1

KỸ THUẬT TRỒNG
LAN DENDROBIUM CẮT CÀNH


I. TIỀM NĂNG SẢN XUẤT HOA LAN Ở VIỆT NAM
Nền kinh tế Việt Nam những năm qua phát triển vượt
bậc đã nâng cao mức sống của người dân nhất là dân cư các
thành phố lớn trong cả nước. Do đó nhu cầu tiêu dùng hoa cắt
cành trong đó có hoa lan ngày càng tăng. Hầu hết hoa lan
được trồng và tiêu thụ trong nước nhất là vào các dịp lễ hội
như Tết, giáng sinh, ngày phụ nữ, Quốc khánh, ngày nhà
giáo, sinh nhật, hội nghị khách hàng v.v
Hiện nay Việt Nam đã là thành viên của WTO tạo điều
kiện cho ngành sản xuất hoa lan của Việt Nam có nhiều cơ
2

hội tiếp cận thị trường quốc tế trong các lĩnh vực: kỹ thuật
trồng, lai tạo giống, vi nhân giống (cấy mô), bảo quản sau thu
hoạch để thúc đẩy công nghiệp hoa lan phát triển.
Tuy công nghiệp hoa lan ở Việt Nam chưa được qui
hoạch trong chiến lược phát triển kế hoạch 5 năm của quốc
gia nhưng xu hướng phát triển của hoa lan lại rất nhiều triển
vọng vì hầu như cung không đủ cầu: làn sóng đầu tư đổ vào
Việt Nam trong đó có Mỹ, Nhật, Trung Quốc và các quốc gia
khác, các resort đang tạo một cảnh quan du lịch sinh thái, các
hội nghị quốc gia cũng như các diễn đàn quốc tế tổ chức tại
Việt Nam với tần suất ngày càng tăng khiến cho nhu cầu hoa
lan tăng thêm và hầu như Việt Nam hàng năm phải đổ ra hàng
tỷ đồng để nhập khẩu hoa lan từ các nước láng giềng cũng chỉ

để đáp ứng cho thị trường nội địa.
1. Thu nhập từ trồng hoa lan
Hiệu quả kinh tế nói chung của vườn lan cao hơn các
loại cây trồng nông nghiệp khác; nhất là tại những vùng đất
sản xuất nông nghiệp không hiệu quả như đất bạc màu, chua
phèn hay nhiễm mặn vì cây lan không cần đến đất. Đặc biệt
Việt Nam có các tỉnh duyên hải và Bến Tre là nơi tập trung
trồng dừa và vỏ dừa khô chính là giá thể tốt nhất để cây lan
phát triển. Xơ dừa là vật liệu rẻ tiền giúp cho việc đầu tư vào
sản xuất giảm đi rất nhiều so với các quốc gia khác. Các vật
liệu khác như lưới che mát, than, tre nứa cũng đã sản xuất
được ở Việt Nam góp phần làm giảm chi phí đầu tư cho
người sản xuất.
3

Hiện nay người trồng lan có thu nhập cao gấp nhiều lần
so với người trồng lúa, gấp 4 - 5 lần so với người trồng rau
cải, cỏ cho chăn nuôi Theo số liệu thống kê của vụ kế hoạch
thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn nếu trồng lan
cắt cành Dendrobium và Mokara 01 ha có thể cho doanh thu
500 triệu - 01 tỉ đồng/ha/năm.
2. Thu nhập cao từ kinh doanh hoa lan
Các cơ sở kinh doanh hoa lan, cây kiểng tăng nhanh kể
từ năm 2003 từ 264 điểm đến nay đã trên 1.000 cơ sở lớn nhỏ
trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. Riêng trên toàn quốc, số lượng
các cửa hàng hoa tăng gấp nhiều lần so với năm 2000 cho
thấy nhu cầu tiêu dùng hoa của người dân tăng nhanh. Theo
thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn TP. Hồ
Chí Minh, trong năm 2003 doanh số kinh doanh hoa lan cây
kiểng chỉ đạt 200 - 300 tỉ đồng nhưng đến năm 2005 đã tăng

đến 600 - 700 tỉ đồng và ngay từ đầu năm 2006 doanh số đạt
được là 400 tỉ đồng.
Tại thành phố Đà Nẵng, hầu như chưa có cơ sở, vườn
nào chuyên sản xuất giống và hoa lan có quy mô. Phần lớn
các loại lan từ cây con cho đến các loại lan cắt cành và các
lẳng lan đã ra hoa được kinh doanh tại các nhà vườn, shop
hoa,… đều được thu mua từ Đà Lạt và TP. Hồ Chí Minh. Các
nhà chơi lan ở Đà Nẵng cũng đã nhân giống, trồng và giữ
giống thì cũng làm theo phương pháp nhân giống thông
thường như chiết cành, tách, ghép… Vì vậy để đáp ứng nhu
cầu chơi hoa lan ngày càng tăng cũng như phục vụ ngành du
lịch phát triển ở Đà Nẵng, cần thiết phải đầu tư để công
4

nghiệp hóa ngành sản xuất hoa lan, từ khâu nhân cây giống
thông qua phương pháp nuôi cấy mô tế bào, cho đến việc điều
chỉnh các chế độ tối ưu chăm sóc cây phát triển và ra hoa
trong nhà lưới, nhằm cung cấp cho thị trường Đà Nẵng nguồn
cây giống có chất lượng không kém hoa nhập ngoại cũng như
những chậu hoa đẹp và có thể tiến tiếp tới việc sản xuất kinh
doanh hoa cắt cành. Khi đã đạt đến giai đoạn này, chúng ta có
thể nghĩ đến việc mở rộng thị trường tiêu thụ ra ngoài Đà
Nẵng và tiến tới xuất khẩu là điều có thể làm được.
3. Điều kiện khí hậu ở Đà Nẵng đối với phát triển trồng
hoa lan công nghiệp
Đà Nẵng nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa
điển hình, nhiệt độ cao và ít biến động. Khí hậu Đà Nẵng là
nơi chuyển tiếp đan xen giữa khí hậu miền Bắc và miền Nam,
với tính trội là khí hậu nhiệt đới điển hình ở phía Nam. Mỗi
năm có 2 mùa rõ rệt: mùa mưa kéo dài từ tháng 8 đến tháng

