B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC THNG LONG
Khoa iu dng
* * * * * * * * *


LÊ ÌNH LAN
Mã sinh viên: B00081


IU TRA PHÁT HIN SM KHUYT TT  TR EM
TI HUYN QUC OAI – HÀ NI NM 2011

 TÀI TT NGHIP C NHÂN H VHVL


Ngi HDKH: TS. Trn Th Thu Hà




HÀ NI – Tháng 12 nm 2011
LI CM N

Trong sut thi gian hc tp, nghiên cu và hoàn thành lun vn này tôi
luôn nhn đc s quan tâm giúp đ tn tình ca các thy, cô giáo các cá nhân, đn
v c v vt cht và tinh thn.
Trc tiên, tôi xin bày t lòng bit n chân thành ti Ban giám hiu, phòng
ào to, phòng iu dng và các phòng chc nng - Trng i hc Thng Long
đã cho phép và to điu kin giúp đ tôi trong sut quá trình hc tp, nghiên cu và

hoàn thành lun vn.
Tôi xin bày t lòng bit n sâu sc ti TS. Trn Th Thu Hà – Nguyên phó
trng khoa phc hi chc nng bnh vin Nhi Trung ng - Giám đc d sn GCS
ti Trung tâm phc hi chc nng Vit - Hàn, ngi cô đã tn tình giúp đ hng
dn, truyn đt kinh nghim, cung cp tài liu và to mi điu kin cho tôi hc tp,
nghiên cu đ hoàn thành bn lun vn này.
Tôi xin bày t lòng bit n ti Ban giám đc Trung tâm phc hi chc nng
Vit – Hàn, ng u, ban lãnh đo UBND huyn Quc Oai, Trung tâm y t d
phòng và Phòng lao đng thng binh xã hi huyn Quc Oai cùng trm y t xã đã
to điu kin h tr v thi gian , kinh phí, nhân lc.
Tôi xin gi li cm n ti Quý thy, cô trong B môn điu dng và các
chuyên ngành có liên quan đã quan tâm giúp đ đ tôi đc hc tp trong sut 3
nm qua.
Bên cnh s giúp đ tn tình ca các thy cô, tôi còn nhn đc s phi hp
nhit tình ca 37.247 gia đình các tr ti 21 xã huyn Quc Oai đã giúp tôi hoàn
thành chng trình sàn lc ca mình.
Cui cùng tôi xin cm n gia đình, bn bè, đng nghip, các anh ch em lp
KTC2, nhng ngi luôn sát cánh bên tôi, đng viên giúp đ và chia s cùng tôi nhng
thun li khó khn trong sut quá trình hc tp và nghiên cu.
Hà Ni, ngày 25 tháng 12 nm 2011

Lê ình Lan

Thang Long University Library

CÁC T VIT TT

ASQ : Hges and stages Quetionroires
B câu hi đánh giá s phát trin ca tr em theo la tui và
giai đon

CPTTT : Chm phát trin trí tu
DTBS : D tt bm sinh
HC : Hi chng
NC : Nghiên cu
NST : Nhim sc th
PHCN : Phc hi chc nng
PHCNDVC: Phc hi chc nng da vào cng đng
SLSS : Sàn lc s sinh
TTT : Thu tinh th



MC LC
T VN  1
Chng 1 3
TNG QUAN 3
1.1. Mt s khái nim liên quan đn tàn tt  tr em và phát hin sm 3
1.1.1. Khái nim tàn tt 3
1.1.2. Phân loi tàn tt 3
1.1.3. Phát hin sm tàn tt 4
1.2. Mt s công c ng dng trong sàng lc. 10
1.2.1. Sàng lc trc sinh 10
1.2.2. Sàng lc s sinh 10
1.2.3. Sàng lc sau sinh 11
1.3. Phát hin sm tr khuyt tt 15
1.3.1. Các bc trin khai Phát hin sm tr khuyt tt 15
1.5. Tình hình nghiên cu tr tàn tt 15
1.5.1. Tình hình nghiên cu tr tàn tt trên th gii 15
1.5.2. Tình hình nghiên cu tr tàn tt  Vit Nam 16
Chng 2 18

I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 18
2.1. i tng nghiên cu 18
2.2. Ni dung và các bin s nghiên cu 19
2.2.1. Cách thc thu thp s liu: 19
2.2.2. Các bin s ca sàng lc tr 0-16 tui 20
2.3. Phng tin nghiên cu 20
2.4. Phng pháp thu thp s liu 20
2.4.1. Nghiên cu sàng lc khuyt tt  tr 0-16 tui 20
2.5. Phng pháp x lý s liu 21
2.6. Các bin pháp khng ch sai s 22
Thang Long University Library
2.61. Vn đ đo đc trong nghiên cu 22
Chng 3 23
KT QU NGHIÊN CU 23
3.1. Sàng lc ri lon phát trin  tr 0-16 tui 23
3.1.1. c đim nhóm tr tham gia chng trình sàng lc 23
3.1.2. Kt qu sàng lc khuyt tt  tr em 24
3.1.3 Kt qu khám phân loi khuyt tt  tr 0-16 tui 25
Chng 4 30
BÀN LUN 30
4.1. Sàng lc ri lon phát trin  tr 0-16 tui 30
4.2. Mô hình khuyt tt chung  tr 0 - 16 tui. 34
TÀI LIU THAM KHO 39
TING VIT 39
PH LC 41
DANH MC BNG BIU

Bng 3.1. T l tr đc khám sàng lc ri lon phát trin 23
Bng 3.2. T l tr khuyt tt theo tui 24
Bng 3.3. T l tr nghi ng b khuyêt tt đc khám phân loi 25

