Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
129
CÁC B TRM TÍCH KAINOZOI VIT NAM: C CH HÌNH THÀNH
VÀ KIU B

CENOZOIC SEDIMENTARY BASINS IN VIETNAM: EVOLUTIONARY
MECHANISM AND THEIR TYPES


Hoàng Ngc ang, Lê Vn C

Công ty Liên doanh iu hành chung Lam Sn (Lam Sn JOC)


TÓM TT

Các b trm tích Kainozoi  Vit Nam ni lin vi nhau thành mt di t Bc xung Nam và chim
phn thm lc đa ca Vit Nam và mt phn bin sâu trên Bin ông. Trong bài báo này chúng tôi s
phân tích, trình bày các nét chung và riêng ca chúng và c gng làm sáng t mi quan h gia các
loi b và các yu t kin to khng ch và t đó tác đng đn s phát trin tin hóa ca b. Có ba yu
t kin to chính là đi hút chìm phát trin t Min in qua vòng cung đo Indonesia, s va chm
ca mng n  vào mng châu Âu-Á, s hình thành và giãn đáy Bin ông, ngoài ra còn có s k
tha hot đng to núi vào cui Mesozoi  khu vc Nam Trung Quc. Các b đc phân lo
i da theo
các tiêu chí ca thuyt kin to mng.

ABSTRACT

The Tertiary sedimentary basins in Vietnam are located next to each other to form an elongating
trend from North to South and almost occupying the areas of Vietnam continental shelf and part of
deep water of East Sea. In this paper, the authors intend to analyse their general and particular

characteristics and make an attempt to clarify the relationship between the basin type and controlling
tectonic factors which have major impacts to the basin evolution. There are three main tectonic
factors: Arc subduction system from Miama to Indonesia, collision of India to Eurasia Plate, and
South China Seafloor Spreading; beyond these, there was still residual influences of late Mesozoic
orogenesis in the southern China. All basins are classified on the basis of plate tectonic theory.


1. M U
Các b trm tích Kainozoi ni lin vi nhau
thành mt di t Bc xung Nam và chim phn
thm lc đa ca Vit Nam và mt phn bin sâu
trên Bin ông, và hai vnh ln trên cùng bin
là Vnh Bc B
và Vnh Thái Lan. Ngoài ra còn
nm dc theo hai đng bng ln  phía Bc là
đng bng sông Hng và phía Nam là đng bng
sông Cu Long.
Hu ht các b trm tích nói trên đu có mt
lch s phát trin đa cht tng t vi các b
khác  ông Nam á, t Eocen đn ngày nay.
Trong Paleogen xu hng tách giãn chim u
th cho đn Miocen gia chúng đu có mt mt
ct đa tng gm nhng lot ln (megasequence)
bt đu bng trm tích lc đa, chuyn dn sang
ven b (paralic), ri đn các trm tích bin nông
có thm cacbonat, cho đn sét kt (mudstone)
bin sâu. Các đng bng ven bin ln, các vnh
gian chi lu (interdistributary bay) và các h
triu (tidal system) phát trin trong giai đon
này. T Miocen gia mun đn mun, các b

ông Nam Á tri qua mt s ép nén nh đn rõ
nét, và  nhiu ni d
n đn mt s nghch đo
Hi ngh khoa hc và cơng ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
130
(inversion) ca các trung tâm lng đng
(depocenter). Tuy nhiên mi b trm tích đu có
mt lch s phát trin đa cht riêng bit ca
mình do đó tt c các b rt khác nhau, tùy
thuc vào v trí đa lý và các yu t kin to
(tectonic factors).
Trong bài báo này chúng tơi s phân tích,
trình bày các nét chung và riêng ca chúng và c
gng làm sáng t mi quan h gia các loi b
và các kiu cu trúc cho đn các yu t kin to
khng ch và t đó tác đng đn s phát trin
tin hóa ca b.
T Bc xung Nam, thm lc đa Vit Nam
có th phân chia thành bn khu vc và có các b
sau (hình 1).
Phn thm lc đa Bc B (vnh Bc B) và
vùng nc sâu phía Bc có hành lang rng và
thoi. i b phá hy  phía Bc  Sn, ni
đó các trm tích Kainozoi thng mng hoc
vng mt. Phn phía Nam  Sn là thm kt
cu,  đó móng trc Kainozoi b ph bi các
trm tích Kainozoi dày (5000-18000m) ngay c
trong phn đt lin, đc bit là trm tích Pliocen-
 t rt dày  khu vc trung tâm vnh Bc B.
Trên phm thm này có hàng lot các b trm

tích nh: B Sơng Hng bao gm Trng Hà Ni
0 100 200 300 Km
Các bể trầm tích Đệ tam
Đẳng dày KZ 2km và đứt gãy
HẢI NAM
HÀ NỘI
TRUNG QUỐC
105 110
10
15
20
105
110
CHINA
INDIAN
OCEAN
MALAY
INDONESIA
Hình 1: Các b trm tích Kainozoi  Vit Nam
(theo Phan Trung in)
Hi ngh khoa hc và cơng ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
131
 phn đt lin và a hào Qung Ngãi  phía
Nam b. B Hồng Sa là b nm  vùng nc
sâu, nm ngồi và có phng cu trúc vng
góc vi đa ly Tri Tơn. Phía Bc-ơng Bc b
Sơng Hng là b Tây Lơi Châu (Beibu Wan),
còn v phía ơng Nam, phía Nam đo Hi Nam
là b Nam Hi Nam, b này có phng gn
vng góc vi b Sơng Hng và gia chúng

khơng có ranh gii b, to nên mt đi ph trm
tích hình ch Y.
Thm lc đa Trung B có hành lang hp và
dc do s khng ch ca h thng đt gãy Á
kinh tuyn. i b u th là q trình hy hoi,
vì vy thng l ra các thành to trc
Kainozoi. Ngồi khi các trm tích Kainozoi có
chiu dày tng nhanh và các b trm tích nh
nh phn Nam ca đa hào Qung Ngãi, b Phú
Khánh,  đây lp ph Pliocen- t mng 
phía đt lin và chiu dày tng nhanh v phía
bin. B Phú Khánh đn đi ct Tuy Hòa (Tuy
Hoa Shear zone) bao gm c phn sâu di chân
sn lc đa.
Phn thm lc đa ơng Nam B và vùng
nc sâu phía Nam có hành lang rt rng và rt
thoi vi xu th phát trin ca đng thái kt cu.
Các trm tích Kanozoi phân b rng vi các b
trm tích có din tích rng và trm tích dày nh
b
 Cu Long, Nam Cơn Sn, Khu vc T
Chính-Vng Mây, nm xa hn trong vùng nc
sâu, nhóm b Trng Sa có chiu dày trm tích
mng phân b trong các trng nh hp, khu vc
này có các b sau: b Cu Long, b Nam Cơn
Sn, nhóm b T Chính – Vng Mây, nhóm b
Trng Sa.
Phn thm lc đa Tây Nam B có hành lang
rng và thoi thuc vnh Thái Lan. Mt s ni
thuc khu vc Hòn Chng đn Hà Tiên q

trình hy ho
i chim u th nên các thành to
Paleozoi và Mesozoi thng đc l rõ, các
trm tích Pliocen- t đi ven b khơng dày.
Phn lãnh hi Vit Nam thuc cánh ơng-ơng
Bc ca b Malay – Th Chu
Tt c các b ca Vit Nam k trên đu nm
trên v lc đa và v chuyn tip nh minh ho
trong hình s 2 theo Mecalfe.
2. MƠ HÌNH V C CH TO B TRM
TÍCH  TAM  VIT NAM
2.1. Các yu t kin to chính
Trong khu vc ơng Nam Á có ba yu t
kin to chính liên quan đn c ch to b trm
tích là:
̇ i hút chìm phát trin t Min in qua
vòng cung đo Indonesia.
̇ S va chm ca mng n  vào mng
châu Âu-Á.
̇ S hình thành và giãn đáy Bin ơng
Dc theo vòng cung đo Indonesia, s hình
thành các b trm tích ch
 yu theo c ch sau
cung (back-arc), đó là do tc đ hút chìm thay
Hình 2: Phân b ca v thch quyn trong khu vc ơng Nam Á
(theo Matcalfe)
AUSTRALIA
BIỂN
BANDA
BIỂN

