I

z

I HC QUC GIA HÀ NI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




BÙI THỊ THANH THẢO



VẤN ĐỀ NGHÈO ĐÓI Ở CHÂU PHI:
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP




Luhuyên ngành: Quan h Quc t
Mã s: 60 31 02 06


ng dn khoa hc: PGS.TS. Bùi Nht Quang



Hà Nội - 2013
II

LỜI CẢM ƠN
Trong sut quá trình thc hi  tài và hoàn thành lu  n
c s  tn tình ca thng dn. 
tôi PGS.
 
Tôi xin , cô giáo trong khoa 
 

, xin 
 .
Tôi xin chân thành cảm ơn!
III

LỜI CAM ĐOAN
Chúng t tài lu Vấn đề nghèo đói ở châu Phi: Thực
trạng và giải pháp” là do chúng tôi thc hii s ng dn ca PGS.TS. Bùi
Nht Quang.
Ni dung ca luo và s dng các tài liu, t
trên sách, báo, tp chí theo danh mc tài liu tham kho ca lu
trích dn trong luu ghi rõ ngun.
Các s liu và kt qu nghiên cu trong lu
h c công b  d bo v mt hc hàm nào.
Nu sai, chúng tôi hoàn toàn chu trách nhim ng.
Hà Nội, ngày tháng năm
Học viên


Bùi Thị Thanh Thảo




IV

MỤC LỤC
Danh mục chữ viết tắt VI
Các đồ thị và bảng thống kê IX
Lời mở đầu X
CHƢƠNG 1. NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TÌNH TRẠNG ĐÓI
NGHÈO TẠI CHÂU PHI 1
1.1. Điều kiện tự nhiên của châu Phi 1
1.1.1. Vị trí địa lý - điều kiện tự nhiên 1
1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên 4
1.2. Thực trạng phát triển kinh tế 10
1.2.1. Cải cách kinh tế 10
1.2.2. Tốc độ tăng trưởng và cơ cấu kinh tế 12
1.3. Một số nhân tố tác động khác 19
1.3.1. Dân cư và lao động 19
1.3.2. Tôn giáo 20
1.3.3. Xung đột sắc tộc 22
1.4. Tiểu kết chương 1 24
2.1. Thực trạng nghèo đói tại châu Phi 26
2.2. Những hệ lụy của nghèo đói trong giai đoạn phát triển hiện nay 31
2.2.1. Những hệ lụy ở cấp độ quốc gia 31
2.2.2. Những hệ lụy ở cấp độ quốc tế 38
2.3. Tiểu kết chương 2 49
CHƢƠNG 3. NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO
TẠI CHÂU PHI 51
V

3.1. Nguyên nhân của nghèo đói 51

3.1.1. Nguyên nhân tự nhiên 51
3.1.2. Nguyên nhân nhân tạo 55
3.2. Một số giải pháp 61
3.2.1. Điều chỉnh chính sách phát triển kinh tế 61
3.2.2. Cải cách chính trị, xã hội 67
3.2.3. Hợp tác quốc tế giải quyết vấn đề nghèo đói 71
3.3. Tiểu kết chương 3 87
Kết luận chung 89
Tài liệu tham khảo 91
VI

Danh mục chữ viết tắt
AfDB Ngân hàng phát trin châu Phi (African Development Bank)
AGOA o lui và phát trin châu Phi (African Growth and Opportunity Act)
AMU Liên hip Maghreb  - rp (Arab Maghreb Union)
AU Liên minh châu Phi (African Union)
CAADP ng trình phát trin nông nghip toàn din ca châu Phi
(Comprehensive Africa Agriculture Development Programme)
CG n ca Ngân hàng th gii (Consultative Group)
COMESA Th 
(Common Market for Eastern and Southern Africa)
EAC C (East African Community)
ECOWAS Cng kinh t c Tây Phi
(Economic Community of West African States)
ESCAP y ban Kinh t - Xã hi châu Á Thái Bình 
(Economic and Social Commission for Asia and the Pacific)
EU Liên minh châu Âu (European Union)
FAO T chp quc
(Food and Agriculture Organization of the United Nations)
FDI c tic ngoài (Foreign Direct Investment)

GDP Tng sn phm quc ni (Gross Domestic Product)
HDI Ch s phát trii (Human Development Index)
HIPCs 
(Heavily Indebted Poor Countries)
IDA Hip hi phát trin quc t (International Development Association)

