CUỘC THI THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ E-LEARNING
ĐƠN VỊ THAM GIA DỰ THI: TRƯỜNG THPT BÚNG LAO
BÀI 9: Sóng Dừng
Năm học 2013-2014
MÔN HỌC: VẬT LÝ LỚP 12
CUỘC THI THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ E-LEARNING
ĐƠN VỊ THAM GIA DỰ THI: TRƯỜNG THPT BÚNG LAO
MÔN HỌC: VẬT LÝ LỚP 12
BÀI 9: Sóng Dừng
CUỘC THI THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ E-LEARNING
ĐƠN VỊ THAM GIA DỰ THI: TRƯỜNG THPT BÚNG LAO
MÔN HỌC: VẬT LÝ LỚP 12
Nhóm tác giả: Linh Thị Hạnh
Lường Văn Đại
Nguyễn Văn Lợi
BÀI 9: Sóng Dừng
CUỘC THI THIẾT KẾ BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ E-LEARNING
ĐƠN VỊ THAM GIA DỰ THI: TRƯỜNG THPT BÚNG LAO
MÔN HỌC: VẬT LÝ LỚP 12

Một số hiện tượng thường gặp

Bài 9: Sóng Dừng

Nội dung bài học
I. Sự phản xạ của sóng
II. Sóng dừng

I. Sự phản xạ của sóng:
1. Định nghĩa về sự phản xạ của sóng

٭Phản xạ sóng là hiện tượng sóng bị đổi phương
truyền khi gặp một vật cản

2. Phân loại
٭Sự phản xạ của sóng được phân ra thành 2 loại:
- Phản xạ của sóng trên vật cản cố định (hay phản xạ
có đổi dấu – phương trình của sóng phản xạ trái dấu
với phương trình của sóng tới)
- Phản xạ của sóng trên vật cản tự do (hay phản xạ
không đổi dấu – phương trình của sóng phản xạ
cùng dấu với phương trình của sóng tới)
I. Sự phản xạ của sóng:

a. Thí nghiệm
I. Sự phản xạ của sóng:
2. Phân loại

b. Đặc điểm của sự phản xạ của sóng trên vật cản
cố định và trên vật cản tự do
a. Thí nghiệm
I. Sự phản xạ của sóng:
2. Phân loại
Sự phản xạ của sóng trên vật cản cố định
và trên vật cản tự do có đặc điểm gi?
+ Lần 1: Sự phản xạ sóng trên vật cản tự do
+ Lần 2: Sự phản xạ sóng trên vật cản cố định

- Khi phản xạ trên vật cản cố định, sóng phản xạ
luôn ngược pha với sóng tới ở điểm phản xạ
- Khi phản xạ trên vật cản tự do, sóng phản xạ luôn

cùng pha với sóng tới ở điểm phản xạ
b. Đặc điểm của sự phản xạ của sóng trên vật cản
cố định và trên vật cản tự do
I. Sự phản xạ của sóng:
2. Phân loại

Sau khi chúng ta cùng nhau
nghiên cứu xong nội dung
của mục I), em nào có thể
giải thích được hiện tượng
trong video tiếng vọng rừng
sâu mà chúng ta đã theo dõi?
Và những hiện tượng ấy các
em đã gặp bao giờ chưa?

Hiện tượng thứ nhất là do sóng âm trên đường truyền,
đã gặp phải vật cản là vách núi đá, nên nó không
truyền đi tiếp được và bị phản xạ trở lại. Do đó mà em
nhỏ trong câu truyện trên đã nghe thấy một âm thanh
giống hệt tiếng em vừa phát ra.
cô hi vọng rằng, sau bài học này các em sẽ có thể giải
thích được một cách chính xác một số hiện tượng mà
chúng ta gặp phải
Tượng tự, chúng ta cũng có thể giải thích được hiện
tượng sóng biển

II. Sóng dừng
1. Thí nghiệm
- Thiết bị thí nghiệm: Bao gồm
1. Giá đỡ bằng nhôm, có

thước, đầu gắn với trụ
thép.
2. Đế 3 chân bằng thép
có vít chỉnh cân bằng.
3.Thanh ngang bằng
nhôm, có vít ép chặt vào
hai đầu của giá đỡ
4.Ròng rọc, lực kế, máy
phát tần, loa điện động,
sợi dây mềm, lò xo.

- Tiến hành thí nghiệm:
+ Gắn ròng rọc vào mép dưới của trụ, sau đó ta gắn trụ
đứng vào giá
+ Gắn thanh ngang vào đầu trên của trụ
+ Treo lực kế vào thanh ngang, sau đó vắt sợi dây
qua ròng rọc và một dầu dây còn lại được móc vào
lực kế
+ Gắn loa điện động vào trụ
+ Chỉnh lại cân bằng cho hệ thống và độ căng của sợi
dây vừa phải
+ Cắm dây dẫn vào loa điện động, hai đầu còn lại cắm vào
đầu ra của máy phát tần số, chọn tần số ở dãy tần từ 10
HZ đến 100 HZ, chọn biên độ có giá trị khoảng bằng 6
+ Cấp điện cho hệ thống, sau đó bật máy phát tần
+ Quan sát hiện tượng thu được

II. Sóng dừng
1. Thí nghiệm
- Thiết bị thí nghiệm

- Tiến hành thí nghiệm:

Em có nhận
xét gì về hiện
tượng quan
sát được?

