Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
A. PHẦN MỞ ĐẦU
1.Lý do chọn đề tài
Khi chọn đề tài “Nghệ
thuật gốm Sành nâu ở Phù Lóng”để làmtiểu
luận tốt nghiệp,tôi muốn thông qua một số địa bàn
cụ thể,tìm hiểu nhữngđặc điểm,đặc trưng cơ bản
của loại hình gốm này khẳng địnhđược vẻ đẹp của
nú trên bức tranh toàn cảnh nghệ thuật
gốm Việt Nam.Để từ đó khai thác và ứng dụng
những tiềm năng,tính ưu việt của nú trong xây
dựng và phát triển đời sống xã hội hiện
tại.Gốm Sành nâu Phù Lóng là một sản phẩm
mang tính xã hội và tính nghệ thuật cao,có khả
năng phản ánh khía cạnh của đời sống tinh thần
và vật chất của con người,thậm chí trong một số
thời kì lịch sử đồ gốm đó trở thành một trong
những tiêu trí góp phần cho nền nghệ
gốm Việt Nam thêm phần phong phú và đa dạng
hơn.Hơn nữa gốm còn được dùng trong các lễ
nghi tôn giáo,tín ngưỡng,trang trí,kiến trúc,không
gian bài trí trong nhà,và gốm đó trở thành di sản
truyền thống quý giá.Chính vì vậy trong nghệ
thuật gốm ViệtNam nói chung và nghệ thuật
gốm Sành nâu Phù Lãng nói riêng đó trở thành
loại hình nghệ thuật tiêu biểu mà không chỉ các
nhà nghiên cứu,các nhà mỹthuật luôn muốn tìm
tũi khám phá và phát triển nú.
Việc tìm hiểu và nghiên cứu loại hình
gốm Sành nâu Phù Lãng thông qua địa bàn sản
xuất cụ thể là làng gốm Sành nâu Phù Lãng là

một vấn đề có ý nghĩa lớn đối với nghệ thuật
gốm Việt Nam.Nú sẽ cho chúng ta biết được nghệ
thuật tạo dáng, thủ pháp trang trí, và màu men của
loại gốm này, để từ đó thấy được vẻ đẹp nghệ
thuật của gốm Sành nâu. Với xu thế ngày một
hiên đại,trong suốt quá trình tồn tại và phát triển
vượt lên chức năng ban đầu là những sản phẩm
gốm dân dụng,gốmSành nâu PhùLãngđó được sử
dụng rất nhiều trong trang trí nhà cửa,trang trí nội
ngoại thấtcác kiến trúc truyền thống
nhưđền,đài,lăng,tẩm,đình,miếu, chùa, tháp. Hiện
nay gốm được sử dụng trong nghệ thuật hoa
viờn,nhà vườn và trang trí những khoảng không
gian rộng bao bọc kiến trúc hiện đại.Đặc biệt

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
trong thời gian vài năm gần đõy những mặt
hàng như bình,lọ cắm hoa,đốn treo,đốnvườnchum
cảnh,chậu cảnh,tranh tường,đĩa treo
tường được làm bằng chất liệu gốm Phù Lãng của
hoạ sĩ.
Có thể nói gốm Sành nâu Phù
Lãng đang có xu hướng trở thành thứ mốt thời
thượng và gốm Sành nâu đóng góp một vai trò
cho nghệ thuật gốm Phù Lóng.Vì vậy việc nghiên
cứu “nghệ thuật gốm Sành nâu ở Phù Lãng”. Đõy
cũng chính là lí do để tôi chọn gốm Sành
nâu Phù Lóng nghiên cứu. Tôi hi vọng, việc
nghiên cứu nghệ thuật gốm Sành nâu Phù Lóng là
bước đầu đánh giá vai trò vị trí của loại hình nghệ