VII

IEHA Sáng kin ca Tng thng nhm chm dt n châu Phi
(President’s Initiatiave to End Hunger in Africa)
IMF Qu tin t quc t (International Monetary Fund)
MDGs Mc tiêu Thiên niên k (Millennium Development Goals)
MIGA b
(Multilateral Investment Guarantee Agency)
NEPAD i tác mi vì s phát trin ca châu Phi
(New Partnership for Africa's Development)
ODA Vin tr phát trin chính thc (Official Development Assistance)
OECD T chc Hp tác và Phát trin kinh t
(Organization for Economic Co-operation and Development)
OPEC T chc xut khu du m
(Organization of the Petroleum Exporting Countries)
OPIC Qu ân hi ngoi (Overseas Private Investment Corporation)
PEPFAR K hoch khn cp phòng chng dch bnh AIDS ca Tng thng M
(President's Emergency Plan for AIDS Relief)
PRSPs Dic gim nghèo (Poverty Reduction Strategy Papers)
SACU Liên minh thu quan min Nam châu Phi
(Southern African Customs Union)
SADC Cng phát trin min Nam châu Phi
(Southern African Development Community)
TCB Xây di (Trade Capacity Building)

TICAD Hi ngh quc t Tokyo v phát trin châu Phi
(Tokyo International Conference on African Development)

VIII

UNCTAD Hi ngh ca Liên hp quc v i và phát trin
(United Nations Conference on Trade and Development)
UNDP n ca Liên hp quc
(United Nations Development Programme)
WB Ngân hàng Th gii (World Bank)
WFP Lc th gii (World Food Programme)
WHO T chc Y t th gii (World Health Organization)
IX

Các đồ thị và bảng thống kê
Bng 1.1: Các qu
Bng 1.2: Tr ng du lt mt s khu va mt s t
chc quc t
Bng 1.3: St ca mt s 
Bng 1.4: Quc gia châu Phi có t 
Bng 1.5 : Nhn din nhng mc nghiêm trng nht ti châu Phi (t l
% trong nhng v c coi là nghiêm trng nht)
Bng 2.1: Các ch s kinh t  
X

Lời mở đầu
1. Lý do chọn đề tài
 là mt trong nhng v gn lin vi lch s hình thành, phát trin
n vong ca bt k mt quc gia nào. Cùng vi quá trình phát trin ca xã
hi, tình trng phân hóa giàu, nghèo din ra thêm mnh m và trong xã hi hin ti, tình

tr n ti nht thách thc li vi s phát trin bn vng ca
tng quc gia, tng khu vc và toàn b nnhân loi.
Vi s phát trin mnh m ca cách mng khoa hc k thut và công ngh, nhân
lon dài trong lch s phát trin, c nhiu tin b t bc trên nhi
vc công ngh, phát trin kinh t. Chính vì l 
không còn cm giác chính xác v khong cách không gian và thi gian nh có h thng
thông tin ni mng toàn cu. Tuy nhiên, mt thc trng nhc nhi mà c th gii dù có
tin b, hia vn phi i mt chính là n
vn ti, bao vây cuc sng ca mng phát trin ca
mi quc gia, thách thc c nhân loi.
 là   Nó không ch ng ti các
ng và ng ti toàn th gii. 
din ra trên mt quy mô ln nên nó gây ra nhing ti xã h v môi
ng sinh thái, t chính trt giai cp, dn bt nh v xã
hi, bt n v chính tr. Mi dân tc tuy có th khác nhau v ng chính tr,
u có mt mc tiêu là làm th  quc gia mình, dân tc mình giàu có. 
nghèo và cuc chin chu ca các quc
gia trên th gii, bi vì giàu mnh, nh gn lin vi s nh ca mt quc gia.
Trong thc t, gn 1/3 dân s th gii sng trong nghèo kh s i sng trong
tình tri nghèo còn chim mt t l   nhic mà ni bt là  nhng
quc bit, ti các quc gia Châu Phi, v này tr nên bc
 h  thành mt thách thc nghiêm trng lên các
XI

quc gia châu Phi hin nay. Ch cn nhn tình tr là hu ht
n châu Phi. Tng gi, tng ngày vn có nhng sinh linh vô
ti phi t i ch vì m Chính vì l 
nhiu quc gia và các t chc quc t rn v m nghèo, thc
hin nhiu các bin pháp tích cc nhm hn ch   n kho 
nghèo trên phm vi toàn th gii. t trong nhng mc tiêu quan trng,

