
CDC
Center for Disease Control and Prevention
(Trung tâm phòng nga và kim soát bnh tt Hoa K )
CI
Confident Interval
(Khong tin cy)
CN
Công nhân
CNV
Công nhân viên
CSHQ
Ch s hiu qu


u tra viên

Giáo dng
HIV
Human Immunodeficiency Virus
(Vi rút gây suy gim min dch  i)
HQCT
Hiu qu can thip
LR
Làm rung

Lây truyng tình dc
NVYT
Nhân viên y t
OR
Odds Ratio
(T s s chênh)
PLTMC
D phòng lây truyn 
PNMT
Ph n mang thai
v
PPS
Probability Proportionate to Size
(Chn cm xác sut t l theo kích c dân s)
PVS
Phng vn sâu
QHTD
Quan h tình dc

SCT
Sau can thip
SL
S ng
TCT
c can thip
TCYTTG
T chc Y t Th gii
TH
Tiu hc
THCS
Trung h
THPT
Trung hc ph thông
TL
T l
TLN
Tho lun nhóm
UNAIDS
United Nations AIDS
i hp ca Liên hip Quc v HIV/AIDS)
WHO
World Health Organization
(T chc Y t Th gii)

vi

Trang



Danh 
M
D
D
D
 1
  4
1.1.  T
Nam và . 4
1.1.1.  4
1.1.2. G 5
1.1.3. 
 9
1.1.4.  13
1.1.5. TP. inh. 15
1.2.               
 23
1.2.1.   23
1.2.2.  24
1.2.3.   26
1.2.4. H   t g s   y
TP.  26
1.2.5.  t giáo
s 29
vii
1.3. 

 32
1.3.1. T 32
1.3.2.  43

1.3.3.   46
  49
2.1.  49
2.1.1.  49
2.1.2.  49
2.1.3.  49
2.2.  50
2.2.1.  50
2.2.2.  51
2.2.3.  52
2.2.4.  55
2.2.5.  55
2.3.  56
2.4. ,   58
2.4.1.  58
2.4.2.  59
2.4.3. t 60
2.4.4.   61
2.5.  62
2.6. ,  63
2.7.  63
2.8.  64
2.9.  65
2.10.  66
viii
2.11.  68
2.12.  68
  71
3.1. K và


Tân thà 71
3.1.1.  71
3.1.2. thai  
  73
3.1.3. thai  
    75
3.1.4.   thai  
 76
3.1.5. 
             
2010 76
3.1.6.  83
3.1.7.             
Bình Tân  89
3.1.8.     
 89
3.1.9.   91
3.2.    tg s  
(và
  -2012 92
3.2.1.     t  g  s     
 ,
-2012. 92
3.2.2. H
ix
 
Bình Tân -20- sau
 98
3.2.3. H             


         -  
-  104
 111
4.1.  111
4.2. K
 
Tân  . 112
4.2.1.  112
4.2.2. 
 sang con 
 114
4.2.3.  
 
 121
4.2.4. o , lý do không xét
m và   
 124
4.3.  tgs

-2012 127
4.3.1. H 127
4.3.2. Công tác  128
4.3.3. H 129
4.3.4.  129
x
4.3.5. H 130
4.3.6. H  130
4.3.7. H  131
4.3.8. 
. 132

4.4. 

-2012 132
4.4.1. 
-2012 132
4.4.2. 
-2012 136
4.4.3. 
-2012 138
4.5. m
 140
4.6. 
 con  143
 145
 147
 
 148
T 149
 149
 157
 164
 168


xi

Trang

n s nghiên cng phng vn trc tip thai ph 56
c tính mu nghiên cu (n=1.213) 71

 tui cng nghiên cu ti huyn Bình Chánh và qun
Bình Tân thành ph H 0 (n = 1.213) 73
u t n kin thc chung v d phòng lây truyn HIV t
m sang con  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình
Tân thành ph H m 2010 (n=1.213) 77
u t  chung v d phòng lây truyn HIV t m
sang con  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình Tân
thành ph H m 2010 (n=1.213) 79
u t n thc hành chung v d phòng lây truyn HIV t
m sang con  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình
Tân thành ph H Chí Minh  (n=1.213) 81

d phòng lây truyn HIV t m sang con  ph n mang thai ti
huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph H  
2010 83

 v d phòng lây truyn HIV t m sang con  ph n
mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph H Chí
 84
v
d phòng lây truyn HIV t m sang con  ph n mang thai ti
huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph H  
xii
2010 (n=1.213) 85
t qu n kin thc chung v d phòng lây truyn HIV
t m sang con  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun
Bình Tân thành ph H  (n=1.213) 86
t qu  chung v d phòng lây truyn HIV t
m sang con  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình
Tân thành ph H  (n=1.213) 87

