I HC QUC GIA HÀ NI
I HC KHOA HC T NHIÊN




Trn Tin Thc



NGHIÊN CNG SINH HC CA C
 N QUC GIA HOÀNG LIÊN, TNH LÀO CAI






LUC







Hà Ni - m 2012

I HC QUC GIA HÀ NI
I HC KHOA HC T NHIÊN



Trn Tin Thc


NGHIÊN CNG SINH HC CA C
 N QUC GIA HOÀNG LIÊN, TNH LÀO CAI



ng vt hc
Mã s: 60. 42. 10



LUC


NG DN KHOA HC:
PGS.TS. NGUYNH



Hà Ni - 12
I HC QUC GIA HÀ NI
I HC KHOA HC T NHIÊN




Trn Tin Thc


NGHIÊN CNG SINH HC CA C
 N QUC GIA HOÀNG LIÊN, TNH LÀO CAI



ng vt hc
Mã s: 60. 42. 10



LUC


NG DN KHOA HC:
PGS.TS. NGUYNH



Hà Ni - 12




M U 5
- TNG QUAN TÀI LIU 3

1.1. Tình hình nghiên cc trên th gii 3
1.2. Tình hình nghiên cc  Vit Nam 12
1.3. Tình hình nghiên cc  n Quc gia Hoàng Liên. 16
1.4. Mt s m t nhiên cn Quc gia Hoàng Liên, tnh Lào Cai 17
1.4.1.  17
1.4.2. 



 18
1.4.4.  18
1.4.5.  19
- THU 20
2.1. Thi gian nghiên cu 20
m nghiên cu 20
2.3. Vt liu u 26
2.3.1. Vt liu nghiên cu 26
ng pháp nghiên cu 26
2.3.3. Mt s ch s ng sinh hc 27
2.3.4. X lý s liu 29
- KT QU NGHIÊN CU 30
3.1. Mt s ch s thy lý, hóa hc tm nghiên cu 30
3.2. Thành phn loài côn c ti khu vc nghiên cu 31
3.2.1. Thành phn loài ca b Phù du (Ephemeroptera) 33


3.2.2. Thành phn loài ca b Chun chun (Odonata) 34
3.2.3. Thành phn loài ca b Cánh úp (Plecoptera) 34
3.2.4. Thành phn loài ca b Cánh na (Hemiptera) 35
3.2.5. Thành phn loài ca b Cánh cng (Coleoptera) 35

3.2.6. Thành phn loài ca b Cánh rng (Megaloptera) 36
3.2.7. Thành phn loài ca b Hai cánh (Diptera) 36
3.2.8. Thành phn loài ca b Cánh lông (Trichoptera) 36
3.2.9. Thành phn loài ca b Cánh vy (Lepidoptera) 37
3.3. So sánh s ng và thành phn loài gim nghiên cu 42
3.3.1. So sánh s ng loài gim nghiên cu 42
ng v thành phn loài gim nghiên cu 45
3.4. Mt s m ca quc ti khu vc nghiên cu 48
3.4.1. M c ti khu vc nghiên cu 48
 và mt s ch s ng 53
3.5. Phân b c theo tính cht ca thy vc 54
KT LU NGH 57
TÀI LIU THAM KHO 59




DANH MC CÁC BNG

Bng 1. Mt s ch s thy lý, hóa hc tm nghiên cu 30
Bng 2. Cu trúc thành phc ti khu vc nghiên cu 32
Bng 3. Thành phc  khu vc nghiên cu 37
Bng 4. S loài thc ca mi b c  m kho sát 42
Bng 5. Ch s Jacca - Sorensen gim nghiên cu 46
Bng 6. S ng cá th các b c ti khu vc nghiên cu 49
Bng 7. M cá th c tm nghiên c
v din tích 0.25m
2
51
Bng 8, ch s  (DI), ch s Magalef (d) và ch s ng

sinh hc Shannon   53
Bng 9. S ng loài và s ng cá th c  c chy và
 din tích 0,25 m
2
55




DANH MC CÁC HÌNH
 m thu mu trong khu vc nghiên cu 21
Hình 2. T l % s loài theo b ti khu vc nghiên cu 32
Hình 3. S c ca mi b c  m kho sát 43
   Jacca - Sorensen th hin mi liên quan gi  m nghiên
cu 47
Hình 5. S cá th c  mi b côn trùng c ti khu vc nghiên cu 50
Hình 6. M cá th c tm nghiên c
v din tích 0,25m
2
52
Hình 7. So sánh s loài trung bình gic chng ti các
m nghiên c din tích 0,25m
2
) 55
Hình 8. So sánh s cá th trung bình gic chng ti các
m nghiên c din tích 0,25m
2
) 56
1