CELABES
BIỂN ĐÔNG
MẢNG
PHILIPPINE
0
500 km
BIỂN
ANDAMAN
ẤN ĐỘ
0
10
o
20
o
10
o
0
10
o
20
o
10
o
GHI CHÚ
N
Hi ngh khoa hc và cơng ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
132
đi lúc mnh, lúc yu theo thi gian (roll-back
velocity), so vi các b khác  ơng Nam á, các
b sau cung này hình thành tng đi sm, ch

yu trong Eocen, trc khi s húc chi do va
chm gia mng n  và mng châu Âu-Á có
tác dng mnh, gây xơ dch các vi mng.
S va chm ca mng n  vào mng châu
Âu-Á xy ra đng thi vi s xoay và dch
chuyn lên phía Bc ca vòng cung Philipin to
khơng gian cho các chuyn đng thúc tri ca
các đa khi dc theo các đt gãy ln trong khu
vc do s chèn ép ca mng n . Do đó các
đa khi có xu th trt t phía n  v phía
Nam và ơng Nam. Nm trong khung cnh đó,
đa khi ơng Dng cng đc cho là đã b
thúc tri mnh t phía Tây Bc xung ơng
Nam, dc theo h thng đt gãy Sơng Hng và
Three Pagodas và Maeping.
Do mng n
 húc vào mng châu Âu-Á t
Eocen đn ngày nay và ngày càng chuyn đng
v hng Bc, nên các chuyn đng thúc tri
ca các đa khi này cng có s thay đi hng
theo thi gian. Các đa khi nm  phía Nam đt
gãy Three Pagodas b thúc tri sm hn (Eocen,
đu Oligocen) và b đy ngc v phía Nam, to
ra các b trm tích có phng đt gãy B-N (ví
d nh Pattani  Thái Lan). Tip theo là các đa
khi nm gia h thng đt gãy Three Pagodas
và Sơng Hng b thúc tri trong Oligocen đn
Miocen sm. Phn phía Nam b đy sm hn
vào đu hoc gia Oligocen, phn phía Bc b
đy mun hn và kt thúc vào cui Miocen sm.

Cng đ va chm và khong cách b đy thúc
tri ca phn phía Nam có l mnh hn, xa hn
so vi phn phía Bc, to ra hình ch S ca b
bin Vi
t Nam hin nay (hình 3). iu này cng
lý gii giai đon syn-rift  phía Nam b Sơng
Hng ch kt thúc vào cui Miocen sm.
S hình thành và giãn đáy Bin ơng là yu
t kin to sau cùng (bt đu vào gia Oligocen
và kt thúc vào cui Miocen gia), tác đng
tng h vi các yu t kin to trc đó, làm
phc tp hóa bc tranh kin to trong vùng nh
GHI CHÚ
1
2
3
4
5
6
7
8
9a
9b
10
11a
11b
Trầm tích Mesozoic của thềm Khorat
Bồn trũng Oligocene-Miocene
Trung tâm bồn trũng Mesozoi & Eocene
Đới trầm tích Paleozoi Việt Nam

Khối Kontum
Khối Shan Thái
Vi mảng khó phân biệt & trầm tích hiện đại
Trục uốn nếp chính
Đứt gãy
Đứt gãy thuận
Phương rượt bằng
Kainozoi
Pre-Triassic
Đới khâu
Biển
HAINAM
VỊNH
BẮC BỘ
Hue
Da Nang
Ho C hi Mi nh
Cit y
KONTUM
BLOCK
VỊNH
THAILAND
PHNOM PENH
BANGKOK
KHORAT
Dien Bien Phu
HA NOI
VIENTIANE
Ut
VỊNH

MERGUI
?
15
0
20
0
98
0
103
0
108
0
10
0
T
113
0
118
0
5
0
BIỂN ĐÔNG
nh hng trc
va mng n 
nh hng
do húc tri
nh hng do tách giãn
Bin ơng
Hình 3: mơ hình kin to ca các bn trng trm tích Vit Nam
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005

133
hng, đc bit đi vi b Nam Côn Sn, gây ra
mt pha to rift mi vào Miocen gia.
Tui hình thành các b trm tích  Tam 
Vit Nam:
̇ Tui hình thành b trm tích trùng vi tui
ca trm tích c nht trong b, mc dù các
trm tích này có phân b nh, đôi khi ch
gp  rìa b.
̇ Tui hình thành b trm tích trùng vi tui
ca trm tích đ
u tiên có phân b rng rãi
trong b, nó th hin giai đon cng giãn,
st lún mnh m nht.
Hai quan nim trên trùng vi hai giai đon
phát trin b, đó là giai đon đu gip v đáy b
trm tích và giai đon tách giãn m rng b trm
tích.  Vit Nam các giai đon này phát trin
nh sau (hình 4 và 5):
̇ Tui Eocen: giai đon đu gip v đáy b
trm tích
̇ Tui Oligocen: giai đon cng giãn m rng
b trm tích,  mt vài ni giai đon này
còn kéo dài đn ht Miocen sm.
Cn phi nói thêm rng,  đáy mt s b có
th có trm tích vn thô, tng lc đa tui
Paleocen, đc coi là tàn tích ca các trm tích
hình thành trong các trng gia núi ca giai
đon Yn Sn mun.
2.2. Mô hình

Hình dng các b: hình dng các b trm tích
có liên quan cht ch và b khng ch bi các
yu t kin to trong quá trình hình thành và
phát trin các b. Chính do các yéu t kin to
riêng tng khu vc đã to nên các hình dng
khác nhau ca các b trm tích đ tam  Vit
Nam. Trên c s các bn đ cu trúc, hình dng
các b đc phân ra các dng nh sau:
a. Dng hình thoi, hình bình hành, đc trng
cho kiu kéo toác (pull-apart)
̇ B Sông Hng (phn Bc và Trung Tâm b)
̇ Malay-Th Chu
b. Dng đa hình phân d vi các đa hào nh,
song song, xen kp nhau, đc trng cho kiu
trt cc b
̇ i phân d Hu (Trng Hu, thuc Nam b
Sông Hng)
̇ Rìa Tây b Nam Côn Sn
̇ Các b, nhóm b Phú Khánh, Hoàng Sa,
Trng Sa
c. Dng hình ht đ, đc trng cho hai pha tách
b có h
ng khác nhau
̇ B Cu Long
d. Dng không phân đnh ranh gii do nhiu
nguyên nhân kin to chng lên nhau
̇ B Nam Côn Sn
Mô hình bin dng to b trm tích do thúc
tri ca các đa khi (da theo Tapponier)
Có hai yu t chính đ hình thành, phát trin

mt b trm tích, đó là cn có lc gây cng giãn
và cn có không gian đ cng giãn xy ra. Nh
đã trình bày  phn trên, lc gây cng giãn là
Hình 4: Mô hình quá trình hình thành b
trong giai đo
n Paleocen
-
Eocen
Hình 5: Mô hình quá trình hình thành b trong
giai đo
n
Oligocen
-
Miocen v
à
ki
u
b

Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
134
lc húc ca mng n  v phía Tây gây ra
chuyn đng thúc tri ca đa khi ông
Dng, còn không gian cng giãn tp trung vào
khu vc thm lc đa và Bin ông ngày nay.
Không gian cng giãn này có đc cn phi có
s sp xp li các vi mng  Bin ông, chính
các chuyn đng xoay đã góp phn to ra quá
trình này. ây chính là s kt hp gia hai mô
hình đng lc, đó là quan đim thúc tri

(Tapponier) và quan đim mô hình đng nhiu
vi mng (Rangin, Hall).
Trng lc gây tách giãn thay đi theo thi
gian và không liên tc, nên các chuyn đng
thúc tri ca đa khi ông Dng cng b phân
d và có cng đ khác nhau t phía Nam lên
phía Bc, nó chi phi s cng giãn thành nhiu
pha cng nh qui mô din tích ca cng giãn,
tuy nhiên qui mô din tích này cng cn phi
xem xét trong khung cnh cho phép ca không
gian cng giãn.
Nh đã trình bày  trên  mt b trm tích,
đc bit là  b Sông Hng hay b Malay-Th
Chu, mt trong nhng kh nng sau có th xy
ra: mt kéo toác (pull-apart), to ra mt khu vc
cng giãn ln hay nhiu kéo toác (pull-apart)
nh hp li vi nhau to ra mt b trm tích có
din tích ln.
Mt pha cng giãn ln to ra mt b trm
tích nh là mt kéo toác (pull-apart) l
n rt khó
có kh nng xy ra, đòi hi mt lc cng giãn
ln trong mt thi gian ngn cng nh có mt
không gian cng giãn rng m cho vic hình
thành các đt gãy ln. Tuy nhiên lc gây cng
giãn là mt quá trình, không gian cng giãn cn
có s sp xp li ca các vi mng do chuyn
đng xoay ca mng Thái Bình Dng nên
chúng tôi thy mô hình nhiu pha cng giãn
trong nhiu kéo toác (pull-apart) nh hp li vi

nhau to ra các b trm tích nh quan sát thy
ngày nay là hp lý.
Quan sát hình dng phn lc đa ca đa khi
ông Dng có đng b bin cong hình ch S,
trong đó phn bng nhô ra bin v phía ông
nhiu nht là đa khi Kon Tum c kt rn chc,
đu ca ch S tng ng và liên quan đn b
Sông Hng, đuôi ca ch S tng ng và liên
quan đn b Malay-Th Chu, còn phn bng ca
ch S liên quan nhiu đn hai b Cu Long và
Nam Côn Sn. Vì th chúng ta có th gi thit
rng đa khi Kon Tum b đy thúc tri xa nht,
phn Bc và Nam ca đa khi này, nng lng
đy b tiêu hao vào cng giãn, to các b trm
tích.
Vai trò và nh hng ca cng giãn đáy Bin
ông
Phn ln các nhà đa cht  Vi
t Nam coi vai
trò ca giãn đáy Bin ông là quan trng và là
yu t chúng ta vn còn quan sát đc đn ngày
nay, tuy nhiên giãn đáy Bin ông xy ra mun
(32-17ma) nên nó ch có tác dng m rng thêm
b hay có tác đng chng lên các nguyên nhân
trc, trc khi giãn đáy là giai đon cng giãn,
tuy nhiên chúng tôi cho rng các b trm tích 
Vit Nam và cng giãn đáy Bin ông chu
cùng các nguyên nhân đa đng lc và cng giãn
đáy Bin ông ch
 là biu hin rõ nht ca quá

trình cng giãn và giãn đáy. Giai đon cng giãn
đáy Bin ông là giai đon cho thy không gian
cng giãn là thun li nht và là cng giãn cc
đi to các b trm tích  Vit Nam, vì th  tt
c các b đu có phân b rng rãi các trm tích
Oligocen.
nh hng ca các yu t khác
Nhng nguyên nhân có th không quan sát
thy hay khó quan sát thy hin nay có th
đã có
nhng vai trò nht đnh, quan trng trong vic
to b trm tích  Vit Nam, có th k ra nhng
yu t sau đây:
̇ Chuyn đng lên phía Bc và xoay t ông
sang Tây ca vòng cung Philipin
̇ Chuyn đng xoay ca đa khi Borneo
̇ Chuyn đng xoay ca Bin ông t Bc
xung Nam
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
135
Nhng chuyn đng này nhìn chung đã đc
nhiu nhà nghiên cu tha nhn qua các tài liu
c t, c sinh và khí hu và đã đc đ cp đn
trong các công b ca Holloway, Longley và
Hall…Tt c nhng chuyn đng này th hin
s xp xp li ca các vi mng trong Kainozoi,
chúng xy ra đng thi vi chuyn đng thúc
tri ca đa khi ông Dng trong cùng mt
h thng kín và tng h ln nhau, to không
gian cho quá trình cng giãn, to b.

3. CÁC KIU B VIT NAM
3.1. Tng quát v phân loi b (classification)
Theo Bally (1975) mt b trm tích đc
đnh ngha là “nhng phm vi (realm) st võng
(subsidence) vi nhng chiu dày trm tích –
thông thng vt trên 1 Km – ngày nay còn
đc bo toàn di mt dng ít nhiu gn lin
nhau (coherent)”. Theo ch đ đa đng lc hc,
các b
nên đc chia ra làm ba loi theo ba ch
đ: các b liên quan đn ch đ tách giãn hoc
cng giãn; các b liên quan đn ch đ hi t
hoc nén ép; các b liên quan vi các đt gãy
trt bng. Có nhiu kiu phân loi b ca các
tác gi khác nhau nh Perrodon, 1971; Bally,
1975; Klemme, 1975 và Dickinson, 1976 đu
gn vi các kiu v lc đa và kiu rìa mng.
Trong Ngành du khí, ngi ta tp trung theo
hng đnh ngha các quá trình tin hóa b liên
quan đn vic sinh thành du khí, nên ngi ta
thng theo hai hng: hình dng, cu trúc b
và ngun gc, tin hóa b. Mc tiêu ca các
phân loi này nhm tng t hóa các b cha
thm dò du khí t các b đã thm dò và khai
thác du khí.
Trên thc t có th phân loi các b trm tích
trên c s nhng tiêu chun nh sau:
̇ V trí ca các b trên các mng thch quyn
(lithospheric plate). a s các b là nhng
đi đng (active zone) và đc gp  ranh

