DAI HOC
Ql
6(^
(ilA llA
NOI
TRUÒNC
DAI
IIOC^
KIIOA Iior
\\
IlÒI \
A
NHÀN \ AN
^G^J'YI:l\
rni
KÌM
SGA
rAì
NCUIYKN,
MÒI TRli()N(i I
RONC;
VIÈC PHA
i
TRIKN KINU
TE
THI
rRIlÒNC;
0
VIET
NAM.
/J/

\A/i\
TIÌM
SY
KflOA fìO< hlMÌ
TE
1
;,Ur.
.
HA NOI
19'>.i
DAI HOC
QIIÓC (ilA
UÀ NOI
TRl'ÒNG
DAI HOC KIIOA HOC XA
HOI
VA NHAN VAN
i\G
I/YÈN
THIKIMNGA
TAI
NGUYÈN,
MÒI
TRUÒNG
TRONG VIÈC PHA
I
TRIÉN KINH TÈ
THI TRUÒNG Ò
VIÈT
NAM.

* .
Chuyén
ngành:
Kinh
téch(nh tn xà hot chii nghìa
Ma
hièn:
50201
IJJÀN ÀN TU
AC SY
KIÌOA
HOC KINU
TL
Nfornii huóng
dàn khoa hoc: PTS
Dinli Quatig
Ty
HANOI
199.5
Mie LI
e
Chffong
I:
lAl
N(U?^VN,
MOl
TRCONf;
rR( )Nfi SIN
KINH
Ih HIl'/N

DAI
^
/.
Moi fruòng va sir phàf
fnén
X
1.
l'ai
ngiiycn.
mòi trudng - nguon hrc
ciìa
su'
plial triCn
.
8
2.
(Vie cadi liép ciìn ciìa cac Inrdng |)liai
kinh té
ve cac \ An IQ
de
lai
ngnyèn,
iiiòi Inroiig
//.
Kinh /e'flit fn/òng
vói
vice
su'
dinig,
(pian ly

fòt
iiguyrfi,
26
fììoi fruòng
1.
Ntiniig \ì)l)t
hai cna
nèn kinh IC (Ili tnrdng Iroiig luih
vuc
26
quàn
ly
lai
ngiiyen.
nioi
(ruong
2.
(Vìe
bien
i^hap
de giai
t|)iycl
vAn
{\é
niòi Inroiig
trong
non
V^
kinh
léfhi Ini'dng

Chuong
II:
SV DUNri TÀI
N(1lì^^^N^
MOI IRll'ÒNCi IKlP
I,Y
MÒ'F NIÌAN 44
IO
DK Pll/Vr IRIhN lU^N M rN(
i
Ò
\I]';
I
NAM
/.
lai nguycn
f/n'rn
ÌÌIÌÌCÌÌ
-
/nóf ngiuhi lue
phàf
frirn kinh tè
44
(pian frpììg cùa Vicf Nani
1.
Mói
quan liC giiVa làng Inrang
va mòi
Inrong
trong qua 44

Irìiifi phal Iric'n
kinh fé
2.
Fai
ngiiN'Cn thièn nlnCii
-
nuM ngnòn In'c de
(ang
InrcVng
va 50
[)hAl Iricd
kinh
léciìa Viei Nani
//. Su
duììg (ài ìp^uycìì
/noi
tìiuìng
trong
cpul ////;//
phàf
tiirn 55
kifìlì te
à
\'icf Natfì
1.
Thdi
ky
pfiAl trién
kinh
léllico

tuo
liình
ké hoach
\\oh (a[ì
55
linng
2.
Thdi ky
chnyòn
sang nèn
kijiih ie Ihi
tnròng 57
///. i
hi è
lì
lir'o'c
phàf fnén
l>én vùng
- su'
hpj
r/iofi
fhich hop
ò'
72
Vièf Nani
1.
Mòi quan ho giua
dAn
so, lai
nguyCn.

mòi (riiong ò
Vie!
72
Nani
hien nay
2.
Ì4ial Iricn kinli
(é
bón vùng - chien lii'òc
su
duiig
lai 77
ngnyen,
mòi
Irudiig co hiCii
(|na
à Vici Nani
IV.
Móf
so
kiéfì
fighi
ve
eàe gini
pliàp nhànì hi/'o'ììg fai sir
phàf
"A}
frièn hèfì
vung
M IJfclJlITAM KUAO S7

ni
AN
MOl)
Ali
7.
Tlnlì
càp
tlìiéf cua
de tài
Vcào
nhung
Ibaj)
ky cuoi cna
Ihé
ky XX, nhAn
loai dmig Inrdc niòl
trong nhùng
Ihach Ihùc
Idn,
dò là dAn so Ihé gidi làng qua nhanh
(lù nani
1970
d6\
nani
1990 dAn so
thè
gidi
lang Ihem
40% va dal tren 5 ty ngudi,
di;

kie'n
den nam
2010,
trai
dAÌ
se co khoang 7 ly ngudi), lai nguyen
tliien
nhien can
kiet,
mói Inrdng bi ó nhièm va suy thoai nang né.
Cac
hien
lu'gng: sa
inac
hoa;
fan
pha
rùng:
mira
axìt;
su da dang sinh hoc hi giani
sul;
su
xuAÌ
hien cac
lo thùng
ózòn
Irong
khi
quyéìi;

Ihieii
lai xay ra
a
nhiéu
nói
tren
Ihé
gidi voi
lÀn suàt Ihudiig
xuyen
hòii,
qiiy
mò ngay cAng
Idn va
niùc
dò khóc
liet
ngcày càng lang v.v dang
de
doa cuòc song cna
nhiéu khu vuc
Iren thè
gidi.
Nhièu
vAn
de
mói Inrdng nhu ò nhièm khòng
khi,
niua
axil,

su'
Ihay
dòi khi
liAu,
viec
bao ve
cac
loài
dòng
vM
hoang da khòng
chi con
là
vAii
de
cua
mot
quóc
già
ma
con là
vAn
de ciìa
khu vuc va
ciìa toan
can.
Vi
thè,
tuyen bó RIO -
1992

kèu ggi moi quóc
già
fren
Ihe
giòi
déu
phai
co Iracli
nfiieni
lo giù
gii:,
bao
ve
mói tnrdng tu nhien cua
Irai dAI
- cai
nói \h
noi
nnói
(iudng
nliAn
loai, thóng qua viec
Ihuc
hien
niòl
chien hrgc phal
liién
kinh té- xa bòi
ben
virng

ciìa
quóc
già
ni.inh.
Dén
này,
hAu bei
cac quóc
già
da nhAn thùe dugc
indi
quan he
iiiAI
lliiét
giua
niòi
tnrdng va phal
Irien
kinh té,
luy
nhien
luy
và(^
cac
dién
kien
tu nhien, kinh IC
-
xa bòi
cùa