Bng 3.4 T l tr khuyêt tt theo tui và dân s tr em 26
Bng 3.5. Mô hình khuyt tt chung  tr 0-16 tui 26
Bng 3.6. Các dng khuyt tt v vn đng  tr em 27
Bng 3.7. Các dng khuyt tt v nghe - nói  tr em 27
Bng 3.8. Các dng khuyt tt v nhìn  tr em 28
Bng 3.9. Các dng khuyt tt v nhn thc  tr em 28
Bng 3.10. Các dng ri lon v hành vi  tr em 28
Bng 3.11. Các dng khuyt tt khác  tr em 29
Bng 4.1. Kt qu nghiên cu ca mt s tác gi 30

DANH MC BIU 

Biu đ 3.1. Gii tính ca nhóm tr đc sàng lc 23
Bng 3.2. T l tr khuyt tt theo tui 24
Biu đ 3.2. Liên quan gia gii tính và khuyt tt (n=1.487) 25

Thang Long University Library

1

T VN 

Khuyt tt là tình trng mt ngi do khim khuyt hoc do các điu kin
sc kho mà b gim chc nng dn ti hn ch s tham gia trong các lnh vc sinh
hot, lao đng, hc tp và đi sng xã hi [9].
Trong vài thp k tr li đây tình hình khuyt tt trên phm vi toàn cu đã có
nhiu thay đi. S liu t các cuc điu tra y t và gánh nng bnh tt toàn cu cng
nh báo cáo tình hình khuyt tt t các nc đã đa đn mt c tính mi: Khong
trên 1 t ngi (15% dân s) trên th gii b khuyt tt [140].
T l khuyt tt  tr em trên phm vi toàn cu qua kho sát gánh nng bnh

tt toàn cu (2004) chim 5,1%  nhóm 0 – 14 tui. Trong đó châu Âu 4,2%; Châu
M 4,5%; Trung ông 5,2%; ông Nam Á 5,2%; Tây Thái Bình Dng 5,3% và
Châu Phi là 6,4% [140].
Ti Vit Nam, theo báo cáo ca Tng cc thng kê và UNICEF (1998 -
2004) c tính c nc có khong 1,2 triu tr em khuyt tt (3,1%) đ tui 0-17
trong đó tr <6 tui có t l khuyt tt là 1,39%. Loi khuyt tt ph bin nht  tr
em trong điu tra ti cng đng là khuyt tt v vn đng chim 22,4% và khuyt
tt v nghe - nói chim 21,4% [87]. Tuy nhiên, t l tr khuyt tt ch là c tính,
mô hình tr khuyt tt ch yu da vào các báo cáo ca chng trình phc hi chc
nng da vào cng đng hoc qua các cuc điu tra dân s v mt s dng khuyt
tt  tr ln và ngi ln mà không có tr nh. Cha có điu tra chun mc v
khuyt tt  tr 0-16 tui đc thc hin ti Vit nam.
Trên th gii, phát hin sm, can thip sm tr khuyt tt ngày nay đang là
mc tiêu chung ca nhiu quc gia nhm khc phc hu qu ca khuyt tt nh
hng sâu sc đn cht lng dân s và s phát trin chung ca xã hi.
B Y t đã hng dn Quy trình phát hin sm, Can thip sm tr khuyt tt.
Phát hin sm tr khuyt tt bao gm sàng lc các ri lon phát trin ca tr theo đ
tui và giai đon nhm phát hin nhng tr có nguy c b khuyt tt và tip sau là
Khám phân loi khuyt tt. Tuy nhiên cha có tnh nào trin khai nghiên cu sàng lc
ri lon phát trin  tr em la tui t 0-16 tui.

2

Hin nay  Vit Nam, hu ht các tr khuyt tt ca đc phát hin mun,
nên dù có đc can thip thì cng khó có c hi tr v bình thng. Thm chí vn
còn mt t l đáng k tr khuyt tt cha đc can thip và tr thành tàn tt vnh
vin. Chính vì vy phát hin sm can thip sm cho tr khuyt tt đang là mt nhu
cu cp thit ca xã hi.
Chính vì vy “Nghiên cu sàng lc phát hin mt s dng khuyt tt  tr
0-16 tui ti Quc Oai” đáp ng đc nhu cu cp bách ca xã hi vi 2 mc tiêu

sau:
1. Sàng lc ri lon phát trin  tr em 0-16 tui ti Quc Oai.
2. Xác đnh t l mc khuyt tt và mô hình khuyt tt  tr 0-16 tui ti
Quc Oai.









Thang Long University Library

3

Chng 1
TNG QUAN

1.1. Mt s khái nim liên quan đn tàn tt  tr em và phát hin sm
1.1.1. Khái nim tàn tt
Tàn tt là tình trng mt ngi do khim khuyt hoc do các vn đ v sc
kho mà b gim chc nng dn ti hn ch s tham gia trong các lnh vc sinh
hot, lao đng, hc tp và đi sng xã hi [1].
Tr tàn tt là tr có khim khuyt v cu trúc, sai lch v chc nng c th
dn đn gp khó khn nht đnh trong các hot đng cá nhân, lao đng xã hi và
hc tp theo chng trình giáo dc ph thông [19].
1.1.2. Phân loi tàn tt
Có nhiu cách phân loi tàn tt nhng đ phù hp cho công tác phc hi

chc nng (PHCN) thì tàn tt đc phân loi theo các nhóm sau:
 Tàn tt v vn đng: Bao gm các dng tàn tt do các nhóm bnh ca h thn
kinh (bi não, lit na ngi); H c (viêm c, teo c tin trin); H xng,
khp (viêm khp, chn thng, thoái hoá khp).
 Tàn tt v nhìn: Mù, gim th lc
 Tàn tt v nghe - nói: Gim thính lc/khim thính, st môi/h hàm ch
 Tàn tt v nhn thc: Chm phát trin trí tu, hi chng (HC) Down
 Tàn tt v hành vi: T k, ri lon hành vi, bnh tâm thn.
 Các dng tàn tt khác: Các tàn tt không thuc các nhóm trên hoc do tình
trng bnh mãn tính nh suy tim, suy thn
 a tàn tt: Mt ngi có t hai dng tàn tt tr nên nh tr bi não, bnh
nhân lit na ngi