Mc tiêu thiên niên k do Liên hp qu  mi có mt cái nhìn toàn
di    p thêm, cp nht nhng thông tin mi nht v tình tr 
n ra ti các quc gia châu Phi, chúng tôi quynh la ch tài
luVấn đề nghèo đói ở châu Phi: Thực trạng và giải pháp”.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Hin nay, trong bi cnh có nhiu bin chuyn trong quan h quc t, c th gii
ng trong thi toàn cu hóa vi nhu cu m rng quan h hp tác gia các
quc gia trên th gii không ng. Bên cnh nhng thành tu tích cc mà quá
trình toàn c   i thì vn còn tn ti không ít nhng thách thc, tr thành
nhng tr ngi cho quá trình phát trin kinh t p tác quc t i vi các
quc gia. ng v ni cng to ln và ng sâu sc, tr
thành nhng thách thn ca mt qum phát trin,
t, chin tranh, mt an ninh trt tt c nhng v c nhi, tr
thành ni ca các quc gia trên th giu hi t trong khu vc châu Phi,
bim nóng, nhc s c bit. Chính vì l 
không ít các công trình nghiên cu vi nhiu cách tip cn khác nhau t
phân tích, khc ha rõ nét v thc trng chính tr - xã hi ca châu Phi.
Qua quá trình nghiên cu, tìm kim, xem xét nguu và hc hi, chúng tôi
u nhiu cun sách, t gii phân tích khá sâu
sc v tình trn ra trên lãnh th châu Phi. t s công
trình nghiên cu v tình tri châu Phi ca các nhà nghiên cu trong
c và trên th gii:
XII

 nh, Tình hình chính trị - kinh tế cơ bản của châu Phi, NXB
Khoa học xã hội, Hà Ni 2006. Ni dung cun sách tp trung tìm hiu nhng v
chính tr - kinh t n khu vc châu Phi và mi quan h gia Vit Nam và các quc
gia trong khu v
TS. Nguyn Thanh Hin, Hợp tác quốc tế giải quyết các vấn đề mang tính toàn
cầu của châu Phi, NXB Khoa hc xã hi, Hà Ni 2008. Công trình nghiên cu này tp

trung vào các v ni cm nht ca riêng châu Phi hin nay song li mang tính toàn
cu và nhng n lc ca châu l tr giúp và hp tác gii quyt các
v  phía cng quc t.
PGS.TS. Nguyn Thanh Hin, Châu Phi: một số vấn đề kinh tế, chính trị nổi bật từ
sau Chiến tranh Lạnh và triển vọng, NXB Khoa hc xã hi, Hà Ni 2012. Tìm hiu và
nghiên c ch t s v ni bh vc kinh t,
chính tr là mc tiêu ca công trình khoa hc này.  cun sách này tác gi t
cái nhìn tng hp xuyên sut, khách quan và liên tc toàn b bi cnh mi ca châu Phi
hin nay n da trên nhng phân tích v tình hình chính tr, kinh t
ni bt ca châu lc này.
Augustin Kwasi Fosu, Germano Mwabu vi cun“Poverty in Africa - Analytical
and Policy Perspectives”, các nhà kinh t hc ni ti ra mt bc tranh toàn din
v m i châu Phi. Trong cun sách phân tích khá k v 
phi thu nhp và th ng, t s công c nh
ng cm nghèo.
Moeletsi Mbeki trong cun sách “Architects of Poverty: Why Africa’s Capitalism
needs Changing” nh xã hi ct lun rng
chính nho mi mê làm giàu cho bi
dân vào tình trn miên.
Bên cng niên ca các t chc quc t 
IMF phân tích tình tra trên tình hình thc t t phn tài liu
XIII

tham kho quý báu, cung cp nhng kin th liu thit thc nht cho tôi
 tài lu
Mt s bài tCơ chế khai thác sử dụng nguồn tài nguyên thiên nhiên của
châu Phi: hiện trạng, xu hướng, cải cách và triển vọng  Tp chí nghiên cu Châu Phi
 2/2005. Châu Phi trong chiến lược của các nước lớn trong những
năm đầu thế kỷ XXI  Tp chí nghiên c 10(50) tháng
10/2009. Nông nghiệp châu Phi: những điểm mạnh và hạn chế  Tp chí nghiên cu