gii các mng, mt s trong đó, đc bit các
b rng nht, nm ngay trên mng (b ni
lc – intracratonic basin).
̇ C ch dn đn vic hình thành b (basin
drive mechanism), bn cht ca quá trình
kin to (nature of tectonic process). B
trm tích phát trin đáp li s chuyn đng
tng đi gia các mng, trong phm vi nh
hng ca các ranh gii (boundary) tách
giãn, hi t hoc dch trt ca mng. Mt
s b trm tích (b ni craton) hin đã  xa
các gii hn ca mng ngày nay, nhng
chúng có th có liên quan đn các ranh gii
mng c.
̇ S tin hóa ca b và cu trúc b: b đã qua
ba thi k tin hóa mi sinh (juvenile),
trng thành (mature) và già ci (final). Mt
b có th tri qua mt, hai hoc tt c các
giai đon tin hóa. Xa hn na, mt b có
th qua mt chu k hoc nhiu chu k phát
trin.
Da vào các tiêu chun nêu trên, hiên nay
trong công nghip du khí áp dng rng rãi bng
phân loi (đn gin) các kiu b trm tích sau
đây:
B cng giãn (extensional basin)
Trên c s đc đim quá trình cng giãn và
v trí hình thành b đc chia ra các kiu b tách
giãn sau đây:
̇ B st lún ni lc (intracratonic sag basin):

là các trng đn l trên bình đ gn nh
đng thc, hin tng st lún không b
khng ch bi đt gãy, mà do vòm nhit
dâng lên trong v trên manti.
̇ B cng giãn dng rift (extensional rift
basin): hình thành trên ranh gii tách giãn,
ni quyn yu (asthenosphere) tri lên, đây
là kiu tách giãn dng rift. Kiu này cng có
th hình thành trong ni m
ng, có pha rift
ban đu, sau đó là st lún nhit, đc gi là
aulacogen hay failed rift.
̇ B cng giãn sau cung (back-arc extension
basin): hình thành trên mt rìa hot đng
(active margin) trong ranh gii hi t vi
mt bi cnh sau cung (back–arc setting),
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
136
đây là kiu cng giãn do s thay đi tc đ
nén ép ngang.
̇ B cng giãn kiu rìa th đng (passive
margin extension basins), đây chính là mt
cánh ca mt b cng giãn kiu rift  giai
đon to v đi dng. Kiu b này khi có
mt phía gn và áp vào lc đa, có ngun
trm tích ln đ vào to ra các nêm ln lc
nguyên đ t lc đa ra bin còn đc gi là
b kiu rìa lc đa.
B kéo toác (pull-apart basin)
̇ Các b trt ngang cng/ép

(transtensional/transpressional strike-slip
hay pull-apart basins), kiu b này c cng
giãn (extension) và trt bng (stike-slip).
B trt ngang cng/ép hình thành c trên
các ranh gii bin dng (transform boundary)
ca mt mng và c trong ni mng, ví d nh
trong mô hình thúc tri ca Tapponier cho vùng
ông Nam Á thì mt s b đc hình thành theo
c ch này, lúc đu là trt cng, tiêp theo là
trt ép trong ni mng.
Kin to nghch đo không phi là thành
phn ca quá trình hình thành b ban đu, mà là
quá trình th sinh xy ra trong các b cng giãn
hình thành t s thay đi trong ch đ cng khu
vc t cng giãn đn nén ép (compressional).
B nén ép (compressional basin)
̇ B b nén ép  trên các ranh gii hi t
thành đai chm (thrust belt).
Cn phi nói thêm v khái nim b, theo
ngha rng hn ca Bally (1975) mt b trm
tích là m
t din tích ca v trái đt đc ph bi
mt tp trm tích dày hn so vi vùng xung
quanh và theo cách hiu trên thì không có ranh
gii rõ ràng, có b có ranh gii khép kín, có b
m v phía các b ln hn. Vì th khi bàn v
các b trm tích  tam  Vit Nam, có nhng
b là b trm tích thc theo cách hiu thông
thng, là mt đi trng có ranh gii, nhng
cng có nhng din tích đc g

i là “b” theo
ngha rng, không phi là đi trng ln và cng
không có ranh gii rõ ràng.
3.2. Tng quan v phân loi các b trm tích
 Tam Vit Nam
Toàn b các b trm tích  Tam Vit Nam
đu nm trong phn cc Nam ca mng Âu-Á),
gm nhiu vi mng, có khong cách tng đi
đu nhau đn rìa mng hi t  các phía Tây,
Nam và ông. Trong mng này tách và giãn đáy
Bin ông (South China Sea spreading) đc
coi nh m
t giai đon to ra rìa tách giãn, đi
kèm theo rìa tách giãn này là hai đi rìa th
đng. T phía ông sang phía Tây, các b nm
trong v dng chuyn tip đn lc đa (hình 2).
Các kiu b trm tích  Tam  Vit Nam đc
trình bày di đây ch yu xét các quá trình đa
cht xy ra t thi đim giãn đáy Bin ông đn
nay, minh ha qua hình 5.
B Nam Côn Sn (s 3, hình 5) có v trí đúng
vào phn kéo dài ca giãn đáy Bin ông, th
hin rõ nht qua bn đ t và trng lc, vì th có
th xp b này vào kiu cng giãn dng rift đin
hình nht  Vit Nam, nht là cho giai đon to
rift Miocen gia, b này nm trên v lc đa vi
các đá có thành phn và tui khác nhau đc
hình thành có l c trong Paleozoi và Mesozoi.
Hai vùng nhóm b Trng Sa và Hoàng Sa
nm  hai cánh ca giãn đáy Bin ông, trong

đi rìa th đng ca đi tách giãn, chúng đu có
giai đon to rift cùng vi giãn đáy Bin ông
và có cu trúc di dng bán đa hào, sau đó b
quá trình giãn Bin ông đy trt sang hai
phía (TB và N) và đc ph bi trm tích
bin, móng ca hai vùng b này nm trong đi
chuyn tip và c hai vùng b này có th xp
vào cng giãn rìa th đng.
Khu v
c T Chính-Vng Mây (nm gia s
3 & 5, hình 5) còn ít đc nghiên cu, vì th có
th coi là mt trong hai kiu sau: là phn nc
sâu ca b Nam Côn Sn vì đu có giai đon to
rift vào Miocen gia hoc là đi trung gian gia
b Nam Côn Sn và khu vc Trng Sa, va có
tính cht rift va có tính cht rìa th đng.
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
137
B Cu Long (s 4, hình 5) là phn st lún
ca đi magma à Lt trong Kainozoi, c ch
to b Cu Long có l b nh hng nhiu ca
s thúc tri đa khi Kon Tum theo kiu cng
giãn sau cung (do thay đi nén ép ngang) và có
mt phn nh hng ca giãn đáy Bin ông.
Toàn b b Cu Long nm trong lp v lc đa
và có th xp b Cu Long là mt b rift ni lc.
C hai b Sông Hng và Malay-Th Chu 9s
1 &2, hình 5) đu hình thành gn lin vi hai h
thng trt bng chính là Sông Hng và
Maeping nên đu có c ch kéo toác, tuy nhiên