4

1.1.3. Phát hin sm tàn tt
Phát hin sm tàn tt là bng các bin pháp nâng cao nhn thc, dùng các k
thut y t, lng giá PHCN đn gin đ phát hin tình trng khim khuyt, gim
chc nng  tr ngay t thi k bào thai hoc ngay sau sinh. Phát hin sm là mt
trong nhng ch s nói lên s phát trin y t ca mi quc gia. Phát hin sm tàn tt
không nhng đóng vai trò quan trng trong vic thit lp mt chng trình can
thip sm mà còn góp phn quyt đnh s thành công ca chng trình đó [21].
 Phát hin sm, can thip sm tr tàn tt trên th gii
Phát hin sm, can thip sm tr tàn tt đã tr thành mc tiêu quc gia ca
nhiu nc trên th gii nhm gim thiu s tác đng ca khim khuyt, tng cng
kh nng còn li, to c hi cho tr tàn tt hi nhp xã hi. Phát hin sm, can thip
sm và giáo dc tr tàn tt là mt trong by lnh vc u tiên ca Thp k th II v
ngi tàn tt khu vc Châu á - Thái Bình Dng, tin ti mt xã hi hoà nhp,
không có rào cn và da trên quyn cho nhng ngi tàn tt

 Phát hin sm, can thip sm tr tàn tt  Vit nam
Do hn ch các kin thc v phát hin sm và can thip sm cùng vi vic
cha có mt h thng phát hin tàn tt đy đ nên hu ht tr tàn tt  Vit Nam
thng đc phát hin và can thip mun. ây là mt trong nhng nguyên nhân
làm nh hng đn kt qu PHCN cho tr tàn tt.
Trong nhng nm gn đây, thông qua mng li phc hi chc nng da vào
cng đng (PHCNDVC) ca B Y t, chng trình phát hin sm, can thip sm
tàn tt  tr em đã bt đu đc áp dng nhng cng ch di hình thc thí đim 
mt vài đa phng nh à Nng, Qung Tr. Mt s tr tàn tt đc phát hin sm
nh chính nhng ngi thân trong gia đình tr. Ti Thái Bình, chng trình đã đc
trin khai  66 xã thuc 2 huyn ca tnh bng hình thc khám sàng lc khuyt tt 
giai đon s sinh và đánh giá s phát trin ca tr ti thi đim 6 và 12 tháng tui bng
“B câu hi đánh giá s phát trin theo tui và giai đon” (ASQ: Ages and Stages
Questionnaires). Kt qu ca chng trình đã phát hin sm và can thip sm đc
hàng trm tr thuc nhiu dng tàn tt khác nhau, mang li cuc sng bình thng
cho các cháu cng nh nim hnh phúc cho gia đình và xã hi.
Thang Long University Library

5

Tuy nhiên, nhìn chung ti Vit Nam chng trình phát hin sm, can thip
sm cho tr tàn tt vn là vn đ mi và ít đc cng đng quan tâm.
1.1.4. Nguyên nhân và du hiu phát hin sm mt s dng khuyt tt 
tr em
* Nhóm khuyt tt vn đng.
- Nguyên nhân thng gp là do mt, thiu ht hay bt thng v cu
trúc chc nng ca c quan vn đng( trt khp háng bm sinh,bàn chân
khoèo bm sinh…).Khuyt tt vn đng còn là hu qu ca các tình trng
bnh lý h thn kinh trung ng( xut huyt não – màng não, tai bin mch
máu não, bi não )

- Mt s loi khuyt tt hay gp  tr em
Bi não
- Bi não là mt nhóm các ri lon ca h thn kinh trung ng gây nên
bi tn thng não không tin trin do các yu t nh hng ca giai đon
trc sinh,trong sinh,sau sinh đn 5 tui.
- Bi não biu hin ra ngoài bng các ri lon vn đng,trí tu,giác
quan và hành vi…
- Nguyên nhân gây bi não
+ Các yu t nh hng  giai đon trc sinh : M có tin s sy
thai,m có d tt bm sinh, m b ng đc thai nghén vv
+ Các yu t nh hng  giai đon trong sinh:  non ,cân nng thp,
ngt, vàng da nhân não…
+ Các yu t nh hng  giai đon sau sinh: Chy máu não – màng
não, suy hô hp nng, chn thng s não, co git do st cao đn thun.
- Mt s du hiu phát hin sm bi não trc 6 tháng tui [ 49]
+ Mm nho sau sinh, không ly, không kim soát đu c, nm sp
không ngn đu
+ Hai tay luôn nm cht
+ Tr có cn co cng, chân dui cng khi đt đng