Côn trùng  c gi vai trò quan trng trong h c ngt và có
mt hu ht trong các thy vc ni c bit rt ph bin  các h thng sông,
sui thuc vùng trung du, núi cao. Mi mng thy vc, nhóm sinh vt này
u có nhc tính thích nghi phù hp. So vi nhiu nhóm sinh vt khác, côn
c có nhic tính ni tr ng loài, s ng cá th lc
bit chúng là nhng mt xích không th thiu trong chui tha là
nhng sinh vt tiêu th bc 1, bc 2 va là ngun tha ca cá và nhiu loài
ng v ng khác. Vì vy chúng tham gia tích cc trong vai trò cân
bng mi quan h ng  h sinh thái thy vc.
Nhic có quan h mt thii vi. Mt s
c gây hi là tác nhân truyn bnh, tác nhân gây bnh 
ý là nhng nhóm gi vai trò quan trng trong dch t hc ging
Anopheles, Aedes thuc b  ng thành ca các
chúng là nhng vector truyn bnh st rét, si. Khác vi nhóm
côn trùng trên cn, phn ln các loài thuc   c tn ti c trong môi
ng cn. Do vng dùng
trong các nghiên cu v sinh thái hc và sinh hc tin các loài Côn
u nhy cm vi các bii cc. Vì vy hin nay,
mt trong nhng nghiên cu quan trng v i
ng này làm ch th chng.
Trên th git nhiu thành tu nghiên cng côn trùng
c, t vic phân lon nhng nghiên cu v tp tính, sinh thái, sinh sn, di
truyn, tin hóa   Vit Nam, trong nh
c quan tâm nghiên cc bit là  n Quc gia và các Khu bo tn
thiên nhiên, nh thng sông, sui phong phú, tim ng côn
 góp phn tìm hiu nhóm sinh vn
2


hành thc hi tài ng sinh hc cc  n
Quc gia Hoàng Liên, t, nhm m
 nh thành phn loài cc ti mt s sui cn
Quc gia Hoàng Liên, tnh Lào Cai.
 Nghiên cu mt s m ca quc ti khu vc
nghiên cu , phân b, các ch s ng.
3

C- 
1.1. Tình hình nghiên cc trên th gii
c quan tâm nghiên cu t rt lâu trên th gic bit
 nhc phát trit nhiu công trình nghiên cn tng
b ca nhóm côn trùng này, t nhng nghiên cu v phân loi hc (Eaton, 1871,
1883 - 1888; Lepneva, 1970, 1971; McCafferty, 1973, 1975; Kawai, 1961, 1963),
sinh thái hc (Brittain, 1982), ti      n
nhng nghiên cu v ng dng (Morse, 1984) [38c biu nghiên cu
v c gn bó cht ch vi sn là
tác nhân gây bnh hoc tác nhân truyn b    ng v  i,
mui, n hình là các nghiên cu ca Resh và Rosenberg, 1979; Merritt và
Cummins, 1984; Merritt và Newson, 1978; Kim và Merritt, 1987 [38].
Vic nghiên cu s d   c làm sinh vt ch th ch ng
c bu t nha th k XX qua các công trình nghiên
cu ca Kuehne (1962), Bartsch và Ingram (1966), Wilhm và Dorris (1968). Sang
nhc tr thành v trung tâm trong các nghiên
cu v sinh thái hc  các thy vc ngt (Barnes và Minshall, 1983) [38
t lâu, các nhà khoa hc sm nhn ra vai trò quan trng cc trong
các h m vi nghiên cc m
rng nghiên cu không ch dng li  vic mô t, phân lo
 ng qun th côn trùng, các mi quan h
   ng yêu cu ca sinh thái hc (Resh và Rosenberg, 1984;

Cummins, 1994) [38].
n cui th k u th k XXI, nhiu nhà khoa h hàng
lot các công trình nghiên cu v       
Kawai T., 1985; John C.M., Yang Lianfang và Tian Lixin, 1994; Yoon, I.B., 1995;
 sung và cung
cp nhiu kin thc v c bao gm c phân loi hc, sinh thái hc, tin
hóa, ng dng
4