 
Mc dù nhng cun sách, các bài tp chí và nhng bn báo cáo 
nghiên c lên toàn cnh kinh t, chính tr cc
bic ha rõ nét nhng biu hin nhiu chi ng tích
cc ca quá trình toàn ci vi các quc gia châu Phi. Bi
vy, t  lch s, k tha nhu, c s ng dn và
gi tn tình ca PGS.TS. Bùi Nht Quang, Vin nghiên cu Châu Phi và Trung
u vn : Vấn đề nghèo đói ở châu Phi: Thực trạng và
giải pháp”.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu:
Luc trni châu Phi hin nay, t 
i pháp ch yu góp phm nghèo ti khu vc này.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Lum v phân tích thc trng, ch rõ nguyên nhân ch yu dn
tình trng ti các quc gia châu Phi hin nay. T ng ca
nó n châu Phi nói riêng và trong quan h quc t nói chung. T nh
ra, ch ra mn pháp ch yu giúp các quc gia châu Phi thc hin
các bin py mnh hp tác quc t chng li nghèo 
XIV

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Là mt khu vc có tình trng phát trin kinh t chm và chng mnh m
ca ni sng cc vô cùng kha, n
din cho khu vc này tr  c gii. Chính vì
vy mà lu  tp trung nghiên cu v    i khu vc châu Phi,
nhng h ly ca v   t ra cho các quc gia trong khu vc. T   
nhng bin pháp nhm gim thiu ni khu vc này.
4.2. Phạm vi nghiên cứu

V không gian: các quc gia nm trong khu vc châu Phi, tp trung vào nh
có ny ra ác lit nht, có ng sâu sc nht ti sng ci dân
 quc t.
V thi gian: T sau chin tranh lnh kt thúc, các quc gia tin hành ci cách kinh
t t, chin tranh và nhng ca c yu t ch quan và
khách quan dn tình trng nghèo tr nên ph bin ti các quc gia trong khu vc.
5. Nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Nguồn tài liệu:
Lua trên nhng tài lia các t chc quc t v 
các sách báo, tp chí và các website vit v ni  châu phi.
5.2. Phương pháp nghiên cứu:
Lun d duy vt bin chng, duy vt lch s 
pháp nghiên cu c th ca kinh t hc và kt hpháp nghiên cu ca xã
hi hc ng kê, so sánh, tng hp, khái quát, h thng, phân tích  làm sáng t
các v cn nghiên cu.

XV

6. Những đóng góp của luận văn
Lu mt khoa hng thc
tin sâu sc. Cung cp thêm mt tài liu tham kho cho vic nghiên cu các v liên
 phát trin kinh t, quan h hp tác kinh t, gii quyt các v mang
tính cp bách ca các quc trên th gii.
7. Bố cục của luận văn
Sau mt thi gian dài tp hp và h thu, lua tôi ngoài phn
M u, Kt lun, Tài liu tham kho và Ph lc, lu
Chƣơng 1. Những nhân tố tác động đến tình trạng nghèo đói tại châu Phi
Chƣơng 2. Thực trạng Nghèo đói tại châu Phi và những hệ lụy đặt ra
Chƣơng 3. Nguyên nhân và giải pháp xóa đói giảm nghèo tại châu Phi
1


CHƢƠNG 1. NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN TÌNH TRẠNG ĐÓI NGHÈO
TẠI CHÂU PHI
1.1. Điều kiện tự nhiên của châu Phi
1.1.1. Vị trí địa lý - điều kiện tự nhiên
Châu Phi là châu lc ln th ba trên th gii [6, tr16] sau châu Á và châu M, vi
tng din tích khong 30.3 triu km2, bao gm c o k cn. Din tích này chim
khong 20,4% tng din tích mt ca th gin tích b mt trái
t
1
. ân s châu Phi c tính khong trên 1 t i, chim
khong 15% dân s toàn cu.
V a lý ca châu Phi tri dài t  37
0
c ti 34
0
m
cc Bc ca châu Ras ben Sakka Tunisiam cc Nam là Mi Agulhas
thuc Cng hòa m cRas Hafun thuc Somalia m cc
Almadies thuc Senegal
2
[1ng cu trúc chính ca châu lc
này th hin theo c ng Tây  t là  phn bán cu bc) ca nhng
phn nm v phía Bc nhing Bc  Nam  các bo min Nam.
Châu Phi có sa mc Sahara là sa mc ln nht trên th gii vi din tích khong 10 triu
km2, chim khong gn 1/3 toàn din tích khu vc. Dic chia tách
c gia thut lin và 6 quc o.
Châu Phi t lâu không ch c bin là cái nôi ci mà còn mt
khu vc có v a - chính tr mang tính chic quan trng trên b th gii.
n