mình,
cac
vAii de
mói trudng cùa cac
nude
khac nhau co
nhmig
net khac
nliau v<à cadi giai quyet
cac vAn
de
dò
ó
mòi
quóc
già
cung khòng gióng nhau.
Ò
cac
nirdc
kinh té phat trién,
hi^n
dang giai
quyél
cac vAn
de
mòi
Inrdng do
liAu
qua cùa qua trình phal trién kinh

le
qua chay
Ihco
Ihi
tnrdng. Song, vdi
Igi thè ve
vón, ky
IhiiAI
còng nghe
va Irình
dò quan ly,
còng vdi dAn
so
òn dinh, co thè nói, viec giai
quyei
cac vAn
de
mòi Inrdng
a
cac nude này dd khó khan
hòn
nhiéu so vói cac
nude
dang phal
Irién.
Cac nude dang phal trién (Irong dò
co
Viet
Nani),
dang phai dói ])hó

vdi nhùng vAn
de
mòi tnrdng gay gAt, do ap lue cùa su
già
làng dAn so
nhanh, nèn kinh té nhó bé,
lac
liAu,
su yéu
kéin
Irong viec phAn bó,
su
dinig
va quan ly lai nguyen, mói tnrdng. Co
thè''
nói,
làm
thè nào
dé^
co lóc
dò tang
tnróiig
kinh té
cao,
ma lai han
che Idi
mùc
lói thièii
su suy
Ihoai

cùa mòi tnrdng dang là mot thach thùe
Idn nhà't
dói vdi
hAu
hét cac nude
dang phàt trién,
dàc
biet
là
dói vdi nhùng quóc
già
nghco,
dòng dAn va nèn
kinh
léchù
yéu
dira
vào nóng nghièp
nhir
Viet Nam.
Tuy
indi bude
vào con dudng phal
trièji
kinh
le Ibi
Inrdng.
nliung
Viei
Nam hien dang va se phai dói

màt
vdi nhiéu
VATI
de
mòi
Irudng,
mh
nèu khòng khac phuc dugc,
Viei Nani
khó dat dugc
miie tièu
duy tri toc dò
lAiig
tnrdng kinh
té'8
-
10%/nAm
tu nay
dèn nani
2000. Vi Ihé,
mòi
vài narn
gÀn
dAy,
vAn de
này dang dugc su
quaji
lAm,
iighièii cùìi
cùa nhièu

riha
khoa hoc
Ihuòc
nhiéu
lình
vuc. Tuy
nhièn,
viec nghien
cini vAii de
tài
nguyen,
mòi tnrdng cùa Viet nam dudi gòc dò ly
luàii
kinh tè thi tnnVng thi
ehua dugc nhiéu
nhà
khoa hoc quan tAm.
XUAT
phat lù
Ihuc
tièn này,
luAn
an
"Tcài
nguyen, mòi tnrdng trong viec phat Irién kinh
le
Ibi Inrdng
a
Viet
Nam" là

mot
co
gang
nhó
nboi Ihain già
vào viec
ngliiCn
cùu nhùng vAn
de
mói trudng Viet Nam
dirdi
gòc dò kinh te hoc
hiCn
dai.
2.
Tìnlì
frinii nghien
cùìi
Vcào nhùng
nani
60, cac
nlità
kinh te
lAn
co
dièji
da su dung viec phAn
tìcli
kinh
té

dói vdi nhirng vAn
de chAÌ hrgng
mòi trudng va viec nèn kinh
té co thè làm gì cho he mói trudng.
Ngành Kinh té mòi tnrdng là
ngàuh
dugc phat trién kha nhanh ó My
va TAy
Au trong nhirng
nani
70. Cuoi
nani
70, nhiéu
VATI
de
ly
thuyéì
cùa
kinh té mói tnrdng dà dugc àp dung a cac nude kinh
té
])hàt
trièdri
va dà
dem lai nhùng
kèl
qua tich cuc Irong
lùih
vuc quan ly lai
nguyen
mói

tnrdng. Vào
dAu
nhùng
nani
80, kinh té mòi Inrdng
bai dAu
dugc
nliiéu
nude dang phat trién quan làm, boi vi cac
nude
này ngay càng nhan
Ihùc
tliAy
rang nhùng vAn
de
phat trién cùa
dA't
nude hg chinh là nhùng
vAii de
mói Inrdng.
Oidi nluriig nàm
80, Ngàn hàng
llié
gidi
va
nhiéu co quan phal trién
khac
bAf
dÀu su dung phAn tich kinh té
nidi

tnrdng Irong viec danh
già
cac
du àn.
Dén nay,
ó
hÀu hét
eàe
quóc
già
déu co co quan cAp Nhrà
nude de
quan ly va
nghien cmi
cac vAn
de nidi
tnrdng. Dac biet,
tnnig nhuìig nani
gÀn dAy
trèn
thi Inrdng
tlióng
tin cùa thè gidi
XUAT
hien kha nhiéu lai
lieu
co
lién
quan
dèh lình

vuc mòi tnrdng,
ilièu
biéu là tàc
pliAin
"Kinh té tài
nguyen
va mòi Inrdng",
xuAt
ban
nani
1990 cùa hoc
già
David W. Pcarce,
R.
Keriy Tunier
- chuyén vién
nghien cini
mòi tnrdng cùa
NgAii
hàng Ihé
gidi;
vdi euón ; tae
phAni
"Kinh
té mòi
tnrdng"
, xuAÌ
ban
nani
1994 cùa

Barry C
Ficld
- Giao su Dai hgc ngudi My,
0
Viei
Nam, do hoàn canh
lidi
su,, kinh
le,
xà hòi,
mot
thdi gian kha
dai vAÓ
de mòi tnrdng khòng dugc quan tAm
Ihìch
dang, dac
biei
là khòng
dành
già
dung tÀm quan Irong
ve
mal
kijiili le
cùa su suy Ihoai mói Inrdng,
khòng
tini
kiém nhùng
nguyen
nhAn

kinli
tè cùa su suy Ihoai mói Inrdng, vi
thè khóng
de
ra nhirng bien phàp kinh
tè'de
han
che
no.
3.
Muc
dich
cua
luqn
àn
VAn dung ly thuyèt kinh té Ihi
tnirdng de
phAn
tich,
danh
già
Ihuc
trang cùa
vièc
su dung va quan ly tài
nguyen,
mói Inrdng cùa
Viei
Nam
trong thdi gian qua, trèn co

