Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

74


BẢO QUẢ, SỐ HÓA VỐ TÀI LIỆU ĐNA PHƯƠG
Ở THƯ VIỆ TỈH YÊ BÁI

Chu Thị Hạnh - Phó trưởng phòng Địa chí
- Thư viện tỉnh Yên Bái

Là thư viện trung tâm lớn nhất trên địa bàn tỉnh, Thư viện tỉnh Yên Bái hiện
đang lưu giữ khoảng 200 nghìn bản sách, đa dạng về thể loại, nội dung phong phú, có
giá trị quan trọng về chính trị, kinh tế, xã hội, khoa học kỹ thuật… Đặc biệt, tại kho
Địa chí Thư viện tỉnh Yờn Bỏi đang lưu giữ một số lượng tài liệu quý hiếm và lâu đời
có giá trị về lịch sử, văn hoá viết về địa phương. Do một số vốn tài liệu được hình
thành từ lâu đời và quý hiếm nên vấn đề bảo quản, số húa, khai thỏc sử dụng là một
trong những nhiệm vụ được Thư viện tỉnh Yên Bái quan tõm. Thư viện tỉnh đã lên kế
hoạch bảo quản, số húa, khai thỏc vốn tài liệu này để chúng được sử dụng hữu ích cho
hôm nay và cho các thế hệ mai sau.
1. Hiện trạng vốn tài liệu địa phương tại Thư viện tỉnh Yên Bái
Bên cạnh chức năng phục vụ bạn đọc, một chức năng và nhiệm vụ quan trọng
của thư viện tỉnh là sưu tầm và bảo quản vốn tài liệu và tài liệu địa phương. Qua công
tác bổ sung, xây dựng vốn tài liệu, hiện Thư viện tỉnh Yên Bái đang sở hữu bộ sưu tập
rất phong phú. Tổng số tài liệu giấy có trong thư viện khoảng 200 nghìn bản sách và
230 loại báo, tạp chí. Số tài liệu là sách được bố trí ở các phòng như sau :
- Phòng đọc : 49.365 bản
- Phòng mượn : 41.723 bản
- Phòng thiếu nhi : 49.250 bản
- Phòng Địa chí : 3.250 bản

- Phòng Lưu động : 54.322 bản
Đặc biệt trong vốn tài liệu trên có những cuốn sách độc bản, ra đời cách đây
hàng trăm năm trên chất liệu là vỏ cây, giấy dó mang nội dung về lịch sử, văn hoá địa
phương. Trong số tài liệu này có trên 400 tài liệu cổ được viết tay trên giấy dó bằng
chữ Hán Nôm, Nôm Tày, Nôm Dao và chữ Thái cổ ra đời cách đây từ 80 đến 300
năm. Đó là những tài liệu có giá trị về lịch sử, văn hoá, dân tộc học, ngôn ngữ học, địa
lý, văn học…của các dân tộc ít người sinh sống trên địa bàn tỉnh Yên Bái.
Số tài liệu này hiện đang ở trong tình trạng báo động về mặt bảo quản. Nhiều
bản do trải qua thời gian dài lưu giữ trong nhân dân không có điều kiện bảo quản nên
bị xuống cấp. Thư viện tỉnh Yờn Bỏi thấy được giá trị của số tài liệu cổ nên nhiều năm
qua đã sưu tầm về lưu giữ, bảo quản tại kho Địa chí nhưng do điều kiện kinh phí nên

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

75

chưa khai thác được số tài liệu này để đưa ra phục vụ công chúng. Hiện số tài liệu này
đang bị xuống cấp bởi tác động của thời gian, môi trường nên nhiều bản đã bị hư hỏng,
bị rách nát, bị ố, bị mốc, rách bìa, hỏng gáy, mờ chữ, ngày càng mất độ bền.
Tình trạng tài liệu bị hư hại, kém độ bền là do một số nguyên nhân chủ quan và
khách quan sau:
- Trong một thời gian dài điều kiện bảo quản chưa phù hợp, môi trường
nơi cất giữ tài liệu chưa đảm bảo yêu cầu kỹ thuật.
- Sự xâm hại của các loại côn trùng, nấm mốc.
- Do chưa kiểm soát đưc nhit ,  Nm phù hp vi yêu cu bo
qun.
- Bn cht ca tài liu d b lão hoá.
2. Công tác bảo quản tại thư viện tỉnh Yên Bái
Xác nh trong công tác bo qun thì phòng nga là trng tâm, t vn  so
sánh gia phòng bnh và cha bnh thì hiu qu kinh t s rt rõ, Thư vin tnh Yên

