22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
1/19
ĐạiViệt
Phongkiến
←
1428–1528
Thủđô ThăngLong
(14271527)
Ngônngữ TiếngViệt
Tôngiáo Phậtgiáo,Nho
giáo,tôngiáodân
gian
Chínhthể Quânchủchuyên
chế
Hoàngđế
14281433 LêTháiTổ
14601497 LêThánhTông
Lịchsử
Đượcthànhlập
ởLamSơn
1418
BịMạcĐăng
Dunglậtđổ
1527
Tiềntệ Tiềnxu
NhàLêsơ
BáchkhoatoànthưmởWikipedia
NhàLêsơlàgiaiđoạnđầucủanhàHậuLê(Hán
Nôm:後黎朝 ・家後黎1428–1527),mộttriều
đạiphongkiếntronglịchsửViệtNam,đượcthành
lậpsaukhivuaLêTháiTổ(tứcLêLợi)lãnhđạo

cuộckhởinghĩaLamSơnchiếnthắngquânMinh.
TiếpnốinhàLêsơ(14281527)lànhàMạc(1527
1593)vàsựphụchưngcủanhàLêkhônglâusau,
gọilàLêtrunghưng(15331789)
ThờiLêsơkéodàiđúng100năm,có10vuathuộc
6thếhệ,đâylàthờikỳcácvuaLênắmtrọnđược
quyềnhành,cũnglàthờikỳvĩđại,hoàngkimcủa
chếđộphongkiếnViệtNam.ĐặcbiệtdướithờiLê
ThánhTông,đấtnướcpháttriểnvềmọimặttừkinh
tế,vănhóa,xãhội,giáodụcthicử,quânsự Nước
ĐạiViệtchưabaogiờcườngthịnhbằngthờinày.
Mụclục
1Thànhlập
2Xâydựngđấtnước
2.1Bộmáyhànhchính
2.2Kinhtế
2.2.1Nôngnghiệp
2.2.2Thủcôngnghiệp
2.2.3Thươngmại
2.3Giáodục
2.4Luậtpháp
2.5Xãhội
2.6Vănhọc,khoahọc,nghệthuật
2.7Tổchứcquânđội
3Mởrộnglãnhthổ
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
2/19
Loạtbài
LịchsửViệtNam
Thờitiềnsử

HồngBàng
3.1ĐánhChiêmThành
3.2ĐánhBồnMan
3.3ĐánhLãoQua
4Ngoạigiao
4.1VớiTrungQuốc
4.2VớicácnướcĐôngNamÁ
5Biếnloạncungđình
5.1QuậnAivương
5.2NguyễnThịAnh
5.3LêNghiDân
5.4NguyễnThịHằng
6NhàLêsơsụpđổ
6.1Vuaquỷ,vualợn
6.2TrầnCảo
6.3MạcĐăngDung
7Nhậnđịnh
8CácvuanhàLêsơ
8.1Danhsách
8.2Liệtkê
9Cáchoànghậu
10Chúthích
11Xemthêm
12Thamkhảo
13Liênkếtngoài
Thànhlập
NhàLêsơđượcthànhlậptừkếtquảthắnglợicủacuộckhởinghĩa
LamSơnkéodài10nămchốnglạisựđôhộcủanhàMinh(Trung
Quốc)doLêLợilãnhđạo.
KhisangđánhnhàHồchiếmnướcĐạiNgu(1406),nhàMinhđã

nhândanh"PhùTrầndiệtHồ",nhưngsauđólạiđánhdiệtnhàHậu
Trần(1413).VàocuốicuộcchiếnvớiLêLợi,khibịquânLamSơn
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
3/19
AnDươngVương
BắcthuộclầnI(207TCN
40)
NhàTriệu(207111TCN)
HaiBàTrưng(4043)
BắcthuộclầnII(43541)
KhởinghĩaBàTriệu
NhàTiềnLývàTriệuViệt
Vương(541602)
BắcthuộclầnIII(602905)
MaiHắcĐế
PhùngHưng
Tựchủ(905938)
HọKhúc
DươngĐìnhNghệ
KiềuCôngTiễn
NhàNgô(938967)
Loạn12sứquân
NhàĐinh(968980)
NhàTiềnLê(9801009)
NhàLý(10091225)
NhàTrần(12251400)
NhàHồ(14001407)
BắcthuộclầnIV(1407
1427)
NhàHậuTrần