thuật này trên bức tranh toàn cảnh gốm Việt Nam.
2.Mục đích nghiên cứu.
Tìm hiểu sâu hơn về nghệ thuật
gốm Sành nâu Phù Lãng, thấy được vẻ đẹp giản
dị của đồ gốm Phù Lãng.Thông qua một số địa
bàn sản xuất cụ thể,tìm hiểu những đặc điểm
cơ bản của loại hình gốmPhù Lãng, khẳng định vị
trí và vai trò của gốm Phù Lãng trên bức tranh
toàn cảnh nghệ thuật gốm ViệtNam.
Phác thảo một cách tương đối toàn diện chân
dung diện mạo và lịch sử phát triển làng
gốm Phù Lóng, tìm hiểu những đặc điểm,đặc
trưng,ứng dụng của gốm Sành nâu Phù Lãng so
với một số địa bàn sản xuất khác.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3. 1 Đối tượng nghiên cứu:Các sản
phẩm gốmSành nâu Phù Lãng so với các lò nung
gốm khác.
3. 2 Phạm vi nghiên cứu:Làng
gốm Phù Lóng vùng đồng bằng Bắc Bộ.
4. Phương pháp nghiên cứu.
-Sử dụng phương pháp phân tích
-Sử dụng phương pháp mô tả
-Sử dụng phương pháp so sánh
-Sử dụng phương pháp nghiờn
cứu tổng hợp
-Tham khảo ý kiến thầy cô

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
- Đi thực tế ở Phù Lãng

5. Dự kiến những đóng góp của đề tài.
Tiểu luận đặt vấn đề nghiên cứu một cách
tương đối đầy đủ về hệ thống những đặc điểm
cơ bản của loại hình gốm Phù Lãng khẳng định vị
trí vai trò của nú trên nghệ thuật gốm Việt Nam.
Từ việc khảo sát làng
gốm Phù Lóng,tiểu luận sẽ cung cấp những thông
tinvề tạo dáng sản phẩm,trang trí trên sản phẩm,
màu men của sản phẩm và ảnh hưởng trực tiếp
của sản phẩm trong cuộc sống hiện tại.
6. Bố cục tiểu luận.
Chương 1: Lịch sử hình thành và
phát triển gốm Phù Lãng
Chương 2: Nét đẹp nghệ thuật gốm Phù Lãng










B. NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
LÀNG GỐM PHÙ LÃNG

1. 1 Vị trí địa lí
Theo đường quốc lộ số 18,từ thị xã Bắc Ninh đi

Phả Lại,tới cây số thứ 18,rẽ trái,đi tiếp khoảng 4
km,qua các làng Châu Cầu,Thất Gian,Văn
Phong,là tới địa phận xã Phù Lãng.

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
Phù Lãng nằm ở phía Đông huyện Quế
Võ,cách huyện lỵ 10km về phía tây và cách
Lục Đầu Giang 4km về
phía Nam.Phía Đông,phía Bắc và một phần phía
tây giáp Sông Cầu.Phía Nam và một phần phớa
Tõy giáp với dóy núiTrâu Sơn,cận kề các xã Châu
Phong,Ngọc Xá, Phù Lãng.Cả vùng Hữu Ngạn
sông Cầu, bao gồm các huyệnQuế Vừ,Hiệp
Hoà,Yên Dũng…là dải đồng bằng phù sa cổ,nơi
mà các nhà thổ nhưỡng học gọi là vùng nhiều
ruộng ít đồi,trongđó vùng Quế Võ là nơi thể hiện
một cách rõ nét vùng Kinh Bắc xưa.Làng Phù
Lãng ba mặt là sông,những dấu tích trên bề mặt
tổng quan của làng cho thấy người Phù Lóng phải
nhiều lần di chuyển từ sát bờ sông lên cao.Dù
phải di chuyển nhiều lần nhưng dân làngvẫn bám
quanh địa bàn hiện nay, có lẽ là vì mấy trăm năm
trước,cha ông họ đó chọn đất này lập nghiệp.
Nghề gốm gắn bó với 3 nguyên
liệu: đất,nước,lửa.Đất và củi thủa xưa dân có thể
khai thác ngay tại làng,hoặc mua bán các vùng lân
cận,rồi trở về bằngđường sông.Cả việc tiêu thụ
sản phẩm từ xa tới nay phương tiện vận
chuyểnchính vẫn là thuyền bè.Sông Cầu là sông
dài nhất chảy trên địa bàn 2 tỉnh đó là Bắc Ninh