Qua các công trình nghiên cn nay có th nh 9 b thuc nhóm Côn
trùng  c: Phù du (Ephemeroptera), Chun chun (Odonata), Cánh lông
(Tricoptera), Cánh úp (Plecoptera), Cánh na (Hemiptera), Cánh cng (Coleoptera),
Hai cánh (Diptera), Cánh rng (Megaloptera), Cánh vy (Lepidoptera).
* Nghiên cứu về bộ Phù du (Ephemeroptera)
B Phù du là côn trùng có cánh c i nguyên thy, thm chí còn
t trong nhng t tiên ca côn trùng. Da vào nhng bng chng
hóa thch, chúng có th n cui ca k u k
i C ng 290 tri18]. Các loài thuc b
c mô t t rt sm. Công trình nghiên cu tiên v phân loi hc Phù
du là ca nhà t nhiên hc ni tit 6 loài Phù du tìm
thy  châu Âu và xp chúng vào mt nhóm là Ephemera [42].
A.E. Eaton có th  ca phân loi hc v Phù du. Tng
h     t, ông công b công trình A monograph on the
Ephemeridae “A revisional monograph of the
Recent Ephemeridae or Mayflies”n các bc phân loi
i ging (group, series, section), tr  cho phân loi hc hii [28].
Công trình nghiên c       hóa cho vic thc hin các
nghiên cu v phân loi Phù du tip sau này [44].
Nghiên cu v Phù du thc s phát trin mnh m vào th k n hình
là các công trình nghiên cu ca Ulmer (1920, 1924, 1925, 1932, 1933), Navás

(1920, 1930), Lestage (1921, 1924, 1927, 1930), Needham và cng s (1935) [11].
c hin n l xây dng cây phát sinh loài
ca Phù du và h thng phân lon h. Tuy nhiên, cùng vi s phát trin ca các
nghiên cu v Phù du, h thng phân loi ca ông ngày càng t ra hn ch. Mt s
 n t công trình ca Mc Cafferty và Edmunds (1979), hai ông
  sung nhng dn liu mi và chia Phù du thành hai phân b Panota và
Schistonota. Tip sau công trình nghiên c c ngot này h thng
phân loc hoàn chnh bi các nghiên cu ca Kluge (1989,
5

1995, 1998, 2004), Mc Cafferty (1991, 1997) và nhiu nhà nghiên cu v Phù du
khác. Gng hp li thành mt h thng
tng quát v nghiên cu phân loi Phù du [19].
n nay trên toàn th gic mô t thuc 42 h
ng ca b Phù du. Các nghiên cu v c bit là phân loi
hc vn, vn còn nhic mô t, nht là  các khu vc
nhii [18].
i vi khu vc châu Á, nhng nghiên cu tiên v c thc
hin bi các nhà côn trùng hn t 
(1921, 1924) [44].
Hsu (1931, 1932, 1935, 1936, 1937) tin hành nghiên cu Phù du  Trung
Quc và xây dnh loi tt qu nghiên cu ch dng
lc  ng thành. Cùng thi gian này, Ulmer
n hành nghiên cu khu h Phù du  Trung Quc
hin nhng nghiên cu cng Phù du  n u trùng. Tip
t các công trình nghiên cu v Phù du  Trung Quc thc hin
bi Wu (1986, 1987), You (1982, 1987), Zhang (1995), Zhou (1995). Ti
Gose (1985) tin hành xây dnh loi u trùng Phù du  Nht Bn. Trong
nhng thp niên 90 ca th k XX, Bae và cng s 
hoàn thành danh lc Phù du  Hàn Quc [44].

Ti khu vu v c khng
bi Ueno (1931, 1969) và Ulmer (1939). Các nhà nghiên cu ca Vit Nam và Thái
 khá nhiu công trình nghiên cu v Phù du trong thi gian gn

Braasch Boonsoong, 2009) [31].
Các kt qu nghiên cu cho thy,  châu Á có khong 128 ging thuc 18 h
ca b Phù du (Hubbard, 1990; McCaffrty, 1991; McCaffrty & Wang, 1997, 2000;
Dudgeon, 1999) [44n nay, nhng nghiên cn phân loi và h
thng hc Phù du khá t m, các nhà khoa hng khoá phân loi chi tit
6

ti loài k c n ng thành. Hing nghiên cu tp
trung vào các v sinh thái, phc hi và bo t
cu ng dng ca Phù du vào thc tin.
Ngoài các công trình nghiên cu v m phân loi ca Phù du, nhiu
nhà khoa hc còn quan tâm nghiên cn các khía cn
ng vn hình là Neddham
và cng s  các s liu v i, quá trình lt xác chuyn t
i sc lên cn, tng, tp tính sinh sn, bing s
ng theo mùa ca nhiu loài Phù du. Các kt qu nghiên cu v ng vt
cho thy các loài thuc b ng  nhc chy vng
  c cao, cu trúc n a các thy vc gi vai trò quan
trng, quyn thành phn loài Phù du. Mt khác, s phân b ca Phù du còn
ph thu  che ph ca rng.
G cn kh  dng Phù du là
sinh vt ch th chc vì nhiu loài thuc b Phù du rt nhy
cm vi s bii ct s công trình ca Landa và Soldan
(1991), Bufagni (1997) [44].
* Nghiên cứu về bộ Chuồn chuồn (Odonata)
Chun chun thu     t ngay t  n thiu trùng

si ca chúng tri qua 3 giai
n: trng, thi  ng thành. Thi ng sc,
ch yu  vùng nhii hoc vùng khí hu ng thành sng trên cn. B
Chun chu c chia thành 3 phân b là: phân b Anisozygoptera, phân b
Zygoptera (Chun chun kim) và phân b Anisoptera (Chun chun ngô). Phân b
Anisozygoptera ch có 1 ging là Epiophlebia, ging này có mt s loài ch phân b
  cao khong 2.000m  nhng con sui thuc Nht Bn và vùng núi cao
Himalaya (Tani & Miyatake, 1979; Kumar & Khanna, 1983). Hai phân b còn li
phân b rng c  c chy vi s ng loài vô cùng
phong phú [39].
7