chúng cng có c ch ép ngang cc b. Trong
khi b Malay-Th Chu ch là mt phn din tích
ca vnh Thái Lan thì b Sông Hng chim gn
nh toàn b vnh Bc B. Mt đim n
a là b
Malay-Th Chu nm xa và gn nh không b
nh hng ca giãn đáy Bin ông. B Malay-
Th Chu có th coi là mt pha kéo toác ln đi
kèm vi mt đt gãy ln, ngc li, b Sông
Hng đi kèm vi nhiu đt gãy ln  Bc Vit
Nam nh Sông Hng, Sông Mã và Rào Ny, vì
vy có th cho rng b Sông Hng là kt qu ca
nhiu kéo toác v
i biên đ khác nhau, t ln 
vùng trung tâm b đn bé nht  đa hào Qung
Ngãi. Hp ca nhiu kéo toác nói  trên to ra
b Sông Hng có din tích ln nh hin nay vi
s đa dng v cu trúc cng nh tng trm
tích.
Khu vc b Phú Khánh (s 7, hình 5) nm
gia và k áp vào khi đá c Kon Tum và giãn
đáy Bin ông, khu vc này va mang tính rìa
th
đng va chu s tác đng ca chuyn đng
trt và xoay ca đa khi Kon Tum. Do đá
móng c và rn chc nên ch có st lún nh
trong các đa hào nh hp, cu trúc b ch yu
dng nêm ln to thm v phía bin. c đim
khác bit ca b Phú Khánh so vi các b khác
là t trng rt cao ca tng sau-trm tích so vi

tng đng- trm tích và có th coi là b kiu rìa
lc đa.
3.3. c đim hình thành các kiu b trm
tích  Tam Vit Nam
a. Các b kéo toác (b pull-apart)
B Sông Hng
B sông Hng theo ngha rng bao gm min
võng Hà Ni trên đt lin, b Sông Hng trong
vnh Bc B, gii hn bi đt gy sông Lô.
V cu trúc, trc ca b Sông Hng trong
vnh Bc B gn nh vuông góc vi b Tây Lôi
Châu và Nam Hi Nam. Trc ca a hào Hà
Ni và b Sông Hng theo hng TB – N
trong khi các b Tây Lôi Châu và Nam Hi Nam
theo hng B – TN. Phn phía Bc đt gy
sông Lô trong lãnh hI Vit Nam nên đc coi
là nm ngoài b Sông Hng, có l nó là phn
kéo dài ca b Tây Lôi Châu.
im giao ba (triple point) nm  ch giao
nhau ca phn Nam b sông Hng, sn Nam
b Nam Hi Nam và
a hào Qung Ngãi ngoài
khi à Nng. Theo đnh ngha hin ti, b
Sông Hng kéo dài t đa hào Hà Ni đn đa
hào Qung Ngãi.
V c ch truyn đng (basin drive
mechanism)  b Sông Hng có c hai c ch
cng ngang và ép ngang dc theo h thng đt
gãy Sông Hng. C ch cng ngang
(transtension) mang tính liên tc khi mà s đng

đ gia hai mng n  và Âu-Á vn còn ho
t
đng cho đn ngày nay, tuy có yu đi rt nhiu,
nhng dc theo các đt gãy Sông Hng và in
Biên vn còn nhn thy nhng hot đng đng
đt biu hin s cng ngang vn còn tip tc, s
cng ngang này có l bt đu t Paleocen-Eocen
vi biên đ nh và đ li trm tích lc đa tui
này trong nhng trng nh hp gp trên đ
t lin,
tuy nhiên s cng ngang xy ra mnh m nht là
vào Oligocen và giai đon này đc coi là tui
hình thành b. Tuy nhiên  b Sông Hng, s
cng ngang có l đã không xy ra ch  mt đt
gãy Sông Hng, mà  c nhng đt gãy khác
nh Sông Mã, Rào Ny…vi biên đ gim dn
v phía Nam và din tích b hin nay là kt qu
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
138
ca nhiu kéo toác nh. C ch ép trt
(transpression) ch có mt pha mnh nht vào
cui Miocen mun do s thay đi t trt trái
sang trt phi ca đt gãy Sông Hng, gây nên
nghch đo trong phn trung tâm Graben Hà Ni
(là phn Tây Bc B Sông Hng, đin hình là
di nâng Khoái Châu – Tin Hi vi mt lot
cu to vòm nm dc theo mt đt gy chm
trên trng ông Quan làm cho a hào Hà Ni
khác bit vi phn còn li ca B Sông Hng và
các b khác.

B Sông Hng theo đnh ngha hin nay là
mt b có din tích ln dng hình thoi kéo dài t
đa hào Hà Ni đn đi phân d Hu-Qung à
có cu trúc là mt np lõm ln,  phía cánh có
th quan sát rõ các lp trm tích xp xp kiu
ta tia, có chiu dày tng dn v phía trung tâm
th hin s cng ngang và st lún nhit liên tc
t lúc m b cho đn ngày nay, tuy nhiên cu
trúc này có tính không đi xng, tng đi thoi
 phía Vit Nam và dc  phía đo Hi Nam.
Riêng  phn Tây Bc, trong mt din tích
không ln lm là mt di cu trúc nghch đo
dng vòm do ép ngang trong Miocen mun, th
hin s thay đi t trt bng trái sang trt
bng phi c
a đt gãy Sông Hng. Tip theo v
phía Nam, trng Hu-Qung à là mt đi phân
d có xen k các di đa hào, đa ly nh va th
hin cng đ kéo toác cng nh bn cht móng
thay đi, v phía cc Nam b, đa hào Qung
Ngãi có cu trúc đn gin, hp và kéo dài. Mt
ct trm tích phía Nam b cho thy s cng
ngang xy ra trong Oligocen và kéo dài đn ht
Miocen s
m cho thy s phân d ln v cu trúc
b Sông Hng t phía Bc qua khu vc trung
tâm xung phía Nam b.
B Malay – Th Chu
C khu vc vnh Thái Lan chu nh hng
ca hai h thng đt gãy trt bng chính là h

thng Three Pagodas (trt trái) và h thng
Ranong (trt phi). B Malay-Th Chu có
dng hình bình hành, đi kèm vi h thng đt
gãy Three Pagodas, đc trng cho kiu kéo toác
(pull-apart), quá trình tách giãn này xy ra ch
yu vào Oligocen và ng vi tui hình thành b,
to không gian ln cho lng đng trm tích và
đc lp đy bi trm tích lc đa đm h. Tip
theo là giai đon st lún nhit trong Miocen ch
yu là trm tích sông, delta,  đó Miocen di-
gia có tng trm tích bin tin, còn Miocen
trên có tng trm tích bin lùi. Vào Miocen
gia-mun, b Malay b nén ép và nghch đo
vi cng đ tng dn t Bc xung Nam.
B Malay-Th Chu là b không đi xng, rìa
TN dc đng, lp đy bi trên 8 km trm tích
 Tam, còn rìa B thoi hn. Chính hình dng
không đi xng này cho thy ngun trm tích
đn ch yu t phía ông Bc và có s phân d
tng trm tích trong Oligocen t Bc xung
Nam t lc đa, delta đn đm h và đó là
nguyên nhân cho thy phn TN ca b ch yu
cha du trong khi phn Bc ch yu là khí.
b. Các b cng giãn kiu rìa th đng
Nhóm b Hoàng Sa
B phn rìa Nam lc đa Trung Quc b Bin
ông giãn đáy đa v phía Bc. Khu vc này
tng t nh nhóm b Trng Sa nhng gn
ngun trm tích lc nguyên hn so vi Trng
Sa nên có chiu dày tr

