2
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Báo cáo nghiên cu đnh tính nhm tìm hiu sâu hơn
v tình trng tăng t s gii tính khi sinh  Vit Nam
SỰ ƯA THÍCH CON TRAI Ở VIỆT NAM:
ƯỚC MUỐN THÂM CĂN,
CÔNG NGHỆ TIÊN TIẾN
Tháng 9 / 2011
Bn quyn thuc: Qu Dân s Liên Hp Quc ti Vit Nam
nh minh ha: Liên Hp Quc ti Vit Nam/Đoàn Bo Châu - Sơn Đào
và các nh do Luck House Graphics cung cp
3
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Mc lc
LỜI NÓI ĐẦU 5
CÁC CHỮ VIẾT TẮT 6
TÓM TẮT 7
CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU VỀ CUỘC NGHIÊN CỨU 13
Bi cnh 15
Mc đích nghiên cu 16
CHƯƠNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 17
Đa bàn nghiên cu 19
Đi tưng nghiên cu 19
Thu thp thông tin và s liu 19
X lý và phân tích s liu 20
CHƯƠNG 3. VÌ SAO CON TRAI ĐƯỢC KHAO KHÁT HƠN? 21
Khía cnh văn hóa ca s ưa thích con trai 23

Nhng khía cnh kinh t - xã hi ca s ưa thích con trai 27
Nhng điu ngưi ta nói: Áp lc ca gia đình và chun mc ca cng đng 31
Tóm li: Vì sao con trai đưc khao khát hơn? 38
CHƯƠNG 4. CÓ CON TRAI BẰNG CÁCH NÀO? 39
Sinh con trai: khoa hc ca sinh sn có la chn 41
Tóm li: Làm th nào đ có con trai? 50
CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 51
Kt lun 53
Khuyn ngh 54
TÀI LIỆU THAM KHẢO 58
4
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
5
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Li nói đu
T
rong vài thp k tr li đây, mt cân bng gii tính khi sinh đã nh hưng đn mt s
nưc  khu vc châu Á - Thái Bình Dương. Thi gian gn đây Vit Nam bt đu có s
gia tăng bt thưng ca t s gii tính khi sinh (TSGTKS). Cho đn năm 2000, TSGTKS
vn còn  mc bình thưng là 106,2 bé trai đưc sinh ra trên 100 bé gái nhưng theo kt qu
cuc Tng điu tra Dân s và Nhà  Vit Nam năm 2009 t s này đã tăng lên nhanh chóng
đn 110,6.  cp đ quc t cũng như  Vit Nam, s mt cân bng ca TSGTKS đưc coi
như ch báo nhân khu hc cho thy s bt bình đng gii vì nó phn ánh tình trng phân
bit đi x vi ph n và tr em gái ngay t trưc khi h đưc sinh ra.
Mc đ và tc đ gia tăng đáng báo đng ca TSGTKS mi ch thu hút đưc s chú ý ca
các nhà hoch đnh chính sách trong nhng năm gn đây. Vào năm 2006 và 2009, mt s tài

liu đưc công b v kt qu phân tích s liu ca các cuc điu tra bin đng Dân s hàng
năm và s liu thng kê v các ca sinh t ti bnh vin năm 2008 đã đưa ra bng chng đnh
lưng đu tiên v s xut hin lên ca hin tưng nhân khu hc này. Theo đó, s gia tăng
TSGTKS đưc cho là bt đu vào khong năm 2004 và tip tc tăng lên vi tc đ chưa tng
có vi 1 đim phn trăm mi năm. Nhng phát hin này sau đó đã đưc khng đnh bi
mt phân tích sâu hơn và toàn din hơn t s liu Tng điu tra Dân s và Nhà  Vit Nam
năm 2009, cung cp mt bc tranh chi tit v quá trình tin trin ca TSGTKS theo thi gian,
nhng khác bit v mt đa lý ca t s này theo vùng và cp tnh, cũng như các đc đim
kinh t xã hi ca h gia đình có TSGTKS cao.
Mc dù nhng phân tích đnh lưng đã cung cp nhng thông tin có giá tr v xu hưng và
đc đim ca tình trng mt cân bng gii tính khi sinh  Vit Nam, nhiu câu hi v các yu
t văn hóa và xã hi tác đng đn TSGTKS vn chưa đưc tr li. Đ xác đnh nhng khong
trng trong kin thc và hiu bit v vn đ này, đu năm 2010 UNFPA đã t chc thc hin
mt phân tích tng quan các tài liu v TSGTKS  khu vc châu Á vi trng tâm là Vit Nam.
Nghiên cu này đã thu thp và phân tích hu ht các tài liu nghiên cu, lut pháp và chính
sách v TSGTKS  n Đ, Trung Quc, Hàn Quc và Vit Nam và xác đnh nhng khong
trng kin thc đang tn ti. Đó chính là cơ s cho vic thit k cuc nghiên cu mà kt qu
đưc trình bày trong báo cáo này.
Cuc nghiên cu đnh tính này đưc thc hin trong vòng 3 tháng t tháng Tám đn tháng
Mưi năm 2010 ti bn tnh/thành ph ca Vit Nam bao gm Hà Ni, Hưng Yên (thuc
vùng Đng bng Sông Hng), Qung Ngãi (thuc khu vc bc Trung b và Duyên hi min
Trung) và Cn Thơ (thuc Đng bng sông Cu Long). Nghiên cu đã chng minh tm
quan trng ca ch đ thân tc ph h và mô hình cư trú bên ni  Vit Nam như ci ngun
sâu xa ca tâm lý ưa thích con trai, thôi thúc nhu cu phi có con trai đ ni dõi tông đưng.
Thêm vào đó, nghiên cu đã xác đnh vai trò quan trng ca vic tip cn ngày càng d
dàng đn công ngh la chn gii tính to điu kin cho nhiu cp v chng đt đưc ưc
nguyn sinh con trai. D tho báo cáo kt qu và khuyn ngh v các gii pháp đi vi các
yu t văn hóa, xã hi và công ngh tác đng đn TSGTKS đã đưc tho lun trong cuc
hi tho tham vn do Chính ph và các T chc Liên Hp Quc phi hp t chc trong hai
ngày 3 và 4 tháng 11 năm 2010 vi s tham gia ca các nhà hoch đnh chính sách và các

đi din t các cơ quan chính ph, các t chc xã hi dân s và các cơ quan Liên Hp Quc.
6
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
UNFPA xin cm ơn Tin sĩ Khut Thu Hng, Vin Nghiên cu Phát trin Xã hi (ISDS) và Tin sĩ Tine
Gammeltoft t khoa Nhân chng hc, trưng Đi hc Tng hp Copenhagen v s đóng góp ca h
cho báo cáo này. Chúng tôi mun đc bit cm ơn Tng cc Dân s và K hoch hóa gia đình v nhng
h tr cho cuc nghiên cu và v vic đng t chc hi tho tham vn nói trên, to điu kin cho tho
lun gia chính ph, Liên Hp Quc và các t chc xã hi dân s nhm hoàn chnh các khuyn ngh
trình bày trong báo cáo này. Li cm ơn cũng xin đưc gi ti các cán b ca UNFPA vì nhng c gng
và đóng góp quý báu ca h trong quá trình thc hin nghiên cu và chun b báo cáo này.
UNFPA mong mun gii thiu tài liu có giá tr này đn các nhà hoch đnh chính sách, các nhà qun lý,
các nhà nghiên cu và nhng ngưi quan tâm đn các vn đ dân s và gii  Vit Nam. Nhng bng
chng đưc trình bày trong tài liu này đưc đưa ra kp thi vào thi đim mà Vit Nam đang xây dng
mt s chính sách và văn bn pháp lý cũng như các chương trình can thip đ gii quyt vn đ gii
có ý nghĩa cc kỳ quan trng trong nhiu năm ti đây.
Bruce Campbell
Trưởng Đại diện Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam
CÁC CH VIT TT
CEDAW Công ưc v Xóa b mi hình thc phân bit đi x chng li ph n
GOPFP Tng cc Dân s và K hoch hóa gia đình
GSO Tng cc Thng kê
ICPD Hi ngh Quc t v Dân s và Phát trin
TSGTKS T s gii tính khi sinh
UNFPA Qu Dân s Liên Hp Quc
7
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin

Tóm tt
T
ình trng mt cân bng gii tính khi sinh đã tác đng đn mt s nưc trong khu vc châu Á -
Thái Bình Dương như Trung Quc, Hàn Quc và n Đ. S gia tăng bt thưng ca t s gii tính
khi sinh (TSGTKS) cũng đưc quan sát thy  Vit Nam trong my năm gn đây. Cho đn năm
2000, TSGTKS vn còn  mc bình thưng và đưc ưc tính vào khong 106,2 nhưng con s này đã
tăng lên 110,6 theo kt qu ca cuc Tng điu tra Dân s và Nhà  Vit Nam năm 2009. D báo rng
nu mt cân bng gii tính tip tc tăng sau năm 2010, thì sau hai thp k na, Vit Nam s phi đi
mt vi nhiu vn đ nhân khu hc, kinh t, chính tr và xã hi như tình trng mt n đnh trong th
trưng hôn nhân do tha nam thiu n, gia tăng áp lc buc ph n phi kt hôn sm, tăng nhu cu
v mi dâm và s lan tràn ca các đưng dây buôn bán ph n, tăng nguy cơ bo lc gii. Thc hành
la chn gii tính còn có th mang li nhng tác đng tiêu cc đi vi sc khe tâm thn, sc khe
sinh sn/tình dc và quyn ca ph n. Mt cân bng gii tính khi sinh phn ánh và tip tc cng c
s bt bình đng gii trong xã hi.
Các nghiên cu trong khu vc đã ch ra mt lot các yu t khác nhau tác đng đn s gia tăng ca
TSGTKS như tâm lý ưa thích con trai (các yu t cu), kh năng tip cn và chi tr các dch v công ngh
la chn gii tính (các yu t cung), và tác đng nht đnh ca s gim sinh dn ti vic các gia đình
mong mun có quy mô gia đình nh nhưng phi có con trai. Mc dù c ba yu t nói trên cn phi
đưc phân tích mt cách đc lp vi nhau nhưng khi phi hp li chúng đã to ra mt bi cnh đc
thù dn đn gia tăng TSGTKS. Bi cnh  Vit Nam hin nay đang hi đ c ba yu t đó: tâm lý ưa thích
con trai, mc sinh gim nhanh chóng và s sn có các dch v công ngh la chn gii tính tiên tin.
Chính ph Vit Nam đã có nhiu n lc đ thúc đy bình đng gii và bo v quyn con ngưi thông
qua cam kt thc hin các sáng kin quc t và ban hành các văn bn pháp lut và chính sách v bình
đng gii. Gn đây, các quy đnh nghiêm cm các hành vi xác đnh gii tính và no phá thai la chn
gii tính đã đưc ban hành. Vi s h tr ca Qu Dân s Liên Hp Quc (UNFPA), các hot đng nhm
nâng cao nhn thc v vn đ mt cân bng gii tính khi sinh đã đưc trin khai thc hin. Đng thi,
vic thu thp và phân tích các s liu nhân khu hc v hin trng TSGTKS cũng đưc n lc tin hành.
Nghiên cu đnh tính này nhm b sung nhng kin thc còn thiu v các xu hưng ca TSGTKS
thông qua vic tìm hiu v các yu t văn hóa, xã hi và th trưng đang tác đng đn TSGTKS.
Mc đích chung ca cuc nghiên cu là cung cp các bng chng cho tho lun v chính sách, xây

dng điu chnh các can thip và chính sách hin hành v tâm lý ưa thích con trai và mt cân bng
TSGTKS  Vit Nam. C th, nghiên cu này nhm tr li nhng câu hi sau đây: i) Các yu t văn hóa
và xã hi ch yu ca tâm lý ưa thích con trai  Vit Nam là gì? ii) Nhng ai tham gia vào la chn gii
tính và quá trình la chn gii tính đã din ra như th nào? iii) Nhng công ngh nào đưc s dng đ
la chn gii tính và chúng đưc kim soát ra sao? và iv) Các chính sách ca nhà nưc v cm la chn
gii tính đã đưc thc hin như th nào trong thc t?
Cuc nghiên cu đưc thc hin trong giai đon t tháng 7 đn tháng 10 năm 2010 ti Hà Ni, Hưng
Yên (vùng Đng bng sông Hng), Qung Ngãi (vùng Bc Trung b và Duyên Hi min Trung) và Cn
Thơ (vùng Đng bng sng Cu Long). Theo Tng điu tra Dân s và Nhà  Vit Nam năm 2009, bn
đa phương này đu đưc xác đnh là có tình trng gia tăng TSGTKS, nhưng  mc đ khác nhau. Các
phng vn sâu và tho lun nhóm đã đưc thc hin c  cp tnh/thành ph và  cng đng. Tng
s 248 ngưi đã đưc phng vn hoc tham gia tho lun nhóm, bao gm 48 cán b lãnh đo qun lý
t cp tnh đn cng đng; 48 ph n và 47 nam gii trong đ tui sinh đ có t 1 đn 4 con vi đa
con cui cùng sinh trong khong t năm 2006 đn 2009, trong đó 48 ngưi chưa có con trai; 28 ông
bà ni trong đó 16 ngưi chưa có cháu trai; 32 bác sĩ và y tá sn làm vic trong các bnh vin nhà nưc
hoc cơ s y t tư nhân và 34 khách hàng đn khám thai ti các cơ s đó. Các cuc phng vn và tho
lun nhóm đã đưc ghi âm và chuyn thành văn bn sau đó đưc x lý trên phn mm NVIVO trưc
khi đưc phân tích.
8
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
9
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
KT QU
Nghiên cu này đã ch ra rng tâm lý ưa thích
con trai  Vit Nam bt ngun t h thng thân
tc ph h và mô hình cư trú bên ni, to ra áp

lc buc các gia đình phi có ít nht mt con
trai
1
. Chun mc gia đình hai con đã đưc các
gia đình chp nhn: ngày nay, hu ht các cp v
chng đu ch mun có hai con và trong đó phi
có ít nht mt con trai. Mi ngưi cho rng con
trai là rt quan trng đi vi các gia đình vì con
trai tip ni dòng dõi; th cúng t tiên và chăm
sóc cha m lúc h v già. Do đó, đ hiu v đng
cơ ca s ưa thích con trai  Vit Nam, cn phi
đc bit chú ý đn các chun mc và quan nim
v thân tc.
Tuy nhiên nghiên cu này cũng ch ra rng  Vit
Nam con gái đưc tin cy và đưc đánh giá cao
vì s gn gũi tình cm vi cha m, s đóng góp
v kinh t và h tr đi vi gia đình cha m đ.
Nhng ngưi đưc phng vn khng đnh rng
con gái cũng có th chăm sóc cha m già và th
cúng t tiên. Điu này gi ý rng trong thc t,
kiu gia đình “truyn thng” (đàn ông là ch đo)
không nht thit là kiu gia đình duy nht như
mi ngưi vn nghĩ và mc đnh.
Mt phát hin quan trng trong nghiên cu
này là vai trò đáng k ca áp lc ca gia đình và
cng đng trong vic duy trì vai trò ch đo ca
đàn ông nói chung và tâm lý ưa thích con trai
nói riêng. Mi ngưi thích có con trai không ch
vì ‘‘giá tr’’ ca bn thân ngưi con trai mà còn vì
vic có con trai s cng c v trí ca ngưi ph n