12 và mùa khô từ tháng 1 đến tháng 7, thỉnh thoảng có những
đợt rét mùa đông nhưng không đậm và không kéo dài.
Nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng 25,9°C; cao nhất
vào các tháng 6, 7, 8 trung bình 28-30°C; thấp nhất vào các
tháng 12, 1, 2, trung bình 18-23°C. Riêng vùng rừng núi Bà
Nà độ cao gần 1.500 m, nhiệt độ trung bình khoảng 20°C.
Độ ẩm không khí trung bình là 83,4%; cao nhất vào các
tháng 10, 11, trung bình 85,67 - 87,67%; thấp nhất vào các
tháng 6, 7 trung bình 76,67 -77,33%.
Lượng mưa trung bình hàng năm là 2.504,57mm;
lượng mưa cao nhất vào các tháng 10, 11, trung bình 550-
5

1.000mm/tháng; thấp nhất vào các tháng 1, 2, 3, 4, trung bình
23-40mm/tháng.Số giờ nắng bình quân trong năm là 2.156,2
giờ; nhiều nhất là vào tháng 5, 6, trung bình từ 234 đến 277
giờ/tháng; ít nhất là vào tháng 11, 12, trung bình từ 69 đến
165 giờ/tháng.
Đối với khí hậu Đà Nẵng, từ tháng 1 đến tháng 7 có thể
nhập là giống Dendrobium và Mokara về trồng để tạo điều
kiện cây phát triển tăng khả năng chống chịu mầm bệnh khi
bước vào mùa mưa. Dendrobium và Mokara siêng ra hoa, nên
ngay trong điều kiện mùa mưa cũng có phát hoa. Chú ý che
mưa đối với những đợt mưa kéo dài trên 3 ngày.
Bắt đầu bước vào mùa mưa nên dừng nhập cây giống
vì cây còn nhỏ, sức đề kháng yếu gặp điều kiện mưa nhiều,
ẩm độ cao dễ bị nhiễm bệnh.
II. KỸ THUẬT TRỒNG LAN DENDROBIUM
Dendrobium, tiếng Việt thường gọi là lan Hoàng Thảo,
hiện nay có nhiều người dùng chữ Đăng lan thay cho

Dendrobium.
Lan Dendrobium có hơn 1600 loài nguyên thủy, tập
trung nhiều nhất ở vùng Đông Nam Á và châu Úc, đây là
giống rất phong phú về dạng cây, dạng hoa.
Các loài thuộc giống Dendrobium được ưa chuộng hiện
nay là các loài có hoa to theo dạng hoa Hồ Điệp, dài và cánh
thẳng, nhiều hoa và lâu tàn. Giống Dendrobium là những loài
hoa rất lâu tàn, trung bình 2 tháng, cá biệt có loài trên 3
tháng, hoặc có thể hoa nở suốt năm.
6

Lan Dendrobium thuộc loại đa thân, mọc bụi, giả hành
thường rất dài, hình trụ, có hai hàng lá mọc 2 bên giả hành, lá
thường hình xoan hẹp.
Giả hành có thể cho nhiều lần hoa, hoa ra quanh năm.
Hoa mọc thành chùm hay từng hoa. Hiện nay, đa phần các
vườn lan ở TP. Hồ Chí Minh cũng như một số tỉnh lân cận
đều trồng các giống lan Dendrobium đã được lai tạo nhập từ
Thái Lan, Singapore… những giống này cho hoa có màu sắc
đẹp, lâu tàn, cây cho nhiều hoa quanh năm rất thích hợp với
nhu cầu chưng lan cắt cành như hiện nay.
Căn cứ theo đặc điểm sinh trưởng và dạng thân, lan
Dendrobium thường được chia thành 2 nhóm:
- Nhóm thân mềm, mọc thong hay rủ xuống, thường
thấy ở những vùng khí hậu lạnh
- Nhóm thân cứng, mọc đứng, thường ở vùng nóng
hơn. Đây là nhóm thích hợp với điều kiện khí hậu ở TP. Hồ
Chí Minh và vùng Đông Nam bộ nước ta. Lan Dendrobium
hiện nay được trồng phổ biến nhất hiện nay ở TP. Hồ Chí
Minh.

