ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
----------  ----------

ĐỀ CƯƠNG MƠN HỌC
HỐ SINH HỌC
1. Thơng tin về giảng viên:
-

Họ và tên: Phan Tuấn Nghĩa

-

Chức danh, học hàm, học vị: Giảng viên chính, PGS.TS.

-

Thời gian, địa điểm làm việc: Các ngày trong tuần, P. 339 , Nhà T8

-

Địa chỉ liên hệ: Khoa Sinh học, Trường ĐKHTN, 334 Nguyễn Trãi, Thanh
Xuân, Hà Nội

-

Điện thoại, email:

-

Các hướng nghiên cứu chính: Hố sinh học protein, enzyme, Sinh học phân tử

của các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn và virus gây nên.

-

Thơng tin về trợ giảng (nếu có) (họ tên, địa chỉ liên hệ, điện thoại, email):

ThS. Nguyễn Quang Huy, Bộ mơn Sinh lý Thực vật và Hố sinh, Khoa Sinh học,
Trường ĐKHTN. ĐT: 8582179, E-mail:
2. Thông tin về mơn học:
Tên mơn học: Hố sinh học
- Mã mơn học:
- Số tín chỉ: 3
- Giờ tín chỉ đối với các hoạt động học tập:
+ Nghe giảng lý thuyết trên lớp: 19
+ Làm bài tập trên lớp: 4
+ Thảo luận trên lớp: 2
+ Thực hành trong phịng thí nghiệm: 15
+ Thực tập thực tế ngoài trường.
+ Tự học: 5
- Đơn vị phụ trách môn học:
+ Bộ môn. Sinh lý thực vật và Hoá sinh


+ Khoa: Sinh học
Mơn học tiên quyết: Hố vơ cơ, Hố hữu cơ, Hóa phân tích, Tế bào học, Sinh học
cơ sở.
Môn học kế tiếp: Di truyền học, Vi sinh vật học, Sinh lý học thực vật, Kỹ thuật di
truyền, Các mơn chun sâu của Cơng nghệ Sinh học, Khố luận tốt nghiệp
3. Mục tiêu của môn học:
- Mục tiêu về kiến thức: Sinh viên hiểu được các kiến thức cơ bản về thành phần

hoá học của hệ thống sống, cấu trúc, tính chất, hoạt tính của chúng và quá trình
chuyển hố các chất trong tế bào và cơ thể sống.
- Mục tiêu về kĩ năng: sinh viên nắm được và biết thực hiện được một số thí
nghiệm cơ bản trong nghiên cứu hoá sinh học, các phản ứng thường dùng để
phát hiện, nhận biết một số thành phần hoá học cơ bản của hệ thống sống và làm
quen với một số phương pháp định lượng thông thường các chất này, qua đó làm
sáng tỏ, cũng cố kiến thức lý thuyết đã học
- Các mục tiêu khác (thái độ học tập…):
4. Tóm tắt nội dung mơn học:
Về mặt lý thuyết, môn học cung cấp các kiến thức cơ bản về thành phần cấu
tạo, cấu trúc, tính chất, phân bố của các hợp chất sống bao gồm: axit nucleic (ADN,
ARN), amino acid, protein, enzyme, carbohydrate, lipid, vitamin, hormone..., quá trình
sinh tổng hợp và phân giải của các chất này trong các mối liên quan đến việc sử dụng
hay giải phóng năng lượng và các hoạt động chức năng của tế bào và cơ thể.
Về mặt thực hành, môn học bao gồm một số bài thực hành về các nguyên tắc và
những kỹ năng cơ bản về cách phân tích định tính, định lượng một số hợp chất sống
nêu trên.
5. Nội dung chi tiết môn học:
Chương 1. MỞ ĐẦU
1.1. Định nghĩa, đối tượng nghiên cứu của hố sinh học.
1.2. Tóm tắt lịch sử và tình hình phát triển của hố sinh học trên thế giới và
trong nước, triển vọng và phương hướng.
1.3. Sự liên hệ chặt chẽ giữa hoá sinh học với các ngành khoa học khác và vai
trò, ý nghĩa của hoá sinh học đối với đời sống và thực tế sản xuất.