trong gia đình và khng đnh uy tín ca ngưi đàn
ông trong cng đng. Nam gii và ph n không
có con trai thưng phi chu áp lc rt ln t gia
đình nhà chng và phi chu đng s ma mai,
trêu chc và xúc phm ca cng đng. Tâm lý ưa
thích con trai không ch là vn đ duy trì dòng
ging gia đình mà còn là vn đ áp lc, uy tín và
s tha nhn v đo đc. Nghiên cu ch ra rng
nhng áp lc v đo đc như vy th hin rõ hơn
 min Bc và đc bit là trong nhng ngưi có
cuc sng khá gi.
1 Trong ch đ ph h, dòng dõi đưc truy theo đàn ông:
ph h là dòng dõi bt đu t ông t cho đn th h con
cháu (trai hoc gái) mà ch đưc duy trì thông qua nhng
ngưi con trai. Thut ng “cư trú bên ni” nói v h thng
thân tc trong đó các cp v chng sinh sng bên gia
đình nhà chng.
Nghiên cu này cũng đã phát hin ra rng nhiu
cp v chng đã tìm đn khoa hc và công ngh
đ có đưc đa con vi gii tính như mong mun,
trong đó có c siêu âm đ xác đnh gii tính ca
thai nhi và no thai đ loi b nhng thai gái
không mong mun. H tr nhng ngưi khao
khát con trai là mt b phn dch v y t đang
hưng đn li nhun, và vic “sinh đ có chn lc”
đó đưc chp nhn rng rãi và thông cm bi c
ngưi dân và cán b tham gia vào nghiên cu này.
Kh năng tip cn đn công ngh đã to điu kin
cho mi ngưi “la chn” gii tính ca con cái, và
vì th cng c quan nim cho rng cơ cu gia đình

có th và nên thc hin theo k hoch và có “la
chn.” Trong mt bi cnh xã hi nơi mà h thng
thân tc vn đ cao nam gii hơn ph n, s tip
cn d dàng đn các công ngh mi như siêu âm
sn khoa có th s làm gia tăng áp lc buc mi
ngưi phi sinh bng đưc con trai, và do vy càng
làm tăng s ưa thích con trai.
KHUYN NGH
Đ gii quyt vn đ gia tăng TSGTKS  Vit Nam,
mt s khuyn ngh sau đây đã đưc rút ra trên cơ
s các kt qu nghiên cu:
1- Giải quyết vấn đề sử dụng công nghệ sai
mục đích
Nghiên cu ch ra rng nhiu ngưi đã tìm cách
la chn con trai thông qua s dng siêu âm kt
hp vi no thai. Khi xây dng các can thip đ
gii quyt vn đ này, cn phi đm bo rng
quyn đưc no thai an toàn ca ph n phi
đưc bo v và cán b y t phi cung cp dch
v tư vn đy đ và có cht lưng đi vi nhng
ph n mun no thai. Tuy nhiên, đ loi tr vic
s dng các công ngh y hc cho mc đích la
chn gii tính có th cân nhc áp dng mt s
bin pháp sau đây:
1A. Nâng cao nhn thc cho ngưi cung cp
dch v v hu qu xã hi ca s mt cân
bng gii tính và v trách nhim đc bit
ca h đi vi vn đ nhân khu hc quan
trng này. Ch đ TSGTKS nên đưc đưa vào
chương trình ging dy  các trưng đi hc

y, đng thi nhng ngưi cung cp dch v
sn, ph khoa cn đưc tp hun đ có th
tư vn cho nhng ph n có ý đnh no thai
la chn gii tính.
10
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
1B. Cng c các quy đnh ca nhà nưc cm xác
đnh gii tính thai nhi thông qua tăng cưng
giám sát vic s dng siêu âm sn khoa
trong các cơ s y t công và tư nhân. Thông
tin v gii tính thai nhi thưng đưc thông
báo qua nhng cách rt t nh nhưng các
cơ ch giám sát có th đưc thc hin bng
cách s dng “khách hàng bí mt” (Boyce và
Neale 2006) hoc công tác thanh tra do các
cán b y t thc hin. Các quy đnh còn có
th đưc tăng cưng thông qua phi hp
vi cán b tư pháp đ x lý nhng trưng
hp vi phm (ví d đưa ra tòa). Cn tham
kho kinh nghim t Hàn Quc và n Đ. Ví
d,  Hàn Quc, nhng gii pháp can thip
trong ngành y t đã đưc cho là đóng vai trò
quan trng trong vic đưa t s gii tính khi
sinh tr li mc bình thưng (UNFPA 2010 a).
1C. Cng c các quy đnh cm xác đnh gii tính
thai nhi thông qua các ch tài nghiêm khc
(ví d mc pht tin cao hoc rút giy phép
hành ngh) nu phát hin bác sĩ thông báo
cho khách hàng v gii tính ca thai nhi.

1D. Cng c các quy đnh cm xác đnh gii tính
thai nhi bng cách đăng ti rng rãi trên các
phương tin thông tin đi chúng v nhng
trưng hp vi phm. Bin pháp này có th
va như là ch tài x lý va là cách đ ngăn
nga s vi phm ca nhng ngưi khác.
1E. Các can thip trong ngành y t nhm giám
sát và điu chnh nhng hot đng “tư vn”
(đáng ng c v đo đc và y sinh hc) ca
cán b y t cho nhng ngưi mun sinh con
vi gii tính mong mun. Cn phi nâng cao
nhn thc ca công chúng và ca ngưi
cung cp dch v v bn cht khoa hc gi
to ca phn ln nhng li khuyên v sinh
đ như vy và khuyn khích s dng khoa
hc và công ngh mt cách phù hp.
2. Giải quyết nguyên nhân gốc rễ của sự ưa
thích con trai: bất bình đẳng giới trong
thân tộc
Mc dù công ngh y hc đưc s dng rng rãi
cho mc đích la chn gii tính, nguyên nhân sâu
xa ca tình trng mt cân bng gii tính khi sinh
không nm trong vic s dng công ngh. Nghiên
cu này ch ra rng nn móng ca bt bình đng
gii gn lin vi h thng thân tc  Vit Nam: s
ưa thích con trai bt ngun t h thng thân tc
mà ch đo là ph h và cư trú bên ni. Do đó, đ
nâng cao giá tr ca con gái, cn thúc đy các mô
hình thân tc lưng h mà trong đó c h ni và
h ngoi đu đưc tha nhn như nhau. Các can

thip đ thúc đy mô hình thân tc lưng h như
vy có th chú ý đn các chiu cnh sau đây:
2A. Họ của con cái và dòng họ của gia đình:
Theo Điu 15, Ngh đnh 158/2005/NĐ-CP
do Chính ph ban hành ngày 27/12/2005
và đim e mc 1 phn II ca Thông tư
ca B Tư pháp s 01/2008/TT-BTP ngày
02/06/2008 Hưng dn thc hin mt s
quy đnh ca Ngh đnh s 158/2005/NĐ-
CP ngày 27/12/2005 ca Chính ph v đăng
ký và qun lý h tch: “Khi đăng ký khai sinh,
h và quê quán ca con đưc xác đnh theo
h và quê quán ca ngưi cha hoc h và
quê quán ca ngưi m theo tp quán hoc
theo tha thun ca cha, m”. Như vy, theo
lut pháp Vit Nam, h tc có th đưc tip
tc thông qua con gái hoc con trai. Cn t
chc các chin dch truyn thông trên thông
tin đi chúng và trong cng đng đ cng
c nhn thc ca xã hi v vic con gái có
th tip tc truyn li h và dòng ging gia
đình. Nhng chin dch như vy phi đưc
nhm vào cán b nhà nưc  tt c các cp,
t trung ương đn cơ s và nhân dân nói
chung trên khp c nưc.
2B. Thờ cúng tổ tiên: T chc các chin dch
thay đi hành vi đ nhn mnh vic con gái
hoàn toàn có th đm nhim vic th cúng
t tiên và chăm nom phn m ca nhng
ngưi trong gia đình.

