Môn Dược lý Y3
ThS HuỲNH NGỌC PHƯƠNG THẢO
Bộ Môn Nội Đại học Y Dược TPHCM
THUỐC LỢI TiỂU
MỤC TIÊU
 Kể tên các nhóm thuốc lợi tiểu và cơ chế tác dụng
của nó.
 Biết chỉ định và chống chỉ định của các thuốc lợi
tiểu.
 Kể tên các tác dụng phụ của từng nhóm thuốc lợi
tiểu.
 Biết các ứng dụng lâm sàng cũng như theo dõi
điều trị lợi tiểu.
NỘI DUNG
I. GiỚI THIỆU
II. CÁC NHÓM THUỐC LỢI TiỂU
III. CƠ CHẾ TÁC DỤNG THUỐC LỢI TiỂU
IV. KẾT QuẢ ViỆC SỬ DỤNG THUỐC LỢI TiỂU
V. CHỈ ĐỊNH LÂM SÀNG
VI.TÁC DỤNG PHỤ CỦA THUỐC LỢI TiỂU
I. GiỚI THIỆU
-
Thuốc lợi tiểu có tính chất loại muối và nước
qua đường niệu nhờ ức chế tái hấp thu Na tại
thận.
-
Quá trình này làm giảm ứ muối và nước, thường
ứng dụng điều trị phù và Tăng huyết áp.
II. VỊ TRÍ TÁC DỤNG CỦA CÁC
LOẠI THUỐC LỢI TIỂU
THUỐC LỢI TiỂU TÁC DỤNG TẠI

ỐNG GẦN

Ức chế Carbonic Anhydrase
 Lợi tiểu thẩm thấu
ỨC CHẾ CARBONIC ANHYDRASE
CA có nhiều ở Hồng cầu, Thận, ruột,
Thể mi, màng Bồ đào, Tế bào sao
Acetazolamide (Diamox) viên 250mg
T1/2: 13 giờ
Giảm tác dụng nếu giảm Albumin máu
Ứng dụng LS:
Kết hợp Bicarbonate PIV làm kiềm hóa NT
Điều trị Kiềm chuyển hóa
Giảm áp lực nội nhãn trong ĐT Glaucome
Tác dụng phụ:
Yếu cơ, Buồn ngủ, vị lạ trong miệng, dị cảm, Rối loạn tiêu
hóa, giảm libido, tăng nguy cơ sỏi thận.
Lưu ý sử dụng ở Bn Đái tháo Đường hoặc Bệnh thận mạn
có thể làm tăng nguy cơ toan chuyển hóa.
LỢI TiỂU THẨM THẤU
Vị trí tác dụng:
Mannitol: lọc tự do nhưng kém tái hấp thu
Tác dụng lên phần thấm nước của ống gần và nhánh mỏng quai Henle.
Manitol có thể rút nước từ tế bào, làm tăng lưu lượng máu thận. Mannitol
làm tăng lưu lượng máu ở vùng tủy, giảm gradient chất điện giải ở vùng
tủy ngăn cô đặc nươc tiểu.
Dược Động học: T1/2 1-36 giờ tùy chức năng thận
Liều 1.5-2g/kg dung dịch Mannitol 20% PIV trong 60 phút
Ứng dụng LS
Phòng ngừa suy thận cấp, chưa được chứng minh

Chống phù não
Tác dụng phụ: Quá tải, toan CH tăng Kali máu, Hạ Natri máu
CƠ CHẾ TÁC DỤNG LỢI TiỂU QUAI
Lợi tiểu quai ức chế trực tiếp vị trí đồng
vận chuyển Na K 2Cl. Bài tiết 20-25% Na
được lọc.
Gắn 90%-99% với Albumin máu
Phụ thuộc vào độ lọc cầu thận.
Furosemide liều uống gấp đôi IV
Bumetanide, Torsemide mạnh hơn
Furosemide nhiều lần.
Tác dụng mạnh lên bài tiết Ca (ức chế tái hấp thu NaCl
dẫn đến ức chế tái hấp thu Ca.
CƠ CHẾ TÁC DỤNG LỢI TiỂU
THIAZIDE
Lợi tiểu thiazides ức chế trực tiếp vị trí
đồng vận chuyển Na K 2Cl. Tác dụng
yếu, chỉ bài tiết 5-10% Na được lọc.
Chlorothiazide, Hydrochlorothiazide
Metolazone
Chlorthalidone tác dụng kéo dài
Indapamide
Tác dụng trực tiếp lên tái hấp thu Ca.
CƠ CHẾ TÁC DỤNG LỢI TiỂU GiỮ
KALI
Na được lọc vào trong tế bào qua kênh
Na (ENaC) ở phía đỉnh. Na được tái hấp
thu được đưa ra khỏi tb nhờ bơm Na K
ATPase ở màng đáy bên
Aldosterone tăng số kênh Na và bơm

Na K ATPase.
Amiloride ức chế trực tiếp kênh Na
Spironolactone chống lại họat động của
Aldosterone.
Tác dụng yếu, bài tiết được 1-3% Na được lọc. Thường được phối hợp với các
lợi tiểu khác để tránh mất Kali.
Tác dụng phụ: Tăng Kali máu, chống CĐ khi GFR <30mL/min.
Nữ hóa tuyến vú đối với Spironolactone.
IV. KẾT QUẢ ViỆC DÙNG
THUỐC LỢI TIỂU

Furosemide gây bài niệu mạnh 6 giờ sau dùng thuốc, sau
18 giờ td này yếu đi do tình trạng giảm thể tích dẫn đến
kích thích các cơ chế gây ứ muối và nước.