và Bắc Giang.Sông Cầu được coi là sông hiền
nhất trong các sông ngòi đồng bằng sông Hồng
và sông Thái Bình.Vì lòng sông có độ dốc
thấp,nên vào mùa cạn nước sông chảy lững
lờ.Cùng với sông Thương,sôngĐuống,sông Lục
Nam,từ bao đời nay sông Cầu đó đi vào thi ca
huyền thoại của xứ Bắc.
Sông Cầu Gắn với đời sống tinh thần
và sinh hoạt của người Phù Lãng.Ngoài những ích
lợi mà nú đem lại,sông Cầu cũng là một nguyên
nhân gây ra nạn lũ lụt làm cho người dân ở đõy
bao phen điờu đứng.Mỗi lần nước dâng cao là
mỗi lần cả làng mạc phải dời lên sát chân núi.Trải
qua quá trình thiên tạo,Phù Lãng là nơi có địa bàn
cao thấp đan xen.Ngoài dóy Trâu Sơn,dóy núi lớn
nhất,vừa là chỗ dựa vừa là chỗ tôn tạo cho cảnh
quan sinh thái vùng này.Phù Lãng còn có
ngọn núi Mang,núi Cáng,núiBờ Rựa,núi Chùa
Vân.Xen kẽ với núi đồi là những bãi đất cao

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
trồng màu và những cánh đồng trũng quanh
năm ngập nước,không có bờ cả năm chỉ
cấy được một vụ lúa chiêm.Những cánh đồng này
người dân gọi là “dộc”.Xen kẽ những cánh dộc
trũng như dộc Đồng Quan,hay dộc Đồng
Song,dộc Láng,dộc Vẽ…. là những cánhđồng cao
cát pha.Do địa thế như vậy nên không chỉ riêng
Phù Lãng hầu hết các làng xóm quanh vùng
thường xuyên lâm vào tình trạng chớm nắng đó

hạn,chớm mưa đó úng.Gắn bó với Phù Lãng còn
có con sông Tào Khê,con sông bắt nguồn từ
huyện Tiên Sơn đổ vào sông Cầu ở ngay đầu
xã,sông Lục Đầu nơi hợp lưu của 6 con sông,mặc
dù không chảy qua làng nhưng là con sông có
nhiều duyên nợ với đời sống văn hoá,tinh thần
của người Phù Lãng.Làng gốm Phù Lãng,thôn
làng gốm lúc đầu có tên Phúc Khê.Cái tên Phù
Lãng mãi đến thời Trần đầu thời Lê Sơ mới thành
danh.Theo Tô Nguyễn, Trình Nguyễn trong sách
Kinh Bắc - Hà Bắc thì ông tổ nghề gốm Phù Lãng
là Lưu Phong Tú. Vào cuối thời Lý, ông được
triều đình cử đi sứ sang Trung Quốc. Trong thời
gian đó, ông học được nghề làm gốm và truyền
dạy cho người trong nước. Đầu tiên, nghề này
được truyền vào vùng dân cư đôi bờ sông Lục
Đầu sau đó chuyển về vùng Vạn Kiếp (Hải
Dương). Vào khoảng đầu thời Trần (thế kỷ XIII)
nghề được truyền đến đất Phù Lãng Trung.

1. 2 Dân Số,cơ cấu hành chính
Dân cư xã Phù Lãng gốm ba thôn:An
Trạch,Đông Sài,Phù Lãng.Tính đến cuối năm
2004,toàn xã có trên bảy ngàn nhân
khẩu.Trong đó Phù Lãng chiếm nửa dân số toàn
xã.Xã Phù Lãng có tổng diện tích 1. 010 ha và
457 ha canh tác.Nếu lấy diện tích đất canh tác mà
chia cho nhân khẩu toàn xã,ta có thể tính được
bình quân diện tích đất canh tác cho một đầu
người là rất thấp.

Làng Đồng Sài: Làng có tên là Đồng Tề.Trước
kia làng ở vị trí chùa Đồng Sài từ năm 1971-
1984,dân làng mới bắt đầu chuyển
dần đến địa điểm hiện nay.Đất đại làng cũ đó
dùng để trồng màu.Đồng Sài nằm sát