t qu v d phòng lây truyn HIV
t m sang con  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun
Bình Tân thành ph H  (n=1.213) 88
.13. T l nhim HIV  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun
Bình Tân thành ph H  (n=1.213) 89
m các ngun thông tin v d phòng lây truyn HIV t m sang
con  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành
ph H  (n=1.212) 90
 xét nghim và không xét nghim HIV 91
t qu hong hun luyo cán b 93
t qu phát trin mi 93
Kt qu hong qun lý thai 94
Kt qu  bao ph c 95
 Kt qu hong truyi chúng 95
t qu hong cung cp tài liu truyn thông 96
t qu hong truyng 97
u qu i kin thc v d phòng lây truyn HIV t m sang con
 ph n mang thai  huy-2012 99
u qu  v d phòng lây truyn HIV t m sang con 
ph n mang thai  huy-2012 101
xiii
u qu i thc hành v phòng lây truyn HIV t m sang con 
ph n mang thai huy-2012. 102
c tính mu nghiên cu ca ph n mang thai c can thip  huyn
Bình Chánh và qun Bình Tân (n = 1.213) 104
u qu can thip v kin thc d phòng lây truyn HIV t m sang
con  ph n mang thai huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành
ph H -2012 106
u qu can thip v  d phòng lây truyn HIV t m sang con 
ph n mang thai huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph H

-2012 107
u qu can thip v thc hành d phòng lây truyn HIV t m sang
con  ph n mang thai huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành
ph H Chí Minh, -2012 108
u qu can thip v t l nhim HIV  ph n mang thai huyn Bình
Chánh và qun Bình Tân thành ph H   -2012.
109


xiv

Trang
Bi 3.1. Phân b tui ca thai ph trong nghiên cu ti huyn Bình Chánh và
qun Bình Tân thành ph H  73
Bi d phòng lây truyn HIV t m sang con  ph n
mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph H Chí
 (n=1.213) 74
Bi   d phòng lây truyn HIV t m sang con  ph n
mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph H Chí
2010 (n=1.213) 75
Bi 3.4. Thc hành v d phòng lây truyn HIV t m sang con  ph n
mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph H Chí
2010 (n=1.213) 76
Bi 3.5. T l nhim HIV ca thai ph  huy-2012
103
Bi 3.6. Hiu qu can thip v t l nhim HIV ca thai ph  huyn Bình
Chánh và qun Bình Tân thành ph H -2012 110


xv


Trang
 1.1. Mô hình thit k mc- sau 29
 1.2. Mô hình thit k c- sau có nhóm chng 31
  khung can thip mô hình hong truyn thông nhóm nh 60



1

i dc bin t nha th k c.
 hin nay c th gii vn  phi u vi
dch nguy him này [8]. Tn h2013, s ng hp nhim HIV
trên toàn cu là 35 triu i (33,2-37,2), s ng hp mi phát hin trong
3 là 2,1 triu i (1,9-2,4) và s i t vong do AIDS là 1,5
trii (1,4-1,7) [98].  Vit Nam, k t ng hp nhim HIV u tiên
c phát hi thành ph H Chí Minh, n 31/11/2013
trên c c, s ng hp nhing là 216.254 i, s
bng là 66.533 i, và có 68.97ng hp t
vong do AIDS [5],[7]. T l ph n nhim HIV  Vi 
19% vào vào  [2], phn ánh s lây truyn HIV 
ph n có chi, s tr sinh ra b nhim HIV 
   i 99% tr i 5 tui nhim HIV là do lây truyn t m b
nhim [1],[4].  c xét nghim phát hin
m  ng hp nhi     nh nhân AIDS; có
i t vong do AIDS [5]. c tính mt Nam có khong
hai triu ph n sinh con, vi t l nhim HIV vào khong 0,35%-0,4%, mi
s có khong 5.000-7.000 ph n mang thai nhim HIV sinh con. Nu
không can thip ch ng và tích cc, ms có 2.000 tr em sinh
ra b nhim HIV t m [3]. a, mc tiêu chic quc gia phòng,