- Hiện tượng quan sát được:
Trên dây có hiện tượng đặc biệt xảy ra:
+ Xuất hiện những điểm dao động với biên độ cực đại (gọi là
bụng sóng) và có những điểm xen kẽ với nó không hề dao
động (gọi là nút sóng)
+ Lúc này ta không phân biệt được dây đang ở vị trí nào, mà
ta quan sát thấy cả bó sóng
⇒
⇒
Hiện tượng này gọi là hiện tượng sóng dừng
1 bó sóng
II. Sóng dừng
1. Thí nghiệm
- Thiết bị thí nghiệm
- Tiến hành thí nghiệm:
II. Sóng dừng
1. Thí nghiệm

Sóng dừng là gì ? Và giải thích
hiện tượng này như thế nào?
Chúng ta cùng nhau nhớ lại kiến thức về giao thoa
sóng đã được học ở bài số 8


Khi ta kích thích cho điểm A dao động thì sợi dây sẽ
truyền dao động đi, từ A tới B (sóng tới)
A M
Sóng ph n xả ạ
d
B
Sóng t iớ
Khi đến điểm B gặp vật cản, nó bị phản xạ trở lại, từ
B tới A (sóng phản xạ)
Nếu ta xét một điểm M trên sợi dây
thì nó sẽ nhận được mấy sóng?

→Điểm M sẽ nhận được 2 sóng: Sóng tới vẫn tiếp tục
truyền đến, sóng phản xạ vẫn tiếp tục quay về
Em có nhận xét gì về sóng
tới và sóng phản xạ này?

Sóng phản xạ chỉ đổi phương truyền, tần số vẫn giữ
nguyên, biên độ không đổi
Vậy sóng tới và sóng phản xạ cùng tần số, cùng biên
độ và có độ lệch pha không đổi theo thời gian đó
chính là đặc điểm của hai sóng kết hợp
Hai sóng kết hợp khi gặp nhau
sẽ xảy ra hiện tượng gì?

Hai sóng kết hợp khi gặp nhau sẽ xảy ra hiện tượng
giao thoa sóng
Hai sóng khi gặp nhau có những chỗ biên độ được tăng
cường, có những chỗ biên độ triệt tiêu
Những chỗ biên độ được tăng cường thì tạo thành

bụng sóng. Những chỗ biên độ bị triệt tiêu thì tạo
thành nút sóng
Vậy ta có thể định nghĩa
hiện tượng sóng dừng
như thế nào?

II. Sóng dừng
- Sóng dừng là giao thoa của sóng tới và sóng
phản xạ, tạo ra các nút sóng và các bụng sóng cố
định trong không gian
- Sóng dừng là sóng truyền trên sợi dây trong trong
trường hợp xuất hiện các nút và các bụng sóng
+ Nút sóng là những điểm đứng yên không dao
động
+ Bụng sóng là những điểm luôn dao động với
biên độ cực đại
II. Sóng dừng
2. Định nghĩa
II. Sóng dừng

II. Sóng dừng
-
Khoảng cách giữa 2 nút hoặc 2 bụng liên tiếp bằng

-
Khoảng cách giữa nút sóng và bụng sóng liền kề bằng
- Khoảng cách giữa 2 nút hoặc 2 bụng bất kỳ bằng
- Khoảng cách giữa 1 nút và 1 bụng bất kỳ bằng
2
λ

4
λ
2
k
λ
2 4
k
λ λ
+
(k là bó sóng, k = 0,1,2,3 )
II. Sóng dừngII. Sóng dừng
3. Các đặc trưng của sóng dừng
II. Sóng dừng

II. Sóng dừng
- Gọi
l
l
là chiều dài của sợi dây
(Là khoảng cách từ nguồn sóng đến điểm phản xạ)
Vậy để có sóng dừng thì chiều dài của sợi dây
hay khoảng cách từ nguồn sóng đến điểm
phản xạ phải thỏa mãn điều kiện gì?
4. Điều kiện để có sóng dừng
II. Sóng dừng
4. Điều kiện để có sóng dừng

II. Sóng dừng
4. Điều kiện để có sóng dừng
a. Nếu cả 2 đầu đều là nút sóng (hai đầu cố định)

.
2
k
λ
=
l
⇒
{
Số nút = k + 1
Số bụng = k
II. Sóng dừng
4. Điều kiện để có sóng dừng
II. Sóng dừng
4. Điều kiện để có sóng dừng
Điều kiện để có sóng dừng trên một sợi dây có hai
đầu cố định là chiều dài của sợi dây phải bằng một
số nguyên lần nửa bước sóng
⇒