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
chân núi Trâu Sơn,trên đó có các ngọn núi
Tiện, núi Ba Bậc, núi Chúa.Trước kia làng chia
thành ba giáp:giáp Đông,giỏp Nam và
giáp Nam Thương.Cả làng có 494 mẫu đất canh
tác và 300 mẫuđồi núi.
Làng An Trạch:Làng nằm sát chân núi Vân
nên còn có tên nôm là làng Vân,làng có 350
mẫu đất tự nhiên và 329 mẫu đất canh tác.
Làng Phù Lãng: gọi nôm là làng Lãng. Có số
dân chiếm già nửa số nhân khẩu toàn xã.Trước năm
1948 Phù Lãng có ba thôn Thượng, Trung,Hạ.
1. 3 Văn hoá xã hội
Phù Lãng với lễ nghi hội hè phong tục tập quan
rất được coi trọng. ỞPhùLãng hội lớn nhất trong
năm là hội đình.Làng Phù Lãng có sắc phong vào
thời Nguyễn cả ba ngôi đình của thôn,chỉ có một
hòm sắc nên lệ làng phõn ra,mỗi thôn được giữ
hòm sắc một năm.Mỗi khi làng vào đám,hòm
sắc lại được rước từ đình thôn nọ sang đình thôn
kia.Ngoài hội đình thì Phù Lãng xưa còn có
chùa.Hội chùa thường được tổ chức vào dịp giỗ vị
sư tổ của ngôi chùa đó.Chẳng hạn
như lễ Cầu Đảo,làng Phù Lãng vẫn còn giữ được

một trong những tín ngưỡng được coi là cổ
nhất,đó là tín ngưỡng cầu mưa.


1. 4 Khái quát sự phát triển của làng gốm
Phù Lãng
Nghề gốm Phù Lóng không phải là
nghề phát sinh tại làng mà do một nhóm di dân
gốm từ vùng Lục Đầu Giang,sau chuyển
về Vạn Kiếp. Một người cao tuổi trong làng cho
rằng nếu truyền thuyết về ông tổ làng gốm có một
phần sự thật thì có thể tổ tiên làng gốm Phù Lóng
là Hứa Vĩnh Kiều. Việc tìm hiểu xuất xứ của một
nghề,một làng nghề thường liên quan mật thiết
với lý lịch của một vị tổ nghề. Chính vì vậy,ở
làng gốm cho đến nay,việc xác định xem ai là
người đầu tiên đứng ra triển khai nghề gốm
trên địa bàn,hoặc ai là người có công cải tiến,vẫn
là điều chưa được làm sáng tỏ.Có ý kiến cho
rằng,gốm men Phù Lãng có niên đại vào thời Lê.

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
Đồ gốm sứ Phù Lóng thời Lê thường có
màu men trắng ngà,màu xanh búp dong, màu da
lươn, màu mận chín,màu trắng, trang trí trên gốm
chủ yếu là đắp nổi và men màu lam với các mô
tuýp hoa súi,cành hoa cau.Vào thời điểm
nàyPhù Lóng đó sản xuất đồ sành tráng men “đồ
sành tráng men có các loại men màu xám xi
măng, màu da lươn,màu mận chớn”. Bên cạnh

những sản phẩm gốm men Phù Lóng,còn sản xuất
những sản phẩm sành tráng men dùng trong sinh
hoạt hàng ngày.Theo tư liệu của Trần Anh Dũng
thì gốm men Phù Lóng có niên đại khoảng thế kỉ
X,V,XV. Trong lịch sử Phù Lóng đã từng sản
xuất cả hailoại hình gốm men và gốm sành
có men. Từ khoảng thế kỉ XIV thì men trên
gốm Sành xốp và trên gốm Hoa Lam phát triển thì
một số lò gốm Sành nâu cũng bắt đầu sản xuất
loại Sành nâu có men mà nổi tiếng nhất là gốm ở
PhùLãng thườngđược gọi là gốm có sắc vàng bên
cạnh gốm có sắc trắng của Bát Tràng và gốm có
sắc nâu ở Thổ Hà.
Gốm Phù Lãng là một trong ba lò gốm
dân gian nổi tiếng đất Kinh Bắc từ 900 năm trước.
Giờ đây, gốm Thổ Hà đã tắt lửa từ lâu, gốm Bát
Tràng vì còn phải chạy đua ra thị trường nên
dường như cũng nhuốm phần lai tạp. Có lẽ chỉ
còn gốm Phù Lãng may ra còn giữ được vẻ chân
chất, mộc mạc đáng yêu. Cũng như những làng
nghề truyền thống khác, gốm Phù Lãng đã có lúc
bị làn gió của nền kinh tế thị trường cuốn đi.
Thêm vào đó là những hàng nhựa, hàng sứ từ
Trung Quốc ồ ạt tràn vào, đồ sành Phù Lãng thất
thế nhanh chóng, may ra chỉ còn vài đồ như chum
vại, tiểu quỏch là không có cái gì có thể thay thế
được.Nghề gốm Phù Lóngđược hình thành và
phát triển ở đây vào khoảng thời Trần, thế kỷ
XIV. Hiện nay Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, một
số nhà sưu tập còn lưu giữ và trưng bày một số

sản phẩm gốm Phù Lóng có niên đại khoảng thế
kỷ XVII - XIX. Đó là sản phẩm gốm nâu và
những sắc độ của nú như gốm màumen da lươn,
vàng nhạt, vàng thẫm, vàng nâu.Gốm Phù Lãng
tập trung vào 3 loại hình:Gốm dùng trong tín
ngưỡng (lư hương, đài thờ, đỉnh ),gốm gia