1. Làm nhà lưới trồng lan
a. Hướng giàn lan: hướng của giàn lan rất quan trọng.
Làm sao để lúc nào vườn cũng có ánh sáng và bóng râm.
Hiện nay có lưới nilon màu đen có tác dụng tản nhiệt
và hạn chế ánh sáng được bán rộng rãi nên rất thuận tiện, giàn
lan không cần phải theo hướng nữa mà tùy theo thế đất của
mình làm giàn lan thế nào cũng được.
7

b. Sườn giàn lan: sườn giàn lan cần phải làm cho thật
chắc chắn.
- Trụ đứng: trụ phải được trồng bằng sắt hoặc bằng bê
tông để đảm bảo lâu dài, có nhiều cây chằng ngang dọc để
giữ vững. Cột trụ phải cao khoảng 3 - 3,5m.
- Giàn che nắng: dùng để che ánh sáng trực tiếp.
Thường làm bằng lưới nilon, chỉ cần căng cho thật phẳng vài
sợi dây thép là lợp lưới được.
- Giàn treo lan: dùng để treo phong lan, giàn này tốt
nhất nên làm bằng thép không rỉ hoặc gác bằng cây tre hay
ống nước tròn để móc chậu lan vào. Giàn treo nên làm cao
khoảng 1,8m để đi vào chăm sóc không bị đụng đầu. Cây
thép không rỉ hay cây tre (ống nước…) phải gác song song,
cách nhau khoảng 30cm/cây. Khoảng độ 5 - 6 cây tre nên
chừa 1 lối đi rộng 0,6m để tiện tưới nước và chăm sóc.
Giàn treo lan
8

Treo giò lan phải treo chậu cùng cỡ chiều dài, móc treo
lan cũng có độ dài bằng nhau và trồng cùng độ tuổi, cùng loại
phong lan để dễ chăm sóc, ngay hàng thẳng lối trồng mới

đẹp.
- Kệ để lan: chúng ta có thể làm kệ để lan. Kệ cao cỡ
0,8 m có lỗ vừa bằng chậu, không phải tốn móc treo và tầm
vông giữa giàn; đồng thời để được nhiều chậu.
Kệ để lan
2. Yêu cầu sinh thái
a. Nhiệt độ: Dendrobium thích hợp vùng khí hậu ấm áp.
Nhiệt độ ban ngày khoảng 27 - 32
0
C, nhiệt độ ban đêm 16 -
18
0
C. Nhiệt độ thấp làm cây rụng lá.
9

b. Ánh sáng: lan Dendrobium rất cần ánh sáng, lượng
ánh sáng cần khoảng 70% ánh sáng mặt trời. Ánh sáng quá
cao làm cây bị cháy lá. Trường hợp thiếu sáng cây ốm yếu, lá
mỏng, hoa nhỏ và không có hoa.
c. Độ ẩm: Dendrobium cần độ ẩm 50 - 80%
d. Độ thông gió: chọn vị trí làm vườn phải thông thoáng
để môi trường lúc nào cũng ẩm và mát mẻ để lan có thêm
điều kiện thuận lợi để phát triển. Tuy nhiên, ở đâu có mặt
bằng thì ở đó có thể trồng lan được. Chủ yếu là phải tạo ra
được điều kiện tiểu khí hậu của vườn lan như làm vòi nước
phun sương, quan tâm tưới nhiều hơn để giữ ẩm…
3. Kỹ thuật trồng lan Dendrobium
a. Cây giống: Dendrobium mới mua về phải đặt ở vị trí
thoáng mát, và tiến hành phòng trừ nấm bệnh cho cây trước
khi trồng.

b. Giá thể trồng: thông thường trồng bằng than gỗ, vỏ
thông, dớn, xơ dừa, gạch… Nhưng phải sát trùng trước khi
trồng. Chậu thường dùng là chậu nhựa hoặc chậu đất.
c. Cách trồng:

Kỹ thuật trồng lan Densrobium trong chậu
10

- Trồng trong chậu: cách trồng Dendrobium phổ biến
nhất hiện nay là trồng trong chậu. Trồng cây sát mép chậu và
hướng chồi phát triển nằm phía trong. Trồng chặt và không bị
lung lay.
- Trồng trên thân cây: có thể trồng trên thân cây sống
hoặc thân cây đã chết. Đối với cây sống trong quá trình trồng
phải chú ý tán cây sao cho ánh sáng phù hợp với loài lan được
trồng. Đối với cây chết chọn các cây gỗ rồi cưa thành khúc
sau đó bó các đơn vị lan vào thân gỗ và chăm sóc
4. Kỹ thuật chăm sóc
a. Tưới nước:
Tưới nước là một công việc tưởng chừng rất đơn giản
nhưng tưới nước đủ để cây sinh trưởng, phát triển tốt là rất
khó. Tưới thiếu nước lan sẽ khô héo dần rồi chết, tưới thừa
nước lại làm cho bộ rễ ẩm ướt, thiếu ô-xy, cây khó hấp thu
dưỡng chất, bộ rễ thối và chết.
Lượng nước tưới tuỳ theo giai đoạn sinh trưởng, phát
triển của cây và tuỳ theo mùa. Thời kỳ cây ra hoa, ra rễ, đâm
chồi cây cần nhiều nước hơn nên cần tưới nhiều hơn bình
thường. Thời kỳ cây nghỉ, cây cần lượng nước ít hơn nhưng
cũng cần phải giữ ẩm xung quanh vườn lan.
Tuỳ thuộc vào cường độ ánh sáng giàn che, độ thông

thoáng của vườn lan, giá thể trồng và loại chậu,… mà có cách
tưới phù hợp. Nếu vườn lan bị nắng nhiều, gió nhiều, chậu
trồng thoáng, giá thể giữ nước kém thì phải tưới nhiều lần
hơn.
11