 D.  phía Bc châu Phi i châu Âu ba Trung Hi
cách vi châu Á bi kênh Suez và Bi. c châu Phi, còn
c gi vi cái tên là Sng châu Phi li rt gn vi khu vChâu Phi có
b bin dài c m ni bt là b bin cao, thng, ít b chia ct nên rt ít

1
 theo s liu ca Sayre, April Pulley. (1999) Africa, Twenty-First Century Books, ISBN 0-763-1367-2.
2
Ngun s liu ca công trình "The Land". Africa: Facts and Figures (EBSCO Publishing). January 1, 2005
2

v     a tr Guinea       u tr  o
Somalia. Ven b bin châu Phi có mt s dòng h quan trh
Canari, dòng hi  Guinea và dòng h Benghela  Ti 
h nóng Mozambique gn b bin ca Mozambique.
Bảng 1.1: Các quốc gia Châu Phi (năm 2009)
(Đơn vị: nghìn km2, triệu người)
3

a hình ca châu Phi n. Có th coi khu vc này là mt cao
nguyên khng l v cao trung bình khong  u,
tr mt s min ven bin phía Tây và mit phía Bc Phi th Phn ln din
tích ca B Mio gm các cao
n núi Nam Phi và mt s cao nguyên, ba phía Tây. Phía
nam ca h thng cao nguyên là Drakensbe   c gi vi cái tên là
Quathlamba), mt h thi cao chy song song vi b bin Nam ca
châu Phi. Dãy núi nm ch yu  Nam Phi v cao 1125km (700 dm), dc  phía
ông, thoi  phía Tây. Phía Tây ca dãy Drakensberg là nhng cao nguyên xen k
vi ba. Châu Phi có h ng, t sa mn rng nhii.
a hình là cao nguyên hình khi rng ln, b bin b chia ct, không có v

vào na, ven bin có mt s n gió mu dch t 
 và gió mùa Tây Nam t vnh Guinea thi vào khin cho khí hu la ít chu
ng. Các quc gia nm trong khu vc này có khí hu nhii nóng và khô.
Bc Phi có khí hu mang tính la gay gt, hình thành các trung tâm khí áp
V 100  250mm, kh h
nên thc vt  khu vc này rt tt, ch có mt s loài c và cây bi chu hn.
Nam Phi có khí hu c, chu ng ca gió mu
di tit khá t b phn nh  rìa phía
Nam chu ng ca gió Tây thi tit u. Do ng c
khí quy     o và
 2000  
ng t 1500  2000mm. Còn ti các khu vc có s thng tr ca gió
mu dng th 
c ca khu vc phân b u. Khong 50% trong tng tài nguyên
mc  châu Phi nm trong khu vc sông Congo, còn tp trung ti mt s sông
 [8, tr92].
y, u cho thy châu Phi là châu lc có v trí chic
quan trng vi nhiu kin thun l y, phát trin kinh t - xã hi. Th
4

 a lý c bit  n cho các quc gia châu Phi tr
a bàn cnh tranh ng, tranh dành li ích cc ln bên ngoài
a các quc gia châu Phi vi nhau
1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên
n nay vn là châu lc có nhiu quc gia kém phát trin nht trên
th gii vi mt b phn ln dân chúng  tình trc hu. Tuy nhiên,
i vi thc trng phát trin không my kh quan, châu Phi l   hu
ngun tài nhiu thiên nhiên phong phú, giàu ti  u trên th gii. Nu
c khai thác và s dng hiu qu, tài nguyên thiên nhiên hoàn toàn có th tr thành
ngun lc quan trm bo cho tin trình phát trii