so
dd,
de xuA't mot
so kién nghi
Vrà
giai phap
kinh
té
cho
lình
vuc này trong thdi gian Idi theo quan
dièm
phal trién
ben
vung.
4. Dói
tU(yng va phqm
vi nghien
cifu
Nghien
cùu lai
nguyen,
rnói Inrdng vdi tinh
cluYt
là ngnón
lue
cùa su
phal trién kinh té. Dac
bièl
quan tAm Idi kha

iiAiig
dóng boa va
chùa
dung
chAÌ
thai cùa mòi tnrdng trong boat dòng kinh té
-
xa hòi.
LuAii
an
nghien
cùu nhùng vAn
de
tài
nguyen,
mói tnrdng cùa Viet Nam trong khoang
Ihdi
gian tu 1989
dèó
nay.
5.
Ca
sa ly
luqn va phuang
phàp nghien cùu
Vdi
lình chAÌ
là
mot
trong nhùng nguon

lue
cùa su lang Inrdng
va
phat trién kinh té, tài
nguyen,
mói Inrdng là
mot lùih
vuc
nghien cmi
cùa
kinh
té
hoc; nò
lièn
quan
déó
ca kinh
levi ino
va
kinli levi
mò, dac bièl là
kinh
levi
mò.
Vi
vày,
càch thùe liép cAn dói vói dói
lugiig
dac bièl nay
S

cung
co iihrnig
diém gióng nhu
phuong
phap
nghien
cùu cùa kinh
le
hoc
nghla
là su dung cà eàe
phuòng
phap mò
hình lÀn phuòng
phap phAn tich
cac so lieu
Ihóng kè
kinh té, thóng qua vièc su dung cac còng cu phAn tich
cùa kinh
té
hoc vi mò nhu: cung, cÀu, chi
phì,
liièu
qua Trong qua trình
nghien
cùu,
luàn
àn
con
su dung cac

])huòiig phàp
phAn
lìch long
hgp,
phuòng
phàp so sanh. Ngoài ra, do dac thn cùa
linh
vuc mói tnrdng, khi
nghien cihi
con phai
su
dung
phuang
phap danh
già
lac dòng mòi Inrdng,
phuong
phap phAn
tich
chi
phì hièu
qua, phAn tich chi pili -
Igi
ich
de xeni
xét cac
vAn de
co lièn quan dèn viec
^AÌ
dung, quan ly lai

nguyen.
nidi
tnrdng.
6. Dóng góp cua
luqn
àn
6.1.
Ve
mài
ly luàn: Dung ly
luAii
kinh
le Ibi
trudng hièn dai
de
phAn
tich
mot
so mal han
che
trong
ITnh virc
quan ly fai
nguyen,
niòi
tnrdng
a
Viet
Nain,
firn

ra cac
nguyen
nhAn kinh
i:è'cùa
vAn
de,
trèn co sa dd nèu ra
giai phap
de
khac phuc chung.
6.2,
Ve mot
thirc
dén:
Kèì
qua
ughièn
cùu cùa
luAn
an gòp phÀn
khang
dinh su cAp
bàch cÀn
phai co
mot
ehién
lugc
su dung va quan
i>'
lai

nguyen,
mói
tnrcmg
cùa
Vièt
Nam
mot
cach khoa hoc
Vtà
hièu qua Irong
lièo
trình còng nghièp hoà dAt nude.
Luàn
àn
co thè
su
dung làm tài
lièu
tham khao, phuc
vii
còng lac
giang day
va nghien
cùu
kbih té
mói tnrdng, kinh
té
phuc
Igi.
7.

Ket
con cua luqn àn
Luàn an górn 2
chuang:
Oiuong
I: Tài nguyen,
nidi
trudng trong nèn kinh
le
hièn dai
I. Mòi Inrdng va su phat trién
II.
Kinh té
Ibi
trudng vdi vièc su dung, quan ly tài
nguyen
mòi
trudng
Oiuang
II: Su dung tài
nguyen,
mòi inrdng hgp ly
-
rnòt nhAn fó
de
phat
trién
ben
vùng
a

Viet Nam
I. Tài
nguyen
thièn nhien -
mot
nguon lue phat trién kinh fé quan
trong cùa Viet Nam
II.
vSù
dung tài
nguyen,
mói trudng trong qua trình phàt trién kinh
le
ó Viet Nam
III.
Glieli
lugc phat trién
ben
vùng - su
lua
chgn
thich
hgp
a
Vièt
Nam
IV. Mot so kie'n nghi
ve
cac giai phap nham hudng Idi su phat trién
ben

vùng
(^huung
I
lAl
NGIIYflN,
MÒI TRUÒNG
TRON(i
N^.N
KINU
ìt IIlftN
DAI
I. MÒI
TRUUNG vA
SU PHÀT
TRIIIN
L
Tài nguyen, mòi
(ruòng
- nguon
lue
cùa su phal
(rien
vSir
tón tai
va
phat trièn cùa xà bòi loài ngudi là
kèt
qua cùa
nidi
qnan

he
Urong
tàc giua tu' nhièn
va ehìiih
han
IhAn
con ngudi. Nèn kinh
tè
cùa
bAt cu
quóc
già
nào cung phai gan vdi mòi trudng vi moi xà bòi
dèli cÀii
])hai
khai thàc,
che
bièn
va
tièu dùng tài
nguyen
thièn nhièn. Dói vdi moi
quóc
già.
dù
fhuòc
thè
gidi còng nghièp hay
thè
gidi dang

i)hàt
trién,
Ihi
nguon lue
de
tang trudng va
phàt
trién déu
nani
trong bón nhóm yéu tó
san; NhAn lue, tài
nguyen
thièn nhièn, vón
tu'
ban va còng
iighè.
Mac dù su giàu co
ve
lai
iiguyèu
thièn nhién khòng phai
là
yèn lo
duy
iihAÌ dain
bao cho su thinh vugng cùa
mot
quóc
già,
nhung

nlimig
nude
giàu
fai nguyen
thudng
thuAii Igi
han nude nghco
fai nguyen
trong
vièc
lich
luy
Ur
ban
vàt chat va
nhAn
lue
(hai loai vón hét
sue cÀii thièl
cho
qua trình còng nghièp hoà dAt nude,). Song,
tJiUc
té phàt trién kinh fé cùa
nhiéu nude trèn
thè
gidi cho
tbAy,
tang trudng kinh té thudng di
kèm
vdi

suy
tlioài
mói tnrdng thièn nhién (tài
nguyen
bi can
kièt,
mói tnrdng hi d
nhièm); va nèu theo duói su tang
tnrctng
kinh fé
ma
khóng chù y thoà dang
dèh mói tnrdng,
thi
su tang tnrdng dò khóng
thè lAu ben
-
tue
là khóng thè
kéo
dai,
froiig
khi rnuc
(ièu
cùa moi quóc
già
là
thire Ibi niòl
chinh sàch
phàt trién nham cài thièn phuc