1.4. Giới thiệu chung về các phương pháp thường dùng trong nghiên cứu hoá
sinh học.
Chương 2. PROTEIN
2.1.Định nghĩa, hàm lượng protein trong một số nguyên liệu sinh vật

2.2. Cấu tạo, thành phần nguyên tố của protein
2.3. Các amino acid cấu tạo nên protein
2.4. Sự liên kết giữa các amino acid bằng liên kết peptie, phản ứng đặc trưng

của liên kết peptide
2.5. Cấu tạo, đặc tính, phân loại và vai trị sinh học của protein
Chương 3. ENZYME
3.1. Cấu trúc phân tử enzyme
3.2. Hoạt tính xúc tác enzyme, tính đặc hiệu kiểu phản ứng và đặc hiệu cơ chất
của enzyme
3.3. Động học phản ứng enzyme.
3.4. Phân loại enzyme (giới thiệu chung về cách gọi tên, phân loại enzyme)
3.5. Vài nét ứng dụng enzyme trong thực tế
Chương 4. CARBOHYDRATE
4.1. Sự phân bố carbohydrate trong tự nhiên và vai trò của chúng
4.2. Phân loại carbohydrate
4.3. Cấu trúc, tính chất quan trọng của các monosaccharide quan trọng và phổ
biến, các dẫn xuất monosaccharide quan trọng
4.4. Các phản ứng thường dùng để định tính, định lượng monosaccharide và
một số phản ứng quan trọng khác của monosaccharide.
4.5. Đặc điểm cấu trúc và một số đặc tính của các disaccharide, oligo- và
polysaccharide phổ biến trong tự nhiên.
Chương 5. LIPID
5.1. Định nghĩa và các kiểu phân loại lipid
5.2. Vai trò của lipid
5.3. Các acid béo phổ biến ở động vật và thực vật


5.4. Các chỉ số xác định tính chất hố lý của các acid béo
5.5. Lipid màng: cấu tạo và tính chất

Chương 6. ACID NUCLEIC
6.1. Thành phần cấu tạo của acid nucleic (ADN và ARN)
6.2. Các base nitơ, nucleosid và nucleotide
6.3. Cấu trúc của acid nucleic
Chương 7. VITAMIN
7.1. Giới thiệu chung về vitamin
7.2. Các vitamin hoà tan trong nước
7.2.1. Vitamin B 1 : cấu trúc và chức năng sinh học
7.2.2. Vitamin B 2 : cấu trúc và chức năng sinh học
7.2.3. Vitamin B 5 : cấu trúc và chức năng sinh học
7.2.4. Vitamin B 6 : cấu trúc và chức năng sinh học
7.2.5. Vitamin C: cấu trúc và chức năng sinh học
7.2.6. Các vitamin khác
7.3. Các vitamin hoà tan trong chất béo
7.3.1. Vitamin A: cấu trúc và chức năng sinh học
7.3.2. Vitamin D: cấu trúc và chức năng sinh học
7.3.3. Vitamin E: cấu trúc và chức năng sinh học
7.3.4. Vitamin K: cấu trúc và chức năng sinh học
7.3.5. Các vitamin khác
Chương 8. HORMON VÀ CƠ CHẾ PHÂN TỬ ĐIỀU HOÀ CÁC QUÁ TRÌNH
TRAO ĐỔI CHẤT
8.1. Giới thiệu chung về hormon
8.2. Hormon ở người và động vật bậc cao
8.2.1. Phân loại hormon (hormon steroit, hormon dẫn xuất của acid
amin, hormon peptide và protein)
8.2.2. Vai trò sinh học và cơ chế tác dụng, ảnh hưởng của hormon.