chm nhìn 2030 là xóa b hoàn toàn lây
truyn HIV t m sang con m 50% s ca t vong  bà
m b nhip tng hp nhim
HIV t m [12]. Mc tiêu này là
thách th i vi ngành y t       ng
HIV/AIDS nói riêng. Nghiên cu ca Trn Tôn và cng s (2010) cho thy
2
nu m  n sn tt và sm t d
phòng lây truyn HIV t m sang con thì s làm gi kh 
truyn HIV cho con t l tr nhim HIV sinh ra t m có tham gia d phòng
lây truyn HIV t m sang   là 5,5% và t m c d phòng
 là 23,8%. Nu m ch c xét nghi
n sinh và ch ung d phòng liu duy nht thì t l nhim 
17,7% [42].
Thành ph H Chí Minh là mt trong nhcó t l nhim
HIV du trong c c, chim khong 23% [49]. T l nhim HIV  ph
n mang thai có s  nh,
N; Và n5 % [46]. 
a H Th Ngc (2010), kt qu cho thy 
truyn thông giáo dc sc kh; Có
75,9%thành ph H Chí Minh,


tiu hc (39,4%). 

rt thp (7,9%) [33]. Huyn Bình Chánh thành ph H Chí Minh, có
t l nhim HIV  thai ph còn chim t l cao và có kin th, thc
  d phòng lây truyn HIV t m sang con chim t l thp.
Theo nghiên cu ca cùng tác gi (2007) t l nhim HIV  ph n mang
thai ti huyn Bình Chánh chim t l cao (1,05%); K 

       thp (35%) và t   
thp (25%) [50]. Vic tng
các hong truyn thông v d phòng lây truyn HIV t m sang con cho
các thai ph là gii pháp can thip hiu qu và ít tn kém gíup gim t l lây
3
truyn HIV t m sang con [13]. Nc kin th
 th c
 lây truy
 thai ph. 
 


 [5].
Thc trng trên cho thy, công tác d phòng lây truyn HIV t m sang
con hin nay rt cc quan tâm và chú trng. Vì vy, vic nghiên cu tìm
ra các gii pháp can thip có hiu qu  d phòng lây truyn HIV t m sang
u ht sc cn thi góp phi dch HIV/AIDS. Thc
trng kin th và thc hành v d phòng lây truyn HIV t m sang
con  ph n mang thai ti huyn Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph
H   nào? Yu t nào liên quan ti kin thc, thái
 và thc hành v d phòng lây truyn HIV ca thai ph? Hiu qu can thip
truyn thông giáo dc sc khe v d phòng lây truyn HIV t m sang con 
ph n mang thai t-2012  nào? Xut phát t
nhng lý do trên, chúng tôi tin hành nghiên c tài u qu can thip
d phòng lây truyn HIV  ph n mang thai ti hai qun/huyn thành
ph H -, nhm mc tiêu:
1. Mô t thc trng kin th, thc hành v d phòng lây truyn
HIV t m sang con và các yu t liên quan  ph n mang thai ti huyn
Bình Chánh và qun Bình Tân thành ph H 
2.   u qu can thip truyn thông giáo dc sc khe v d

phòng lây truyn HIV t m sang con  ph n mang thai ta bàn trên,
-2012
4
 
1.1. 
trên TNam và  .
1.1.1. 
HIV- Human Immunodeficiency Virus, là mt loi vi rút do nhóm khoa
hc i Pháp thuc vinch bch huyt c
      i là LAV- Lymphadenopathy Associated
n viêm h
hc i M p trong máu bnh nhân vi rút gây hi chng suy
gim min dch mc ph  t tên là HTLV III- Human T Cell
ng t bào lympho T  
hi ngh danh Pháp quc t v ng nht tên gi là HIV- Human
Immunodeficiency Virus týp 1 hay HIV- c i
Pháp li phân lp mt loi vi rút khác  Tây Phi gây suy gim min dch 
i, có cu trúc kháng nguyên khác vi HIV-1, gi là HIV- y,
HIV có 2 serotype là HIV-1 và HIV-2. HIV là mc có
cha men quan trng chuy
sinh trong t bào ký ch. HIV-1 là nguyên nhân gây bnh ph bin nht trên
th gii, còn HIV-2 thì chi  Tây Phi và . Tuy nhiên, hin
nay HIV- c báo cáo  Nam M, Canada và Hoa K. Mt s
nhân nhim ph-a AIDS, mt s
  u chng rõ rt, loi siêu vi này có tính gây bnh yu, th 
nhim trùng không triu chng kéo dài [51].
AIDS- Acquired Immune Deficiency Syndrome, là hi chng suy gim
min dch mc phi do nhim vi rút HIV. Bnh AIDS lc phát
hing bnh tt Hoa k nh
5