Igi
cùa nhAn dAn. VAn
de
dat ra dói vdi
nidi
quóc
già
noi rièng
va
vdi cà
néii
kinh
le thè
gidi noi chung hièn nay là nèn
tieh hành lang tnròng nhu
théiiàc*,
de
vùa
dani
bao dal Idi muc lièn
de
ra,
dóng
Ihdi
lai gAy
thièf
hai il
iihAl ó6n nidi
fnrdng.
De

hiéu
du'gc nidi
quan
8
he giua kinh té va
nidi
tnrdng, theo chung tdi tnrdc hét
cÀii nAin
vùng dugc
nliùng
khài
nièm
ea ban
ve
tài
nguyen va indi
fnrdng trong nèn kinh fé
hièn dai.
7.7.
Nhfrng
khài
nièm
ca
hdn
ve tài
nguyen^
mói tnràng trong kinh
tè hoc hièn dqi
a. Mòi trudng tu nhièn: Co hai càch dinh
nghia ve

mói
trucVng.
Càch dinh nghla thù
nhAt:
Mói
trumig
bao
gòni irigi
thù bao quanh
chtjng
ta hoae cài
ma
chung ta
nhàn
thày bao quanh chung
ta.
Nhu vày, ó
day co
tlié
hiéu mói tnròng gòm ed mòi truòng sinh vàt, ban thàn con
nguòi, mói tnròng xày dung, mòi tnrdng xà hòi
va
mòi tnrdng kinh té.
F3d
là càch dinh
nghia
kha bao quàt.
Càch dinh nghla thù hai co tinh
chàl
gidi ban han. Theo

cadi
dinh
nghia này, mói tnrdng thudng dugc quan nièm chi bao góm: khóng khi,
dà't,
nude
va
su tuang tàc
xày
ra giuà chung.
Càch dinh nghla thù
nhà't
tuy co
tinh
chinh
chat
bao quàt han, nhung
rat
khó
lugng
hoà
mot
càch chinh xàc trong thuc
tè;
vi thè pliÀn Idn
eàe
he
Ihòng
haeh toàn mói
tiirdng
thudng hudng vào vièc su dung dinh

nglùa
thù
hai.
b.
Tài
nguyen
thièn nhièn:
Bà't cu mot
yéu tè tu nhién nào cung ed
thè
dugc coi là tài
nguyen
thièn nhièn, nèh no thoà man
duc^c
hai diéu
kièn
lièn quyél sau dAy:
Q
77;//
nhàt.
trình dò tri thùe khoa hoc
va eàe
ky nang ky
IhiiAf
cùa
chinh ban
tliAn
con nguòi phài dat tói mùc dò cho
phéj)
khai thac

va
su
dung eàe yéu tó tu nhièn này.
Thn'hai,
chinh trong xà bòi loài ngudi phài xuAt hièn
va Iòn
lai nhu
cflu eàn thiè't ve
eàe
chat
lièu hoàe dich vu
ma
eàe yéu lo này cung cAp.
Nèu
mot
trong nhùng diéu kièn trèn khòng dugc thoà
man.
Ibi
thuc
thè
tu nhién do vÀn
ehi
là
"mot
so khóng" (Rees 1990).
Dua theo dinh nghla này
thi
tinh hùu ich (già tri) cùa
fai nguyen
phu

thuòe vào su nhàn thùe
va
thài dò cùa con ngudi, vào y muón, vào
thè
che,
phong tue
va
vào su cài tièn cùa còng
nghé
Nhu vày,
tinh
hùu ich cùa tài
nguyen
là
mot
khài nièm dòng; no sé thay dói khi nhùng nhAn lo chù quan
noi
Irèn
thay dòi. Tuy nhién, dinh
nghìa
trèn khóng phài bao gid cung
dùng dèi vdi
tài
eà tài
nguyen
tbién nhièn;
vi
du nhu khdng khi ehàng bau,
tbì khóng he ddi hòi nhu
càu

hay tri thùe
de
su dung no. Nhu
cAu
dói vdi
nhùng nguon này là san
pliAm
cùa qua triinh tièn hoà tu nhién. Mat
kbàc,
lai con co nhùng tài
nguyen
thièn nhién khóng
(he
ed cài gì thay
thè
dugc
dù là bang nhirng tièn bò trong còng
nghè,
vi
dij
nhu eàe khu
rmig nguyen
sinh, eàe dòng vàt hoang dà .v.v
Nhu vày, dù di theo càch dinh nghla nào, tbì khài nièm mòi tnrdng
vàn
luón
bao
barn
cà yéu tó tài ngnyèn thièn nhién. Mói trudng là nguòn
cung càp

fai nguyen
(cung
cAp mot so
dAu vào cùa
san xuAU
tài
nguyen
thièn nhièn là nhàn tè
ma
vièc cung
cAp
nò
duc^e
quyét dinh phàn
Idn
d
ben
ngoài he thong kinh té) dóng thdi eùng là noi
hà'p tliu va
chùa dung cac
chài
thài cùa qua trình khai thàc,
che
bièn
va
su dung tài
nguyen.
Dudi gdc
IO
dò kinh te, su khàe nhau giuà mdi truòng

va
tài
nguyen
thièn nhièn là d
chò:
nói dèh tài
nguyen
thièn nhièn là nói dèh nhùng nguon
lue
cu thè nhu
tài
nguyen
rùng,
dà't,
khoang
san,
nguòn
niróc
.v.v
va
càc nhà kinh fé
quan fàm dèn vièc
làrn
thè nào
de
su
dung
co hièu
qua
eàe nguon

lue
này.
Nói dèh mói trudng là noi dèh
mot he
thóng càc yèn fó trong dò bao
gòni
eà càc nguon tài
nguyen,
mói trudng khòng thè phAn dna thành nhùng bò
phàn rièng rè nhu tài
nguyen va
càc nhà kinh té fAn
co
dièn dang
ed gang
phàt trièn vièc phàn
tich
kinh
té'
dói vdi nhùng vàn
de ve chat
lugng mói
trudng
va
nén kinh fé co
thè
làm gì cho
he
mói fnrdng.
Càc càch khai thàc,

che
bièh
va
su dung
fai nguyen
kbàc nhau se co
nhùng tàc dòng khàe nhau dèh
he
mói tnrdng.
Mot
mòi
tnrmig
suy Ihoai là
mòi tnrdng trong dò tài
nguyen
bi can kièt hoae suy thoài.
Trong nèn kinh fé hièn dai, ngudi ta thudng ehia tài
nguyen
thièn
nhièn thành hai loai:
- Tài
nguyen
khòng ed khà nang tài tao
va
eà nguy ca can kièt dàn
nhu: dÀu, than, càc mó quàng kim loai ,v.v
- Tài ngnyèn tài tao:
+
Cd thè co vó tàn (khóng hi phu thuòe vào
lioat