8.2.3. Vài nét về pheromon và tác dụng sinh học của một số pheromon.
8.3. Hormon thực vật

8.3.1. Các dẫn xuất indol: cấu trúc, tính chất, cơ chế tác dụng
8.3.2. Gibberellin: cấu trúc, tính chất, cơ chế tác dụng
8.3.3. Cytokinin: cấu trúc, tính chất, cơ chế tác dụng
8.3.4. Acid absicic: cấu trúc, tính chất, cơ chế tác dụng
8.3.5. Ethylene: cấu trúc, tính chất, cơ chế tác dụng
Chương 9. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ TRAO ĐỔI CHẤT VÀ TRAO ĐỔI
NĂNG LƯỢNG
9.1. Trao đổi chất
9.1.1. Q trình đồng hố và dị hố, các con đường trao đổi chất và các
chất trao đổi
9.1.2. Sự liên quan giữa đồng hoá và dị hoá
9.2. Trao đổi năng lượng
9.2.1. Sự biến đổi năng lượng tự do của các phản ứng và con đường trao
đổi chất
9.2.2. Liên kết cao năng, sự hình thành và vai trị của ATP
9.2.3. Oxi hoá-khử sinh học và sự biến đổi năng lượng của phản ứng oxi
hố khử sinh học
9.2.4. Chuỗi hơ hấp và thuyết hố thẩm
Chương 10. TRAO ĐỔI CARBOHYDRATE
10.1. Q trình phân giải carbohydrate
10.1.1. Quá trình phân giải các carbohydrat thành các monosaccharide
10.1.2. Các con đường phân giải monosaccharide
10.1.2.1. Đường phân kị khí (glycolysis) và lên men.
10.1.2.2. Chu trình Krebs và chu trình glyoxylate.
10.1.2.3. Con đường pentosephosphat.
10.2. Sinh tổng hợp carbohydrat
10.2.1. Sự tân tạo glucose (gluconeogenesis)


10.2.2. Sự tổng hợp monosaccharide từ CO2 và H2 O nhờ quá trình quang

hợp
10.2.3. Sinh tổng hợp các di-, oligo- và polysaccharide
Chương 11. TRAO ĐỔI LIPID
11.1. Sự phân giải lipid
11.1.1.Sự phân giải triacylglycerol
11.1.2. Sự phân giải các lipid khác
11.1.3. Phân giải acid béo theo con đường β-oxi hoá
11.1.4. Sự phân giải acid béo bằng các con đường oxi hoá khác (alpha và
omega-oxi hoá)
11.2. Sinh tổng hợp lipid
11.2.1. Sinh tổng hợp acid béo
11.2.2. Sinh tổng hợp triacylglycerol và các lipid khác
Chương 12. TRAO ĐỔI ACID NUCLEIC
12.1. Sự phân giải acid nucleic
12.1.1. Các nuclease (DNase và RNase) và tính đặc hiệu tác dụng của
chúng
12.1.2. Sự phân giải base purin
12.1.3. Sự phân giải các base pyrimidin
12.2. Sinh tổng hợp nucleotide và acid nucleic
12.2.1. Quá trình tổng hợp các nucleotide purin
12.2.2. Tổng hợp nucleotide pyrimidin
12.2.3. Tổng hợp acid nucleic từ các nucleotide
Chương 13. TRAO ĐỔI PROTEIN
13.1. Sự phân giải protein
13.1.1. Sự thuỷ phân protein
13.1.2. Sự phân giải các amino acid
13.2. Sinh tổng hợp amino acid và protein