t ng tình luyn ái b viêm phi nng do Pneumocitis
carini  Los Angeles. HIV tn công và tiêu hy dn t bào min dch, làm suy
gim h thng min dch cn cui ca quá trình
nhim vi rút HIV. Do h thng min dch b t không th t
bo v c các bnh nhii hoc các bii t bào mà mt
ng có th ch c. Nhng bnh này là nguyên nhân
dn t vong. Thi gian trung bình t khi nhim HIV n khi t vong
do AIDS là khot s rt ít s b 
khi nhim HIV [45].
1.1.2. G
1.1.2.1. Các giai đoạn nhiễm HIV
n tin nhim b nhim HIV, HIV s c sn sinh
rt nhanh. Tình trng này kéo dài nhiu tun l n khi h thng nhim
dch cu có phn ng. Nhng t bào ch yu tham gia vào vic
dit tr các t bào lympho nhim HIV là t bào lympho CD 4. Tuy nhiên vic
s s ng CD 4 kéo dài nhiu tun, thm chí nhiu tháng. Vào thi
m h thng min dch bu phn ng, nhii nhim HIV s b mt
s triu ch: St, mt mi, n lnh, khó chu. Nhng triu
chng này s mng 2 tun.
n ca s: Ch sau khi h thng min dn ng, vi s
tn ti ca kháng th s có phn n sau nhim, khi mà
c sn sinh nhim tìm kháng th cho kt qu âm
c gn ca s. Vi s phát trin ca các xét nghi
nhn ca
s n dc rút ngn ln ca s này vn là mt
cn tr ln vic sàng lc mt cách có hiu quc bit là trong công tác
an toàn truyn máu.
6
n nhim HIV không triu chng: Sau khi h thng min dch
n ng và xét nghi i

nhim s tip tc sng vi HIV mà không có triu chng gì trong thi gian
trung bình là khong 8-i gian này có th ng ít nht là mt
n hàng thng thi gian không có triu chng này
n cho vic nhn bing ch nn dch này tr nên khó
 nh mi có b nhim HIV hay không trong khong thi
gian này là phi tin hành xét nghim HIV [45].
1.1.2.2. Đường lây truyền HIV từ mẹ sang con ở phụ nữ mang thai
ng lây truy           

u trong máu (t 1.000-10.000 vi rút/1ml máu) k n
là tinh dch, dch tio ci nhim HIV/AIDS. Sa có HIV vi s
ng thy HIV trong các dch khác c:
c mic mi s ng rt ít không  
Vì vy HIV có th ng: Qua quan h tình dc vi mi b
nhim HIV nu không dùng BCS (quan h tình do, qua
ming, qua hng máu, nhn máu ci nhim HIV do
truy     im tiêm, các vt sc nh    
c ti dính máu và dch ci nhim HIV
qua các v. M b nhim HIV có kh n cho con qua quá
i h u
kin: s  ng lây và to ngõ vào thng trong máu [45].
: Lây truyn t m sang con
hay còn gi là lây nhim dc hoc lây nhim bm sinh. Kt qu là tr b sinh
non, d tt bm sinh, d dng bào thai hoc bào thai chm phát trin trong t
cung dn nh cân hoc nhim trùng bào thai kéo dài. HIV có th t máu
7
mc i, dch tit c t o hoc t sa m thông qua
tun hoàn nhau thai, qua da niêm mng tiêu hóa và hô hp mà truyn
sang bào thai hoc tr    c truyn t m sang con qua hai
c là trc tip t m sang thai nhi và t sa m sang con. HIV có

th lây truyn trc tip t m sang con khi thai còn nm trong t cung, khi
chuyn d, sau khi sinh và trong th bú. Tt c nha nhng
bà m u có kh  lây nhic t
ch có khong 30-35% tr ca các bà m này b lây nhim HIV t m [45].
HIV truyn t m sang con khi thai còn nm trong t cung: HIV t
máu ca m qua màng nhau thai vào bào thai. Màng nhau thai tr nên mng
ng tháng ca th bào CD 4 có cha các
vi rút HIV. S lây truyn này có th xy ra sut t 
c truyn trc tip t m sang thai nhi qua bánh nhau. Ni
y HIV trong t chc não, thn, gan c vi
c truyn qua bánh nhau rt phc tp và tu thuc vào tng cá nhân ca
thai ph. Bánh nhau có mi t cung ci m  bo
v thai nhi. Thông thng các mm bnh r
S  bo v thai nhi rt phc tp và có th có nhiu yu t tham
 c bit là các bch c   i thc bào t  
 o v cho khong 60-70 % con ca các bà m
nhim HIV không b lây nhim HIV t nhng bà m. Tuy nhiên khi b nhim
HIV, có th có mt s ng làm gim kh  
HIV trong máu m trc tic
nhng tháng cui, n li cho vi rút
trc tip t máu m  t các t bào CD4 có
cha HIV, li th
dit các t bào có HIV trong nhng hp c bi
8
cách ti màng nhau truyn sang thai nhi. Trong nhng hp viêm nhim
 u hay ba tháng gia, màng nhau b i cu trúc làm cho vi
rút d dàng sang thai nhi. Trong ba tháng cui b dày ca các hi bào  các
gai nhau mng, vi rút d xâm nhp vào thai nhi.
HIV lây truyn trong chuyn d: T cung co bóp và chy máu, các vt
rách  o và c t cung gây chy máu. Chc các