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
Người thưởng thức vẻ đẹp của
gốm Sành nâu Phù Lãng thường thú vị với những
phát hiện độc đáo về sự kết hợp những yếu tố
của điờu khắc, yếu tố của vẻ đẹp trong hội
họa. Nét đẹp của gốm Sành nâu Phù Lãng thường
thể hiện trên yếu tố hình dạng, nội dung, phong
cách, trang trí hoa văn và màumen.Gốm Sành
nâu Phù Lãng với khá nhiều sản phẩmđộc đáo
như bình, lọ, chum, vai, chậu cảnh, bình cắm
hoa… GốmSành nâu Phù Lãng có ưu thế ở chất
men màu tự nhiên, bền và lạ, dáng gốm mộc mạc,
thô phác, nhưng khỏe khoắn, chứa đựng vẻ đẹp
nguyên sơ của đất và đậm nét điêu khắc, dù
chỉ cómột màu chủ đạo là nâu nhưng không vì thế
mà sản phẩm gốm Sành nâu Phù Lãng kém phần
hấp dẫn. Có thể thấy rằng gốm Phù Lãng là loại
gốm mà ở đó mang đầy đủ vẻ đẹp của nghệ thuật
tạo hình, nghệ thuật trang trí mà các loại gốm
khác không thể giống và bắt chước được.
2. 1 Tạo dáng sản phẩm gốmSành nâu Phù
Lãng
2. 1. 1 Tạo hình trên bàn xoay

Chuốt gốm: Tạo hình trên bàn xoay
chuốt sản phẩm khâu này thương do phụ nữ đảm
nhiệm.Đi kèm với thợ chuốt bao giờ cũng thêm 2
người. Một người xe đũn và một người làm đất
kiêm chạy chuyển hàng phơi. Từ những sản phẩm
lớn như vai, chum, thạp, chậu cảnh, tới những sản
phẩm nhỏ như niêu hương,ấm tích ống nhổ, chân
nến,đều được đưa lên bàn xoay, cấu tạo của bàn
xoay rất hợp với động tác của người chuốt.
Sửa hàng mộc: Giống như hàng gốm
Bát Tràng, Thổ Hà, Hương Canh, gốm Sành nâu
Phù Lãng cũng được nạo và sửa trên bàn xoay.
Khâu này do hai người làm, một người dùng
giang mỏng nạo mặt ngoài cho nhẵn và tròn đều,
người kia vừa đạp bàn xoay vừa làm nhiệm vụ
chuyển hàng. Trong khi sửa người ta cắt gọt
những chỗ thừa, bôi và đắp đất lên chỗ khuyết
“khoan lỗ” ở những chỗ cần khoan và chắp nối
những bộ phận của sản phẩm như vòi, quai ấm,
vú chum, tai đỉnh, và các núm trên các liễn Một
số sản phẩm như bể sành để nuôi cá cảnh,và
chum thạp cỡ lớn

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT

Gốm mĩ nghệ Gốm mĩ
nghệ Gốm mĩ
nghệ
Gốm Sành nâu Phù Lãngthì có cách tạo dáng
thường thiên về 3 loại hình:Thứ nhất các khối

thân hình trứng, như chum, thạp, hũ, liễn ấm, bình
vôi. Chẳng hạn như chum của gốm Sành nâu có
dáng có thân hình giống quả trứng, miệng của
chum nhỏ, thân với đường cong bụng phình thút
lại ở hai đầu, ít có chân đế, thứ hai sản phẩm
có thân thẳng đứng, như vại, lọ, lon, chậu, máng
lợn, được thayđổi nhưng nhưng vẫn giữ đặc điểm
chung là thân thẳng đứng. Thứ ba các khối thân
có hình thành xiên ra phải ngoài như chậu, cối giã
cua. Bên cạnh đó gốm sành nâu còn ở dưới dạng
tượng gắn vào kiến trúc, hoặc các loại chậu trồng
cây, chân đế, lư hương khá phong phú về kiểu
cách và hình dáng. Một số sản phẩm của
gốm Sành nâu vẫn bám sát hình dáng truyền
thống của gốm đất nung. Một số khác thì phỏng
theo hình ống, hoặc hình có bụng phình thút lại ở
haiđầu,ít có chân đế. Những cải tiến này nhằm
mục đích đáp ứng nhu cầu về dung tích của sản
phẩm.