m tích tng đi dày tuy
vn nm trong vùng nc sâu. Khu vc này
đc đc trng bi các bán đa hào Eocen?-
Oligocen có tng lc đa và đc ph bên trên
bi trm tích bin sâu t Miocen đn nay. Tui
ca nhóm b này đc coi là trùng vi giai đon
gip v Bin ông trc giãn đáy vào cui
Eocen.
Nhóm b Trng Sa
B phn rìa Nam lc đa Trung Quc b Bin
ông giãn đáy
đa v phía Nam. Khu vc này
xa ngun trm tích lc nguyên nên có chiu dày
trm tích mng. Khu vc này đc đc trng
bi các bán đa hào Eocen?-Oligocen có tng
lc đa và đc ph bên trên bi trm tích bin
sâu t Miocen đn nay. Cng nh nhóm b
Hoàng Sa tui ca nhóm b này đc coi là
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
139
trùng vi giai đon gip v Bin ông trc
giãn đáy vào cui Eocen.
c. Kéo toác ni lc/Rìa th đng
B Phú Khánh
Di hp gn theo kinh tuyn dc theo b bin
min Trung bao gm thm lc đa và sn lc
đa. Phía Bc tip giáp vi đa hào Qung Ngãi,
phía Nam gii hn bi đi ct Tuy Hòa (Tuy
Hoa shear zone), tip giáp vi b Cu Long và
Nam Côn Sn nhng không có ranh gii rõ

ràng. V c ch truyn đng có l ch yu là
cng ngang, b Phú Khánh có th có móng đã
tng c kt và gn lin vi a khi Kon Tum
và mt phn phía ông ca đa khi này b st
xung to ra b Phú Khánh do b cng ngang
dc theo đt gãy kinh tuyn 109
o
. Do mc đ c
kt ca đa khi Kon Tum, lc cng ngang này
ch to ra các đa hào nh, không liên tc có tui
hình thành vào Oligocen. Vì đáy b Phú Khánh
có biên đ st lún nh nên trm tích đ t phía
b ra, tùy vào đ sâu ca mc nc bin mà có
dng song song hay ta tia có góc dc thp trong
Oligocen-Miocen di, song song biên đ cao
ca trm tích carbonat Miocen gia và dng
nêm ln v phía bin trong Miocen trên. ây là
b va có tính kéo toác n
i lc va kt hp vi
rìa th đng, nhng do thm lc đa hp, sn
lc đa tng đi dc và ln v phía Bin ông
t Miocen đn hin ti, cho nên phn ln b 
vùng nc sâu. Do nhng đc đim nêu  trên
b Phú Khánh còn có th xp vào kiu b rìa lc
đa.
d. B cng giãn ni l
c (cng giãn kiu sau
cung )
B Cu Long
B Cu Long (trc có ngi gi là Mê-

Kông) nm  phn thm lc đa ngoài khi Nam
Vit Nam. Din tích khong 25.000 km
2
, trong
phm vi 50 – 100 km cách b Nam Vit Nam.
ây là b trm tích có din tích tng đi nh
nhng quan trng nht ca Vit Nam v du khí,
b này có ranh gii b rõ ràng vi các đn v cu
kin to xung quanh.
B Cu Long là b kiu rift ni lc đin hình,
cng giãn theo c ch sau cung (rollback
velocity) do thúc tri ca đa khi Kon Tum
trong Eocen mun cho đn cui Miocen sm. 
b này có hai giai đon cng giãn, giai đon
cng giãn th nht vào Eocen (?)– Oligocen sm
và có th coi giai đon này ng vi tui hình
thành b, đây là giai đon to ra các trng nh
hp và cc b có hng TB-N và -T ch yu
 phn phía Tây b, đc lp đy bi các trm
tích aluvi, gp  mt s ging khoan trên đt
lin cng nh
 ngoài thm lc đa (tp F, E1), có
thành phn thch hc rt khác nhau, khó xác
đnh tui. Giai đon cng giãn hai vào Oligocen
mun– Miocen sm ch yu hng B-TN, đây
là giai đon cng giãn m rng to thành mt b
trm tích có ranh gii bn phía, ít chu nh
hng ca bin, nh là mt h ln, trm tích có
nhiu sét  trung tâm các trng sâu và thô dn
v phía các

đi cao và ven b. T Miocen gia
đn nay là giai đon st lún nhit bình n, chu
nhiu nh hng ca môi trng bin.
V cu trúc có các di cu trúc móng nâng và
st xen k nhau, các tng trm tích có th nm
k áp (onlap) và ph chng lên các cu trúc
móng nâng cao. V phía Tây, các di cu trúc
móng nâng có hng -T, t trung tâm b v
phía ông các di cu trúc móng nâng có hng
B-TN. Nm onlap trên móng ch yu là các
trm tích aluvi và đm h ca tp đa chn E,
còn nm ph chng lên các khi móng cao là
các trm tích đm h ca tp đa chn D hay các
trm tích tr hn na. Vào cui Oligocen, phn
phía Bc b b nén ép và gây nên nghch đo đa
phng cùng vi mt s cu to li hình hoa.
Cng  phn phía Bc b, hot đng núi la xy
ra m
nh m trong Miocen sm và có phân b
rng.
e. Cng giãn dng rift
B Nam Côn Sn
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
140
ây là b có din tích rng, rìa Tây giáp vi
nâng Khorat, rìa Bc giáp vi nâng Côn Sn, rìa
ông và Nam ca b không đc xác đnh rõ
(có th ni vi các b ông Natuna và vùng
nc sâu v phía ông và có th ni vi nhóm
b T Chính – Vng Mây). Trong b này có hai

h đt gãy rõ nét là h đt gãy B-N phân b 
sn phía Tây b và h đt gãy B-TN phân b
t Trung Tâm b v phía ông và chúng có th
đã th hin hai giai đon kin to, hai giai đon
cng giãn có c ch khác nhau, đó là s trt
bng cc b theo phng B-N trong Oligocen 
phía Tây và tác đng ca s m rng do giãn
đáy B-TN ca Bin ông trong Miocen gia
có nh hng ch yu  Trung Tâm và phía
ông b.
Cng nh b Cu Long, b Nam Côn Sn có
hai giai đon cng giãn  vào hai thi gian khác
và th
 hin rõ trong cu trúc b. Giai đon cng
giãn th nht vào Oligocen và đc coi là tui
hình thành b vi tng đng trm tích aluvi-sông
và đm h, tng sau-trm tích có tng sông-
đng bng ven bin. Cu trúc ca giai đon này
quan sát rõ hn  na Tây b, còn  na ông
b bin ci, xóa nhòa bi giai đon cng giãn th
hai. Giai đon cng giãn th hai vào Miocen
gi
a có tng bin t bin nông đn bin sâu và
tng sau-trm tích có tng bin t Miocen trên
đn nay. ây là giai đon th hin rõ nht nh
hng ca giãn đáy Bin ông c v cu trúc
cng nh môi trng trm tích.
V cu trúc b t Tây sang ông có th quan
sát thy ba đi riêng bit có chiu dày trm tích,
thành phn trm tích cng nh ch đ đa áp