Cách tưới: cách tưới tốt nhất là tưới phun cho giọt
nước rơi nhẹ nhàng, không làm chấn thương cây. Có thể trang
bị hệ thống tưới phun, tưới bằng vòi hoặc bằng bình xịt.
Không phải tưới xối xả mà tưới phun sương và tưới đi tưới lại
nhiều lần.
Thông thường tưới vào buổi sáng và chiều mát. Nếu
trời nóng quá thì tăng số lần tưới và tăng lượng nước tưới,
tránh tưới nước quá ít sẽ làm hơi nước bốc lên nóng cây.
Vào buổi trưa, nắng gắt, tưới trực tiếp vào cây lan sẽ
không tốt bằng việc làm ẩm môi trường trồng (tăng ẩm độ
vườn). Sau những trận mưa bất thường, nhất là mưa đầu mùa
cần tưới lại ngay để rửa bớt các chất cạn bã đọng lại trên lá
lan.
b. Bón phân: có thể tạm chia 2 giai đoạn chính để bón phân
cho lan:
- Giai đoạn cây ra vườn sản xuất đến cây trưởng thành:
Đây là giai đoạn tăng trưởng mạnh nhất.
* Một số loại phân thường dùng:
+ Phân cá Alaska 4 - 5ml/l nước
+ NPK 20-20-20 (1 – 1,5g/l)
+ Vitamin B1 dùng 2,5 – 3ml/l
+ NPK 30-15-10 dùng 1 - 1,5g/l phun định kỳ 5
ngày/lần.
* Cách dùng:

Phân NPK 30-15-10 kết hợp vitamin B1 phun 2
lần/tuần. Phun liên tiếp 2-3 tuần; sau đó phun 1 lần NPK 20-
20-20; tiếp theo phun phân cá và phun lặp lại phân 30-15-10,
vitamin B1 như từ đầu.
12

Ngoài ra có thể bón thêm vào gốc bằng phân Dynamic
5-7 cục/gốc.
- Giai đoạn cây chuẩn bị ra hoa và nuôi hoa:
Đây là tuổi liên quan đến quá trình hình thành mầm
hoa, chất lượng hoa và độ bền của hoa
* Một số loại phân dùng:
+ NPK 20-20-20 (1 – 1,5g/l)
+ Phân cá Alaska 4 - 5ml/l nước
+ Vitamin B1 dùng 2,5 - 3ml/l
+ NPK 6-30-30 1g/l
- Lưu ý: Cây lan rất cần phân bón nhưng không cần nồng
độ dinh dưỡng cao. Vì vậy, việc bón phân cho cây lan phải
thực hiện thường xuyên và tốt nhất là bằng cách phun qua lá.
Phân bón cho lan phải chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng
đa, trung và vi lượng với thành phần và tỉ lệ phù hợp với từng
thời kỳ sinh trưởng và phát triển của cây. Nguyên tắc chung
là lan trong thời kỳ sinh trưởng thân, lá mạnh nên cần hàm
lượng đạm cao; hàm lượng lân và kali thấp. Trước khi cây ra
hoa cần hàm lượng lân và kali cao, đạm thấp; trong khi cây
nở hoa cần Kali cao, đạm và lân thấp.
Các loại phân bón thường sử dụng cho lan là Growmore,
Miracrle, HVP, Phân bón đầu trâu, Dynamic, phân cá (Fish
emulsion),… Bên cạnh đó, có thể sử dụng nguồn phân hữu cơ
sẵn có để ngâm ủ rồi sử dụng như bánh dầu, phân chuồng,

xác bã động vật (có bổ sung EM để mau phân hủy và ít có
mùi hôi).
c. Các triệu chứng biểu hiện của cây khi thừa, thiếu dinh
dưỡng:
13

- Thiếu đạm: cây còi cọc, ít ra lá, ra chồi mới, lá dần
chuyển màu vàng theo qui luật lá già vàng trước, lá non sau.
Rễ mọc ra nhiều nhưng cằn cõi, cây khó ra hoa.
- Thừa đạm: thân lá xanh mướt nhưng mềm yếu, dễ đổ
ngã và sâu bệnh hại, đầu rễ chuyển sang màu xám đen, cây
khó ra hoa.
- Thiếu lân: cây còi cọc, lá nhỏ, ngắn, chuyển sang xanh
đậm, rễ không trắng sáng mà chuyển sang màu xám đen, cây
không ra hoa.
- Thừa lân: cây thấp, lá dày, ra hoa sớm nhưng hoa
ngắn, nhỏ và xấu, cây mất sức rất nhanh sau khi ra hoa và khó
phục hồi. Thừa lân thường dẫn đến thiếu kẽm, sắt và Mangan.
- Thiếu Kali: cây kém phát triển, lá già vàng dần từ 2
mép lá và chóp lá, sau đó lan dần vào trong; lá đôi khi bị xoắn
lại, cây mềm yếu dễ bị sâu bệnh tấn công, cây chậm ra hoa,
hoa nhỏ, màu sắc không tươi và dễ bị dập nát.
- Thừa Kali: thân, lá không mỡ màng, lá nhỏ. Thừa Kali
dễ dẫn đến thiếu Magiê và Canxi.
- Thiếu Lưu huỳnh: lá non chuyển sang màu vàng nhạt,
cây còi cọc, kém phát triển, sinh trưởng của chồi bị hạn chế,
số hoa giảm.
- Thiếu Magiê: thân, lá èo uột, xuất hiện dải màu vàng ở
phần thịt của các lá già trong khi 2 bên gân chính vẫn còn
xanh do diệp lục tố tạo thành không đầy đủ, cây dễ bị sâu

bệnh và khó nở hoa.
- Thiếu Canxi: cây kém phát triển, rễ nhỏ và ngắn, thân
mềm, lá nhỏ, cây yếu, dễ bị đổ ngã và sâu bệnh tấn công.
14