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT


(Hũ
rượu) ( Lọ)
Tạo dáng trên gốm Sành nâu chủ yếu
sử dụng đường cong, tạo dáng sốm Sành nâu chủ
yếu sử dụng đường thẳng và đường thẳng
và đường cong với chậu, vại, lon, thường là
một đường thẳng, liễn, thạp, ấm, thạp thường, là

mộtđường cong vừa phải, còn với chum hũ thì kết
hợp một đường cong làm thân với một đường
thẳng làm cổ. Phần lờn các sản phẩm có thêm
phần miệng, mà phần này thường dày hơn,
như phần cạp trong các đồ đan lát : Chớnh nú
cũng là giới hạn của dáng và làm cho dáng đơn
giản, mà không đơn điệu. Để hình thành sản phẩm
người ta dùng lối vuốt, hoặc đắp những con trạch
trên bàn xoay cho nhiều sản phẩm có khối tròn và
những sản phẩm có góc cạnh vuông, chữ nhật hay
lục lang, phương pháp in khuôn và chắp lại được
sử dụng. Hình trứng như chum, kiệu, ang, hũ là
biến dạng của hình ống trong khi vuốt,
khi đất ướt, người ta tạo thành hình ống, khi đất
se thì dùng tay hoặc dụng cụ đập ở phía trong cho
bụng, vai phình dần, sau đó gọt bớt phần dưới để
chân được thu gọn. Các làng gốm Sành nâu cảm
nhận độ phình này không giống nhau. Trên
gốmSành nâu Phù lãng thì phần phình to thẳng
nằm giữa. Khác với gốm Sành nâu thì gốm Hoa
nâu có kiểu dáng to, chắc chắn, cốt gốm dày và
thô, như các sản phẩm thạp, bình, hũ, chậu hoa,
hoặc như gốm Men ngọc cũng vậy có hình dáng
thanh thoát, nhẹ nhàng, tiêu biờu với các sản
phẩm nhưđĩa,

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT

(Hoa văn hình rồng trên
chum ) ( Lư hương gốm Sành nâu )

2.2.3 Khắc chìm
Trải qua gần mười thế kỉ đầu công nguyên gốm
Sành Nâu hầu như vẫn sử dụng thủ pháp khắc
chìm các hoa văn truyền thống trên đất nung. Ví
dụ: hoa văn sóng đơn và kép, văn răng lược, văn
vạch chéo ngắn, hoa văn hình chữ S, hình tròn và
hình tròn tiếp tuyến. Đặc biệt loại hoa văn khuông
nhạc được sử dụng rất phổ biến. Trước khi sản
phẩm được khắc thì sản phẩm sẽ được để se
một đến hai ngày sao cho xương gốm không quá
khô, hoặc qua ướt. Các nghệ nhân sẽ dùng dao đi
các đường viền, chạm khắc các hình hoa dây,
hình kỉ hà hay trang trí đường diềm…Bờn cạnh
trang trí chạm nổi hay khắc chìm thì trổ thủng là
kiểu trang trí được thực hiện hết sức đơn giản
bằng thủ pháp in khuôn. Cách trang trí này được
sự dụng trên bề mặt sản phẩm tương đối rộng,
phẳng, nhẵn, chủ yếu là chậu cảnh,đôn, lọ cắm
hoa,ống hương hay đỉnh. Cách trổ này tuỳ theo bố
cục trong khuôn khổ tạo hình cho phép. Chẳng
hạn như những bộ phận bị thút vào như cổ lọ,
vai đôn hoặc độ chậu, người nghệ sĩ thường trổ
hoạ tiết hoa tranh 8 cánh cách điệu có chấm một
chấm tròn ở giữa. Về mặt trang trí này gốm Phù
Lãng có sự khác nhau về cách trang trí trong gốm
dân dụng hay gốm thờ và gốm mỹ nghệ. Ở mỗi
một loại gốm thì lại có cách trang trí khác nhau để
làm sao phù hợp mặt hàng sản phẩm. Bên cạnh đó
gốm Sành nâu


Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
thì bản thân sản phẩm gốm có hai thành phần là
xương gốm và áo gốm tức là lớp men bên ngoài
sản phẩm. Một sản phẩm gốm thì chế men sẽ giúp
cho sản phẩm đẹp hơn. Khác với gốm Thổ Hà, về
cơ bản gốm Phù Lãng được trang trí bằng men là
chính,ít thấy lối trang trí thủ pháp vẽ nét chìm
như loại Sành Nâu không men nên vì vậy gốm
Phù Lãng đẹp bởi màu men của nú. Đó là lớp men
có sắc vàng độc đáo với gam màu chủ đạo là vàng
nâu và được trang trí hoa văn nét chìm sau khi đó
tráng men.Để trang trí cho mặt hàng gốm dân
dụng, người Phù Lãng thường chế men từ nguyên
liệu tự nhiên có thể khai thác ngay trong địa
phương.
Ở Phù Lãng còn có một loại gốm Sành Nâu
tráng men khác nữa, không được xuất hiện nhiều
nhưng có một vẻ đẹp riêng biệt loại gốm được
tráng men vàng lên toàn bộ sản phẩm, và được
trang trí hoa văn nét chìm sau khi đó tráng men.
Loại gốm này được sản xuất nhiều ở các tỉnh phía
Nam chủ yếu ở vùng Sông Bé. Loại gốm Sành
nâu tráng men của Phù Lãng có thủ pháp trang trí
nhiều nét, thừa kế và sáng tạo. Thứ nhất sản phẩm
đã được tráng men hoàn chỉnh, còn hoa văn
thì được thể hiện bằng nét.Điều này giống với thủ
pháp trang trí trên gốm hoa nâu. Thứ hai nét vẽ
phóng khoáng, không gọn như nét trên gốm đất
nung, cả hai thủ pháp trên lại phục vụ cho một
dạng hoa văn khá tinh tế và tỉ mỉ, lấy xương đất

làm độ đậm cho hoa văn, nét chữ không phải tô
màu để tạo đậm nhạt như gốm hoa nâu.
Có thể nói rằng tất cả những đặc điểm
về hình dáng màu sắc, thủ pháp trang trí,đều tạo
nên nét đẹp của một sản phẩm mà tôi muốn nói
chính là gốm Sành nâu Phù Lãng.Đồ gốm đẹp
không chỉ bởi màu sắc hình dáng mà việc trang trí
trên men có một vai trò rất quan trọng.Để có một
sản phẩm có màu men đẹp thì bản thân sản phẩm
gốm có hai thành phần là xương gốm và áo gốm
tức là lớp men bên ngoài sản phẩm. Một sản
phẩm gốm thì chế men sẽ giúp cho sản phẩm đẹp
hơn. Khác với gốm Thổ Hà, về cơ bản gốm Phù
Lãng được trang trí bằng men là chính,ít thấy lối
trang trí

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
2. 3 Màu men
Khi nói đến màu men của gốm Sành
nâu Phù lãng tôi thực sự bất ngờ vì thực chất cho
thấy một sản phẩm đẹp là một sản phẩm ở đó hội
tụ tất cả các tính chất của cái đẹp như hình dáng,
màu sắc, thủ pháp trang trí và chính gốm
Sành nâu Phù Lãng đã rất thành công vì điều đó.
Gốm Sành nâu Phù Lãng có ưu thế ở chất men
màu tự nhiên, bền và lạ, dáng gốm mộc mạc, thô
phác, nhưng khoẻ khoắn, chứa đựng vẻ đẹp
nguyên sơ của đất và đậm nét điêu khắc.Sản phẩm
chính của gốm Sành nâu Phù Lãng xưa là chum
vại, ấm đất, chậu cảnh, tiểu sành Mặc dù màu

men của gốm Sành nõu không phong phú như các
loại gốm khác nhưng nú lại để lại cho người sử
dụng thấy thích thú. Với một màu chủ đạo là nâu
đậm, vàng nâu, các nghệ nhân Phù Lãng đã làm
cho gốm Sành nâu trở nên đa dạng hơn về màu
sắc.