châu Phi. Châu Phi có mt ngung và khoáng sn vô cùng phong
t v các chng loi khác nhau. c bit là du m và
các khoáng sn chic vi tr ng ln c khai thác nhiu. Nó là ni
c ca nhiu qum tài nguyên trên th gii [8, tr75] hoc
nhn kit tài nguyên thiên nhiên, có nhu cu phát trin công
nghip. Chính l  m chú ý ca nhiu quc gia, g
là không mng quc nào có th th 
Trong mt công trình nghiên cu v Châu Phi, tác gi Alex Thomson 
quát v tài nguyên thiên nhiên    nghèo v mt
tài nguyên. V sn xu, châu lc này có th cung cp 40% thn ca c
th gii. Nó cung cn 12% khí t t nhiên ca toàn cu ng khai thác
du m ca th ging thi, châu lc này còn sn xut 70% cô ca ht và 60% cà
phê ht ca c th gii. Lònt ca châu Phi giàu các loi khoáng sn, nhiu vùng có
 [38, tr202]. Ngun tài nguyên ca Châu Phi vô cùng phong
phú v chng loi và giàu v tr ng. p trung 17 loi khoáng sn có tr
u th giu m
Vùng Bc Phi là mt trong nhng trung tâm khai thác và sn xut du khí ln
nht th gii.  Libya, Algeria và Ai Cp là nhng quc gia có tên tui ln
trong ngành du m th gii. Bc Phi rt giàu có các lot phát,
5

than, qung s     Trung và Tây Phi có nhiu du m.
Ngoài ra, khu vc này còn cha nhiu loi khoáng sn quan trng nht ca th gi
ng, cô ban. Guinea là quc gia chim ti 30% tr ng bô xít toàn
th gii. Khu vc Nam Phi có nhiu ngun tài nguyên quý him nht th gi
 Chính vì l p khai khoáng  t phát
trin. Bên cc Nam Phi còn có các khoáng sn ni ting là chrominum,
cô ban, uranium, u tàu kinh t Nam Phi là nn kinh t khoáng sn
khu vc Nam Phi nói riêng và toàn b châu Phi nói chung [8, tr80].
Ngoi tr mt s quu ht các khu vc khác ca châu

u cha nhiu loi khoáng sn. Hin ti, châu Phi chim 70% tr ng cô ban,
trên 50% platinum, chromium, gn 50% tr     ng du khí,
ng,
2% du mng thn ca c th gii [32]. Các
quc gia có tr ng khoáng sn nhiu nht  châu Phi phi k n Angola, Burundi,
Cng hòa Trung Phi, Cng hòa Nam Phi, Zimbabwe, Gabon ng khoáng sn
ln chng t r kh nh
tranh vi các quc gia khác trong quá trình hi nhp kinh t quc t. Trong nhng 
g, sng khai thác các loi khoáng sn ca khu vnh
m, góp phn cho châu lng kinh t nhanh chóng.  2005, sng
t 46% so vi th gin 51% so vi
        u ti các qu   Nam Phi, Angola,
Botswana, Congo, Ghana, Guinea, Lesotho    i có s st gim ti
Trung Phi và Tanzania. Trong xut khn 2008, châu Phi chim
trên 60% tng sng trên toàn th gii. Nam Phi và Botswana vn là các quc gia
sn xut chính [8, tr87].
i vi v khai thác vàng, trong thi gian g tra
khu vc vào nn sn xut vàng ca th gi suy gim. T m
gim xung còn 21%. Nam Phi và Ghana là hai quu nh
suy gim mnh m do chi phí sn xu Tínn
6

2009, khi sng khai thác vàng ca c th ging  mc 2.550 tn thì Nam Phi
ch   n, Ghana là 85 tn.   m 56% sn
ng ca toàn châu lc. Con s này  Ghana là 13%. Sn xung và nhôm ca châu
Phi liên tn t 2000  2005. Zambia là
quc gia du trong sn xung vi sng chim ti 56% sng khai thác
ng ca khu vc này. Còn vi nhôm tinh chu sn xut vi sn
t khong 895 nghìn tn. TiMozambique t 562 nghìn tn. Tính
n 2006 thì sng khai thác nhôm tinh ch ct 1,5 triu