6

+ Hai tay không bit vi cm đ vt
+ Không nhn ra khuôn mt m, tr n ung khó khn
+ Tr không đáp ng khi gi hi, tr khóc nhiu sut ngày đêm
Bàn chân khoèo bm sinh
- Bàn chân khoèo bm sinh là mt d tt bàn chân sy ra trong thi k
bào thai gm ri lon v trí khp gia xng gót – sên – ghe và xng gót
hp.
- Nguyên nhân: Cha rõ ràng có th do bt thng v gen,thn kinh,

xng hay do t th bt thng ca bàn chân tr trong bào thai [91]
- Du hiu phát hin sm:
+ Khép và nghiêng phn trong phn trc gia bàn chân
+ Bàn chân  t th thung
+ Mép ngoài bàn chân cong do khp xng gót-hp b kéo vào trong
+ Np ln da sau gót bàn chân và phn gia bàn chân rt rõ
+ Ngón chân cái gn, teo c cng chân
+ Dùng tay không th gp mu,long bàn chân,nghiêng ngoài bàn chân đ
đa bàn chân v v trí trung gian
Lit mm tay do tn thng đám ri  tr em( Lit Erb)
- Là tình trng lit mm cánh tay do tn thng đám ri thn kinh cánh
tay sy ra trong lúc sinh gây lit hoc gim vn đng ,cm giác ca các c
cánh tay [ 65]
- Nguyên nhân
Nguyên nhân thng gp là do các tai bin sn khoa  tr em đ
khó,đ ngôi ngc,tr có trng lng khi đ quá ln. Do trong quá trình tr
giúp đ cán b y t phi kéo mnh tay và vai tr nên gây tn thng đt hoc
giãn các dây thn kinh thuc đám ri thn kinh cánh tay.
- Du hiu phát hin sm.
+ au: S vào vùng khp vai, vn đng khp vai tr khóc
+  ,tím quanh khp vai do xut huyt phn mm
Thang Long University Library

7

+ Phù n vùng khp vai
+ Hn ch vn đng ti các khp: Vai, khu,c tay,đt ngón
- Lit mm tay do tn thng đám ri cánh tay cn đc can thip sm
bng các bin pháp PHCN nh vn đng tr liu,hot đng tr liu,dng c
chnh hình đ giúp tr tng cng chc nng hot đng ca c,duy trì ti đa

tm hot đng ca khp và ngn nga bin dng khp.
Trt khp háng bm sinh
Là tình trng chm xng đùi ca mt hoc c hai bên khp háng b
trt ra khi v trí bình thng ca khp háng
- Du hiu phát hin sm ngay sau khi sinh
+ Chênh lch chiu dài 2 chân
+ Bàn chân đ ngoài khi tr nm dui chân
+  t th gp gi , khp gi bên trt cao hn
+ Np ln mông,đùi khoeo chân bên trt cao hn bên lành
- Hng can thip: Can thip ngay sau khi sinh bng các bin pháp np
chnh hình,bó bt chnh hình…
* Nhóm khuyt tt v nhn thc
Chm phát trin trí tu
Chm phát trin trí tu dùng đ ch nhng ngi có mc trí tu di
mc trung bình đng thi thiu ht trên hai k nng “ thích ng” nh giao
tip,t chm sóc,các hot đng trong sinh hot hàng ngày,k nng xã
hi,tham gia cng đng,sc khe và an toàn,hc tp,s thích và vic làm.
- Nguyên nhân
Do các yu t sy ra trc khi sinh,trong khi sinh và sau khi sinh nh:
M b chm phát trin trí tu, trong thi k mang thai m b nhim
trùng,nhim đc,sang chn tâm lý…,tr đ non,ngt khi sinh,vàng da nhân.
- Du hiu phát hin sm.
Ngay sau đ, tr có biu hin nh mt tr đ non: Ng nhiu,ít ca
quy,ít hoc không khóc,không có nhu cu n. Tr chm phát trin c vn

8

đng thô( chm ly,ngi,bò,đng,đi) và vn đng tinh t ca bàn tay. Tr ci
đáp ng chm chp hoc không đáp ng vi thích thích xung quanh.
Hi chng Down.

- Nguyên nhân
+ Do ri lon phân ly cp NST s 21
+ Tn sut mc down tng lên  mt s trng hp nh: M tui cao (
> 35 tui) hoc m quá tr ( < 20 tui) ,yu t gia đình,b( m) mang NST
chuyn đon,b m nhim hóa cht, nh hng bc x…[ 44]
- Du hiu phát hin sm
+ Ngay sau sinh tr mm nho,ít khóc li hay thè ra ngoài
+ Khi h xung đt ngt tr không có phn x bo v
+ Tr có b mt đin hình: Trán nh mt xch,long mi ngn,mi mt
thng ln lên,đôi khi b lác. u nh,c ngn ,gáy phng,rng.
+ Bàn tay rng,các ngón ngn,có np ngang duy nht  long bàn tay,
bàn chân phng,ngón chân chim.Bnh nhân thng có gim trng lc c.
- Hng can thip sm cho nhóm tr chm phát trin trí tu ch yu
bng các bin pháp vn đng tr liu,ngôn ng tr liu…s giúp kích thích s
phát trin vn đng thô,vn đng tinh,k nng giao tip,ngôn ng t đó góp
phn giúp tr phát trin trí tu [ 26]
* Nhóm khuyt tt v nghe – nói
- Khuyt tt v nói là mt tình trng mt ngi phát âm hoc có ngôn
ng nói không bình thng nh nhng ngi khác.
- Khuyt tt v nghe là tình trng mt ngi b gim thính lc hoc đic
hoàn toàn mt hoc c hai tai. Mt s dng khuyt tt trong nhóm này thng
gp  tr em là:
Tt khe h môi có hoc không kèm theo khe h vòm ming.
Khe h môi là tình trng xut hin nhng khe nm  phía trc ng
khu cái trc do thiu sát nhp ca trung mô  rãnh lúc mi đu ngn cn n
Thang Long University Library