(Ấm đất )
Khác với gốm Thổ Hà, gốm S Khác
với gốm Thổ Hà, gốm Sànhnâu Phù Lãng được
phủ một lớp men có hoa văn mầu da lươn trong
thanh nhã và bền đẹp. Ngày nay, nghệ nhân làng
Phù Lãng còn sáng tạo thêm những màu sắc mới
từ chất liệu thiên nhiên: đỏ, đen, trắng góp phần
làm phong phú thêm mẫu mã sản phẩm. Màu men
của gốm Phù Lãng chưa rõ có từ thời nào nhưng
loại men chính là Di Huê, và là âm hưởng cuối
cùng mà làng Phù Lãng còn giữđược
Trên gốm Sành nâu men được sử dụng
không như gốm hoa nâu và gốm Sành trắng. Gốm
men da lươn Phù Lãng được dùng rất nhiều trong

Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
đời sống thường nhật như hũ, lọ, chậu…Nú có
một vẻ đẹp giản dị, một số loại lư hương,
chum đắp nổi phủ men da lươn rất đẹp. Nhiều lò
da lươn Phù Lãng, hiện bán ở chợ được dùng làm
lọ cắm hoa trong những căn phòng hiện đại bởi
dáng đẹp và màu men chắc, khoẻ rất gần cuộc
sống và tâm hồn người Việt Nam.Men da lươn

Phù Lãng có sắc vàng khá độc đáo, da của nú
không bóng như men gốm sành trắng, không đều
màu, nên có chỗ đậm, nhạt, rạn men, co men. Nú
tạo được từ cách pha tro với bột đá xám một
loại đá son bị phóng hoá mà chỉ ở Phù Lãng mới
có.Hoa văn trang trí chủ động, bay bướm, khá
phức tạp,được tạo bằng nét chìm có màu da lươn
lộ xương đất và độ cần sáng hoặc dồn men trên
nền màu men vàng, tương đối bóng, đó tạo ra một
đặc trưng nghệ thuật riêng của loại gốm này.
Cái đẹp của sản phẩm là vẻ đẹp khoẻ khoắn,
rắnđanh, nhưng rất giản dị, như cái chum, cái
vại…. Gốm sành nâu là chất liệu rất bền chịu
nắng mưa và có khả năng sáng tạo sản phẩm có
kích thước lớn, có nghệ thuật tạo dáng và trang trí
men độc đáo.
(Lọ men da lươn)
Mặc dù gốm Sành nâu Phù Lãng không
đa dạng như các loại gốm Hoa nâu hay Hoa Lam
nhưng phần nào cũng thấy được giá trị nghệ thuật
gốm Sành nâu không những về mặt tạo hình hay
trang trí, mà màu men của sản phẩm cũng đóng
góp một phần hết sức quan trọng.


Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT
C. KẾT LUẬN

Chúng ta vừa xem qua một số những sản phẩm,
loại hình tiêu biểu của gốm Sành nâu Phù Lãng.

Qua đó thấy được vẻ đẹp nghệ thuật của nú về tạo
hình sản phẩm, trang trí trên sản phẩm cũng như
màu men của sản phẩm. Để có thể đánh giá được
vị trí quan trọng của gốm Sành nâu Phù Lãng trên
bức tranh toàn cảnh gốm Việt Nam. Dù chỉ với
một màu nâu chủ đạo nhưng gốm Sành nõu đó
thực sự gây chú chú ý về cách chuyển đổi màu
men trong cách tạo màu sản phẩm.
Trong nghệ thuật gốm Việt Nam, gốm
Sành nâu Phù Lãng được xem là loại gốm mang
tính nghệ thuật cao. Các nghệ nhân Phù Lãng đó
sử dụng phương pháp tạo dáng, tạo khối hết sức
phong phú để từ đó gốm Sành nâu Phù Lãng được
coi là loại gốm hết sức lôi cuốn với người sử
dụng, cũng như các nhà mĩ thuật.
Gốm Sành nâu ra đời được coi là hoàn
toàn ngẫu nhiên. Nhưng chính sự ngẫu nhiên ấy
lại tạo ra những sản phẩm đẹp. Với xu thế ngày
một hiện đại, gốm Sành nâu đó giữ cho mình một
vị trí rất quan trọng trong nghệ thuật gốm Phù
Lãng nói riêng và gốm Việt Nam nói chung. Có
thể nói rằng gốm Sành nâu Phù Lãng đó trở thành
thứ mốt thời thượng và nú đóng góp vai trò trong
nghệ thuật gốm Phù Lãng.


Lon
L
Lư hương


Nghệ thuật gốm sành nâu ở Phủ Lãng - Phùng Thị Thu Trang - K55A SPMT

ẤmLon
Lon