KhởinghĩaLamSơn
NhàHậuLê
NhàLêsơ(14281527)
Lê
trung
hưng
(1533
1789)
NhàMạc(1527
1592)
TrịnhNguyễn
phântranh
NhàTâySơn(17781802)
NhàNguyễn(18021945)
Phápthuộc(18871945)
ĐếquốcViệtNam(1945)
ChiếntranhĐôngDương
(19451975)
ViệtNamDânchủCộng
hòa
QuốcgiaViệtNam
ViệtNamCộnghòa
CộnghòaMiềnNamViệt
vâytrongthànhĐôngQuan(HàNội),tướngnhàMinhlàVương
ThôngđềnghịlậplạiconcháuhọTrầnlàmđiềukiệngiảnghòa.Lê
LợiđãtìmlậpTrầnCảolậplàmvuatrêndanhnghĩavàocuốinăm
1426.
Năm1427,quânMinhsau2trậnthuaquyếtđịnhởChiLăngvà
XươngGiangphảirútvềnước.LêLợiđứngtênTrầnCảolàngười
đanglàmvuatrêndanhnghĩa,saisứdângbiểuchonhàMinhxin

đượcphong.VuaMinhTuyênTôngbiếtLêLợikhôngcóýtônCảo
nhưngvìbịthuamãinênđồngýphongchoTrầnCảolàmAnNam
quốcvương.
ÍtlâusauTrầnCảochết
[1]
.LêLợitựmìnhlênngôivua,rồisaisứ
sangtâunhàMinhrằngTrầnCảobệnhmàchếtngày10thánggiêng
năm1428âmlịch,dođóLêLợicódanhchínhđểlàmvuaĐạiViệt.
MinhTuyênTôngthừanhậnLêLợilàmAnNamquốcvương.
NhàHậuLêchínhthứcthànhlậpnăm1428,đượcsửgọilàLêsơ.
Xâydựngđấtnước
GiaiđoạnđầulàthờikỳxâydựnglạiđấtnướcsauthờibịnhàMinh
đôhộ.Saukhilênngôi,LêTháiTổnhanhchóngbắttayvàoxây
dựngđấtnướcbịtànpháquanhiềunămchiếntranh.
SangthờiLêThánhTông,vuatiếnhànhmộtloạtcảicáchđưaĐại
Việtbướcvàothờikỳpháttriểnthịnhtrịđượccoilàhoàngkimcủa
chếđộphongkiếnViệtNam.(xemchitiếtbàiLêThánhTông)
Bộmáyhànhchính
LêTháiTổchianướcralàm5đạo,đạomớiđặtgọilàHảiTâyđạo,
gồmcảThanhHóa,NghệAn,TânBìnhvàThuậnHóa.Trongcác
đạo,đạonàocũngcóquanHànhkhiểnđểgiữsổsáchvềviệcquân
dân.
Dướiđạolàphủhuyện(miềnnúigọilàchâu),xã,thôn.Đếnthời
vuaLêThánhTôngđổichialàm5đạothành13đạothừatuyênthay
chứcAnphủsứđứngđầuởmỗiđạobằng3tiphụtráchbamặthoạt
độngkhácnhauởmỗiđạothừatuyên.Dướiđạothừatuyêncóphủ,
châu,huyện,xã,thôn.
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
4/19
Nam

CộnghòaXãhộiChủ
nghĩaViệtNam(từ1976)
Xemthêm
VuaViệtNam
NguyênthủViệtNam
Cácvươngquốccổ
NiênbiểulịchsửViệt
Nam
Bộmáychínhquyềnphongkiếnđượchoànthiệndầnvàđếnthời
vuaLêThánhTôngthìđượccácnhànghiêncứuđánhgiálàhoàn
chỉnhnhất.Đứngđầutriềuđìnhlàvua.Đểtậptrungquyềnlựcvào
nhàvuaLêThánhTôngbãibỏmộtsốchứcvụcaocấpnhấtnhư
tướngquốc,đạitổngquản,đạihànhkhiển.Vuatrựctiếpnắmmọi
quyềnhànhkểcảchứctổngchỉhuyquânđội.Giúpviệcchovuacó
cácquanđạithần.
NhànướcphongkiếntậpquyềnquacácđờitừnhàTrầnchỉcó4bộ:
Hình,Lại,Binh,Hộ.ĐờivuaLêTháiTổchỉcó3bộ:Lại,Lễ,Dân
(tứcHộBộ).LêThánhTôngtổchứcthànhsáubộ:
LạiBộ:Trôngcoiviệctuyểnbổ,thăngthưởngvàthăngquan
tước;
LễBộ:Trôngcoiviệcđặtvàtiếnhànhcácnghilễ,tiệcyến,họchànhthicử,đúcấntín,cắt
giữngườicoigiữđình,chùa,miếumạo;
HộBộ:Trôngcoicôngviệcruộngđất,tàichính,hộkhẩu,tôthuếkhotàng,thóctiềnvà
lương,bổngcủaquan,binh;
BinhBộ:Trôngcoiviệcbinhchính,đặtquantrấnthủnơibiêncảnh,tổchứcviệcgiữgìn
cácnơihiểmyếuvàứngphócácviệckhẩncấp;
HìnhBộ:Trôngcoiviệcthihànhluật,lệnh,hànhpháp,xétlạicácviệctù,đày,kiệncáo;
CôngBộ:Trôngcoiviệcxâydựng,sửachữacầuđường,cungđiệnthànhtrìvàquảnđốc
thợthuyền.
DướithờiLêThánhTông,cácquanchỉđượclàmviệctốiđađếntuổi65vàôngbãibỏluậtcha