- Thiếu Kẽm: xuất hiện các đốm nhỏ rải rác hay các vệt
sọc màu vàng nhạt chủ yếu trên các lá đã trưởng thành, các lá
non trở nên ngắn, hẹp và mọc sít nhau, các đốt mắt ngọn ngắn
lại, cây thấp, rất khó ra hoa.
- Thiếu Đồng: xuất hiện các đốm màu vàng và quăn
phiến lá, đầu là chuyển trắng, số hoa hình thành ít, cây yếu,
dễ bị nấm bệnh tấn công.
- Thiếu Sắt: các lá non úa vàng sau đó chuyển sang trắng
nhạt, cây còi cọc, ít hoa và dễ bị sâu bệnh tấn công.
- Thiếu Mangan: úa vàng giữa các gân của lá non, đặc
trưng là sự xuất hiện của các đốm vàng và hoại tử, các đốm
này xuất hiện từ cuống lá non sau lan ra cả lá, cây còi cọc,
chậm phát triển.
- Thiếu Bo: lá dày, đôi khi bị cong lên và dòn, cây còi
cọc, dễ bị chết khô đỉnh sinh trưởng, rễ còi cọc, số nụ ít, hoa
dễ bị rụng, không thơm và nhanh tàn.
- Thiếu Molypden: xuất hiện đốm vàng ở giữa các gân
của những lá dưới, nếu thiếu nặng, các đốm này lan rộng và
khô, mép lá cũng khô dần, cây kém phát triển.
- Thiếu Clo: xuất hiện các vệt úa vàng trên các lá trưởng
thành, sau đó chuyển sang màu đồng thau, cây còi cọc, kém
phát triển.
5. Phòng trừ sâu bệnh
a. Phòng ngừa
- Khi mua lan về trồng cần phải kiểm tra kỹ lưỡng nếu

cây khoẻ mạnh không bị sâu bệnh thì mới tiến hành trồng
chung với những cây khác.
15

- Dọn vệ sinh vườn lan sạch sẽ, thông thoáng. Trong
giàn lan không nên để những cây lạ, to lớn (Ví dụ: xoài, chôm
chôm…) trong vườn lan vì dễ bị lây bệnh.
- Không nên trồng nhiều tầng (Ví dụ: trên treo, dưới
luống) vì nguồn bệnh cây trên (nếu có) sẽ lây xuống cây dưới
thông qua việc tưới nước hay mưa.
- Khi giá thể trồng đã hư mục thì tiến hành thay kịp thời,
tránh động nước, ẩm thấp. Thường xuyên sang chậu, kết hợp
tách chiết lan.
- Quan sát vườn lan thường xuyên để phát hiện những
cây bị sâu bệnh kịp thời cách ly, xử lý.
- Phun thuốc phòng trừ sâu bệnh định kỳ cho lan.
b. Tủ thuốc vườn lan cần có
- Phòng ngừa nấm: Captan, Mancozeb, Carbedazine,
Alliette, Ridomil (trị thối lá vào mùa mưa), Physan 20,
Maneb, Propinap (Antracol) (trị thối hoa), Maneb, Netware;
- Phòng ngừa vi khuẩn: Streptomycine, Oxytetracycline;
- Phòng ngừa côn trùng: Methamidophos, Cypermethyl,
Nisoran, Chlorpyriphos.
- Mùa mưa: 7 ngày phun 1 lần, thay đổi các loại thuốc,
không phun hai lần liên tiếp cùng 1 loại thuốc.
- Mùa nắng: 10 ngày phun 1 lần, thay đổi các loại thuốc,
không phun hai lần liên tiếp cùng 1 loại thuốc.
c. Trị sâu, bệnh
* Các hiện tượng trên lá:
- Lá vàng (lá già, lá non và cổ cây lan bị vàng đi):

+ Nguyên nhân có thể: cây bị thừa sáng; hư rễ; nhiệt độ
quá thấp; cây thiếu phân Nitrogen; vi khuẩn gây hại (vi khuẩn
16

Pseudomonas sp; vi khuẩn lây lan theo nước mưa và tưới
nước)
+ Kiểm tra:
 Cây bị thừa sáng: kiểm tra lượng chiếu sáng trong ngày
và mức độ chiếu sáng.
 Hư rễ: nhấc cây ra khỏi chậu hoặc gỡ bỏ dần giá thể
trong chậu để kiểm tra rễ.
 Nhiệt độ quá thấp: dùng nhiệt kế
 Cây thiếu phân Nitrogen: xem lại phân bón hay dùng
 Vi khuẩn gây hại: chóp lá ngả màu vàng cam, xỉn màu
và lan dần xuống dưới. Trên phần lá ngả màu vàng có các vệt
màu nâu sẫm chạy dọc theo gân lá. Bệnh nặng làm cho lá bị
cháy khô.
+ Phương pháp chữa trị:
 Cây bị thừa sáng:
Phương pháp thủ công: nếu thừa sáng phải che
thêm lưới hoặc dùng loại lưới phù hợp hơn.
 Hư rễ:
Phương pháp thủ công: rũ sạch chất trồng, cắt bỏ rễ
thối, bôi vôi, sơn hoặc thuốc sát khuẩn vào vết cắt, để khô 1 -
2 ngày rồi trồng lại.
Phương pháp dùng hóa chất: phun Ridomit hoặc
tương đương phòng bệnh thối nhũn
 Nhiệt độ quá thấp:
Phương pháp thủ công: sử dụng các biện pháp ủ ấm
cho lan, có thể che bằng nilon quanh giàn lan.