khác nhau, đó là đi Phân d Tây, đi Trung tâm
và đi nâng ông, tip theo là phn nc sâu
khu vc T Chính-Vng Mây. Nguyên nhân to
ra nhng đi này ngoài yu t kin to còn có
nguyên nhân trm tích. ó là nh hng ca ti
trng nêm ln trm tích sau-rift (t Miocen
mun) lên cng giãn ban đu (các tp syn-rift),
làm st võng các tp này. Các đi xa b do vn
ni cao do ti trng trm tích cha đ
đ gây ra
st võng to điu kin cho cácbonat thm phát
trin. Vì là b chu nh hng trc tip ca giãn
đáy Bin ông nên b Nam Côn Sn có nh
hng sm nht ca bin tin t Bin ông vào
so vi các b khác nh Cu Long, Sông Hng
và Malay-Th Chu.
Nhóm b T Chính – Vng Mây
Gn vi b Nam Côn Sn ca Vit Nam v
phía Tây và ông Natuna thuc Indonexsia v
phía Nam. Nhóm b này có ranh gii không rõ
ràng, có th coi nó là phn kéo dài trong vùng
nc sâu ca b Nam Côn Sn, chuyn tip t
phn rift đn phn rìa th đng khu vc Trng
Sa. Khu vc này cng có hai giai đon cng
giãn, m đu bng to các bán đa hào đa
phng theo phng TB – N vi nhng đt
gãy B–TN có l hình thành sm hn b Nam
Côn Sn, vào cui Eocen (?)-Oligocen và đc
coi là tui hình thành nhóm b này, đn giai
đon cng giãn hai hình thành nhng đa hào

gn vi Bin ông t Oligocen đn Miocen
gia. Cui Miocen gia hi b nén, nâng, bào
mòn to ra bt chnh hp khu vc.
St võng nhit t Miocen mun đn hin ti,
làm phân d li đa hình c ca bt chnh hp
cui Miocen gia. Khu vc này có đc đim
phát trin đ
a cht t Oligocen đn ht Miocen
gia ging vi b Nam Côn Sn, còn t Miocen
trên do thiu ngun trm tích lc nguyên nên
phát trin rng rãi các ám tiêu san hô.
4. CÁC GIAI ON PHÁT TRIN CHÍNH
VÀ CÁC LOT LN (MEGASEQUENCES)
Quá trình phát trin đa tng-kin to ca c
ông Nam Á nói chung theo Ian M. Longley có
th chia thành 4 giai đon chính và có th xem
xét chúng di lng kính ca các nhà đa cht
du khí Vit Nam nh sau:
Giai đon va mng n
 vào mng Âu-Á
và hình thành đi hút chìm dc cung Sunda (50-
43.5 triu nm): đây là giai đon hình thành các
b trc và sau cung. Giai đon này đc các
nhà đa cht Trung Quc gi là pha to núi
Himalia (còn Liang Dehua [6] (1990) gi là pha
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
141
to núi Yn Sn mun) và hình thành các trng
gia núi bit lp  thm lc đa Trung Quc nh
ca sông Châu Giang và b Lôi Châu.  Vit

Nam có th có mt vài trng nh hp  trung
tâm b Sông Hng, hin b chôn vùi sâu và khó
xác đnh trên tài liu đa chn, do không tìm
thy mt lng đáng k trm tích có tui
Paleocen  Vit Nam nên các nhà đa cht Vit
Nam xp giai đon này nh là giai đon san
bng kin to trc khi hình thành các b trm
tích  Tam  Vit Nam.
• Giai đon ngng tách giãn n  Dng,
ngng hút chìm ca mng n  và sp xp li
các vi mng Thái Bình Dng (43,5-32 triu
nm): đây là giai đon hình thành các b phía
trong cung do ngng lc đy  đi hút chìm, 
Vit Nam có th coi giai đon này là giai đ
on
gip v và vát mng v lc đa, xy ra  b Cu
Long và Nam Côn Sn cng nh ti khu vc
Hoàng Sa, Trng Sa đã hình thành các bán đa
hào hp trong giai đon này vi s có mt hn
ch các trm tích lc đa Eocen mun-Oligocen
sm, làm tin đ cho giai đon tách giãn m
rng trong giai đon sau, có th gi đây là giai
đon gip v
trc giãn đáy Bin ông và là
tui hình thành b  các b nêu trên.
̇ Giai đon tách giãn mng Nam Cc và ép
xoay ca mng Thái Bình Dng (32-17
triu nm): S tách giãn mng Nam Cc
tip tc gây ra chuyn đng ca mng n
 lên phía Bc, to ra các chuyn đng

thúc tri ca khi ông Dng, vic sp
xp li các vi mng gây ra chuyn đng
xoay cng nh
 gây ra giãn đáy Bin ông,
s thúc tri ca khi ông Dng có l là
kt qu ca c hai quá trình ép  n  và
không gian m do giãn đáy Bin ông. ây
là giai đon trùng vi giai đon giãn đáy
Bin ông và là giai đon chính ca vic
hình thành các b Sông Hng, Phú Khánh
và Malay-Th Chu cng nh m rng các
b trm tích khác nh Cu Long, Nam Côn
S
n, T Chính-Vng Mây to ra các tp
syn-rift, tuy nhiên s kt thúc các tp syn-
rift khác nhau v thi gian, có ni kt thúc
vào cui Oligocen nh  b Cu Long, có
ni kt thúc vào Miocen sm nh Nam b
Sông Hng.
̇ Giai đon kt thúc giãn đáy Bin ông
trong khi tip tc chuyn đng thúc tri ca
đa khi ông Dng (17-0 triu nm):
Ngng giãn đáy Bin ông sau khi to pha
rifting ln hai vào Miocen gia  b Nam
Côn Sn, đây là giai đon post-rift  hu ht
các b, riêng  b Sông Hng, chuyn đng
thay đi t trt bng trái sang trt bng
phi đã gây ra nén ép cc b  phía bc b
này vào cui Miocen mun.
Giai đon hai và ba là hai pha to các b trm

tích  vùng bin Vit Nam, trên c s qui mô
phân b trm tích đ x
p tui hình thành b vào
giai đon hai hay ba, tuy nhiên,  tt c các b,
giai đon ba mi là giai đon chính. So vi các
cách phân chia khác, cách phân chia các giai
đon  bàI báo này có phn hi khác, tuy nhiên
đó ch là s khác nhau gia đc đim chung ca
các b trong toàn khu vc ông Nam A’ và đc
đim riêng ca các b  Vit Nam, s khác bit
này nm  ch vào Eocen mun-Oligocen sm
các b nm dc rìa h
i t tích cc b cng giãn
mnh hình thành các b sau cung, thì  Vit
Nam, do nm xa các rìa này, đáy các b trm
tích hin nay mi  giai đon dp v và s cng
giãn mnh ch xy ra vào giai đon sau.
Hu ht các b đu có trm tích  Tam chia
thành hai lot ln (megasequence), lot ln syn-
rift và lot ln post-rift vi đnh ca syn-rift thay
đi  các b trm tích khác nhau: b C
u Long
là nóc Oligocen, b Nam Côn Sn là nóc
Miocen gia, Nam b Sông Hng là nóc Miocen
di, còn Bc b Sông Hng là nóc Miocen
trên.
5. TÓM TT VÀ KT LUN
Nhìn chung lch s hình thành và phát trin
các b trm tích  Vit Nam đc nghiên cu
khá k cho giai đon t Oligocen ti nay, tuy