truyềnconnốichocácgiađìnhcócôngcôngthần.Ôngtôntrọngviệcchọnquanphảilàngười
cótàivàđức.
Kinhtế
LêThánhTôngcònquantâmcácchínhsáchnhằmpháttriểnkinhtếnhưsửađổiluậtthuếkhóa,
điềnđịa,khuyếnkhíchnôngnghiệp,mởđồnđiền.Cácngànhnghềthủcôngnghiệpvàxâydựng
dướithờitrịvìcủaLêThánhTôngcũngpháttriểnkhámạnh.
Nôngnghiệp
HaimươinămdướiáchthốngtrịcủaphongkiếnnhàMinh,đờisốngnhândânĐạiViệtrấtcực
khổ
[2]
.ĐểnhanhchóngphụchồivàpháttriểnnôngnghiệpvuaLêTháiTổcho25vạnlính
(trongtổngsố35vạn)vềquêlàmruộngngaysauchiếntranh.Cònlại10vạnngườiđượcchia
làm5phiênthaynhauvềquêsảnxuất.NhàLêkêugọidânphiêutánvềquêlàmruộng,đặtra
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
5/19
Đĩagốmmenlamtrangtrí
rồngthếkỷ15
mộtsốchứcquanchuyênlovềnôngnghiệpnhưKhuyếnnôngsứ,Hàđêsứ,Đồnđiềnsứvà
địnhlạichínhsáchchiaruộngđấtcônglàngxãgọilàphépquânđiền;cấmgiếttrâubòbừabãi
cấmđiềuđộngdânphutrongmùacấygặt.
NhàLêcònđẩymạnhviệclậpđồnđiềnvàkhẩnhoangnhằmkhaithácnhữngvùngđấtmới.
Nhờnhữngchínhsáchtíchcực,nôngnghiệpđãđảmbảotươngđốiđờisốngnhândântrong
nước.NhândânthờiLêcócâuthơ:
ĐờivuaTháiTổ,TháiTông
Lúatốtđầyđồngtrâuchẳngbuồnăn
Thủcôngnghiệp
Nhờsựquantâmđếnviệcpháttriểnthươngnghiệpnênnền
nôngnghiệpđãpháttriểnmạnhmẽ.Cácnghềthủcôngnhư:
Dệtlụa,ươmtơ,dệtvải,nghềmộc,nghềchạm,nghềđúcđồng
cũngpháttriển.KinhđôThăngLong36phốphườngsầmuất,