 Cây thiếu phân Nitrogen:
Phương pháp thủ công: tăng cường phân có hàm
lượng N cao hơn
 Vi khuẩn gây hại:
17

Phương pháp thủ công: cắt bỏ lá bệnh; hạn chế
tưới nước; hạn chế dùng phân có hàm lượng N cao; pha nước
vôi 10% lấy nước trong để phun lên lá, phun ít nhất 2 lần,
cách nhau 4 - 5 ngày.
Phương pháp dùng hóa chất: thuốc trị vi khuẩn.
- Lá bị từng mảng nâu đen:
+ Nguyên nhân có thể: thừa sáng hoặc sáng trực tiếp; do
vi khuẩn, nấm; bệnh thán thư; bệnh đốm đen.
+ Kiểm tra:
 Thừa sáng hoặc sáng trực tiếp: xem lại chỗ bị đen có
ứng với chỗ chiếu sáng không.
 Do vi khuẩn, nấm: chỗ bị nâu đen không trùng với chỗ
bị chiếu sáng.
 Bệnh thán thư: lá bệnh hại thường thấy nhất ở lan do
nấm địa gai gây ra, chủ yếu là hại trên lá. Thời kỳ đầu phát
bệnh thường có những chấm nhỏ màu xám nhạt hoặc màu
nâu xẫm khô dần dần lan rộng thành hình đốm bầu dục hoặc
tròn thường có vùng màu vàng bao quanh đốm đen.
 Bệnh đốm đen: thời kỳ đầu phát bệnh có những chấm
màu xanh đậm dạng dịch dính nhanh chóng lan rộng biến
thành màu nâu hoặc màu đen khiến cho cây khô héo và chết.
+ Phương pháp chữa trị:
 Thừa sáng hoặc sáng trực tiếp:
Phương pháp thủ công: che lưới hoặc thay lưới phù

hợp.
Phương pháp dùng hóa chất: cắt bỏ lá nếu lá bị
nặng, dùng sơn bôi vào vết nâu.
 Do vi khuẩn, nấm:
18

Phương pháp thủ công: cô lập cây, cắt bỏ lá bệnh,
sát trùng.
Phương pháp dùng hóa chất: phun thuốc chống
nấm, vi khuẩn.
 Bệnh thán thư:
Phương pháp thủ công: cắt bỏ lá bệnh đem đốt đề
phòng lây lan, vết cắt cần phải cách vết bệnh 2 cm trở lên, có
thể dùng Zineb 2%, lưu huynh - vôi 0,3%, truban hoặc banort
xịt để phòng ngừa.
Phương pháp dùng hóa chất: Tilt Super 300 EC;
Bonanza 100Sl.; Benlat 0,1%.
 Bệnh đốm đen:
Phương pháp thủ công: cắt bỏ lá bị bệnh, trước khi
phát bệnh và thời kỳ đầu của bệnh nên xịt booc - đô 1% có
hiệu quả nhất.
Phương pháp dùng hóa chất: Benlate hoặc bất kỳ
loại thuốc nào có chứa chất bennomil phun hàng tuần lên cây
cho đến khi hết bệnh.
- Đầu lá bị đen:
+ Nguyên nhân có thể: cây bị dư phân bón; nước tưới có
muối hòa tan; cây bị nấm.
+ Kiểm tra:
 Cây bị dư phân bón: xem lại số lần bón phân và cách
bón phân.

 Nước tưới có muối hòa tan: đem nước đi phân tích.
 Cây bị nấm: nếu bón phân và nước không có vấn đề gì
thì tổn thương do nấm.
+ Phương pháp chữa trị:
 Cây bị dư phân bón:
19

Phương pháp thủ công: cắt bỏ lá bị hỏng; ngừng
tưới phân.
 Nước tưới có muối hòa tan
Phương pháp thủ công: xử lý nước sạch trước khi
tưới cho lan.
 Cây bị nấm
Phương pháp thủ công: phòng ngừa bằng nước xà
phòng, nước rửa chén bát pha loãng 1 -2 giọt/2 lít nước, rửa
sạch lá.
Phương pháp dùng hóa chất: phun thuốc trị nấm.
- Xuất hiện những đốm tròn trên lá, đầu tiên màu nâu
đỏ sau chuyển sang màu đen:
+ Nguyên nhân có thể: cây bị nấm, vi khuẩn do vết chích
của côn trùng cộng với môi trường vườn ẩm ướt.
+ Kiểm tra: kiểm tra độ ẩm trong vườn, môi trường
trong vườn.
+ Phương pháp chữa trị:
 Phương pháp thủ công: Cắt bỏ lá bị bệnh sâu ít nhất là 2
cm, bôi vôi hoặc thuốc sát trùng vào chỗ cắt; Giảm ẩm độ,
ngừng tưới nước.
 Phương pháp dùng hóa chất: Phun thuốc trừ nấm; Dùng
thuốc staner.
- Xuất hiện những đường sọc, chấm nhỏ nâu vàng trên

lá:
+ Nguyên nhân có thể: Virus CyMV và ORSV gây hại.
+ Kiểm tra: Cách ly một thời gian theo dõi, nếu lá non
mới ra cũng bị tương tự thì chắc chắn bị virus
+ Phương pháp chữa trị:
20