dòng cùa con
ngudi):
nang lugng mat trdi, gió,
song,
thuy triéu, dia nhièt.
+
Co
Ihè
ed dugc vó tàn, nhung bi eàe boat dòng cùa con ngudi ành
huang: dàt, nrng, dai duang, nude ngàm,
Theo quan diém
nidi ve
su phàt irièn
ben
vùng,
tliì
còng
fhùc
finii
GDP
tniyén
thong
chiia
phàn ành dugc
fliuc chAt
boat dòng kinh fé -
vi
dura
badi
toàn

fai nguyen Ibièn
nhièn
va
mòi
tnrcVng
frong ké toàn quóc
I
I
già.
Do vày ed thè nhàn manh rang,
càdì
phAn loai tài ngnyèn
ntiu
chung
tòi dà nèu ra a trèn ed thè giùp cho vièc tinh toàn thè hièn dùng Ihuc
diAf
han.
Tu trude dèh nay, khoa hge
ve
kinh
fé
luón quan
tàin
dèh mòi quan
he giuà phuc
Igi
kinh
fé'va
nguon du trù càc tài
san

tu nhièn. Dàc
bièt
hièn
nay, do nhùng vàn
de
mói tnrdng dang dat
la
nhùng gidi han dèi vdi tang
truong
kinh tè, bai thè' càc nhà kinh fé buòe phài xem xét
mot
càch toàn
dièn su
tuong
tàc giuà mói tnrdng
va
nèn kinh té'.
7.2. Su tuang tàc gita mói
tru&ng
rà nén kinh
té
Co thè
biè\i
dièn su
luang
tàc
long
quàt giuà mòi tnrdng - kinh fé
bang sa do cùa Pierce
va

Tunier
(1991) nhir
sau: (hình ve)
Co 4 vóng ca bàn trong eàe quan
he
kinh té-
nidi
tnrdng:
(é(B)
- Càc dòng
chat thai/chàt
du
lliùa
tu kinh
le
dén mdi tnrdng (A)
- Càc dòng hàng hoà
va
dich vu
"tir
do" tu mói tnrdng
àtw
nèn kinh
- Càc dòng trong mòi tnrdng (C)
- Cie ddng trong nén kinh té(D)
Sa dò cho
thà'y
nhùng thay doi trong
bài cir
fhành

phAii
WÌÌÌ)
ciia niòt
frong hai
he
này se
dÀii
dèn nhùng thay
ddi fn)ng fA't
cà càc fhành
jihÀii
cùa
càc he khàe. Do dd, rnói quyét dinh cùa nén kinh tè
se
ed lac dòng nào dò
dèh mói tnrdng. Co thè noi nhùng
ngyyén
nhAn cùa vièc huy hoai mòi
trudng thudng nam frong su boat dòng kinh
le,
dac bièl là vièc khòng quàn
ly
dugc cùa nén kinh tè'.
1.3.
Chu trình kinh
tè
Mói trudng
va
kinh
tè'luón

fàc dòng
lAn
nhau, nhung nèh
ebùng
ta
khóng
xeni
xét
dèh
mói tnrdng
thi lue
dd nèn kinh
tè
bièn ra nhu
mot
he
tuyèh tinh. Uè tuyén
fình
này ed
thè
hièu dat dudi dang sa do nhu sau:
C
\^
U
P-SànxuAt
C- Hàng hoà tièu dùng
K - Hàng hoà vón
U - Dò thoà dung (hoae phùc
Igi)
Nhung chùng ta déu biét tài

nguyen
thièn nhièn là
mot
frong nhùng
dÀu vào cùa qua trình
san
xuà't;
vi thè
de
tièn
nghien
cùu, ta co thè bd qua
K
va
II va khi do
he
kinh fé se là:
R
>
p
—>
C
R - Tài
nguyen fhièn
nhièn
n
P-
qua
Irình
san xuAf

C-
qua
trình tièu dùng
Sa dò cho
IhA'y
chùc nang dÀu lièn cùa mòi tnrdng tu nhièn là nguòn
cung
CA'P
he thóng
san
xuAt nhung no chua phàn ành diéu gi
ve
càc
diAÌ
thài ra cùa
he
thóng này; frong khi dò trèn
fhirc fé
mòi fnrdng tu nhièn
con
là noi chù yéu phài chùa dung càc ràc thài phàf sinh
fu
chinh càc hoat dòng
san xuAt va
sinh boat.
OiAt
thài dugc tao ra d moi giai doan cùa chu Irình kinh tè.
va co
thè
hièu dièn bang sa do;

\1/
Mòi tnròng
Ihicn nliìcn
W-niA'tfhài
r -
QiAf
thài dugc
fai
su dung lai
Nliùng dòng
chat fbài
khòng dugc fai su dung
sé
di vào mòi tnròng.
Xéf
fu
gòc dò càc quy
luàf
tu' nhièn, mòi fnrdng ed khà nang
fluì nliAii chAt
thài va bièh dói no thành nhirng san
pfiAini ìt
ed hai
hoàc ed Igi ve niàf siiili
thài hoc.
Vi
thè,
co thè nói khà nang dóng boa chat
thàijà
chuc nang kinh

té chinh fhu hai cùa mói fnròng fu
iihièii.
Song
cÀii
dac bièl
luu
y rang, mói
trudng
chi thirc
hièn dugc
chirc
nang này nèh
luoìig chAI
thài (cà
ve niAt so
lugng
va ve mat
dàc tinh ly hoà)
tuctng
xù'ng vdi khà nang ddng boa cùa
14
mói tnrdng;
con
nèu lugng do
vugl qua
khà nang
hép fhy
cùa mòi Inrdng,
fili
lue dò chue nàng kinh

té'cùa
mói tnrdng
nfiu
là
mot
noi làng
doiig
ràc
se bi sùt kèm
va ve
thuc
chat
no ed thè làm cho
nluìng
tài
nguyen
co
thè fai
tao tra thành nhung tài ngnyèn can kièt. Nhu vày, khà nàng
àóng
hoà cua
mói tnrdng là mot khà nàng
co
han.
Theo càch phàn loai tài
nguyen
fhièn nhién phò bièh hièn nay, ngudi
ta
co
thè hièu dièn mòi quan

he
giuà vièc khai thàc
fai nguyen
vdi khà
nàng phuc bòi
va
can kièt cùa no.
I
I
(-
)
I
ER
(v
=
0, h >0 )
h>y
R
I
(-)
I
I
>
RR
<
(y>0)
}i>y
Il < y
(
^