9

mi trong và n hàm trên. Khe h vòm ming là tình tráng sy ra do vic tht

bi trong vic hòa nhp ca các b vòm miêng trên.
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính ca khe h môi và vòm ming là do di truyn( đt
bin gen). Thng gp 3 NST s 18, mt đon NST s 18, hoc NST s 4.Tr
có th kèm theo các di tt khác nh dính ngón tay,ngón chân,d dng s mt,
d tt tim.Ngoài ra trong thi k thai nghén m nhim virus,nghin
ru,nghin thuc lá….tình trng thai suy dinh dng,thiu oxy bài thai.
- Hng can thip sm
Do khe h môi vòm ming không ch liên quan đn thm m mà còn
nh hng đn nhiu chc nng khác ca tr nh giao tip ,trí tu,tâm lý…vì
vy phu thut kp thi s khc phc đc tình trng trên.Thi gian phu
thut tt nht vi tr khe h môi là 3-6 tháng tui, vi khe h vòm ming là
trc 18 tháng tui. Ngoài ra,vn đ PHCN sau phu thut s khuyn khích
phát trin sm ngôn ng cho tr.
Gim thính lc.
- Gim thính lc là kh nng nghe mt hoc c hai tai  cng đ 30 -
40dB tr lên và  tn s 500 – 4000Hz.
- Nguyên nhân và các yu t liên quan đn gim thính lc.
+ Yu t trc sinh: M nhim virus,nhim phóng x ….khi mang thai
+ Yu t trong khi sinh: Tr đ non ,ngt khi sinh,can thip sn khoa
+ Yu t sau khi sinh: Vàng da nhân não,xut huyt não – màng
não,bênh lý ca tai gia.
- Du hiu phát hin sm
+ Tr s sinh: Tr không git mình hoc chp mt khi bn bt ng v
tay.Bin pháp hu hiu  giai đon này là sang lc gim thính lc bng
phng pháp đo âm c tai.
+ Tr 1 -3 tháng tui: Không bit hóng truyn( ci u) khi bn nói
truyn vi tr ,không bit đáp ng vi các kích thích bng âm thanh.

10


+ Tr 4 -5 tháng tui: Không nghe thy ting nói thm khong cacha 20 cm.
+ Tr 6 -8 tháng tui: Không bp b bt chc các âm thanh( ba ba,mm
mm ).,không đáp ng khi gi tên,không quay đu v phía ngun âm.
+ Tr 8 -12 tháng tui: Tr có th không hiu đc câu ngn hoc
không làm theo các yêu cu nh hoan hô, v tay ,chào….
1.2. Mt s công c ng dng trong sàng lc.
Phát hin sm tàn tt  tr em Sàng lc trong y hc là bc đu tiên trong
vic tìm kim mt bnh hoc bt k mt s bin đi sc kho nào bng cách xác
đnh s b v bnh đó nh áp dng mt nghim pháp phát hin nhanh nht. Vì vy
sàng lc ch mang tính phát hin sm ch không phi là phng pháp đ chn đoán
xác đnh bnh. Nhng cá th có biu hin dng tính hoc nghi ng dng tính vi
nghim pháp sàng lc bao gi cng cn phi đc chn đoán xác đnh đ có th
điu tr sm góp phn gim t l t vong cng nh hu qu ca bnh. Mt trong các
bin pháp sàng lc đang đc ng dng rng rãi hin nay trên nhiu quc gia là
sàng lc trc sinh và sàng lc s sinh [75].
1.2.1. Sàng lc trc sinh
Mc tiêu: Phát hin, chn đoán sm đ điu tr hoc đình ch thai nghén.
Phng pháp sàng lc:
 Phân tích nhim sc th t t bào i đ phát hin sm các ri lon NST  thai
nhi.
 Siêu âm thai đ phát hin các bt thng hình thái: Bàn chân khoèo, không
não, não bé, não úng thy, khe h môi -hàm ch
1.2.2. Sàng lc s sinh
Sàng lc s sinh (SLSS) là bin pháp d phòng hin đi, dùng các k thut y
khoa đ tìm kim nhm phát hin sm nhng bnh có liên quan đn ni tit, chuyn
hoá, di truyn…ngay sau khi tr ra đi. ây là nhng loi bnh lý phân t do ri
lon tng hp gen gây ra. Bnh nhân có th t vong nhanh ngay trong nhng ngày
đu ca cuc sng hoc cng có th đ li nhng di chng nng n trong sut c
cuc đi [50].

Trong lnh vc phc hi chc nng SLSS cng đc áp dng đ phát hin
Thang Long University Library

11

sm mt s dng khuyt tt  tr em nh gim thính lc, chm phát trin tinh thn,
bàn chân khoèo bm sinh
1.2.3. Sàng lc sau sinh
(1) Test Denver
Test Denver còn đc gi là trc nghim đánh giá s phát trin tâm lý, vn
đng cho tr nh.
Mc đích [6]
o Test Denver dùng đ đánh giá mc đ phát trin tâm lý - vn đng  tr s
sinh đn 6 tui, giúp phát hin sm nhng tình trng chm phát trin ngay t giai
đon 6 nm đu đi, t đó có nhng bin pháp can thip kp thi.
o Test dùng đ so sánh s phát trin  các lnh vc gia các tr cùng tui.
Cu trúc ca test
Test Denver II gm 125 mc đc chia làm 4 lnh vc:
(1) Lnh vc cá nhân - xã hi (25 mc): ánh giá kh nng nhn bit, chm
sóc bn thân và thit lp quan h tng tác vi ngi khác.
(2) Lnh vc vn đng tinh t - thích ng (29 mc): ánh giá kh nng vn
đng khéo léo ca đôi tay và kh nng quan sát tinh t ca đôi mt.
(3) Lnh vc ngôn ng (39 mc): ánh giá kh nng lng nghe và đáp ng
vi âm thanh, kh nng phát âm, phát trin ngôn ng (nghe, hiu, nói).
(4) Lnh vc vn đng thô (32 mc): ánh giá kh nng phát trin các vn
đng toàn thân và kh nng gi thng bng ca c th.
Ngoài 4 lnh vc đánh giá nh trên thì test còn bao gm 5 quan sát hành vi
cn hoàn thành sau khi thc hin test. Các quan sát hành vi này cho phép trc
nghim viên có th đánh giá ch quan v tt c hành vi ca tr và s b đo lng
đc vic tr s dng kh nng ca mình nh th nào .