2C. Nơi cư trú: Điu 20 Lut Hôn nhân và Gia
đình ban hành năm 2000 quy đnh rng
cp v chng có quyn t do la chn nơi
 ca mình. Nghiên cu này ch ra rng s
linh hot v nơi sinh sng - ví d cp v
chng có th t do la chn  vi gia đình
nhà chng hoc gia đình nhà v, - có th
giúp gim bt áp lc phi có con trai. Vì vy,
cn phi thúc đy s chp nhn rng rãi mô
hình cư trú bên ngoi (ở rể), ví d, thông qua
các chin dch truyn thông nhm thay đi
hành vi đ nhn mnh kh năng ca con
gái có th chăm sóc tt cha m và khuyn
khích mi ngưi linh hot v nơi sinh sng
vì li ích quc gia (thông qua cân bng t
s gii tính).
11
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
2D. Thừa kế: Theo Lut Dân s Vit Nam, mi cá
nhân đu có quyn lp di chúc đ li tài sn
ca mình cho ngưi khác sau khi h qua đi.
Nu không có di chúc, tài sn s đưc chia
công bng gia nhng ngưi h hàng trc
h. Tuy nhiên, trong thc t, con trai thưng
đưc tha k phn ln tài sn ca cha m.
Các chin dch truyn thông cn phi nâng
cao nhn thc v quyn tha k bình đng

ca con gái.
2E. Chăm sóc người cao tuổi: Các chin dch
truyn thông cn phi thu hút s chú ý
ca công chúng đn mt thc t rng con
gái cũng có th chăm sóc cha m già chu
đáo c v tình cm và vt cht. Cn phi có
nhng ci thin v h thng lương hưu và
bo him xã hi đ gim bt áp lc đi vi
cha m, nht là nhng ngưi nghèo phi
da vào con cái khi tui già.
3. Giải quyết các quan niệm chuẩn mực về
bất bình đẳng giới
Nghiên cu này cho thy thái đ và chun mc
ca gia đình và cng đng đóng vai trò quan
trng trong vic con trai đưc ưa thích hơn con
gái  Vit Nam. Nghiên cu  Hàn Quc cho thy
thay đi các chun mc là yu t cc kỳ quan
trng trong vic đưa TSGTKS tr li mc t nhiên
(Chung và Das Gupta 2007).  Vit Nam, có th
cân nhc áp dng mt s can thip sau đây:
3A. Các chin dch truyn thông nhm nâng
cao nhn thc rng trêu chc và đ kích
nhng ngưi không có con trai là bt lch s
và thiu đo đc, đng thi gây bt li cho
s phát trin ca đt nưc. Các chin dch
như vy cn phi hưng vào c cán b và
cng đng dân cư  nông thôn và đô th.
3B. Các chin dch truyn thông nhm nâng
cao giá tr ca con gái, nhn mnh kh năng
ca con gái có th to thu nhp cao và

chăm sóc cha m khi h v già. Nên đưa các
tm gương thành đt và hnh phúc ca các
gia đình ch có con gái.
3C. Các chin dch giáo dc truyn thông v
TSGTKS đ làm rõ rng mt cân bng gii
tính khi sinh phn ánh bt bình đng gii
đng thi ch ra nhng hu qu tiêu cc ca
tình trng mt cân bng gii tính khi sinh
đi vi xã hi. Các chin dch này có th
bao gm các hot đng tip cn, huy đng
cng đng, các chin dch truyn thông đi
chúng, giáo dc trc tip hưng đn nhiu
thành phn xã hi như cán b nhà nưc,
lãnh đo cng đng, chc sc tôn giáo, cán
b xã hi, giáo viên, phóng viên, cán b y t
và nhân dân nói chung.
3D. T chc tp hun nâng cao nhn thc v
bình đng gii và TSGTKS cho cán b xã hi,
giáo viên, cán b tòa án, cán b y t, phóng
viên, lãnh đo các t chc xã hi, chc sc
tôn giáo, cán b dân s và các nhóm liên
quan khác.
4. Bổ sung kiến thức: Tiếp tục nghiên cứu
và chia sẻ thông tin
Đ tăng cưng cơ s cho xây dng chính sách và
đi thoi v nhng yu t thúc đy s gia tăng
TSGTKS  Vit Nam, cn phi có thêm s liu đnh
tính và đnh lưng, đng thi cn ph bin và
cho tho lun rng rãi trong công chúng nhng
bng chng này. C th, cn phi có nhng s

liu sau:
4A. Số liệu về dân số: Cn tip tc phân tích
đnh kỳ v TSGTKS qua các s liu dân s và
12
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
thng kê khai sinh đ b sung bng chng
v TSGTKS và giám sát các xu hưng theo
thi gian. C th hơn, phi phân tích t s
này t các cuc Điu tra bin đng dân s
hàng năm, điu tra dân s gia kỳ, và Tng
Điu tra Dân s năm 2019.
4B. Nghiên cứu về gia đình và thân tộc: Các
yu t xã hi và văn hóa thúc đy s ưa
thích con trai  Vit Nam đã đưc hiu bit
khá đy đ. Tuy nhiên vn có nhu cu thông
tin v các loi hình gia đình khác nhau đang
tn ti  Vit Nam. Nghiên cu đnh tính
này cho thy h tư tưng văn hóa ch đo
nhn mnh mô hình gia đình “truyn thng”
đ cao nam gii nhưng trong thc t cuc
sng, các mô hình đ cao ph n cũng
đóng vai trò quan trng không kém. Các
nghiên cu tip theo có th tìm hiu nhng
câu hi sau đây:
Tri nghim v cuc sng và điu kin
sng ca nhng gia đình Vit Nam nơi
mà cha m già sng vi con gái đã
trưng thành có nhng đc trưng gì?
Nhng bng chng xác đáng v vai trò

quan trng ca con gái trong kinh t
gia đình và chăm sóc cha m già có th
giúp thay đi nhn thc ca mi ngưi
v vic “không th thiu” con trai.
Cách thc phân chia tài sn và nơi cư
trú cũng như vai trò ca con trai và
con gái trong vn đ này khác nhau
như th nào  các vùng khác nhau
ca Vit Nam? Nhng kin thc sâu
hơn v đng thái kinh t-xã hi khin
mt s vùng ca Vit Nam “thân thin”
vi con gái hơn các vùng khác, có th
giúp nâng cao nhn thc v các hình
thc t chc thân tc khác nhau  Vit
Nam, giúp mi ngưi nhn ra rng gia
đình “truyn thng” đ cao nam gii
ch là mt trong các mô hình thân tc
 Vit Nam. Hiu bit sâu hơn v tính
“lưng h” ca h thng thân tc Vit
Nam cũng có th hu ích trong vic
xây dng các hot đng vn đng
chính sách và truyn thông v các vn
đ liên quan đn thân tc như là h
(trong h tên), tha k và nơi cư trú,
t đó đóng góp vào vic phát trin
cách t chc thân tc linh hot hơn.
4C. Nghiên cứu về xu hướng y tế hóa và
thương mại hóa việc sinh đẻ:
Nghiên cu này đã ch ra rng vic sinh đ
đang b y t hóa và thương mi hóa mt