nhiên cho giai đon trc Oligocen thì còn ít
Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
142
đc nghiên cu do hn ch v tài liu, do vy
còn tn ti nhiu cách hiu khác nhau v lch s
đa cht ca giai đon này. Ví d các b tui
Paleocen có th hiu là giai đon to rift sm
hay trng gia núi ca pha to núi Yn Sn
mun hay Himalia, cng nh cng giãn và giãn
đáy Bin ông là nguyên nhân to ra các b
trm tích khác hay ch là biu hin rõ nht ca
cùng mt nguyên nhân,  đó các b trm tích
cùng đc hình thành. Dù còn nhiu vn đ còn
phi tip tc nghiên cu, chúng ta vn có th rút
ra đc s kt lun sau:
̇ Tt c các b chính là nhng b nm trên lc
đa, mt s khác nh Hoàng Sa, Trng Sa,
Phú Khánh là nhng b rìa lc đa nm trên
v chuyn tip.
̇ Do v trí ca vùng ngoài khi Vit Nam nm
 v trí trung tâm ông Nam Á và là ni ni
tip ca nhiu yu t kin to: đng đ, hút
chìm, tách giãn đáy bin và vi mng xoay,
s tách giãn ca các b có c ch khác nhau
t dng rift, dng sau cung đn kéo toác
(pull-apart). Các c ch to b ch yu to
ra không gian trm tích khác nhau và điu
này li dn đn tc đ trm tích, tng trm
tích khác nhau.
Hu h

t các b đu có tách giãn nhiu pha do
nhiu nguyên nhân kin to nh hng đn khu
vc này. Tuy nhiên có th chia thành hai giai
đon chính: 1) pha gip v đáy b trm tích (pha
này xy ra trc giãn đáy Bin ông) và 2) pha
cng giãn m rng b trm tích (v thi gian pha
này đng và sau giãn đáy Bin ông). S trùng
hp hay không trùng hp v thi gian kt thúc
tp đng-trm tích  các b khác nhau so vi các
pha c
a giãn đáy Bin ông cho thy mc đ
nh hng khác nhau ca bin c đa cht này.
Vic nghiên cu và s hiu bit v lch s phát
trin đa cht cho giai đon trc giãn đáy Bin
ông có y’ ngha ln vì giai đon này cng có
tim nng du khí ln trong khu vc, khi có s
hiu bit thu đáo s giúp chúng ta đánh giá
đúng tim nng du khí ca vùng nuc sâu và
vúng cha có ging khoan.
̇ Phân hóa các b mang đc tính không đi
xng v cu trúc b, s cung ng v trm
tích và phân b tng vi s thay đi t
đng b v phía bin, do đó có s phân d
v trin vng du khí trong các b.
̇ S k tip ca các nhp trm tích thun li
cho h
thng du – khí. Các loi cát bin
tin di và mt bin tràn ngp  cui
Miocen sm có th to nên mt chui tng
cha và chn khu vc. Các trm tích

Oligocen phù sa, sông và h nm di, góp
phn nh mt ngun hn hp đá m, cha
và chn trong phm vi đa phng ca mi
b.
̇ Các thm đá carbonat đu hình thành trong
môi trng bin đin hình, thng nm xa
b, phát trin mnh m nht t Miocen gia,
k tha các đi nâng cao vào thi k này, và
tim nng du khí ca chúng tùy thuc vào
tim nng đá sinh nm di và đá chn nm
trên. Các tng chn trên đá carbonat thng
có tui hình thành mun, nên các by
carbonat thng có tim nng khí cao hn
du.
̇ Trong tng th các b tr
m tích cn có cách
nhìn tng th v c đa lý và môi trng
trm tích, t đó có s nhn bit  đâu, khi
nào trm tích có tính cht lc đa hoc bin
và tác đng ca phc h trm tích lc đa /
bin này lên đá m, đá cha và chn.

TÀI LIU THAM KHO
1. Cole J.M et at,. Early Tertiary basin
formation and the development of
Lacustrine and quasi-lacustrine/marine
source rocks on the Sunda Shelf of SE Asia,
Petroleum Geology of Southeast Asia,
Geological Society Special Publication No.
126 (1997), pp. 147-184.

Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005
143
2. Hall R.,. Cenozoic Tectonics of SE Asia and
Australia. Proceedings of the Petroleum
Systems of SE Asia and Australia
Conference, Jakarta (1997), pp.47-62.
3. Holloway N.H. North Palawan Block,
Philippines – Its Relation to Asian Mainland
and Role in Evolution of South China Sea,
AAPG, v.66 (1982), pp.1355-1383.
4. Kingston D.R. Global Basin Classification
System, AAPG, v.67 (1983), pp.2175-2193.
5. Klemme H. D.,. Petroleum Basins –
Classifications and Characteristics, Journal
of Petroleum Geology, vol 3 (1980), pp.187-
207.
6. Liang Dehua et al. The genesis of the South
China Sea and its hydrocarbon-bearing
basins, Jurnal of Petroleum Geology, vol. 13
(1990), pp.59-70.
7. Longley I.M The tecyonostratigraphic
evolution of SE Asia, Petroleum Geology of
Southeast Asia, Geological Society Special
Publication No.126 (1997), pp.311-339.
8. Percy P. H. Chen et al. Sequence
Stratigraphy and Continental Margin
Development of the Northwestern Shelf of
the South China Sea, The American
Association of Petroleum Geologists
Bulletin, V.77, No.5 (1993), pp.842-862.

9. Perrodon A., Masse P.,. Subsidence,
Sedimentation and Petroleum Systems,
Journal of Petroleum Geology, Vol. 7
(1984), pp.5-26.
10. Phan Trung in. Mt s bin c đa cht
Mesozoi mun-Kainozoi và h thng du
khí thm lc đa Vit Nam. Hi ngh
KHCN, PetroVietnam (2000).
11. Todd S. P. et al,. Characterizing Petroleum
Charge Systems in the Tertiary of SE Asia,
Petroleum Geology of Southeast Asia,
Geological Society Special Publication No.
126 (2000), pp. 25-48.



Hi ngh khoa hc và công ngh ln th 9, Trng i hc Bách khoa Tp. HCM, 11/10/2005

Bng 1. Tng hp các đc đim hình thành các kiu b trm tích  Tam Vit Nam
B Loi v trái đt C ch to b Kiu b Tui hình thành Các chu k hot đng
Nam Côn Sn V lc đa phía Tây
V chuyn tip phía
ông
Trt cc b phía Tây
Cng giãn phía ông
Cng giãn dng rift Oligocen Oligocen Rift 1
Miocen gia Rift 2
Nhóm b T
Chính-Vng Mây
V chuyn tip Rn nt to bán đa

hào trong Eocen-
Oligocen, cng giãn
vào Miocen gia
B cng giãn,
chuyn tip đn rìa
th đng
Eocen-Oligocen Oligocen Rift
B Cu Long V lc đa Kéo toác cc b và
cng giãn
Cng giãn ni lc Eocen-Oligocen Oligocen Rift
B Phú Khánh V lc đa Kéo toác Kéo toác ni
lc/Rìa th đng
(còn có th coi là b
kiu rìa lc đa)
Oligocen
Nhóm b Hoàng
Sa
V chuyn tip Rn nt to bán đa
hào trong Eocen-
Oligocen
B rìa th đng Eocen-Oligocen
Nhóm b Trng
Sa
V chuyn tip Rn nt to bán đa
hào trong Eocen-
Oligocen
B rìa th đng Eocen-Oligocen
Bc Sông Hng V lc đa vát mng Trt bng cng/ép
ngang
Trt bng cng/ép

ngang, ni lc
Eocen-Oligocen Cng ngang trong Oligocen
Ep ngang cui Miocen mun
Nam Sông Hng V lc đa Kéo toác Kéo toác, ni lc Oligocen Cng ngang trong Oligocen đn ht Miocen
sm
B Malay-Th
Chu
V lc đa b vát
mng
Kéo toác và cng/ép Trt bng cng/ép
ngang, ni lc
Oligocen Cng ngang trong Oligocen