tm 899 nghìn tn. Mozambique t 559 nghìn tn [8, tr88].
Vic sn xut than c      n t 2000  2005,
c coi là qu sn xut tri các quc
gia khác trong khu vc. Quc gia này chim ti 98% s ng toàn khu vc.
Zimbabwe chim 1%, 1% còn li nm ri rác ti các quc gia trên toàn châu lc. 
2008, c th gic khong 5.485 triu tm 236
triu tn [51]. Bên cng bôxít ca châu Phi chim 9% sng ca toàn
th gii, thép thô chim 2%, tính t 2005 - 2011, sn xut thép thô ca châu Phi t
trung bình 5%. Sn xut chì chim khong 3%, km chim 2% s ng toàn th
gii Hu ht các nn kinh t cu ph thuc vào vic xut khu khoáng
sn và các ngun tài nguyên khác, bt chp vic st gim giá nghiêm trng ca các mt
hàng này trên th ng th gii. 12 quc gia trong khu vc có kim ngch xut khu
ngun khoáng sn chim 50% tng sng xut khu hàng hóa. i vi
các quAngola, Nigeria, Algeria, Libya và Zambia thì vic khoáng
sn ching xut khu [1, tr20].
Du m t là hai loi có tr ng ln nht và có nhi
phát trin kinh t ca châu Phi nht. Chính vì l  hu lo
 m ca s chú ý trong chic toàn cu. Du
m a nn kinh t, m khe mnh cn cung c
t nn kinh t ng cn b sung ngu3,Tr
219]. Theo d báo ca các nhà khoa hc, nu tình trng s d
7

 ng cho nn kinh t toàn th gii t n 2030 thì th
gii cng 550 t 
mc tiêu dùng toàn cu v du m  ng vi khong 110 triu thùng vào 
1, tr25]. Khu vc các ngun du m
t mi. Do v l ng du m t khu vc
t nhanh. Sng du m 
lên 100% [9, tr100]. a các t chc quc tc bia T

chc Du m t th gii, tr ng du m cng th ba trên th
gii sau  (14%).
Bảng 1.2: Trữ lƣợng dầu lửa và khí đốt một số khu vực theo đánh giá của
một số tổ chức quốc tế



Nƣớc/Khu
vực
Dầu lửa
Dầu lửa
Dầu lửa
Khí đốt
Khí đốt
Khí đốt
Khí đốt
T thùng
T thùng
T thùng
Tcf
Tcf
Tcf
Tcf
T/C thng
kê ca BP
T/C du và
t
Báo cáo
du la
th gii

T/C thng
kê ca BP
CEDIGAZ
T/C du
t
Báo cáo
du la
th gii
n cui

n
01/01/2009
n cui

n cui

n
01/01/2008
n
01/01/2009
n cui

Bc Phi
70.311
209.910
57.535
308.289
308.462
308.794
314.059

Trung và
Nam Phi
111.211
122.687
104.793
272.841
260.095
266.541
246.979
Châu Âu
15.570
13.657
18.801
207.654
218.134
169.086
168.978
Trung Á
128.148
98.886
126.000
1.890,891
1.900,265
1.993,800
2.104,000

755.325
745.998
727.314
2.585,315

2.609,319
2.591,653
2.570,222
Châu Phi
118.472
117.064
114.716
514.923
514.328
494.078
504.211
Châu Á và

40.847
34.006
40.049
510.687
531.809
430.412
527.580
Toàn thế
giới
1.238,892
1.342,207
1.184,208
6.290,636
6.342,411
6.254,364
6.436,029
Nguồn: Cơ quan thông tin về năng lượng EIA (03/03/2009).

Theo tính toán ca Tu m Anh quc BP, tr ng du tìm thy 
ng 117,481 t  ng du m
8

ca c th gii [8, tr81]. c gia du v sng khai thác, chim 85% sn
ng toàn vùng là Nigeria, Libya, Algeria, Ai Cp và Angola. Tun báo Mining
Weekly ca Nam Phi cho bit ngành công nghip khai thác du  c phát trin
mnh. Hin ti, khu vc này có 550 công ty hoc lp vi 44 nhà máy lc du,
cho ra lò 3 triu thùng mi ngày vi tr ng và kh n xut du m ln, chim
gn 30% tng sng ca OPEC và gn 13% tng sng ca toàn th gii [3,
tr228], châu Phi không nhng nhu cu ca các quc gia trong khu vc mà nó
còn có kh ng nhu cu nhp khu ca mt s quc gia ln trên th gii.
c coi là mt thành viên quan trng trong mt xích cung cp du m
cho toàn th gii.  báo s din
ra s bùng n trong ngành du khí châu Phi, s ng các doanh nghip c lp trong
ngành này s liên t có khong 800 doanh nghin
 y lên con s 1.250 doanh nghip  50  100
công ty hong  cp quc t.
V tr t: trong bng xp hng cc có tr t ln nht
th gii thì v trí th by thuc v Nigeria vi tr ng 184,2 Tcf và Algeria  v trí
th chín vi tr ng 159 Tcf [3, tr226]t
ln nht châu Phi. ng hàng th ba phi k n Ai Cp. Nhìn chung, sng khí
t ca châu Phi có s u tiêu th nng ca các
trong khu vc ngày càng cao. Bên cn thu ngoi t ln cho khu vc.
Bảng 1.3: Sản lƣợng khí đốt của một số nƣớc châu Phi qua các năm
(Đơn vị: tỷ mét khối)
Quốc gia
2005
2006
2007