cách đáng k  Vit Nam. Trong bi cnh
đó, cn phi có thêm kin thc v nhng
vn đ sau đây:
Nhng ngưi cung cp dch v nhìn
nhn như th nào v vai trò ca h trong
vic siêu âm và no thai đưc s dng
cho mc đích la chn gii tính, và làm
th nào đ ngưi cung cp dch v có
th tham gia tích cc hơn vào nhng n
lc đ chng li tình trng s dng sai
công ngh y hc? Đ tr li nhng câu
hi này, nghiên cu hot đng bao gm
tham vn vi nhng bên liên quan có
th là phương pháp phù hp,
“Tư vn” (v thi đim rng trng, ăn
ung, sinh lý và thuc men) đóng
vai trò như th nào trong nhng c
gng ca các cp v chng đ có
đưc nhng đa con mong mun và
liu ngưi cung cp dch v và khách
hàng ca h có bit rng nhng gii
pháp như vy có rt ít hiu qu hay
không? Kt qu ca nghiên cu v
nhng vn đ này cn đưc ph bin
và tho lun k trong nhóm cán b
y t cung cp dch v và quan chc
ngành y t, và s đưc s dng đ
thit k tài liu đào to cho các cán
b y t.
13

Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Chương 1
GII THIU V
CUC NGHIÊN CU
14
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
15
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
BI CNH
Tình trng mt cân bng gii tính khi sinh đã
xy ra  mt s nưc trong khu vc châu Á-Thái
Bình Dương bao gm Trung Quc, Hàn Quc và
n Đ. S gia tăng bt thưng ca TSGTKS khi
sinh cũng đưc quan sát thy  Vit Nam trong
nhng năm gn đây. Cho đn năm 2000, TSGTKS
vn còn  mc bình thưng và đưc ưc tính
vào khong 106,2 bé trai so vi 100 bé gái đưc
sinh ra. Tuy nhiên, t s này đã tăng lên 112,1
vào năm 2008 và 110,6 theo kt qu ca cuc
Tng Điu tra Dân s và nhà  năm 2009.  mt
s đa phương, TSGTKS thm chí đã tăng đn
128. Khong cách quá ln ca ch s nhân khu
hc này so vi mc sinh hc t nhiên là 104-106

bé trai đưc sinh ra trên 100 bé gái, đã phn ánh
s can thip có ch đích phá v th cân bng
n đnh sinh hc gia s bé trai và bé giá đưc
sinh ra trong xã hi, và phn ánh s phân bit
đi x có h thng đi vi các bé gái t trưc
khi đưc sinh ra. Đây là bng chng cho thy
rng s ưa thích con trai đã dn các gia đình đn
vic la chn gii tính ca các con mình.
Các d báo nhân khu hc cho thy rng nu mt
cân bng gii tính tip tc tăng sau năm 2010, s
làm gia tăng mnh t l nam gii trong dân cư.
Sau hai thp k na, Vit Nam s dư tha ít nht
là 10 phn trăm nam gii trưng thành so vi s
ph n cùng th h. Nu TSGTKS không nhanh
chóng tr li mc bình thưng ca nó là 105 bé
trai đưc sinh ra trên 100 bé gái, s mt cân bng
gia s lưng các chú r và cô dâu tương lai s
dn đn tình trng mt n đnh trong th trưng
hôn nhân ging như nhng gì đang din ra 
mt s vùng ca Trung Quc và n Đ hin nay.
Vic thiu ht n gii s làm ny sinh mt lot
hu qu xã hi như gia tăng áp lc buc ph
n phi kt hôn sm, tăng nhu cu v mi dâm
và gia tăng nn buôn bán ph n. Nhng bng
chng v bo lc gii và buôn bán ph n  Vit
Nam ch ra nhng nguy cơ đi vi ph n và các
em gái nu bo lc gii gia tăng do s lưng nam
gii tăng lên (UNFPA 2010c). Thc hành la chn
gii tính có th mang li nhng tác đng tiêu
cc đi vi sc khe tâm thn, sc khe sinh sn/

tình dc và quyn ca ph n (Belanger 2002a).
16
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Các nghiên cu cũng ch ra rng có mt lot các
yu t khác nhau tác đng đn s gia tăng ca
TSGTKS. Chúng ta có th phân bit các yu t liên
quan đn tâm lý ưa thích con trai (các yu t cu),
kh năng tip cn và chi tr các dch v công
ngh la chn gii tính (các yu t cung), và tác
đng nht đnh ca s gim sinh, khin các gia
đình gim s con nhưng buc phi có con trai,
đng thi c áp lc ca th trưng và s thương
mi hóa công ngh phát hin và la chn gii
tính (Guilmoto 2009). Mi yu t trên cn phi
đưc phân tích mt cách riêng r. Tuy nhiên, mc
dù c ba yu t nói trên đc lp vi nhau nhưng
khi phi hp li đã to ra mt bi cnh đc thù
dn đn gia tăng TSGTKS. Bi cnh  Vit Nam
hin nay đang hi đ c ba yu t đó: tâm lý ưa
thích con trai t lâu đi, mc sinh gim và s sn
có ca công ngh la chn gii tính hin đi.
Chính ph Vit Nam đã có nhiu n lc đ
thúc đy bình đng gii và bo v quyn con
ngưi thông qua nhng cam kt thc hin các
sáng kin quc t như công ưc CEDAW và K
hoch Hành đng ICPD.  cp đ quc gia,
Vit Nam đã ban hành lut Bình đng Gii và
đưa ra các quy đnh nghiêm cm các hành vi
xác đnh gii tính và no phá thai la chn gii

tính. Trong ba thp k qua, vi s h tr ca
Qu Dân s Liên Hp Quc (UNFPA) đã tích
cc h tr chính ph Vit Nam trong vic thu
thp và phân tích các s liu nhân khu hc
giúp cho xây dng và thc hin các chính sách
da trên bng chng v dân s, sc kho sinh
sn và gii. Phân tích tng quan các tài liu v
TSGTKS  khu vc Đông và Nam Á vi trng
tâm là Vit Nam đã xác đnh nhng khong
trng trong kin thc v ch đ này  Vit
Nam và đưa ra mt s gi ý v vic trin khai
các nghiên cu phc v chính sách (UNFPA
2010a). Mt nghiên cu phân tích s liu ca
Tng điu tra Dân s và Nhà  Vit Nam năm
2009 đã cung cp mt bc tranh cp nht
nht v các xu hưng ca TSGTKS k t năm
1999 cho đn nay (UNFPA 2010b). Nghiên cu
đnh tính này nhm b sung nhng kin thc
còn thiu v các xu hưng ca TSGTKS thông
qua vic tìm hiu v các yu t văn hóa, xã hi
và th trưng đang tác đng đn TSGTKS.
MC ĐÍCH NGHIÊN CU
Mc đích ca cuc nghiên cu là tìm hiu các
yu t xã hi, văn hóa và sc khe tác đng đn
TSGTKS  Vit Nam đ giúp hiu sâu sc hơn v
các nguyên nhân ca tâm lý ưa thích con trai
trong mi liên h vi tình trng mt cân bng
gii tính khi sinh. Nghiên cu s cung cp các
bng chng cho tho lun v chính sách, xây
dng và điu chnh các can thip và chính sách

hin hành v tâm lý ưa thích con trai và TSGTKS
 Vit Nam. C th, nghiên cu này nhm tr li
nhng câu hi sau đây:
1) Các yu t văn hóa và xã hi ch yu ca
tâm lý ưa thích con trai  Vit Nam là gì?
2) Nhng ai tham gia vào la chn gii tính và
quá trình la chn gii tính đã din ra như
th nào?
3) Nhng công ngh nào đưc s dng đ
la chn gii tính và chúng đưc kim soát
ra sao?
4) Các chính sách ca nhà nưc v cm la
chn gii tính đã đưc thc hin như th
nào trong thc t?
17
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Chương 2
PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CU
18
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
19
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin

S liu ca cuc nghiên cu này đưc thu thp
t tháng 8 đn tháng 10 năm 2010. Kt qu sơ b
đã đưc trình bày và tho lun ti hi tho tham
vn do UNFPA và Tng cc Dân s phi hp t
chc  Hòa Bình trong hai ngày 3 và 4 tháng 11
năm 2010. Mc tiêu ca hi tho là chia s nhng
thông tin v ch đ và xây dng quan đim
chung v vic làm th nào đ gii quyt tình
trng mt cân bng gii tính khi sinh  Vit Nam.
Các đi biu đn d bao gm đi din ca các cơ
quan nhà nưc t trung ương đn đa phương
ca ngành y t, b văn hoá, du lch và th thao,
các cơ quan nghiên cu, các t chc xã hi dân
s và các cơ quan Liên Hp Quc. Các khuyn
ngh trình bày trong báo cáo này đưc xây dng
trên cơ s kt qu nghiên cu và mt s gi ý
đưc đưa ra trong cuc hi tho tham vn.
ĐA BÀN NGHIÊN CU
Da vào kt qu phân tích s liu cuc Tng Điu
tra Dân s và Nhà  năm 2009, bn đa phương
đã đưc la chn: Hà Ni và Hưng Yên  vùng
Đng bng Sông Hng, Qung Ngãi  vùng
Bc Trung b và duyên hi min Trung,và Cn
Thơ thuc Đng bng sông Cu Long. Bn đa
phương này đu đưc xác đnh là có tình trng
gia tăng TSGTKS, nhưng  mc đ khác nhau.
Theo phân tích kt qu Tng điu tra Dân s và
nhà  2009, Hà Ni có t s gii tính tr em dưi
5 tui nm trong khong 115-120; Hưng Yên nm
trong các đim “nóng” vi TSGTKS trong khong

120-125, Qung Ngãi có TSGTKS trong khong
110-115, và  Cn Thơ t s này dao đng  mc
105-110 (UNFPA 2010b)
ĐI TƯNG NGHIÊN CU
Bng 1 dưi đây trình bày v các nhóm đi tưng
ca cuc nghiên cu. Tng s 248 ngưi thuc
11 nhóm đi tưng khác nhau đã đưc phng
vn hoc tham gia tho lun nhóm
Tt c ph n và nam gii  cng đng trong
mu nghiên cu đu  đ tui sinh đ vi đa
con sinh gn đây nht t năm 2006 đn 2009.
THU THP THÔNG TIN
VÀ S LIU
Các k thut thu thp thông tin ch yu là phng
vn sâu và tho lun nhóm. Trưc khi tin hành
nghiên cu thc đa, mt bng hưng dn chi
tit các câu hi phng vn và tho lun nhóm đã
đưc xây dng. Thit k nghiên cu và các công
c nghiên cu cũng như hưng dn quy trình
nghiên cu đu đưc thm đnh bi Ban Đo đc
Nhóm đối tượng Số lượng
Ngưi cung cp dch v y t (Lãnh đo bnh vin, bác sĩ sn/siêu âm và y tá
bnh vin tnh và  các cơ s y t tư nhân)
32
Lãnh đo tnh, lãnh đo ngành y t và dân s tnh/thành ph 10
Khách hàng khám thai ti bnh vin Tnh và phòng khám tư nhân 34
Lãnh đo cng đng (xã/phưng) 48
Nam gii và ph n có con đu lòng là con trai 24
Nam gii và ph n có đu lòng là con gái 24
Nam gii và ph n có hai con gái tr lên, chưa có con trai 24

Nam gii và ph n có hai con gái tr lên, mt con trai út 23
Ông/bà ni chưa có cháu trai 16
Ông/Bà ni có mt cháu trai út 12
Lãnh đo Tng cc Dân s và K hoch hóa gia đình 1
Tổng số 248
20
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Nghiên cu ca Vin Nghiên cu Phát trin Xã
hi. Trưc khi tin hành công tác thc đa, nhóm
nghiên cu viên gm sáu ngưi đã đưc tp
hun trong hai ngày v mc đích, phương pháp
nghiên cu và toàn b các công c nghiên cu.
Mi cuc phng vn sâu hoc tho lun nhóm
đu bt đu bng phn gii thiu v cuc nghiên
cu và quy trình phng vn. Các nghiên cu viên
t gii thiu v mình và xin phép đưc phng
vn/tho lun cũng như xin phép đưc ghi âm
cuc phng vn. Tt c nhng ngưi đưc la
chn đu đng ý tham gia cuc nghiên cu và
cho phép ghi âm cuc phng vn, ch có mt
ngưi t chi ghi âm. Trung bình mt cuc
phng vn kéo dài khong mt gi hai mươi
phút. Các cuc phng vn vi các nhà lãnh đo,
cán b cung cp dch v và khách hàng ti các cơ
s y t thưng ch kéo dài 30 phút đn mt gi,
do hn ch v thi gian hoc do điu kin phng
vn không thun li.
X LÝ VÀ PHÂN TÍCH
S LIU

Sau khi các băng ghi âm phng vn đưc chuyn
thành văn bn, nhóm nghiên cu đã đc nhanh
các phng vn đ phát hin các ch đ chính t đó
xây dng h thng mã hóa thông tin cho tt c các
nhóm đi tưng. Tip theo, nhóm nghiên cu phân
tích thông tin bng NVIVO - phn mm dùng cho x
lý s liu đnh tính, và xây dng đ cương báo cáo.
MT S HN CH CA
CUC NGHIÊN CU
Trong khong hai năm tr li đây, mt cân bng
gii tính khi sinh là mt ch đ khá đưc quan tâm
bi các nhà lp chính sách, các cơ quan truyn
thông đi chúng và các t chc trong nưc và
quc t ti Vit Nam. Tng cc Dân s và K hoch
hóa Gia đình và các cơ quan/t chc hu quan đã
ban hành các quy đnh nghiêm cm các hành vi
la chn gii tính, tin hành mt d án can thip
 18 tnh/thành ph và t chc mt s chin dch
nâng cao nhn thc. Các phương tin truyn
thông đi chúng cũng tích cc tham gia vào công
tác tuyên truyn nâng cao nhn thc cho ngưi
dân chúng v tm quan trng và hu qu ca vn
đ mt cân bng gii tính khi sinh. Vì vy hu ht
nhng ngưi tham gia nghiên cu đu có nhng
hiu bit nht đnh v ch đ nghiên cu là mt
vn đ có ý nghĩa chính tr và xã hi cp thit
đi vi quc gia. Do vy, vic nhng ngưi đưc
phng vn c gng đ t ra là mình có nhn thc
đúng đn cũng có nhng nh hưng nht đnh
đn cách h tr li v mt s khía cnh đưc cho