Các nghiên cu v Chun chu c b u t khong cui th k 19,
i sang th k 20 Chun chun mi ngày càng nhc chú ý nhi
ca các nhà nghiên cu phân loi hc và sinh thái hc.  u, các công
trình nghiên cu v Chun chun ch yu tp trung mô t hình dm
ngoài các loài Chun chun thu thc  châu Á và châu Âu nhm xây dng
nh lon hình cho các công trình nghiên cu này là: Needham (1930),
Fraser (1933, 1934, 1936), Askew (1988), Zhao (1990), Hisore & Itoh (1993),
Wilson (1955) [1]. Merritt và Cummins (1996), xây dnh loi ti ging 
c n thing thành b Chun chun thuc khu vc Bc M.
 khu vc châu Á, Chowdhury và Akhteruzzaman (1981) là nhi
u tiên công b mt công trình nghiên cu v Chun chun  Bangladesh. Hai ông
 chi tit các thiu trùng ca 13 loài Chun chun thuc b ph Anisoptera.
Ngoài ra còn mt s 
Asahina (1993), Subramanian (2005).  Vit Nam phi k n các công trình
nghiên cu v Chun chun ca Asahina (1969, 1996), Karube (1999, 2002),
 M5].
Ngoài các công trình nghiên cu v phân loi hc còn có nhng công trình
nghiên cu v Sinh hc, Sinh thái hc và Tp tính sinh hc ca Corbet (1999),

Silsby (2001) [5]. Các công trình nghiên cu này ch yu dng
i vn thinh
loi có kèm theo hình v rõ ràng ti ging  vùng châu Á [1].
* Nghiên cứu về bộ Cánh úp (Plecoptera)
Hin nay, trên th gii b Cánh úp c bit khong 2.000 loài và là mt
trong nhng nhóm côn tm nguyên thy vi nhóm có cánh hin
nay. Hóa thch cc tìm thu tiên thuc k Pecmi, nó có nhc
m khác bit vi Cánh úp hii v s t bàn và cánh  phn ngc (Hynes,
1976) [24].
 nhn dng b i ta da vào mt s t
 thích hp theo kiu nht s loài
8

thuc b Cánh th và châu chng ch
c bit là các thiu trùng  c. Hu ht, cánh ca các loài thuc b Cánh
úp rt phát trii ng phân bit chúng
vi b Cánh màng. u trùng b Cánh úp tri qua thi gian dài sng  c. Các
thiu trùng Cánh úp ging thành  nhim. Thiu trùng luôn có
  gia. Mang nu có, ch tìm thy  phn
ngc và phn bc to thành giu trùng sng ch yu 
c, có mt vài loài st m (Harpers và Stewart, 1996) [24].
So vi khu vi thì các nghiên cu v Plecoptera  khu vc nhii
vn còn ít (Sheldon và Theischinger, 2009) mc dù các khu vc này có m
dng ca Plecoptera rt cao (Zwick, 2000). Mng v Plecoptera  châu Á là
lu so vi châu Âu hoc Bc M n thc thì còn khá nghèo nàn
(Fochetti và Tierno de Figueroa, 2008) [56].
Khu h Cánh úp  c nghiên cu bi nhng nhà khoa hc châu Á
và châu Âu. Trong sut nhng thp niên 30 ca th k XX, Wu và Claassen (1934,
1935, 1937,      nh loi Cánh úp  min Nam Trung Quc.
Kawai (1961 - 1975) nghiên cu mt vài loài  n phía Nam

châu Á. Zwick và Sivec (1980) mô t mt s loài Cánh úp  Himalaya. Vào thp
niên 80 ca th k XX, Zwick (1980, 1983ng nghiên
cu v khu h Cánh úp  ng s (1988, 1989) mô t mt
vài loài thuc Perlinae (Perlidae)  Malaysia, Thái Lan và mô t 2 ging thuc
Peltoperlidae (Cryptoperla và Yoraperla)  Nht B   oan. Stark (1979,
      n nhiu loài mi trong h Peltoperlidae và
Perlidae  châu Á. G nhng tài liu liên
n Perlidae  min Nam Trung Quc [24].
Morse J. C., Yang Lianfang & Tian Lixin (1994); Merritt & Cummins (1996)
khi nghiên cu khu h Cánh úp  Trung Quc và Bc M, các tác gi ng
nh loi ti ging thiu trùng ca b  cho vinh loi các
loài thuc b Cánh úp  Trung Quc và Bc M sau này [39].
9