2008
Châu Phi
6.117,538
6.545,248
6.832,382
7.156,962
Algeria
3.107,72
3.079,468
2,995,771
3,054,924
Côte d'Ivoire
45,9095
45,9095
52,9725
45,9095
Ai Cp
1.500,888
1.596,238
1.642,148
1.705,715
Equatorial Guinea
45,9095
45,9095
103,1198
235,5511
9

Libya
399,0595

465,9814
539,6132
561,5085
Nigeria
791,056
1006,478
1147,738
1159,215
Nam Phi
77,693
102,4135
105,945
114,7738
Tunisia
88,2875
88,2875
77,693
104,8856
Việt Nam
141,26
201,2955
208,3585
233,079
Thế giới
100.074,9
103.423,3
105.774,1
109.788,5
Nguồn: Tổ chức quản lý thông tin năng lượng Mỹ (EIA).
Vi sng du m ng các loi khoáng sn nên ngành khai m là mt

ngành công nghip ch ch vai trò ch o cho s phát trin kinh t ca khu vc
a Ngân hàng th giu t 
góp cho GDP, ngun vn t          
i 11% cho châu lc này [1, tr42]. Du m, bên cnh nhng tài nguyên quý
t to nên ngun thu khng l cho
các chính ph châu Phi, bên các nhng li ích v phát trin xã hi. Th nh, châu
c khai thác hiu quc
bit  khu v c s là th ng béo b cc ln
nhm khai thác ngun tài nguyên quý báu và có giá tr kinh t cao ca châu Phi.
 ng nhu cu ngày càng cao v hoáng sn ngày
a mình, các qut
trong nhng chic ln, cn phi tp trung ngun l khai thác mt cách tri
khu vy tic M  ra chic gia mi nhìn
o lut i và phát trin
2008. Châu Âu có chic mng v châu Phi thông qua Hic Cotonou ti
Bendà t c tr  
2001 nhm min thu và hn ngch cho tt c hàng hóa cc châu Phi thông
qua Hi ngh quc t  phát tric khu
n hp tác Á  Phi khuyc t chc ln II vào
4/2005 sau khi b n t t c nhm mp vào th ng
10

châu Phi, khuyn khích khu vc này xut khu mnh các mt hàng ch lc là du m,
c ph[1,tr28].
y có th nói ngun tài nguyên khoáng sn di dào, phong phú v chng
lo ng là mt li th vô cùng quan trng cho công cuc phát trin
kinh t ti khu vc này. Vi ngun tài nguyên dng, nó chính là sc hút và
m ta cho khu v bên ngoài. Mng b
c m rng, các dch v c ci thi làm li cho nhng d án khai thác
du m.

1.2. Thực trạng phát triển kinh tế
Ngày nay, trong bi cnh quc t mi, nht là trong mt thp niên g
ng toàn cu hóa nn kinh t khin cho nhu cu m rng quan h hp tác gia các
quc gia din ra mnh m, không ngng. Châu Phi m ngoài xu th tt
yi li th phong phú các loi tài nguyên thiên nhiên và th ng
, khu vc này  n hp dn, không th b qua ca nhiu
c, nhc ln. u này là nhân t ng chi phi ci cách
kinh t ca các quc gia châu Phi trong thi gian này. Chính ph cc châu
n thn v ng thái tích cc, m
rng hong hng mi quan h liên kt theo nhóm ca
các quc gia trong thi mi.
1.2.1. Cải cách kinh tế
Ci cách th ch kinh t là mt nhân t vô cùng quan trng góp phn quynh
cho s phát trin kinh t ca mt quc gia. Nu mt chính ph la chn chic ci
cách th ch kinh t n thì  phát trin kinh t c c nâng
lên mt cách rõ rt,  h tng i quan h v
m rng, phát trin       trong tình trng trì tr, lc hu và
không theo kc khác trên th gii.
Khác vi các châu lc khác trên th gii,  ng phát trit
c không phi do s vng cc sn xut trong xã hi quynh