)
I
I
ER - Tài
nguyen
can kièt
RR
-
Tài
nguyen
tài tao
y
-
Nàng
suà't
cùa tài
nguyen
h - Ty le khai thàc
Tlieo
David W. Pearee
va
R. Kerry Tunier co
(he
biéu bièn mò hình
dÀy dù cùa
dui
trình kinh tè bang sa do sau
day:
IS
/fs

(-)
/v
±
Posilive
amcniry
-r+)
>
R
I-XER
(-)
f
^
^
>
r^
RRlfi
Ui^
\j\^
\lz.
\/
\y
W
(-
JsLl
A
^
M^A
>
Nj/
W^

A
Cac dòng
vAI
chAÌ/
niìng lUoìig
_\
Cac dòng
ve
dò (hoa dung
(4 )
-
r^
T^
negative
amenity
Cliu
trình kinh
le
Sa dò này cho thày. ngoài hai chuc nang dà nèu d trèn, mói tnròng
con
co thèm
mot
chuc nàng
thù"
ba - chuc nàng thàm my hge, ma cu thè là
niòi
tnròng
con
cung càp dò thoà dung truc
fièp

duói hình
thù'c
nièm vui co
finii
chat my hge thóng qua nhirng phong cành dep cùa fhièn nhién.
Va
nèh
chùng fa thài ra nhiéu ràc nrdi (W) vugt
qua
khà nang dóng hoà A cùa mói
truòng, chùng ta se phà hoai
dulrc
nàng
thù*
ba này cùa mói tnròng.
Ba chuc nàng cua mói tnrdng (chuc
iiAng
cung
cAp
càc nguòn tài
nguyen
tu nhièn, chuc nang dòng hoà
chat
thài
va
là nguon dich vu còng
còng truc tiè'p) déu là chuc nàng kinh tè, vi tà't cà chùng déu ed già tri kinh
té Ihuc
cliuìig.
Diéu dàng quan tàm hièn nay là do ta khóng nhàn tbAy già

cà thuc chung
cùc
càc chu'e nàng kinh
tè
này, nén dà ed hành vi làm huy
hoai mòi tnrdng.
Vi
thè', vàn
de
dal ra dói vdi moi nén kinh
téla
phài quàn
ly
fai nguyen
thièn nhién
va
mói trudng nhu
thè'nào,
de
mói trudng luón
thuc hièn dugc tòt ba
chu'e
nàng ca bàn cùa nò.
6
1,4.
Qudn ly tài
nguyen
thièn nhién rà mói tru&ng
lliuc tè
cho thà'y nhùng

nguyen
nhàn
gay
nèn su thièf hai cùa
niòi
trudng thudng nam trong eàe boat dòng kinh tè, dàc bièt là vièc khòng
quàn ly dugc cùa nén kinh tè'. Vièc quàn ly kém tài
nguyen
thièn nhièn dà
làm càn
trò
su phàt trièn cùa
mot
so linh vuc
va
vièc tàng quy mò cùa
nhirng boat dòng kinh tè dà
gay
ra nhùng khó khan nghièm trgng cho vièc
quàn ly mòi trudng.
Vi sao hoat dóng kinh té dói khi dàn dén su suy thoài mói truòng?
Nguyen
nhàn là co nhiéu tài
nguyen
thièn nhién dugc nhiéu ngucri eùng su
dung
va
già tri
tliuc
cùa nhiéu

san phAm
hàng hoà, dich vu mói tnrdng
khóng dugc ngudi su dung
tra
lién. Sd dì ed
tinh
trang
mot
so tài
nguyen
thièn nhién dugc nhiéu ngudi eùng su
diing,
vi khòng thè dat ra quyén sd
hùu; vi du nhu khóng
khi,
càc loài eà d dai
duang.v.v
Tnrdc kia dàn
so
chua dóng
va
boat dòng kinh
té con
nhó bé, vièc su dung chung eàe tài
nguyen
này khóng dàng kè so vói khà nàng tài tao cùa no.
Klii
quy mó dàn
so
va

boat dòng kinh
tè'tàng
lén,
loai tài
nguyen
dugc nhiéu ngudi eùng su
dung này se suy thoài theo thdi gian nèu khòng co
mot
su thoà
thuàn
hùu
hièu giua nhùng ngudi eùng su dung.
Ly do
(hu
hai, su cÀn thiét cùa còng vièc cÀn phài quàn ly tài
nguyen
thièn nhién
va
mòi tnrdng trong
mot
chùng rnuc nào dò con do tinh bà't
dinh cùa khoa hoc (tinh khóng
chàc chàn
cùa khoa
hge).
Vi du nhu
fhmVng
co su
bà't
dinh khoa hge dàng kè

ve
quy mó cùa suy thoài mói tnrdng khi
dành
già tinh
trang xói mòn
dà't,
ó nhièm khòng khi, su
mà't
tinh da dang
sinh hge .v.v Hoae ed nhùng y kién
bà't
dóng xung quanh càc
bau qua
cùa suy thoài.
Qio
dèh
bay
gid càc nhà khoa hge vàn chua
nbàì
tri vdi
!
\
/
V^U/
.7/6
nhau
ve nbièl
dò trung
bìiih
cùa

Irai
dà't se ndng
leu
bao nhièu frong
nhùng thap ky fai? Su thay dói khi
bau
se tàc dòng nhu
thè
nào dèh
he
sinh
thài? Hoàe
mot so dià't
ó nhièm sé ành
hirdiig
nhu thè nào tdi
sue
khoé?
Klii
nào tbì
mot
so còng nghé sach co thè dugc su dung ed hièu
qua?
Su
xuAt
hièn cùa hàng
loat
càc gióng loài mdi nhd kèt
qua
cùa còng

nghè
sinh
hgc se ed ành hudng nhu
thè
nào tói
thè gioì
tu nhièn? v.v Nhirng
cAu tra
lai này dudng nhu khòng
rò
ràng.
DAy eùng
là
ly do
de
Aurelio Peceei (nhà khoa hge nói tiéhg ngudi
Y (1908 - 1984), chù tich cAu lac bò Rome) da nèu ra quan dièm "chùng ta
phài hge càch song
kbàng
khit vdi
mot
mòi trudng nùa thièn nhièn, nùa
nhàn tao
va
khóng thè thay dói tuy theo y muón. Khi phà
mot he
thóng
thièn nhién nào do hay ehóng chAf lén no nhùng
he
thóng cùa chùng ta