vt rách gây chy máu do ct tc giác hút. Nut
do có cha HIV. Trong chuy cung làm c t
cung xoá và m, làm tch máu nh và gây chy máu vào
ng sinh dc ca thai ph. Khi máu ch
nhii mc
o, c t cung gây chy máu tc. Nu
cu có can thit tt km hoc giác hút thì các
mch máu ln b ty nhi m HIV
c ra ngoài có th nut do
có nhing tiêu hoá. Nhc da và niêm mc ca tr 
 thut, vi rút qua nhng ch 
nhp vào thai nhi. Trong nhng hc bii tht
nhng t bào có HIV  bên trong, vì vy khi nhi thc bào này lt qua
c máu cn vi rút
cho thai [45].
HIV lây truyn qua sa m: Sa m có cha HIV; Núm vú b chn
ó th b chy máu s n HIV nu tr bú
m. Trong th   , HIV t nhng bch cu trong máu m qua các
mch máu thm thu vào các nang sa ri qua sa m mà sang con.  Châu
Phi, tr em b lây truyn qua sa m chim t l 16n 42%, vì vi ta
khuyên nhcó u kin và có nhng thc
9
 thì không nên cho con bú mà nên nuôi con bng th
 ct ngun lây HIV qua sa m. S lây truyn HIV t m sang con có th
xy ra  n ca thai k vi t l lây truyn khác nhau, lây truyn
qua t ng gp vào 3 tháng gia thai k chim khong 3050%. Lây
truyn cao nh    n chuyn d 6065%. Lây truyn sau khi
   n cho con bú là 10-15% [8]     o
u tr d m HIV t m sang con t 15-
25%  c phát trin và có th  nhn

25-35% [10]. T l lây truyn t m i t 13-40% tùy thuc
vào tng nghiên cu, 30% theo báo cáo ca WHO; 14,4% theo báo cáo ca
nhóm nghiên cu ti châu Âu, 39% theo nghiên cu  Zambia, 23%  Thái
lan, 27% theo báo cáo ca 51 trung tâm hp tác nghiên cu ca Pháp. Tuy
nhiên, t l lây truyn có th i do ng ca các yu t 
ng bnh ca m, tr có bú m hay không ho do cách
tính khác nhau tùy thu nhy hoc k thut xét nghic s dng
hoc do tình trng loi tr khi nghiên cu khi tr b t vong sau sinh hoc
mt du trong quá trình theo dõi [45].
1.1.3. 

1.1.3.1. Các yếu tố nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con.
HIV có th lây truyn trc tip t m sang con khi thai còn nm trong
t cung, khi chuyn d, sau khi sinh và trong thi k cho con bú. Vì vy
chúng ta phi có nhng can thip phù hp nhm làm gi
t hiu qu d phòng cao nht. HIV truyn t m sang con khi thai còn
nm trong t cung:
10
Vi rút HIV t máu m qua màng nhau thai vào bào thai, màng nhau
thai tr nên mng tháng cui ca thi k thai nghén, các t
bào CD 4 có cha các vi rút HIV.
Vi rút HIV lây truyn trong chuyn d: t cung co bóp và chy máu,
các vt rách  âo và c t cung, ch hoc các vt rách
do ct tng sinh môn, dùng km hoc giác hút, nut d o có cha
HIV.
Vi rút HIV lây truyn qua sa m: sa m có cha HIV, núm vú b
ch b chy máu s n HIV nu tr bú
m.
1.1.3.2. Chẩn đoán, phân độ lâm sàng, tiêu chuẩn điều trị nhiễm HIV
m HIV, 

 HIV khi m
.
i:
-        i r    

- tìm  th


m nhim HIV cho tr sinh ra t bà m có nhim
HIV rt cn thiu tr
sm cho tr. Theo khuyn cáo ca T chc Y t Th gii, tt c tr em sinh ra
t m có nhim HIV c c ch m nhim HIV t tun 4
u tr sm, không cn ch có du hiu lâm sàng hoc min dch.
n nhim HIV