là nhy cm, nht là v các thc hành liên quan
đn la chn gii tính. Vic nhng ngưi đưc
phng vn c gng tr li “đúng” vi đưng li
chính sách ca nhà nưc đã phn nào hn ch h
chia s nhng kinh nghim mà h cho là “không
phù hp” hoc “không đúng”. Nhng nghiên cu
trong tương lai cn có nhiu thi gian hơn đ có
th thc hin phng vn nhiu ln và to điu
kin cho nghiên cu viên gn gũi hơn vi ngưi
đưc phng vn đ giúp gim bt nhng câu tr
li “phù hp” theo kiu như vy.
Điu kin phng vn cũng là mt yu t có th
nh hưng đn cht lưng ca cuc phng vn.
Hu ht các nhà lãnh đo và các nhà cung cp
dch v có ít thi gian giành cho phng vn do
vy h không có đ thi gian đ chia s kinh
nghim công tác thc tin cũng như th hin
các quan đim ca h v vn đ nghiên cu. Hơn
na, các phng vn vi khách hàng ti các cơ
s y t đưc thc hin trưc hoc sau khi khách
hàng s dng dch v, vì vy không th kéo dài
do hn ch v thi gian. Khi các cuc phng vn
thc hin ti cơ s y t, đôi khi cũng khó đm
bo đưc tính riêng tư. Nhng nghiên cu trong
tương lai cn phi có nhiu thi gian hơn cho
quá trình thu thp s liu và s dng các phương
pháp cùng tham gia; như vy có th giúp nghiên
cu viên thu thp đưc nhiu thông tin sâu hơn,
nht là t cán b lãnh đo.
21

Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Chương 3
VÌ SAO CON TRAI
ĐƯC KHAO KHÁT HƠN?
22
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
23
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Ti sao  Vit Nam con trai có xu hưng đưc
ưa thích hơn so vi con gái? Đ tr li câu hi
này, phn trình bày các phát hin chính ca cuc
nghiên cu  chương này s đưc chia ra làm ba
phn; phn đu tiên tp trung vào các yu t văn
hóa, phn th hai bàn v các yu t kinh t-xã hi,
và phn th ba nhn mnh đn các yu t chun
mc hay nói cách khác là s trông đi và yêu cu
mà con ngưi đt ra cho nhau. Trong cuc sng
hàng ngày, ba nhóm vn đ này có mi liên h
tương h vi nhau. Tuy nhiên, đ tin cho phân
tích, báo cáo này s trình bày riêng tng vn đ.
KHÍA CNH VĂN HÓA
CA S ƯA THÍCH
CON TRAI

 mi nơi trên th gii, quan nim và thc hành
v dòng tc to nên ct lõi ca đi sng văn
hóa. Tuy nhiên, các xã hi khác nhau có các cách
t chc dòng tc rt khác nhau. Các nhà nhân
chng hc đã phân bit ch đ ph h, mu h
và lưng h. Trong ch đ ph h, dòng dõi ch
đưc truy theo đàn ông: ph h là dòng các th
h bt ngun t ông t cho đn con cháu và
dòng này ch đưc ni tip bi các th h con
trai. Trong ch đ ph h, con cái sinh ra thuc
v bên dòng h cha và mang h cha. Nam gii
thưng là ngưi tha k tài sn ca gia đình và
dòng h. Trong ch đ mu h, dòng dõi đưc
truy theo ngưi m và  ch đ lưng h thì theo
c cha và m.  Vit Nam có nhiu ch đ dòng
tc khác nhau cùng tn ti. Mt s dân tc thiu
s như ngưi Êđê và ngưi Chăm theo ch đ
mu h. Ngưi Kinh là tc ngưi chim đn 86
phn trăm dân s Vit Nam, quan h thân tc
thưng đưc t chc theo ch đ ph h và mô
hình sinh sng bên ni nhưng cũng có mt s
nét ca ch đ lưng h (Hy Văn Lương 1989,
Phm Văn Bích 1999, Nguyn Tun Anh 2010).
Phn tip theo s tho lun tm quan trng ca
con trai theo ý kin ca nhng ngưi tham gia
nghiên cu này trên cơ s ca nhng quan đim
và thc hành ch đ dòng tc như trên.
Duy trì dòng giống
Khi đưc hi lý do quan trng nht ca vic phi
có con trai, hu ht nhng ngưi đưc phng

vn, cho dù h có ngh nghip, hc vn, dòng
dõi, vùng đa lý và đa v chính tr-xã hi th nào
đi na, đu nhn mnh vic ni dõi tông đưng
(xem Belanger 2002b, Gammeltoft 1999). Mi
ngưi cho rng ch con trai mi có th duy trì
dòng h và ni dõi tông đưng. Quan đim này
đưc phát hin  tt c các đa bàn nghiên cu
nhưng đc bit đưc nhn mnh hơn  Hưng Yên
và nh nhàng hơn  Cn Thơ. Ví d, mt ngưi
đàn ông, 33 tui  Hưng Yên, cho rng: “Cái cơ
bn nht con trai s làm n đnh phát trin dòng
tc đ sn sinh ra con ngưi, đ gi mãi dòng tc,
đy là ct yu nht”. Mt ngưi đàn ông khác, 36
tui  Qung Ngãi, có cùng chung ý kin “Con
trai là đ ni dõi truyn tông thôi, ngưi ta mong
mun con nó duy trì nòi ging mà h ưng con
h ly tên h ca cha. Ví d bây gi không có con
trai là anh mt gc ri đy”. Trong tho lun nhóm
 Hưng Yên, mt cán b lãnh đo xã phát biu:
Nhà giàu hay nhà nghèo cũng muốn có con
trai, thứ hai nữa là để lấy chỗ thờ phụng. Nếu
con rể không thờ thế là cụt đời. Người Việt Nam
mình [cho rằng] không có con trai là tuyệt tự,
kể cả giàu cũng muốn có người con trai.
Thut ng “dòng dõi” hoc “dòng ging” gia đình
phn ánh vai trò ch đo ca đàn ông trong ch
đ thân tc này. Thông qua “ging” mà “dòng dõi”
gia đình đưc tip ni t t tiên đn con cháu đi
sau. Ngưi con trai là s kt ni các cá nhân ca
th h trưc và th h sau đ to thành mt cng

đng đông đúc ca gia đình, dòng h. Trong
mt nghiên cu v tm quan trng ca dòng h,
Phm Văn Bích đã nhn mnh:
Trong chế độ phụ hệ, người đàn ông không
phải là một người độc lập, một cá nhân theo
đúng nghĩa của từ đó, mà là một thành viên
của một dòng tộc. Anh ta là hiện thân của
dòng tộc này. Sự tồn tại của anh ta chỉ là
một mắt xích trong một chuỗi chung. Anh ta
phải tưởng nhớ tổ tiên của mình, thực hành
thờ cúng tổ tiên, và tiếp nối dòng tộc bằng
cách sinh được ít nhất một đứa con trai để
đảm bảo rằng có người sẽ đảm nhiệm các
nghĩa vụ này của anh ta trong tương lai. Chỉ
có người con trai mới có thể đảm bảo sự tiếp
nối của dòng tộc theo hai nghĩa; thứ nhất,
chỉ anh ta mới có thể thờ cúng tổ tiên. Thứ
hai, chỉ người con trai mới có thể đảm bảo
sự tiếp nối của dòng dõi huyết thống được
quy định bởi chế độ phụ hệ phổ biến. Nếu
người đàn ông chết đi mà không có con
24
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
trai, cả dòng tộc của anh ta, bao gồm cả tổ
tiên và những con cháu chưa sinh ra, sẽ chết
theo anh ta (Phạm Văn Bích 1999: 220).
Đ làm tròn đo ‘‘hiu’’ vi cha m, nhng ngưi
đưc hi đu cho rng, ngưi đàn ông phi có
con trai đ ni dõi tông đưng. Trong nghiên