* Nghiên cứu về bộ Cánh lông (Trichoptera)
Cánh lông là mt trong nhng b có s ng loài phong phú. Nhng nghiên
cu v h thng phân loi bc cao ca b c thc hin bi Ross (1956,
p tc b sung và hoàn thin bi Morse (1997) [29].
B c nghiên cu   rt sm bi Ulmer (1911,
c bit
là Ulmer khi nghiên cu khu h ng vt  
cung cp nhn v Cánh lông  khu vc nghiên cu này. Cánh
lông    c nghiên cu khá t m l u bi Kimmins (1955). 
u tiên nghiên cu khu h Cánh lông  khu vc
này. Tin là Ulmer (1955, 1957) nghiên cu dn u trùng. Trong
  ng nghiên cu khác li d    c bit
n gc nghiên cu dng thành li càng
        84), Oláh (1987-1989),
Chantaramongkol (1986, 1989, 1995), Malicky (1970, 1979, 1987, 1989, 1992 -
1998, 2002-2004), Malicky và Chantaramongkol (1989, 1991 - 1994, 1996 - 2000),

Mey (1989, 1990, 1995 - 1999, 2001 - 2003), Weavers (1985, 1987, 1989, 1992,
1994), Ismail (1993, 1996), Scheffer (2001), Armitage và Arefina (2003), Klaithong
(2003) [29      n hành nghiên cu trên u trùng
Cánh lông ti mt s c  khu v39].
Ngoài các công trình nghiên cu  c  Cánh lông
c quan tâm nghiên cu  các qu  c
nghiên cu bi Martynov (1935, 1936), Trung Quc (Martynov, 1931; Wang,
1963), Nht B       n hi  ng
nghiên cc dng là các loài thuc nhóm côn
c nhiu nhà khoa hc quan tâm tìm hi
n u trùng xut hi s u ca Wiggins
(1996) [29].  khu vc Bc M
10

dnh loi ti ging ca b Cánh lông  c n ng
thành [38].
* Nghiên cứu về bộ Cánh rộng (Megaloptera)
B Cánh rc xem là nhóm côn trùng nguyên thy trong nhóm côn
trùng bin thái hoàn toàn. Hin nay, b Cánh rng có khoc bit trên
th gii và chia thành hai h ng thành 
cng ho  n u trùng li
sng vt [39].
S ng loài thuc h Sialidae rt phong phú  các thy vc ng
sông, sui, h u mùn, các mnh vn, cát hoc si nh. Chúng tri qua 5
ln lt xác và sc khoi ca mình. u trùng ri khi
các thy vc ngt và hóa nhng. Các loài thuc h này li phân b rt hp. 
châu Á, h này mi ch phân b  i thuc Hàn Quc, Nht Bn và mt
s  Trung Quc (Bank, 1940) [39].
* Nghiên cứu về bộ Cánh cứng (Coleoptera)
B Cánh cng là b ln nht trong ging vt. Hin nay, s loài thuc b

côn trùng này vào khon 350.000 loài và khong 10.000 thuc nhóm
c [39]. Theo các kt qu nghiên cu nhóm sc xem
 dng nht  khu h sui vùng nhii. Hin nay, các công trình nghiên cu
v b Cánh cng tp trung vào phân loi hc, sinh thái hc, ti   
nghiên cu ca Feng (1932, 1933), Gschwendtner (1932), Fernando (1962, 1969),
Nertrand (1973), Jach (1984). Heinrich & Balke (1997), Gentuli (1995), Jach & Ji
(1995, 1998, 2003) [40 nhng dn liu v phân loi hc
ca b Cánh cng  châu Á.
Wu và cng s nh  Trung Qunh
loc 311 loài  Nht Bnh  Úc có khong 510 loài và
c 1.143 loài  khu vc Bc M thuc b Cánh cng
[39].