 Phương pháp thủ công: Cần tiêu hủy triệt để đem đốt để
tránh lây nhiễm cho cây khác; Vệ sinh sạch vẽ vườn và dụng
cụ thường dùng.
 Phương pháp dùng hóa chất: Bệnh do virus chưa có
thuốc chữa.
- Mặt dưới lá xuất hiện những đốm nhỏ li ti thành
mảng bạc:
+ Nguyên nhân có thể: nhện đỏ gây hại.
Ở mặt dưới của lá cây xuất hiện nhiều chấm nhỏ li ti, sau
đó các vết chấm này càng nhiều thêm, nối lại với nhau và
chuyển thành màu nâu đen và khô héo dần, những lá nào có
hiện tượng này nếu nhìn kỹ sẽ thấy những con vật nhỏ xí như
mạt gà, màu vàng, hồng hay đỏ thẫm đang di chuyển.
+ Kiểm tra: dùng kính lúp soi kỹ sẽ thấy nhện đỏ hoặc
lấy giấy mỏng vuốt mặt dưới lá thấy màu đỏ.
+ Phương pháp chữa trị:
 Phương pháp thủ công: cách ly cây bệnh, dùng giấy
mỏng lau sạch lá và các kẽ lá; dùng cồn hoặc nước xà phòng
pha loãng lau sạch; phun thuốc trị bệnh.
 Phương pháp dùng hóa chất: phải dùng thuốc đặc trị
nhện đỏ mới diệt được.
Ví dụ: Danitot 10 EC, Nissorun 5 EC, Pegasus 500 EC
phun kỹ mặt dưới lá và các kẽ lá. Sau khi trị xong tăng cường

phân bón lá để hồi phục.
* Các hiện tượng trên thân và kẽ lá
- Giả hành bị đen
+ Nguyên nhân có thể: do bệnh thối thân.
21

Bệnh này thường chủ yếu xuất hiện vào giao mùa nắng
mưa. Nguyên nhân do thời tiết đang nóng, mọi vật đang hấp
thụ ánh nắng qua lá gặp thời tiết mưa xuống (mưa đầu mùa)
làm một số lá lan bị “luộc chín” gây ra không còn đủ sức nuôi
mầm non đang phát triển, gây nên bệnh thối cây con. Khi cây
con bị thối nhũn dẫn đến vi khuẩn xâm nhập và lây sang cây
mẹ.
+ Kiểm tra: Cây có hiện tượng nâu đen xuất phát từ gốc
của một giả hành, sau đó lan qua các giả hành khác, khi vừa
bị nhiễm, nếu cây đang có nụ ở giả hành nhiễm bệnh thì nụ
hoa sẽ héo đi rất nhanh chóng.
+ Phương pháp chữa trị:
 Phương pháp thủ công: cắt bỏ thân bị bệnh và ngâm vào
thuốc nội hấp chống nấm Ridomil 30 phút, để khổ và bôi vôi
hoặc keo 502 vào vết cắt treo ngược lên vài ngày trong mát.
Trồng lại phun B1 và Atonik cho ra rễ mới. Để nơi khô ráo
thoáng mát.
 Phương pháp dùng hóa chất:
Khử trùng kéo, cắt giả hành bị bệnh sát tận căn
hành, thông thường ta cắt thêm một giả hành tính từ giả hành
bị bệnh cho đến khi vết cắt hết màu nâu và đen.
Ngâm những tép đã cắt vào dung dịch Stamer +
Carbenzim + Physan 20 + B1 trong vòng 30 phút. Physan 20
pha 2 ml trong 4 lít nước, B1 1 ml/ 1lit nước. Những thuốc

trừ nấm pha theo hướng dẫn trên bao bì.
Lấy cây ra để ráo bôi hỗn hợp Starner + Carbenzim
vào vết cắt chờ khô và bôi keo 502 treo vào chỗ râm mát
không mưa.
- Kẽ lá và giả hành xuất hiện những mảng trắng bông
22

+ Nguyên nhân có thể: cây bị rệp sáp boisduval’s scale
(Diaspis boisduvalli)
+ Kiểm tra: khi lá vàng hay thấy thân còi cọc. Thông
thường đôi khi rệp sáp hút nhựa ở mặt dưới lá nhưng cũng có
vài chấm nhỏ biểu hiện ở mặt trên của lá. Lật ngược lá lên để
xem. Bóc hết các bẹ khô để kiểm soát.
+ Phương pháp chữa trị:
 Phương pháp thủ công: với bình xịt 1,5 lít nước, 50/50
cồn và nước ấm; 01 thìa cà phê dầu thực vật như dầu bắp, dầu
nành ; ½ thìa cà phê xà phòng rửa chén.
 Phương pháp dùng hóa chất: có thể sử dụng một số loại
thuốc trừ sâu nhóm nội hấp, xông hơi hoặc thẩm thấu như
Monster 40EC/75WP, Blan 40 EC; Lebayci 50EC; Selecron
500CE; Mospilan 3EC; Oncol 20 EC xịt 3 -5 lần, cách nhau
3 -5 ngày.
- Kẽ lá và thân bị từng đám bụi đen.
+ Nguyên nhân có thể: nấm bồ hóng Capnobium sp gây
hại.
+ Kiểm tra: trên lá cây lan xuất hiện một lớp đen như bồ
hóng bếp, nếu lấy khăn lau kỹ thì lớp bồ hóng sẽ hết.
+ Phương pháp chữa trị:
 Phương pháp thủ công: Lau sạch lá sau đó đó lau lại
bằng cồn pha loãng hoặc xà phòng pha loãng.