u đim ca Denver[16 ]
o S dng cho nhiu lnh vc: Y t, giáo dc, đc bit trong lnh vc phát hin
sm can thip sm
o S dng đc  nhiu ni: Bnh vin, trng hc, các phòng khám nhi khoa,
các trung tâm chm sóc tr em…
o Có nhiu công c đ hng dn cách s dng (tài liu, bng video) giúp hn

12

ch ti đa các li có th gp phi trong quá trình làm test.
o ánh giá kt qu theo t l 25%,50%,75% và 90% cho phép ngi làm test
có th quan sát đc cách tr thc hin các yêu cu theo tng lnh vc, t đó d
dàng trong vic so sánh kh nng ca tr vi các tr khác.
o Test bao gm c thang đo hành vi trong quá trình tr thc hin thao tác.
Hn ch ca Denver II [141]
Mc dù có rt nhiu đim mi hn so vi các test sàng lc khác nhng Denver II
vn tn ti mt s hn ch:
o Ngi thc hin test phi là các bác s đã đc tp hun thành tho.
o Thi gian đ hoàn thành test bình thng là 20 phút, vì vy có th rt khó
khn đ duy trì s hp tác ca tr.
o Test không có vai trò d báo chc nng trí tu sau này.
o Test không ch ra đc các ri lon phát trin nh hoc các vn đ đc bit.
o Khó áp dng rng rãi ti cng đng vì yêu cu chuyên môn cao.
(2) B câu hi đánh giá s phát trin theo tui và giai đon ca M
(ASQ: Ages and Stages Questionnaires)
Mc tiêu
B câu hi đánh giá s phát trin theo tui và giai đon bao gm mt
chui các câu hi, đc trng cho tng giai đon phát trin khác nhau ca tr. ây là
công c dùng đ phng vn cha m (ngi chm sóc tr) thông qua s quan sát các
hành vi ca tr trong gia đình. B câu hi đc xây dng da trên các mc phát

trin bình thng ca tr vì vy nó mang đn nhng thông tin giúp đánh giá tng
đi chính xác s phát trin ca tr. Thông qua quá trình sàng lc bng b câu hi,
cha m bit con h có phát trin bình thng không và khi nào cn đc đi khám ti
các c s y t. ây chính là c hi cho tr đc phát hin sm các ri lon phát
trin nh t k, chm phát trin trí tu…
Cu trúc
B câu hi ASQ đc thit k gm 19 bn tng ng vi 19 nhóm tui (t 4
đn 60 tháng tui). Mi bn gm 30 câu hi tng ng vi 5 lnh vc:
1. Lnh vc giao tip (không li và li nói).
2. Lnh vc vn đng thô.
Thang Long University Library

13

3. Lnh vc vn đng tinh t.
4. Kh nng bt chc và hc.
5. Lnh vc cá nhân - xã hi.
ánh giá
ánh giá bng cách cho đim theo tng lnh vc. Mi câu hi cho t 0 đn
10 đim. Cng tng đim và so sánh theo đim chun đc ghi bên cnh.
ánh giá chung theo t l % các lnh vc.
u đim
 B câu hi ASQ đánh giá s phát trin ca tr theo tui và giai đon là mt
công c d thc hin thông qua phng vn cha m và quan sát các hot đng ca
tr. Ni dung b câu hi bao trùm toàn din trên mi lnh vc (vn đng, ngôn ng,
xã hi…).
 B câu hi ASQ đc áp dng rng rãi cho nhiu la tui (t 4 đn 60 tháng
tui). Do các câu hi đc thit k ngn gn, d hiu, phù hp vi vn hoá Vit
Nam, thi gian đánh giá nhanh (10 - 15 phút) vì th không ch các bác s nhi khoa
mà nhiu đi tng nhân viên y t khác nhau, giáo viên, các nhà can thip

sm…đu có th s dng d dàng .
 Nhân lc chính đ tin hành đánh giá bng b câu hi ASQ chính là cha m
(ngi nuôi tr) thc hin. i vi tr nh, phn ln thi gian tr sng ti gia đình
nên chính cha m (ngi nuôi tr) là nhng ngi hiu con mình và các hot đng
ca tr hn ai ht. Gia đình chính là môi trng t nhiên nht mà tr cm thy gn
bó. Vì vy, khác vi trc nghim Denver và các b câu hi khác ngi kt lun duy
nht v tình trng phát trin ca tr chính là bác s, còn vi b câu hi ASQ phn
ln thit k dành cho cha m tr t đánh giá nên h tin tng vào kt lun v tình
trng phát trin ca con mình. ây chính là u đim ln ca ASQ mà các b câu
hi khác không có đc.
 Vi vic thit k theo tng khong thi gian phù hp vi tng la tui, b
câu hi ASQ không ch đánh giá s phát trin ca tr theo tui ti thi đim đánh
giá mà còn giúp theo dõi tng giai đon phát trin ca tr trong 5 nm đu đi, giai
đon có ý ngha quan trng đi vi c cuc đi ca tr.
 B câu hi ASQ ngày nay đc s dng rng rãi trên nhiu quc gia vì nó