11

* Nghiên cứu về bộ Hai cánh (Diptera)
Các nghiên cu v b c rt nhiu các nhà khoa hc công b,
c bit là các công trình nghiên cu ca Alexander (1931), Mayer (1934), Zwich
& Hortle (1989) [38i vi khu vc châu Á, Delfinado & Hardy (1973, 1975,
ng hp mt danh l v thành phn loài ca b Hai cánh 
min  - Mã nh loi ti h và ging hin nay ch yu thc hin
nh loc xây dng bi Harris (1990) [39].
* Nghiên cứu về bộ Cánh nửa (Hemiptera)
Hin nay, trên th gic trên 4.000 loài thuc b Cánh na
sng  c (Dudgeonc châu Á có s ng loài chi
thc bit có rt nhiu gic hu, thm chí có c nhng phân h c hu 
khu vc này (Andersen, 1982; Spence & Andersen, 1994) [40].
Các công trình nghiên cu v b Cánh na  c bu khá sm
bng các nghiên cu ca Lundblad (1933), La Rivers (1970), Lansbury (1972,
1973) [39]. Các h trong b c nghiên cu khá t m 

c nghiên cu bi Keffer (1990), Naucoridae là h rng  vùng nhii
   c nhiu tác gi quan tâm nghiên c     
1992), Sites và cng s (1997) [40]. Merritt & Cummins (1996), Morse & cng s
nh loi ti ging ca các h thuc b Cánh na  khu
vc Bc M và Trung Quc [38] [39].
B Cánh na bao gm 3 phân b: Gerromorpha, Nepomorpha và
Leptopodomorpha. Phân b Gerromorpha gm hu ht nh côn trùng sng
trên b mt cc. Trong phân b này, có hai h ln là Velliidae (trên th gii có
khong 850 loài) và h Gerridae (khong 700 loài) (Chen và cng s, 2005). Theo
Bendell (1988), Damgaard & Andersen (1996) các loài trong h c xem
ng sinh vt ch th cho chc [59].
 u khu h b Cánh nc tin hành khong
c bin ga Zettel & Chen 
Vit Nam (1996) và Thái Lan (1998). Các nghiên cu tp trung vào vic mô t, xây
12

dnh long s nghiên cu các loài thuc h
Gerridae  o Malaysia. Chen và cng s (2005) nghiên cu 
Malesia [59]. Vùng Malesia bao go Malaysia, Indonesia, Philippines
và New Guinea.
* Nghiên cứu về bộ Cánh vảy (Lepidoptera)
Trong b Cánh vy ch có mt s loài thuc h Pyralidae, Pyraustidae và
Crambidae sng  c.  châu Á, các nghiên cu v Lepidoptera ch yu là v
phân loi hu ca Rose & Pajni (1987), Habeck & Solis
(1994) và Munroe (1995) [38]. Trong các nghiên cu này, các tác gi ành
lnh loi c th ti loài.

* Nghiên cứu về bộ Phù du (Ephemeroptera)
 , trong nh  


  k 20, 








 . 










 , (1921, 1924),


 mt loài mi ca b Phù du cho khoa hc, da vào mu v 
bo tàng Paris . 



 Ephemera duporti, do các loài thuc ging
c ln, phân b khá rng và d thu thc tip tc

nghiên cu             hai loài
Ephemera longiventris và Ephemera innotata, 



 u vc
 min Bc Vin nay, 





 c
phân b khác, nên có th c hu cho khu h Ephemeroptera
 Vit Nam.
ng Ng cn thành phn loài ca Phù du
(Ephemeroptera), tác gi    mt loài mi thuc h  ng
Ngnh khu h Phù du  Bc Vit Nam bao gm 54 loài, 29
ging thuc 13 h khác nhau. Tuy nhiên trong s này ch nh tên
, s còn li ch  mc  ging. Trong nghiên c hai loài cho
13

khoa h  Thalerosphyrus vietnamensis Dang và Neopheieridae cuaraoensis
Dang [9].
         10 loài mi thuc h
 c t mt s sui, cho khu h Ephemeroptera  Vit Nam,
p thêm 2 ging là Asionurus và Trichogeniella.
Nguyn Xuân Quýnh và cng s (2001), khi xây d nh loi các
ng v   c ng ng gp  Vi   
nh loi ti h u trùng Phù du [7].

Nguyen Van Vinh and Yeon Jae Bae (2001, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007,
2008) t s n Quc gia c

. Nhng nghiên c
t các kt qu v các loài Ephemeroptera  Vit Nam,   sung danh
sách thành phn loài, mô t các loài mnh loi ti
loài [42] [43] [45] [46] [47] [48] [49].
Nguyc 102 loài thuc 50 ging và 14
h Phù du  Vit Nam. Trong nghiên cu này, tác gi ng khnh loi
và mô t  m hình dng ngoài ca các loài thuc b Phù du  Vit Nam,
nghiên c  phc v ng nghiên cu tip theo v b Phù
du  c ta [43].
Nguynh (2004), khi nghiên cu v Phù du  n Quc gia Tam
c 32 loài thuc 24 ging và 8 hu
tiên ghi nhn QuPlatybaetis edmundsi
Muller - Liebenau, 1980; Baetiella trispinata Tong and Dudgeon, 2000; Serratella
albostriata Tong and Dudgeon, 2000; Torleya arenosa Tong and Dudgeon, 2000;
Cincticostella boja Allen, 1975; Ephemera serica Eaton, 1871; Choroterpes
trifrucata Ulmer, 1939; Habrophlebiodes prominens Ulmer, 1939; Caenis
cornigera Kang and Yang, 1994; Isonychia formosana Ulmer, 1912 [12]. Ngoài
vic phân loi các loài thuc b côn trùng này, tác gi còn nhn xét v s phân b
c cao ca sui Thác Bc.
14