Bái thưng xuyên c gng thc hin chc năng, nhim v bo qun vn tài liu ca
mình bng các bin pháp sau :
- T chc sp xp tài liu có giá tr, tài liu quý him riêng bit  có ch 
bo qun thích hp.
- Dán mã vch cho tng tài liu.
- Trang b các thit b chng cháy, s dng máy hút Nm trong các kho cha tài liu.
- V sinh kho giá, t ct tài liu thưng xuyên chng bi bám, nm mc xâm
nhp làm hng tài liu.
i vi vn tài liu a phương hin ang lưu gi, bo qun ti kho a chí
cũng ưc bo qun theo các phương thc truyn thng. Riêng vn tài liu c 400 bn
là nhng tài liu quý him ưc bo qun trong t riêng bit và có ch  bo qun
thưng xuyên hơn. T năm 2008 Thư vin tnh Yên Bái ưc tip nhn D án hp tác
văn hoá gia tnh Yên Bái và Hi ng tnh Val-de-Marne (Cng hoà Pháp) vi mc
tiêu: N âng cao năng lc phc v cng ng, phát trin s nghip văn hoá, nâng cao
i sng văn hoá tinh thn cho nhân dân các dân tc tnh Yên Bái. Tiu D án “Phục
chế, bảo quản và số hoá tài liệu cổ lưu giữ tại Thư viện tỉnh Yên Bái” ưc thc hin
và bưc u trin khai. Thư vin tnh Yên Bái ã c cán b i tp hun v bo qun tài
liu ti Thư vin Quc gia Vit N am, hc tp k thut s húa tài liu ti Trung tõm
KHCN quc gia, i tham quan hc hi v phương pháp bo qun tài liu ti Trung tâm
tư liu tnh Val-de-Marne. Sau khi ưc tp hun, tip thu các kin thc v bo qun,
s húa tài liu, Thư vin tnh ã cho trin khai phc ch ban u s tài liu c trong
kho a chí. Tài liu ưc dùng chi mm quét bi, lau sch nm mc, là phng nhng
trang b quăn nhàu, sp xp li nhng trang b rách ri và mi tài liu u ưc 
trong mt túi ni-lông riêng tránh s lây lan ca nm mc và côn trùng. Tài liu ưc
bo qun trong túi  trong t kính và ánh s th t theo tên tài liu ã ưc ăng ký.

Xây dựng và chia sẻ nguồn lực thông tin địa phương dạng số phục vụ bảo tồn di sản và phát triển kinh tế - xã hội

76


Thi gian ti, Thư vin tnh Yn Bi s tin hành s hoá vn tài liu này  bo qun
tài liu gc, ng thi khai thc phc v bn c. Cán b ph trách kho tài liu thưng
xuyên kim tra  kp thi phát hin s xâm nhp ca nm và côn trùng, thc hin tt
các quy trình trong bo qun  bo qun, khai thc, ph bin tt nht nhng giá tr văn
hoá ca các dân tc trong tnh n vi ng o bn c.
3. Công tác bảo quản, số húa tài liệu của Thư viện Yên Bái trong thời gian tới.
Xut phát t hin trng thc t ca vn tài liu  Thư vin tnh Yên Bái và chc
năng nhim v hin nay, phi xác nh rõ kho tài liu nào có nhu cu bo qun cp
thit. Tuy nhiên hin ti do kinh phí và nhân lc có hn nên Thư vin tnh Yên Bái xác
nh ưu tiên nhng tài liu quý him, nhng tài liu quan trng ưc bo qun và s
húa trưc. Tranh th s h tr ca các Chương trình d án nưc ngoài  s húa cc
tài liu c ã ưc phc ch ban u, lp cơ s d liu  ưa ra phc v bn c. Sau
khi hoàn thành s tài liu c, Thư vin tnh s tip tc s hoá vn tài liu trong kho
a chí. Xây dng chương trình bo qun tài liu ng b cho tài liu  tt c các kho
phù hp vi iu kin ca thư vin. Tăng cưng gio dc ý thc bo qun tài liu cho
cán b thư vin và bn c. m bo v sinh kho tài liu cũng như môi trưng xung
quanh, phòng chng s hu hoi ca các loi côn trùng. Thc hin k hoch chuyn
dng các tài liu có giá tr ti Thư vin tnh bng phương pháp s hoá, qun lý và khai
thc phc v bn c trong và ngoài tnh.
Mc dù trong iu kin còn nhiu khó khăn, c bit là v kinh phí nhưng Thư
vin Yên Bái ã và s c gng thc hin tt nht cng tc bo qun, s húa, khai thc
s dng vn tài liu ti Thư vin tnh, di sn văn hoá vô giá ca nhân dân các dân tc
tnh Yên Bái và ca c nưc./.