(diéu dò trong thuc té chùng ta dà
va
dang
làm
hàng ngày) nhAt thiét phài
hành dòng
fhàn
Irong
va
co tinh fhÀn tràch nhièm"
Thuc
cliA'f vA'n de
d
day
là do con ngudi ehua thè
nani
dugc hét càc
bau qua gay
ra trong vièc khai thàc, su dung tài
nguyen va
mói trudng tbì
càch fot nhAt là nèn su dung tài
nguyen mot
càch tiéf
kièm va gay fon
hai it
nhAt dén mói Inrdng.
Ly do
(hù
ha,

cÀn
phài quàn
1>'
tài ngnyèn thièn nhièn
va
mói tnrdng
dò là tinh khan
hièhi
cùa tài ngnyèn. Tài
iiguyén
fhièn nhién là tang vàt cùa
fu nhièn,
iihà't
là dói vdi tài
nguyen
can kièt - loai tài
nguyen
hình thành
trong
niiùiig
diéu kièn kién tao dàc bièt, khòng
(he
tài tao dugc,
vi
fhé no
phài dugc quàn ly
va
su dung sao cho hièu
qua nhàl
Khi su khan

biém fai
nguyen
thièn nhién dugc phàn ành
mot
càch chinh xàc trong càc quyét
dinh
ve
vièc su dung ebùng, tbì khi do se xuAt hièn càc boat dòng thay thè
18
tài
nguyen:
boat dòng làm tàng bièn suAt
sir
dung
fai nguyen va
se
xuAt
bièn nhùng còng nghè
va
phuang
i)hàp san
xuAf il gAy nguy hai dèn mói
tnròng. Càc boat dòng này
ed
khà nang ddng gòp dàng kè vào vièc
iiAng
cao ehà't lugng mói tnrdng,
va
dóng thdi vÀn cho
phéj)

duy
tri
dugc tang
fnrdng kinh té.
Day
là xu hudng dang dién ra d càc
nirdc
còng nghièp phàt
trièn
1^'
Chi so chà't
hrgng
2.
Càc
càch
tiép
càn cùa càc
(ruòng phài
kinh
té
ve càc vAn
de tài
nguyéu,inòi
truòng
2.7.
Càc càch tiép can truyén thóng tnràc chién
tranh thè giai làn
thù hai
a. Mò hình kinh
té co

dièn:
Nhìn
nhàn
mot
càch
tOng
quàt, chùng tòi cho rang càc nhà kinh té
hge
ed
dièn tièu bièn là Adam Smit (1723 - 1790); Thomas Malthus (1766
- 1834)
va
David Ricaedo (1772 - 1823) déu nhà'n manh nàng
lue
cùa thi
tnrdng trong vièc diéu tiè't tàng tnròng, nhung lai bi quan
ve
trièn vgng
tàng truòng dai han.
Qiàng
han, Malthus cho rang do
dà't
nóng nghièp
co
19
chat lugng tot là eò dinh (gidi han khan hièin
fuyèt
ddi), do dàn so tang
lèn,
Igi tue

se giàm xuóng dói vdi
nidi /nòt
don vi hàng hoà (hrgc cung.
Mùc song se buòc phài giàm xuong mùc dù
de
duy
fri
su tón fai
va
dAn so
sé ngùng tàng Cdn Rieàcdó lai cho ràng su tàng tnrdng kinh fé se giàm
dÀn trong
dai
han, bai
vi
tinh khan biém cùa càc nguòn tu nhièn. Quy
luàt
Igi tue
giàm bàt dàu khòng phài
ehi vi su
khan biém fuyèt dói,
ma con bòi
vi
nhùng dà't dai co su kbàc nhau
ve chat
lugng
va
xà bòi buòe phài ehuyèn
sang vièc su dung càc dà't it nàng suà't han,
Rieàcdó

chua biét dén ành
hudng cùa tié'n bò ky thuàt dói vdi tàng truòng kinh té,
vi
thè dudng eong
long san phàm
là co dinh.
b.
Mò hình Mae xit
C^e
Mae (1818 - 1883) là ngudi theo hge thuyét già tri
lao
dòng cùa
càc nhà kinh té co dièn (còng nhàn là
nguión
duy
nbà't
tao ra
san
phàm kinh
té'ròng),
Tlieo
Mae, tièn bò là
mot
qua trình cùa su phàt trièn tu nhièn vón
co trong lich su nhàn loai. Tièn bò tu no dugc
xàc
dinh trong càc thuàt ngù
ve
vàt ehà't
va

tièn bò còng nghè eó thè ed dugc là nhó vièc khai thàc
("nhàn boa") thièn nhièn. Mae nhàn manh dèh
qua
trình
san
xuà't
va
dèh
mot
thuc
té'là
ca sd
de
tón tai bà't
cu
xà bòi nào
chi
eó thè dugc
dàni
bào,
nèu
he
thóng
san
xuà't eó khà nàng tu tài
san
xuà't.
Day
là
mot

ggi y sàu sàe
trong vièc phàn lich su tuang tàc giua kinh
tè'va
mói tnrdng, vi eàe bè tu
nhièn ed thè là gidi han dói vói vièc tài
san
xuà't cùa xà bòi. Xét theo quan
dièm mòi trudng hièn dai, vièc phàn
tìeh
bé thóng fai
san
xuà't kinh té này
se phài lién quan dèh càc
và'ii de ve
nguón lue
va
bàn
chat
cùa su thay dói
cóng nghé Nhùng thay dói
ve
nguón
lue va ve
còng nghè ed ành hudng
nhu
thè'nào
dèh nhùng han
che
co tinh
eliAf nidi

tnrdng trong khà nàng tu
-^0
tài
san
xuà't cùa nén kinh té? Lièu
qua
trình tài
san
xuAt này co
lAu ben
hay
khóng?
Theo càch phàn tich Màc xit, bè thóng kinh
té
tu bàn hièn dai da bi
thAt bai theo tièu
eliuàn
tài
san
xuà't, co nghia là bè thóng fu bàn chù
nghia
khòng
ben
virng,
va mot
trong nhùng
nguyen
nhàn cùa su khóng
ben
vùng

do
là
su huy hoai mói tnrdng. Càc vàn
de ve
quyén
lue
kinh tè,
ve
hoc
lòt
giai
cà'p,
ve
tón tai hai giai cà'p dói kbàng là
nguyen
nhàn
gay
nén fình
trang hòc lò( mòi truòng qua mùc,
ma
dèh
lugt
no
qua
trình này
sé
tham
già
vào vièc làm cho chù nghla tu bàn thàt bai.
«'