13.2.1. Sinh tổng hợp các amino acid

13.2.2. Sinh tổng hợp protein
13.2.3. Điều hồ q trình sinh tổng hợp protein hay điều hồ biểu hiện gen
Chương 14. GIỚI THIỆU VỀ CƠNG NGHỆ ADN TÁI TỔ HỢP
14.1. Nhân dòng gen và các bước cơ bản của nhân dòng gen
14.2. Đưa gen ngoại lai vào vật chủ và biểu hiện gen ngoại lai
14.3. Ứng dụng của công nghệ ADN tái tổ hợp
6. Học liệu:
Học liệu bắt buộc:
1. Phạm Thị Trân Châu, Trần Thị Áng. 2006. Hoá sinh học. NXB Giáo dục.
2. Nguyễn Quang Vinh, Bùi Phương Thuận, Phan Tuấn Nghĩa, 2004. Thực tâp hoá
sinh học, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.
3. Nelson D.L., Cox M.M. 2004. Lehninger principles of biochemistry. Worth
Publishers, New York
Học liệu tham khảo:
4. Buchanan, B. B. Gruissem, W. and Jones, R.L. 2001. Biochemisty and
molecular biology of plants.
5. Elliot, C. H. and Elliot, D.C. 2001. Biochemisty and molecular biology. Oxford
University Press.
7. Hình thức tổ chức dạy học:
7.1. Lịch trình chung:
Hình thức tổ chức dạy học môn học
Lên lớp

Tự học, tự
nghiên
cứu

Tổng
số


0,5

1

Chương 1

0,5

Thực hành,
thí nghiệm,
điền dã
0

Chương 2

2,5

3

0,5

6

Chương 3

2,5

3

0,5


6

Nội dung
Lý thuyết

Bài tập

Thảo luận


Chương 4

1,5

3

0,5

5

Chương 5

0,5

2

0,5

3


Chương 6

1

2

3

Chương 7

0,5

1

1,5

Chương 8

0,5

1

1,5

Chương 9

0,5

0


1,5

Chương 10

3

1

0

1

5

Chương 11

1,5

1

0

0,5

3

Chương 12

2


1

0

0,5

3,5

Chương 13

2

1

Chương 14

0,5

Tổng

19

1

1

0

4


0
4

1

15

2

0,5
5

45

7.2. Lịch trình tổ chức dạy học cụ thể:
Tuần

Nội dung chính

u cầu sinh
viên chuẩn bị

Hình thức tổ
chức dạy học

1

Chương I: Giới thiệu về mơn
h ọc, tóm tắt lịch sử và tình

hình phát triển của hố sinh
học, Chương II: Cấu tạo,
thành phần nguyên tố, phân
bố của amino acid và protein

Đọc tài liệu
6.1.1, 6.1.2.
6.1.3. và các
tài liệu giới
thiệu về hoá
sinh học

Lên lớp.
hướng dẫn tự
tìm hiểu

2

Chương II: Cấu trúc, tính
chất phân loại, vai trò sinh
học của amino acid và
protein (tiếp theo)

Đọc tài liệu Lên lớp, học,
6.1.1 (chương Thực hành, tự
nghiên cứu
1) và 6.1.2
(chương 1)

3


Chương III: Enzyme: cấu tạo
tính chất xúc tác, cấu trúc,
động học, phân loại, ứng
dụng

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
6) và 6.1.2
(chương 2)

Lên lớp,
Thực hành, tự
nghiên cứu

4

Chương IV: Carbohydrate:
cấu tạo, tính chất, phân bố và
các chức năng sinh h ọc của
các mono-, oligo- và
polysaccharide

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
3) và 6.1.2
(chương 3)

Lên lớp, thực
hành, tự

nghiên cứu

5

Chương V: Lipid: cấu tạo,

Đọc tài liệu

Lên lớp, thực

Ghi chú


tính chất, phân bố và các
chức năng sinh học

6

7

8

6.1.1 (chương
4) và 6.1.2
(chương 5)

hành, tự
nghiên cứu

Chương VI: Axit nucleic:

cấu trúc, tính chất, phân bố
và các chức năng sinh học

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
2) và 6.1.2
(chương 4)

Lên lớp, thực
hành

Chương VII và VIII:
Vitamin và hormone

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
5 và 7) và
6.1.2 (chương
6)

Lên lớp, thực
hành, tự
nghiên cứu

Chương IX: Trao đổi chất và
năng lượng

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
8) và 6.1.3

(chương 13)