nhộnnhịptồntạipháttriểnđếntậnngàynay.PhườngYênThái
làmgiấy,phườngNghiTàmdệtvảilụa,phườngHàTânnung
vôi,phườngHàngĐàonhuộmđiều,phườngNgũXáđúcđồng,
phườnggạchvàgốmsứBátTràngvànhiềuphườngkhác.
Cácngànhnghềthủcôngtruyềnthốngnhưởcáclàngxãnhư
kéotơ,dệtlụa,đanlát,làmnón,đúcđồng,rènsắt,làmđồgốm
v.v ngàycàngpháttriển.Nhiềulàngthủcôngchuyênnghiệpnổitiếngrađời.ThăngLonglà
nơitậptrungnhiềungànhnghềthủcôngnhất.
CáccôngxưởngdonhànướcquảnlígọilàCụcBáchtácsảnxuấtđồdùngchonhàvua,vũkhí,
đóngthuyền,đúctiềnđồng ;cácnghềkhaimỏđồng,sắt,vàngđượcđẩymạnh.
Thươngmại
Nhàvuakhuyếnkhíchlậpchợmớihọpchợbanhànhnhữngđiềuluậtcụthểquyđịnhviệc
thànhlậpchợvàhọpchợ.
Việcbuônbánvớinướcngoàiđượcduytrì.Thuyềnbècácnướclánggiềngqualạibuônbánở
mộtsốcửakhẩunhưVânĐồn,VạnNinh(QuảngNinh),HộiThống(HàTĩnh)vàmộtsốđịa
điểmởLạngSơn,TuyênQuangđượckiểmsoátchặtchẽ.Cácsảnphẩmsànhsứ,vảilụa,lâm
sảmquýlànhữngthứhàngđượcthươngnhânnướcngoàiưachuộng.
Tuynhiên,cùngvớithủcôngnghiệp,thươngmạivẫnbịnhànướcứcchế.ThờinhàLêchính
quyềndùngchínhsáchbếquantỏacảng.NhàLêhạnchếngoạithươnghơncảnhàLý,nhà
Trần.CáctàungoạiquốctớibuônbánđềuphảiđậuởVânĐồn.Dânbuônmuốnđibuônbánthì
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
6/19
phảicógiấyphép,vềcũngphảicógiấyphép.QuanlạivôcớtớiVânĐồn,dânchúngtựtiện
đóntàuvàobuônbáncũngđềubịxửtội
[3]
.
Giáodục
NgaysaukhilênngôivuaLêTháiTổchodựnglạiQuốcTửGiámởkinhthànhThăngLongmở
trườnghọccáclộmởkhoathivàchophépngườinàocóhọcđềuđượcdựthi.Đasốdânđềucó
thểđihọcđithitrừnhữngkẻphạmtộivàlàmnghềcahát.

Ởcácđạophủcótrườngcông.Nhànướctuyểnchọnngườigiỏicóđạođứcđểlàmthầygiáo.
NộidunghọctậpthicửlàsáchcủanhàNho.ThờiLêsơ(14281527)tổchứcđược26khoathi
tiếnsĩlấyđỗ989tiếnsĩ20trạngnguyên.RiêngthờivuaLêThánhTông(14601497)tổchức
được12khoathitiếnsĩlấyđỗ501tiếnsĩ9trạngnguyên.
HọcchếthờiLêmởrộnghơncácthờitrước,khôngcấmconemnhàthườngdânđihọcnhưthời
nhàLý,nhàTrần.TàiliệuhọctậpthìgồmmấybộTứThư,NgũKinhtinhtuý,Bắcsử(Sử
TrungQuốc).Phươngphápgiáodụcchỉcó2nguyêntắcchủchốtlàtrừngphạtbằngroivọtvà
họcthuộclòng.Ngoàiracònnguyêntắclặplạitưtưởngcổnhânvàbiểudiễnbằngnhữngcâu
sáorỗng
[4]
.
LêThánhTôngkhởixướngvàcholậpbiatiếnsĩlầnđầutiênởVănMiếuQuốcTửGiámvào
năm1484,cácđờivuasaunàytiếptụcbổsungthêmcáctấmbiavinhdanhmới.Cùngvớiviệc
xâydựngthiếtchếmới,LêThánhTôngđẩymạnhpháttriểngiáodục,đàotạonhântài.Ngoài
Hànlâmviện,Quốcsửviện,nhàTháihọc,QuốcTửGiámlànhữngcơquanvănhóa,giáodục
lớn,LêThánhTôngcònchoxâykhobíthưchứasách,đặcbiệtđãsánglậpHộiTaoĐànbao
gồmnhữngnhàvănhóacótiếngđươngthờimàLêThánhTônglàTaoĐànchủsoái.Việcthicử
vàhọctậpthườngxuyênvàrấtnhiềutiếnsĩvàtrạngnguyênđỗđạtvàthànhdanh.
ThờiLêsơ,Nhogiáochiếmvịtríđộctôn;PhậtgiáovàĐạogiáobịhạnchế.Phậtgiáobịđẩylui
xuốngsinhhoạtởcáclàngxã,trongkhiđóNhogiáolạiđượccoitrọngvàlênngôi,đặcbiệtlà
khuvựctriềuđìnhvàgiớinhohọc.Đólàđặcđiểmchínhcủathờikỳnày.Mặtkhácdotrướcđó
chịusựtậndiệtcủanhàMinhnênnhiềuchùachiền,cungđiệnvàcácphậttửpháttriểnrựcrỡở
cáctriềuđạinhàLý,nhàTrầnđãbịxóabỏ.
HệthốngNhogiáonàydophongkiếnnhàLêbắtchướctheonhàMinhcủaTrungQuốc.Người
họctuyệtđốikhôngaiđượcpháthuyýkiếnriêngcủamình,cấmchỉtựdotưtưởng.Nhànghiên
cứuĐàoDuyAnhchorằngkiểungườiđiểnhìnhdophươngphápgiáodụcnàyđàotạolàngười
hủnhohoàntoàntrungthànhvớichếđộquânchủnhàLê
[5]
.
Luậtpháp