Nguynh (2005), khi nghiên cu v Phù du  n Quc gia Ba
c 27 loài thuc 22 ging và 9 ht loài ghi
nhn l u tiên cho khu vc là Teloganodes tristis (Hagen, 1858) [14]. Trong
khong thi gian này, tác gi u tra thành phn loài Phù du  mt
s n Quc gia khác  Vit Nam [16] [17].
* Nghiên cứu về bộ Chuồn chuồn (Odonata)

Nghiên cu v khu h thiu trùng Chun chun  Vit Nam còn tn mn và
 thng. Ch yu các nghiên cu tng thành.
B Chun chun  Vic nghiên cu lu tiên vào nh u thp
niên 90 ca th k i thi Pháp thuc bi mt s nhà nghiên ci Pháp:
c công b u tra khu h ng v
        139 loài thuc 3 h: Libellulidae,
Aeshnidae và Ag 9 loài mi và mt ging
mi là Merogomphus [1].
Nguyn Xuân Quýnh và cng s (2001), khi xây d nh loi các
ng vc ngng gp  Ving
nh loi ti h ca b Chun chun [7].
Nguy  nh và cng s (2001), trong nghiên cu khu h côn trùng
c  n Qu       c 26 loài thuc 12 h ca b
Chun chun  khu vc này. Tuy nhiên, do nhng nghiên cu v phân loi thiu
trùng chun chun  Ving mu vc mi ch phân
lon bc ging [2].
* Nghiên cứu về bộ Cánh úp (Plecoptera)
 Vit Nam, nhng nghiên cu v b c quan tâm nghiên cu
c mô t bi Kawai (1968, 1969), Zwick
(1988), Stark và cng s (1999) [24  t c các mu v u  n
ng thành. Ma nhng nghiên cu là nhnh li và mô t mt s
loài mi thuc b Cánh úp da trên nhng nghiên cnu tra v
sau ca c ng thành và c thu thp  Vit Nam. Thêm vào
15

nh loi ti loài ca b Cánh úp  c ng
thành và u trùng  Vi ca chúng. Cao Th Kim
Thnh loi ti loài Cánh úp  Vit Nam. Công trình là
 khoa hc cho các nghiên cu v b Cánh úp  c ta [24].
Nguy  nh và cng s (2001), khi nghiên cu v nhóm côn trùng

c  n Qunh loi các loài thuc b Cánh úp. Kt
qu cho thy s loài Cánh úp  n Quo là 12 loài thuc 3 h [12].
* Nghiên cứu về bộ Cánh lông (Trichoptera)
 Vit Nam, b c nghiên cu t rt sm. Nhng tài liu v
c xut bn bi các nhà phân loi hn t c châu Âu
c (Ulmer, 1907), Tây Ban Nha (Navás, 1913). Sau nhng nghiên cu
tiên ca Ulmer v 2 loài Hydromanicus buenningi và Paraphlegopteryx tonkinensis,
t nn móng cho vic nghiên cu v Cánh lông  Vit Nam. Tip theo,
 mt s loài thuc các
tng h ca Hydropsychoidae, Philopotamoidae (Stenopsychidae), Leptoceroidae,
Limnephiloidae và Rhyacophiloidae. Banks (1931) và Mosely (1934) [23] nghiên
cu v Hydropsychoidae, Limnephiloidae và Rhyacopphiloidae. Oláh (1987 - 1989)
mô t các loài thuc Glossosomatoidae, Hydroptiloidae và Rhyacophiloidae [29].
May (1995-1998) và Malicky (1994, 1995, 1998), mô t các loài thuc các
h Hydropsychoidae, Glossosomatoidae, Rhyacopphiloidae, Phiolopotamoidae,
Limnephiloidae, Hydroptiloidae, Sericostomatoidae và Leptoceroidae t các mu
vc  mt s vùng ca Vit Nam. Malicky và Mey (2001), mô t 2 loài
mi thuc ging Ceratopsyche  min Bc Vit Nam. Schefter và Johanson (2001),
mô t 3 loài thuc ging Helicopsyche. Nguynh và cng s nh
loc 23 loài thuc 16 h ca b Cánh lông  n Qu o khi
nghiên cu v c ti khu vc này [2].
Nguyn Xuân Qng khóa
nh loi ti h ca b ng gp  c Huy (2005) mô
16