Lên lớp, tự
nghiên cứu,
thảo luận

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
9) và 6.1.3
(chương 14,
15, 16, 20)

Lên lớp, bài
tập , tự nghiên
cứu

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
9) và 6.1.3
(chương
14, 15, 16, 20)

Lên lớp, bài
tập, tự nghiên
cứu

Chương XI: Quá trình phân
giải và sinh tổng hợp lipid

Đọc tài liệu

6.1.1 (chương
10) và 6.1.3
(chương 17,
18, 21)

Lên lớp, bài
tập, tự nghiên
cứu

12

Chương XII: Quá trình
phân giải và sinh tổng hợp
axit nucleic

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
12) và 6.1.3
(chương 25,
26, 27)

Lên lớp, bài
tập, tự nghiên
cứu

13

Chương XIII: Quá trình phân

Đọc tài liệu


Lên lớp, bài

9

10

11

Chương X: Sự phân giải các
carbohydrate
Chương X : Sinh tổng hợp
carbohydrate: quá trình tân
tạo glucose, quá trình quang
hợp, sinh tổng hợp các oligovà polysaccharide


giải protein và axit amin

14

15

6.1.1 (chương
11) và 6.1.3
(chương 22,
28)

tập, tự nghiên
cứu


Chương XIII: Sinh tổng hợp
protein và điều hoà biểu hiện
gen

Đọc tài liệu
6.1.1 (chương
11) và 6.1.3
(chương 28)

Lên lớp, tự
nghiên cứu,
thảo luận

Chương XIV: Giới thiệu về
công ADN tái tổ hợp

Đọc tài liệu
6.1.3
(chương 9)
6.2.2. (chương
29)

Lên lớp, tự
nghiên cứu

8. Yêu cầu của giảng viên đối với môn học:
- Yêu cầu của giảng viên về điều kiện để tổ chức giảng dạy môn học như: giảng
đường, phòng máy…
Phòng học được trang bị bảng viết, máy projector, màn hình, máy tính nối

internet.
- u cầu của giảng viên đối với sinh viên như: sự tham gia học tập trên lớp, quy
định về thời hạn, chất lượng làm các bài tập về nhà, …
o Không được vắng mặt quá 20% tổng số giời lên lớp lý thuyết hoặc thực hành
o Hồn thành các bài tập về nhà
o Tích cực tham gia các buổi thảo luận, trình bày seminar ở lớp
o Tích cực tham gia và hồn thành các bài thực hành
o Hoàn thành các bài kiểm tra giữa kỳ, bài thi cuối mơn học
9. Phương pháp và hình thức kiểm tra đánh giá môn học:
Kiểm tra đánh giá bằng h ình thức trắc nghiệm phối hợp dạng tự luận
Các loại điểm kiểm tra và trọng số của từng loại điểm
-

Phần tự học, tự nghiên cứu, thực hành, bài tập và tham gia thảo luận: 10%

-

Thực hành: 10%

-

Kiểm tra-đánh giá giữa môn học: 20%

-

Kiểm tra-đánh giá cuối môn học: 60%

Lịch thi và kiểm tra (kể cả thi lại)
- Kiểm tra giữa môn học: cuối tuần 8



- Thi kết thúc môn học: 1-2 tuần sau tuần 15
- Thi lại: Sau kỳ thi kết thúc môn từ 2-3 tuần
Tiêu chí đánh giá các loại bài tập và nhiệm vụ mà giảng viên giao cho sinh viên.
-

Nộp báo cáo (bài tập, tường trình thực hành, tự học) đầy đủ và đúng thời hạn.

-

Tham gia thảo luận tích cực

-

Trong mỗi nhiệm vụ đạt được mục tiêu của phần đó, thể hiện qua việc đánh giá,
cho điểm.

-

Phần tự học được đánh giá qua bài tổng kết qua sinh viên, qua các buổi thảo
luận và qua kết quả thi cuối kỳ.