 Phương pháp dùng hóa chất: Tiginep 80 WP; Ramat 80
WP; Zitha Z 80 Wp; Kululus 80DS; Zincopper 500WP;
Vizincop 50BTN; Copper – zinc 80WP… (cách sử dụng theo
khuyến cáo.
- Thân kẽ lá có các vảy màu nâu
23

+ Nguyên nhân có thể: Planococcus iladnus (còn gọi là
rệp sáp gia hay rệp sáp phấn).
+ Kiểm tra: lật mặt dưới lá và quan sát trên thân có các
vảy màu nâu cỡ hạt vừng bám, dùng móng tay cậy bong ra.
+ Phương pháp chữa trị:
 Phương pháp thủ công: dùng tay cạy hết rệp, dùng cồn
hoặc xà phòng loãng hoặc phun thuốc ngâm tẩm màn chống
muỗi 2 – 4 lần cách nhau 3 – 5 ngày, dùng tay gạt rệp trên
thân và trên lá.
 Phương pháp dùng hóa chất: Aplaud 10WP; Supracid
40EC/ND; Suprathion 40/EC; Tron Plus 98,8 EC; Bitox 40
EC/50 EC; Buty 10WP; Mospilan…phun trực tiếp vào chỗ có
rệp bu bám, nếu có thể được thì trước khi phun thuốc nên
phun thuốc có xà phòng để rửa trôi bớt phấn sáp bên ngoài.
* Các hiện tượng của rễ
- Cây mất rễ
+ Nguyên nhân có thể: sên, ốc sên, gián…phá hoại.
+ Kiểm tra: rễ có vết cắn của côn trùng.
+ Phương pháp chữa trị:
 Phương pháp thủ công: ngâm cả chậu lan vào trong
nước, nếu côn trùng chui trong giá thể ngoi ra bắt diệt. Phun
thuốc ngâm tẩm màn chống muỗi.
 Phương pháp dùng hóa chất: phun các loài thuốc diệt

côn trùng có bán trên thị trường.
- Đầu rễ bị đen
+ Nguyên nhân có thể: nấm gây đen rễ, khô rễ.
+ Kiểm tra: đầu rễ bị đen, rễ thui không phát triển.
+ Phương pháp chữa trị:
24

 Phương pháp thủ công: cắt bỏ rễ hỏng, bôi vôi, thay giá
thể trồng, phun B1.
 Phương pháp dùng hóa chất: sử dụng thuôc trừ nấm
Aliette, Carbendazim…
- Rễ bị thối
+ Nguyên nhân có thể: tưới quá nhiều; bón phân quá
nhiều; nước hòa tan quá nhiều muối; giá thể quá cũ, chậu
trồng bi hư hỏng, trồng lại bằng giá thể mới.
+ Kiểm tra: nhấc cây ra khỏi chậu xem xét rễ cây, kiểm
tra lượng nước tưới, kiểm tra lượng phân bón, kiểm tra độ
thoát nước của chất trồng và thoáng khí của vườn.
+ Phương pháp chữa trị:
 Phương pháp thủ công: tưới nước vừa đủ; bón phân hợp
lý; tăng cường độ thoáng trong vườn; xả muối cho giá thể,
thay chậu khi giá thể mục.
 Phương pháp dùng hóa chất: cắt bỏ rễ thối, ngâm dung
dịch Didomil 30 phút, ngâm dung dịch B1 30 phút. Trồng lại
để nơi thoáng mát, chỉ phun sương sau khi ra rễ mới tưới lại
bình thường.
* Hiện tượng của hoa
- Hoa bị úa, thối nụ
+ Nguyên nhân có thể: ẩm độ quá cao, quá thấp; bón quá
nhiều phân; côn trùng phá hoại.

+ Kiểm tra: biểu hiện rõ nét bên ngoài nụ, nụ chuyển
màu vàng rồi rụng, hoa úa héo dần.
+ Phương pháp chữa trị:
25

 Phương pháp thủ công: kiểm tra độ ẩm, nước tưới, phân
bón, côn trùng.
 Phương pháp dùng hóa chất: cắt bỏ hoa hỏng.
- Xuất hiện các đốm tròn trên hoa
+ Nguyên nhân có thể: cây bị nấm hoặc bị rệp vảy; hoa
bị tấn công bởi các loại côn trùng, muỗi, bọ trĩ…
+ Kiểm tra: có thể nhìn thấy bằng mắt thường.
+ Phương pháp chữa trị:
Phương pháp thủ công: giảm ẩm độ của vườn, tăng cường
thông gió, loại bỏ các hoa đã bị bệnh ra khỏi vườn.
Phương pháp dùng hóa chất: phun thuốc chống nấm,
phun thuốc alathion.
- Hoa bị xấu bất ngờ và có màu sắc lạ trên hoa.
+ Nguyên nhân có thể: bị virus; thay đổi nhiệt độ đột
ngột; bị nhiễm hóa chất lạ.
+ Kiểm tra: nếu lần ra hoa sau vẫn xuất hiện màu sắc lạ,
cây chắc bị virus, tiêu hủy triệt để.
+ Phương pháp chữa trị:
Phương pháp thủ công: cách ly để theo dõi, tránh
để cây bị sốc nhiệt độ.
III. THU HOẠCH VÀ ĐÓNG GÓI
Đối với trường hợp lan cắt cành:
- Chuẩn bị chậu (hoặc thau) nước với kích thước vừa phải.
- Khi cành hoa còn khoảng 2 búp nữa mới nở (trường
hợp cành có khoảng 7 - 9 hoa) thì ta tiến hành cắt cành.

- Cắt xong cả cành hoa đó thì ngâm vào chậu nước đã
chuẩn bị trước nhằm bảo quản để cành hoa không héo tàn.