14

lp đi khong trng thông tin gia bác s và tr - đó là nhng thông tin v hot đng
ca tr khi  nhà,  trng. B câu hi cng đa ra nhng gi ý cho gia đình và các
nhà chuyên môn v tình trng ri lon ca tr nh chm phát trin ngôn ng, vn
đng, trí tu đ giúp hng ti các chn đoán nh bi não, chm phát trin trí tu,
t k.
Hn 30 nm qua b câu hi ASQ đã đc dch ra nhiu th ting và đc s
dng rng rãi  nhiu quc gia trên th gii. Vi tt c các u đim trên, ngày nay
b câu hi ASQ không ch là công c hu ích đi vi các nc phát trin mà chính
là chìa khoá, là s la chn u tiên hàng đu đ phát hin sm và theo dõi các tình
trng ri lon phát trin  tr em (đc bit là tr nh) cho các nc đang phát trin
trong đó có Vit Nam.
(3) Sàng lc gim thính lc  tr s sinh bng đo âm phát c tai kích thích

(OAE: Otoaucoustic Emision)
Âm phát c tai
Âm phát c tai là âm thanh phát ra t tai trong. Âm phát c tai ln đu tiên
đc đ cp đn bi Thomas Gold vào nm 1948.
Nm 1978 David Kemp bng thc nghim phát hin ra rng: Nu có mt âm
thanh (mt ting đng ngn, dt khoát) phát ra s to nên mt kích thích bng âm
thanh lên t bào lông ngoài ca c tai. T bào lông ngoài s lp tc tái to mt âm
thanh nh th (ging nh ting vng) quay ngc tr li tai gia. ây chính là s
phn hi âm thanh ca c tai. Có hai loi âm phát c tai là âm phát c tai t phát (có
th ghi li đc khi không có kích thích âm thsnh t bên ngoài) và âm phát c tai
kích thích (có th ghi li khi có ngun kích thích âm thanh t bên ngoài). Thc
nghim này đã làm tin đ cho phng pháp sàng lc gim thính lc bng đo âm
phát c tai kích thích (OAE)
u đim
Sàng lc phát hin sm gim thính lc bng đo âm phát c tai kích thích cho
tr s sinh sau 24 gi tui hin đang đc s dng rng rãi ti các nc phát trin vì
đây là phng pháp nhiu u đim:
o K thut đo t đng, thi gian đo nhanh (5 -10 phút).
o Không đòi hi trình đ chuyên sâu v thính lc hc.
Thang Long University Library

15

o Cho kt qu ngay và kt qu không b nhiu bi đin vt lý.
o Có đ nhy cao vi mi mc đ gim thính lc.
o An toàn, d thc hin  tr s sinh, giá thành thp.
1.3. Phát hin sm tr khuyt tt
1.3.1. Các bc trin khai Phát hin sm tr khuyt tt
B Y t khuyn cáo trin khai phát hin sm tr khuyt tt theo 2 bc sau:
- Bc 1. Sàng lc phát hin ri lon phát trin

- Bc 2. Khám đánh giá s phát trin toàn din và phân loi khuyt tt, ánh
giá nhu cu can thip sm ca tr và ánh giá nhu cu ca gia đình có tr khuyt tt
v can thip sm.
S đ các bc Phát hin sm-Can thip sm tr khuyt tt
















1.5. Tình hình nghiên cu tr tàn tt
1.5.1. Tình hình nghiên cu tr tàn tt trên th gii
Trc đây, hu ht các NC v tr tàn tt thng da vào các bnh vin, các
Tr bình thng
Tr nghi ng b ri
lon phát trin
Sàng lc vào mc
tui tip theo
KT vn
đng

KT v


nghe, nói
KT
v


tâm thn,
th

n kinh

KT
v


trí
tu
Các KT
khác
KT v


nhìn
PHCN Y t;
Giáo dc hòa nhp, chuyên bit;
H tr xã hi phù hp;
Tip cn môi trng


Bc 3.
Can thip sm toàn
din tr khuyt tt
Bc 2.
Khám phân loi
khuyt tt, ánh giá
nhu c

u can thi

p s

m

Bc 1.
Sàng lc ri lon phát
trin tr 0-6 tui

16

khoa PHCN hoc các trng giáo dc đc bit, vì vy các s liu v tr tàn tt rt
các nhau. T nm 1979, khi chng trình PHCNDVC đc trin khai rng rãi thì
các NC v tr tàn tt mi đc thng nht theo phng pháp “house to house”
(phng pháp gõ ca tng nhà) do nhân viên PHCN điu tra. Bng phng pháp này
các nhà PHCN phn nào đã có đc nhng con s tng đi chính xác v t l ngi
tàn tt nói chung và tr em tàn tt nói riêng.
Theo thng kê ca t chc UNICEF, tr tàn tt khong 140 triu, trong đó 
Bc M là 6 triu, Châu âu là 11 triu, Châu M la tinh là 13 triu, Châu Phi là 18
triu và Châu á là 88 triu [9].
Theo thng kê ca Einar Helander [ ], v t l tr em tàn tt theo nhóm tui 

Canada (1986), China (1987), Great Britain (1985) và Mali (1976) cho thy:
Canada China Great Britain Mali
Nhóm tui

% (1) % (2) % (2) % (1) % (2) % (2)
0 - 4 3,3 0,7 1,5 2,1 1,6 0,2
5 - 9 5,7 1,7 2,5 3,5 3,2 0,9
10 - 14 4,6 1,8 3,5 3,5 3,3 1,2
Tng 13,6 4,2 7,5 9,1 8,1 2,3
(1): T l tr em tàn tt (2): T l tr em tàn tt va và nng
1.5.2. Tình hình nghiên cu tr tàn tt  Vit Nam
Do chu s tác đng ca nhiu yu t nh bnh, tai nn, tui cao, DTBS và
đc bit là hu qu ca chin tranh nên Vit Nam là mt trong nhng quc gia có t
l tr tàn tt tng đi cao.
Nm 1987, qua chng trình PHCNDVC ti Tin Giang và Thành ph H
Chí Minh cho t l tr em tàn tt là 7,96 % so vi tng s tr em [66].
Mt NC khác ca Vin khoa hc Giáo dc Quc gia t 1990 - 1995 theo
phng pháp gõ ca tng nhà  14 huyn th cho thy t l tr em tàn tt so vi
Thang Long University Library