Lợi tiểu làm giảm thể tích, giảm cung lượng tim nên góp
phần làm hạ áp.

Cơ chế bù trừ sau giảm thể tích là kích thích hệ RAA và hệ
giao cảm. Angiotensin II, aldosterone, noradrenaline kích
thích tái hấp thu Na ở ống thận.
IV. KẾT QUẢ ViỆC DÙNG
THUỐC LỢI TIỂU

Để duy trì cân bằng muối âm cần phải:
+ Ăn lạt, hạn chế ứ muối nước.
+ Sử dụng lợi tiểu tác dụng kéo dài
+ Liều đủ gây ra giảm thể tích lúc đầu.

Cơ chế kháng lợi tiểu đv Furosemide: lượng Na sau

quai Henle sẽ làm phì đại Ống lượn xa và tăng hoạt
động bơm Na K ATPase
V. CHỈ ĐỊNH ĐT LỢI TiỂU
A. Suy tim
B. Tăng huyết áp
C. Các chỉ định khác
+ Tình trạng phù
+ Tăng Calci máu nặng
+ Sỏi thận tái phát kèm tăng calci niệu nguyên phát
+ Glaucome
V. CHỈ ĐỊNH ĐT LỢI TiỂU
A. Suy tim
-Thường sử dụng lợi tiểu quai, hoặc phối hợp
thiazides nếu phù kháng trị.
- Spironolactone 25-50mg/ngày có thể cải thiện sống
còn ở bn suy tim tiến triển (tác dụng giữ Kali và
chống xơ hóa)
VI. CHỈ ĐỊNH ĐT LỢI TiỂU
B. THA
-
Tác dụng phòng ngừa biến chứng tim mạch đã được
chứng minh trong nhiều nghiên cứu.
-
Thiazides là thuốc sử dụng đầu tay trong ĐT tăng huyết áp.
-
Lợi tiểu đặc biệt hiệu quả ở người lớn tuổi, da đen
-
Hydrochlorothiazides 12.5-25mg/ngày. Theo dõi Kali máu.
Nên phối hợp lợi tiểu giữ Kali hoặc ACEI, ARA2.
VI. CHỈ ĐỊNH ĐT LỢI TiỂU

B. THA (tt)
-
Trường hợp đặc biệt:
+ Cường Aldosterone nguyên phát: Spironolactone
+ Suy thận nặng: Thiazides ít hiệu quả, LT giữ Kali
nguy hiểm vì làm tăng Kali máu, LT quai là chọn lựa
thích hợp, liều tùy thuộc mức độ suy thận (40-
500mg/ngày).
V. CHỈ ĐỊNH ĐT LỢI TiỂU
C. Các chỉ định khác
1. Tình trạng phù
-Xơ gan
- Hội chứng thận hư
- ưu tiên lợi tiểu quai, có thể kết hợp spironolactone
V. CHỈ ĐỊNH ĐT LỢI TiỂU
C. Các chỉ định khác
2. Tăng Calci máu nặng
-Chỉ định Furosemide (hiếm khi sử dụng)
- Cần bù nước đầy đủ, theo dõi chặt chẽ lâm sàng
và XN
V. CHỈ ĐỊNH ĐT LỢI TiỂU
C. Các chỉ định khác
3. Sỏi thận tái phát kèm tăng Calci niệu nguyên phát
- Thiazides làm tăng tái hấp thu Calcium ở thận nên
làm giảm Calcium niệu.
4. Glaucome
- Acetazolamide sử dụng thường xuyên trong
Glaucome mạn tính.
VI. TÁC DỤNG PHỤ CỦA
THUỐC LỢI TiỂU

A. Rối loạn Nước điện giải
1. Hạ Kali máu
2. Mất nước và hạ Natri máu
3. Tăng Kali máu
4. Hạ Magne máu
B. Rối loạn chuyển hóa
C. Các tác dụng phu khác
VI. TÁC DỤNG PHỤ CỦA
THUỐC LỢI TiỂU
A. Rối loạn Nước điện giải
1. Hạ Kali máu
- Thường gặp ở LT ống lượn gần, LT quai, ít gặp hơn ở
thiazides.
- Yếu tố nguy cơ: ăn mặn (trao đổi Na-K tại ống góp),
cường aldosterone (nguyên phát hoặc thứ phát).
- Theo dõi Kali máu thường xuyên để bồi hòan, nên kết
hợp lợi tiểu giữ Kali.
VI. TÁC DỤNG PHỤ CỦA
THUỐC LỢI TiỂU
A. Rối loạn Nước điện giải
2. Mất nước và hạ Natri máu
- Hạ Natri máu thường gặp ở bn sd thiazides, lớn tuổi,
uống nhiều nước, ăn lạt, hoặc đi kèm một nguyên nhân
hạ Natri máu khác (suy tim, xơ gan, suy giáp). Hoặc kèm
tiêu chảy, nhiễm trùng, nắng nóng, mất nước.
- Hay đi kèm suy thận chức năng, đặc biệt ở những bn
dùng ACEI hoặc ARA2 đi kèm
VI. TÁC DỤNG PHỤ CỦA
THUỐC LỢI TiỂU
A. Rối loạn Nước điện giải

3. Tăng Kali máu
Các YTNC tăng Kali máu khi sử dụng LT giữ Kali:
- suy thận
- Bệnh thận đái tháo đường
- sử dụng đồng thời ACEI hoặc ARA2
- sử dụng NSAIDs
- chế độ ăn nhiều Kali
VI. TÁC DỤNG PHỤ CỦA
THUỐC LỢI TiỂU
A. Rối loạn Nước điện giải
4. Hạ Magne máu
thường gặp ở LT quai, ít hơn ở thiazides