4
.
-'?
e. Mò hình tàn
co
dièn
va
mò hình nhàn vàn
Vào
khoang
nhùng nam 70 cùa
thé'kyl9,
tu tudng kinh
té'hge
tàn eó
dièn bàt dàu dugc phàt trièn. Hoc thuyèt già tri
laó
dòng khòng
dirgc
chù y
dén
va
già eà hàng hoà dugc coi khóng
pliài
là
mot thuóc
do
ve
ehi phi lao
dòng

ma
là thuóc do
ve
su khan biém cùa
bang
hoà do. Tàp
tning
vào già
tri khan biém, càc nhà tàn eò dièn dóng thói phàn
tich
eà hai mat cùa thi
tnrdng (cung
va
cÀu).
Su tuang tàc
ghrà
cung
va
cÀu xàc dinh dugc già tri
eàn bang trèn (hi trudng cùa hàng hoà.
Càc nhà kinh té
fan ed
dièn eùng néu ra
mot
phuang phàp
luAn
mdi
-
phàn tich càn bièn. Kièu tiép càn này khà thich
bgji

vdi vièc diéu tra
nghien
cùu
de
xàc dinh già eà
va
ea
cAu
cùa thi fnrdng. Do do, su qnan tàm
cua tnrang phài eó dièn
óèn che
kièu tàng tnrang
dai
han dà bi dà( ra ngoài
le gàn
nhu
sudi
giai doan
tu 1870
-
1950.
Theo ly thuyèt
fan
ed dièn, càc cà nhàn hgp ly
là
nhùng cà nhAn di
tìm su thoà man eàe mong muón (hoàe càc sa thich) ed thè thay
thè
dugc
71

cùa mình
va
su (hay ddi
Igi
ich cà nhàn
idi
ky này eùng dugc coi là hgp
ly,
là su cài thièn phùc
Igi
xa bòi. Do dd
"dièni
trung tàm" cùa ly
Ihwyèì lAn
ed
dièn là mó hình thóng dung
ve
bàn
eh
Al con ngudi - "con ngudi
hgj)
ly
va
con ngudi
idi
ky". Già fri cùa càc hàng hoà ed lình thi tnrdng
va
cùa càc
dich vu mói trudng khòng dugc dinh già,
lioàc

su
cani fhóng
dói vdi càc
thè'he
mai sau, déu dugc xàc dinh dua
fheo
khói lugng dò thoà dung
ma
cà
nhàn kièm dugc,
Tiéu chudn ve
su tói
uu cùa
xà
hai
thrrdng
dirgc
ggi là tièu
cliuàn
Pareto.
Tinh
trang tòi u'u cùa Pareto là
mot
tìnti trang ma trong dd khóng
thè làm cho
mot
eà nhàn này tot lén
ma
lai khóng làm cho ai dò bi tòi (è (ti.
Tuy nhién, xà bòi

ehi
dat dugc tiéu
ehuàn
Pareto khi eó nén kinh
tè
(hi
tnrdng canh tranh hoàn bào (thóng
tin
hoàn bào, khóng eó ngoai
img,
khóng eó dòe quyén
.v.v ,) ma
diéu này trèn thuc
tè'lai
khòng xày ra. Càc
nhà tàn ed dièn eoi càc
liành
vi eà nhàn hgp ly nhu là
mot kliàf
vgng eó
finii xa bòi, dóng thòi cung bièn bò cho
mot
so su can thièp cùa
eliình
phù
vào nhirng
linh
vuc
ma
thi tnrdng bi thàt bai, hg cho rang su can thièp này

là nham cài
fliièn
diéu kièn cho càc eà nhàn lua chgn hành vi cùa mình.
Tlieo quan
diè'm
cùa phài tàn ed dièn, chinh })hù dugc coi là
mot
tàc nhàn
dao due
cÀn
thiét,
cbuhi
phù chi can
ibiép
vào
ibi
tnrdng
vi Igi
ich
cc'ìng
e(3ng de
làm diu bdt (ình
liìnli
càng (bang
klu'^ng
thè
fràiih
khdi giuà mùc
hgp ly
inang

tinh eà nhAn
va nguyen
tàc xu
(bé
chung.
Bdn
phAn dao due
cà nhàn hoàc bdn phAn tinh fhàn cà nhAn khóng dugc
xeni
xct dèh.
Nliàiìg ngìfòi
fheo mó hình nhàn vàn phè phàn mó
hnili
"con ngudi
kinh
téligp
ly"
va
thay vào do là
cadi
tièp càn phàn
lidi
hành vi
(Ani
ly. Su
phàn
tìen
nhàn vàn nhAn manh ràng sd (hich cùa con ngudi khóng phài là
11
tinh

fai, dòe
lAp va
khóng phai dugc xàc dinh bang di
fniyén
IK;)C,
ma
chùng phu thuòe
lAn
nhau, chùng ed
thè va
cÀn phài thay ddi luón luón.
Mòf so nhà kinh
fé
theo tnrdng ])hài nhAn vàn ho phè phàn ly thuyèt
tàn
ed
dièn
ve
fình hgp ly vu
Igi.
14g
elio
rang càc eà nhàn ed khà nàng
hành dòng eó long vi tha thàt su va
day
là
mot
khài nièm md ròng cùa
tinh
hgp ly càn phài eó. Con nguòi

- mot
mat là nguòi vu
Igi
(con nguòi
idi
ky)
va
màt khàe là con nguòi eó
long
vi fba (hành dòng vi còng ddng). Su
cAn
nhàc tinh thÀn
lue
do
sé
huóng dàn ho xàc dinh càc hành vi
lira
chgn. Vi du
nhu: y thùe
ve
còng dóng sé giùp
ngirói
fa nhàn thùe dugc bdn phàn cùa
mình doi vdi
fai san
cóng còng, vài luàt phàp, .v.v ,
Quan
diè'm
kinh
tè

nhàn vàn khòng tìm càch
de
thù tièu ea
che
thi
trmVng,
ma
nò tìm càch
de
han
che
nhùng
mài
trai cùa ca
che
này.
2.2.
Càch tiép can
cùa
kinh té hoc sau chién tranh
va
su noi lèn
cùa
chi] nglua
mói trudng
Sau chieh tranh thè
gioì
thù hai, vièc vàn dung ly
thuyèJ
kinh

té
cùa
J. Keynes trong vièc quàn ly kinh
levi
mó két hgp vói nhùng ddi
mài
trong
lùih
vuc ky thuàt dà giùp cho nén kinh tè cùa eàe nude cóng nghièp
phuang Tày co toc dò tàng fnrdng khà cao vào nhùng
nani
1950, tao ra
niéni
tm cho ràng su
tièh
bò là vó han.
Trong nhùng
nani
1960 vàn
de
ò nhièm mòi
lnr(rng
dà tàng lèn
va
tra nèn phd bièn a nhiéu nude cóng nghièp.
F3(Vi
vày, kièn
thùe ve niòi
trudng cung dugc tàng thèm
va

nhùng tu tudng mdi
ve
mòi
(iTrdng
eùng
dugc này sinh.
1^