t m hình dng, cu to ngoài ca các loài Cánh lông  Vit Nam da vào
n u trùng [7].
* Nghiên cứu về các bộ Cánh cứng, bộ Hai cánh, bộ Cánh nửa, bộ Cánh
vảy và bộ Cánh rộng
 c ta, các công trình nghiên cu v b Cánh cng (Coleoptera), Hai

cánh (Diptera), b Cánh vy (Lepidoptera) và b Cánh rng (Megaloptera) còn tn
mn. Các nghiên cng không tp trung vào mt b c th 
vi các công trình nghiên cu v khu h n
nh (2001) nghiên cu  n Quo [42]; Cao Th Kim Thu,
Nguynh và Yeon Jae Bae (2008) nghiên cu  n Quc gia Bch Mã
[26], Nguyn Xuân Quýnh và cng s   nh lo   ng vt
c ngng gp  Vit Nam [7].
Nhng nghiên cu tiên v khu h Cánh na  Vic bu
vào nhu ca th k u tiên thuc h Gerridae (Hemiptera)
c mô t  Vit Nam là Ptilomera hylactor Breddin, 1903 thuc Bc Vit Nam.
Tip theo, khu h Gerridae  Vit Nam tip tc mô t bi Andersen (1975,
1980, 1993); Andersen & Cheng (2004); Polhemus (2001); Chen & Zettel (1999),
Polhemus & Andersen (1994); Polhemus & Karunaratne (1993) [59].
Trc (2008), mô t  và chi tit hình dng ngoài ca các
loài thuc h Gerridae  Vi khoa hc cho các nghiên cu v b
Cánh na  c ta [59].
iên








 , 

















, 










 , 


















 
c. Các nhà khoa hu nghiên cu v khu h côn
c  i nhing khác nhau.
17

Nguyu tra thành phn loài Phù du  mt s sui
ti Sapa, t c 53 loài thuc 31 ging và 11 hng
thc 10 loài ghi nhn mi cho khu h côn trùng ca Vit Nam [13].
Nguyu v thành phn loài Phù du ti sui
ng Hoa, Sapa, tc 57 loài thuc 29 ging và 9 h.
Kt qu  sung cho khu h Phù du  Sapa, Lào mt h là Isonychiidae vi
mt loài Isonychia formosana. Hu ht loài này ch phân b  khu vc sui thp [6].
Jung S.W et al. (2006) khi nghiên cu v c  mt s sui khu
vc Sapa, tc tng cng 211 loài thuc 138 ging, 61 h ca 9
b 
cng, 24 loài Hai cánh, 15 loài Cánh ups 9 loài Chun chun, 7 loài Cánh na, 1
loài Cánh rng và 1 loài Cánh vy [32].
Nhâm Th u v ng thành phn loài
ca 3 b  Phù du ti sung Hoa, Sapa, tnh Lào

c 60 loài thuc 28 ging và 9 h. Khu vc nghiên cu này, có
m ng loài Phù du cao, mu h 
hu hc tên c thu này tim n nhiu loài mi cho
khoa hc [4].
Phm Th Thúy Hng (2010), khi nghiên cu thành phn loài, phân b cùa
Phù du (Ephemeroptera, Insecta) ti mt s sui thun Quc gia Hoàng Liên,
tc 71 loài thuc 35 ging, 12 h [3].

1.4.1. 


Q





 , 






 22°9- 23°30






 103°00 - 103°59

 k. 




 6 : 

, 

, , , 

, Thân










 , . 



VQ



 51.803 ha. 







 29.848 ha, 




 

 -  [10].
18

1.4.2. 




 2000 




- . Q






 3143m








 . 
























 .  g




ao, 

, 



 [10].
1.4.3. 











 -  ,
amphibolit, filit, 

, 







 (, 1999). 








, 














 , quy 








 n Qu













. 
chung,  ,  , 




 , 
, 

, 





, 






 (

50 - 120cm), 





, , 
[10].
1.4.4. 











 , 
























. 


















.  85%, 







 20 - 30 mm. 

















 100 -
135 Kcal/cm
2
/. 










 13 - 21°C, 






Tây,  . 











 6 - 7  16 - 25°C.











 12  1, 

 5°C. 
 

-3°C. 








 , 













,



 .  3  10,












  7 (454,3mm)  8
19

(453,8mm).  , 





 ,  , 


, 








 , 




 50 - 100 mm, 

 12 (63,6mm) 














 . 





, 



86%. 
 9  11 





 90%, 
4 82% (





, 2008) [10].
1.4.5. 













 , 








 : 

 















, 
:
- 





 3 

: 




, 



 , 
. 



















. , 

, 










 , 


















 (7,8,9) 






.
- 












 :










 , 

 . 
 .   
 , 












, 







 [6].