17

tng dân s chim gn 1% và khong 3% so vi tng s tr em (tng đng vi 1
triu tr em tàn tt ( trích t Bùi Th Thao).
ng c nh, Hoàng Vn Vng điu tra 17.311 ngi  các dân tc
min núi phía bc cho t l tr tàn tt t 0 -16 tui là 3,45% [ 35] .
 Xuân Hùng điu tra 2124 tr em 0 - 15 tui ca huyn min núi tnh Vnh
Phú cho t l tr em tàn tt là 3,15%.
T l Kt qu chng trình thng kê tr em tàn tt ca Thân Vn Chín  à
Nng t 1990 - 1997 cho thy 1,07% tr có khó khn v nghe - nói [15].

Phm ình Hùng (2000) NC v mô hình tr em tàn tt ti huyn Lng Sn
- Hoà Bình cho kt qu: T l tr em tàn tt so vi tng dân s là 0,73%. Trong đó
cao nht  nhóm tui 11- 15, thp nht  nhóm tui 0- 15.
Nm 2000 Nguyn Th Minh Thu [79] điu tra trên 4 vùng dân c ca tnh
Hà Tây cho t l hin mc bi não chim 0,32% tr em di 16 tui.
Nhìn chung các NC mi ch tp trung vào nhóm tr DTBS hoc mt s loi
tàn tt thng gp nh bi não, bàn chân khoèo bm sinh… Các nghiên cu v phát
hin sm, can thip sm tr tàn tt nói chung hu nh rt ít và thc hin l t trên
mt vài dngtàn tt nh suy giáp bm sinh, khim thính.



18

Chng 2
I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU

2.1. i tng nghiên cu
 i tng nghiên cu: gm 37.247 tr tui t 0 đn 16 tui ti 21 xã thuc
huyn Quc Oai, Hà Ni.
 Phng pháp nghiên cu: Nghiên cu mô t ct ngang
 Công thc tính mu nghiên cu sàng lc
Áp dng công thc: c lng t l phn trm - mt nhóm
n =
2
2/1
2

d
QPZ




Trong đó:
. n: S tr trong nhóm nghiên cu sàng lc.
. Z
1
- /2: Là giá tr ti hn tin cy vi h s tin cy (1 -

) ph thuc vào
giá tr

đc chn. Chúng tôi chn ,05,0


tng đng ta
có: Z
1
-
96,12/



. P: T l tr khuyt tt (c tính: 3% =0,03)
. Q = 1 - P: Xác sut tr không tàn tt
Ta có P = 1- 0,03 = 0,97
. d: Là đ chính xác mong mun trong chn mu. Chúng tôi chn
d = 0,10
Áp dng công thc trên ta có:
n =

2
2/1
2

d
QPZ


= 6.338
 Cách chn mu:
Quc Oai là 1 huyn đng bng nm  phí Tây ca Hà Ni: Din tích 147
km2, dân s 163.355 ngi, 20 xã và 1 th trn. Theo báo cáo ca S Lao đng-
Thng binh-Xã hi có 1209 tr khuyt tt. Tuy nhiên cha có nghiên cu sàng lc
và khám phân loi tr khuyt tt mt cách khoa hc, chính xác.
Chúng tôi đã chn tt c 21 xã ca huyn Quc Oai đ thc hin nghiên cu
vì Trung tâm PHCN Vit-Hàn nm trên đa bàn ca huyn Quc Oai và ch đo
Thang Long University Library

19

công tác tuyn v PHCN cho tr khuyt tt ti đây. Mt khác nm 2011-2012 D án
ca t chc GCS Hàn Quc tài tr kinh phí đ trin khai chng trình Phát hin
sm-Can thip sm cho 2 huyn Thch Tht và Quc Oai.
 Tiêu chun chn mu
- Tr tui t 0 đn 16 tui có h khu ti 21 xã thuc huyn Quc Oai.
- Tr có cha m chp nhn tham gia nghiên cu.
 Tiêu chun loi tr
- Các tr 0-16 tui không có h khu ti 21 xã thuc huyn Quc Oai.
- Tr có cha m không chp nhn tham gia nghiên cu.
 a đim nghiên cu: 21 xã thuc huyn Quc Oai, Hà Ni.

 Thi gian nghiên cu: T tháng 6/2011 đn tháng 12/2011.

S đ nghiên cu
Thi đim hin ti Thi đim tng lai







2.2. Ni dung và các bin s nghiên cu
2.2.1. Cách thc thu thp s liu:
 Phng vn cha m v Phn hành chính bao gm tên, ngày sinh, s tui
(tháng), đa ch, thông tin v gia đình (tên, ngh nghip và trình đ vn
hoá ca b m)
 Phng vn cha m và quan sát: Hi các câu hi t 120 trong mi b
câu hi. Gii thích cho cha m nu cn và quan sát các k nng ca tr và
Sàng lc KT
N= 37.247 tr
t

i 21
xã
-
Qu

c Oai

Khám phân loi KT

N= 1.263 tr nghi KT
t

i 21
xã
-

Qu

c Oai

Mô hình KT tr 0-16 tui
T l KT  tr em.
Mô hình KT  tr 0-16 tui.
(3/2007
-
2/2008)