cu này, nhng ngưi đàn ông không có con trai
đã cm thy có li vì đã không làm tròn nhim
v đi vi cha m và t tiên vì không sinh đưc
ngưi tip ni dòng ging gia đình. Ví d, mt
ngưi đàn ông, 28 tui  Hưng Yên gii thích v
mong mun có con trai như sau “Lý do đ đ con
trai ca tôi thì đ đáp ng nguyn vng ca ông
bà ni. Tc là ông bà ch mun có cháu trai thì tt
nhiên mình cũng làm sao mà nu đ đưc cháu
trai cho ông bà thì ông bà vui”. Còn ngưi đàn
ông 36 tui  Qung Ngãi dưi đây thì tâm s
rng mc dù thnh thong anh nói là anh không
mun có con trai, nhưng trên thc t anh luôn
cm thy b dn vt vì điu này:
Nhiều khi mình cũng nghĩ nói không [muốn
có con trai] thì cũng không thật lắm, em nói
thiệt. Nhưng nhiều khi nghĩ tại vì sinh ra làm
con thì nếu mà nói theo hồi xưa là phong
kiến thì người ta nói là mình cũng chưa làm
tròn trách nhiệm của một người con trai. Ví
dụ hồi xưa làm dâu mà không làm tròn trách
nhiệm là họ bỏ chứ mình nghĩ là nếu có thì
ông bà nội vui hơn chút, thì mình cũng kiểu
như làm tròn với chữ hiếu vậy thôi. Cũng hơi
nghĩ một chút, nói không nghĩ thì cũng vô lý
(Nam, 36 tuổi, hai con gái, Quảng Ngãi).
Mt s ngưi già đưc phng vn gii thích
rng đi vi văn hóa truyn thng Vit Nam,
vic không có cháu trai đ ni dõi tông đưng
b coi là s phn không may mn. Vic mt gia

đình có nhiu con trai đưc coi như biu hin
ca phúc đc, còn vic không có con trai b coi
như s trng pht do hành vi tht đc. Ngày nay,
nhng quan đim này vn còn tn ti, và có xu
hưng làm trm trng thêm ni đau ca nhng
gia đình không có con trai. Trong mt cuc tho
lun nhóm  Cn Thơ, mt cán b cho rng:
Ra ngoài xã hội người ta hay kích bác nhau,
họ nói, ừ tại gia đình thất đức, không có
con nối dõi. Có một câu như vậy cũng làm
ảnh hưởng đến tư tưởng…Không có phúc.
Ngày xưa ông bà làm ác như thế nào đó, giờ
không có cháu nối dõi.
 Hà Ni, mt bà ni 65 tui có 6 cháu gái và
chưa có cháu trai nào, tâm s rng bà không dám
chia s ni bt hnh mà bà cm thy khi không
có cháu trai vi bn bè hay hàng xóm vì bà cm
thy s hãi rng điu này ch càng làm cho h
bàn tán thêm v bà và gia đình bà mà thôi:
Nhà mình mà có một tí cháu trai thì cũng là
vinh dự cho ông bà là có nếp có tẻ, có trai có
gái. [Các con trai] sinh ra không đến nỗi mà
gia đình toàn gái Ví dụ tôi mà bảo chán là
họ cũng thêm vào nữa đấy: Đúng rồi nhà
bà chán thế, hai đứa không biết đẻ, đẻ toàn
cháu gái, ông bà mất cháu đích tôn “đít
nhôm” rồi. Thì nói nôm thế. Nói về duy tâm
giống ngày xưa thì kiểu gì cũng phải đẻ một
đứa là có trai chứ không thì xã hội nó có diếc
móc. (Hỏi: Diếc móc như thế nào?) Đời mày

ăn ở như thế nào, ông bà nhà mày ăn ở thế
nào mà toàn gái mà không có người nối dõi
tông đường.
Do tm quan trng ca vic sinh đưc con trai đ
ni dõi tông đưng như vy, mt s ngưi đưc
hi cho rng thm chí có mt con trai “không đt
cht lưng” vn còn có giá tr hơn con gái. Ví d,
mt ngưi ph n 38 tui  Hưng Yên, nhn xét
rng: “Con trai có như th nào chăng na vn là
con trai, k c nó có phá phách hoc có khi nó
git c b c m, nó đánh m nhưng nó vn là
con trai, nó vn là hơn con gái.”
25
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Sự ưa thích con trai ở Việt Nam:
Ưc mun thâm căn, Công ngh tiên tin
Thờ cúng tổ tiên
Vì con trai tip ni dòng dõi gia đình, con trai có
trách nhim th cúng t tiên và trông nom bàn
th ca gia đình. Đi vi hu ht các gia đình
ngưi Kinh, bàn th đưc đt  trung tâm ca
ngôi nhà. Đưc trang trí vi nh chp hay nh
v ca nhng ngưi quá c, bàn th là nơi con
cháu thp hương, dâng cúng hoa, qu cho t
tiên, là nơi th hin lòng tôn kính, tình yêu, s
quan tâm và lòng bit ơn ca nhng ngưi đang
sng trong gia đình đi vi cha m và ông bà
đã khut. Nhng ngưi đưc th cúng trên bàn
th thưng là t tiên ca ngưi chng trong gia

đình, trong khi t tiên ca ngưi v li đưc th
cúng bi ngưi anh/em trai ti bàn th ca ‘dòng
tc’ca ngưi đó. Nu gia đình có hơn mt ngưi
con trai, ngưi con trai trưng chu trách nhim
th cúng và chăm sóc phn linh hn ca nhng
ngưi thân đã qua đi: con trai trưng có trách
nhim chính chăm sóc linh hn ca cha m,
ông bà và c k. Điu này đc bit quan trng:
nu không có s chăm sóc, linh hn ca nhng
ngưi thân đã khut s sng mt cuc sng đau
kh và đói khát  ‘th gii bên kia’. Phm Văn Bích
(1999:224) nhn đnh rng ‘th cúng t tiên là
mt cái gì đó phân bit gia con ngưi và các
loài đng vt khác…Th cúng t tiên là văn hóa,
nó khin chúng ta thành con ngưi’. Tác gi này
nhn xét thêm rng chính th cúng t tiên mà
con ngưi thit lp đưc mi quan h xã hi
cơ bn liên kt chúng ta thành mt cng đng
ngưi, th hin tình cm gn bó, s tôn trng
và s quan tâm ln nhau. Ông cũng nhn mnh
rng tính ngưi ca chúng ta có th đưc xem
như th hin  mi ràng buc xã hi vi nhau.
Trách nhim th cúng t tiên còn đi lin vi trách
nhim đi vi phn m ca t tiên. Ngưi đàn
ông 32 tui  Qung Ngãi tham gia trong nghiên
cu này là con trai duy nht trong gia đình. Trong
sut thi gian chin tranh, gia đình ca anh đã
mt rt nhiu ngưi con trai. Anh và cha mình là
nhng ngưi đàn ông cui cùng ca dòng h còn
sng sót. Cha anh là ngưi chăm sóc hơn 70 ngôi

m ca dòng h trong sut nhiu thp k. Ông
thưng thp hương vào các ngày k nim và các
dp đc bit khác. Ông luôn luôn nhc nh con trai
v nghĩa v chăm sóc các phn m đó và mong
ưc có mt đa cháu trai đ tip tc thc hin
nghĩa v đi vi t tiên. Hin nay anh đã có hai
con gái và vn hy vng là s có con trai đ đáp li
mong mi ca cha và sau này tip tc th cúng t
tiên và chăm sóc các phn m ca gia đình.
Nu con trai đưc coi là rt quan trng đi vi các
vn đ tâm linh, thì điu gì xy ra đi vi nhng gia
đình ch có con gái? Hu ht nhng ngưi đưc
phng vn đu khng đnh rng trong trưng
hp gia đình không có con trai, ngưi con gái có