22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
7/19
Vềluậtpháp,BộQuốctriềuhìnhluậtcủanhàHậuLêđãđượchoànthiệntrongthờiLêThánh
Tông,nêncònđượcgọilàLuậtHồngĐức.Vớibộluậtnày,ĐạiViệtđãhìnhthànhmộtnhà
nướcphápquyềnsơkhởivàthuộcloạisớmtrênthếgiới.LêThánhTôngđãlấynhữngquan
điểmcủanhogiáolàmhệtưtưởng,chỉđạoviệcbiênsoạn,banhànhluậtpháp,nhằmthểchế
hoámộtnhànướcphongkiếnĐạiViệt,vớitruyềnthốngnhânnghĩa,lấydânlàmgốc.
Nộidungchínhcủabộluậtlàbảovệquyềnlợicủavuahoàngtộc;bảovệquyềnlợicủaquanlại
vàgiaicấpthốngtrịđịachủphongkiến.Đặcbiệtbộluậtcónhữngđiềuluậtbảovệchủquyền
quốcgia,khuyếnkhíchpháttriểnkinhtế,gìngiữnhữngtruyềnthốngtốtđẹpcủadântộc,bảo
vệmộtsốquyềnlợicủaphụnữ
[6]
.
Xãhội
Trongxãhội,giaicấpnôngdânchiếmtuyệtđạiđasốdâncưsốngchủyếuởnôngthôn.Họcó
rấtíthoặckhôngcóruộngđấtphảicàyruộngđấtcôngnộptôthuếđiphụcdịchchonhànước
(đilínhđiphu )hoặcphảicàycấyruộngthuêcủađịachủquanlạivàphảinộpmộtphầnhoa
lợi(gọilàtô)chochủruộng.
Nôngdânlàgiaicấpbịbóclộtnghèokhổtrongxãhội.Tầnglớpthươngnhânthợthủcôngngày
càngđônghơnhọphảinộpthuếchonhànướcvàkhôngđượcxãhộiphongkiếncoitrọng.
NôtìlàtầnglớpthấpkémnhấttrongxãhộibaogồmcảngườiViệtngườiHoadântộcítngười.
PhápluậtnhàLêhạnchếnghiêmngặtviệcbànmìnhlàmnôhoặcbứcdântựdolàmnôtì.Nhờ
vậysốlượngnôtìgiảmdần
[7]
Nhờchínhsáchkhuyếnnông,cuộcsốngcủanhândânđượcổnđịnhdânsốngàycàngtăng.
Nhiềulàngmớiđượcthànhlập.CácnhànghiêncứuViệtNamtựnhậnĐạiViệtđãtrởthành
mộtquốcgiacóuythếtrongkhuvựcĐôngNamÁ
[8]

Vănhọc,khoahọc,nghệthuật

VănhọcchữHántiếptụcchiếmưuthếcóhàngloạttậpvănthơnổitiếng.Vănhọcchữ
Nômgiữmộtvịtríquantrọng.VănthơchữHáncónhữngtácphẩmnổitiếngnhư:Quân
trungtừmệnhtập,BìnhNgôđạicáo,Quỳnhuyểncửuca VănthơchữNômcóQuốcâm
thitập,HồngĐứcquốcâmthitập,Thậpgiớicôhồnquốcngữvănv.v
VănhọcthờiLêSơcónộidungyêunướcsâusắcthểhiệnniềmtựhàodântộckhípháchanh
hùngvàtinhthầnbấtkhuấtcủadântộc
[8]
.NgoàiravănhọcthờiLêSơxuấthiện1bộphậntác
giảchuyênsửdụngvănhọclàmcôngcụchỉđểcangợinhàvua.Phầnlớncáctácphẩmloạinày
đượcviếtvớilờilẽrấttrauchuốt,ýtứcẩukỳvàtìnhcảmgiảtạo
[9]
.
Sửhọccótácphẩm:ĐạiViệtsửkí(10quyển)củaPhanPhuTiên,ĐạiViệtsửkítoànthư
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
8/19
PhiênbảnbiaVĩnhLăng,Lam
Kinh,HàNội
(15quyển)củaNgôSĩLiên,LamSơnthựclụccủaNguyễnTrãi,ĐạiViệtthônggiámcủa
VũQuỳnh,ViệtgiámthôngkhảotổngluậncủaLêTung,Hoàngtriềuquanchế
ĐịalíhọccósáchHồngĐứcbảnđồDưđịachíAnNamhìnhthăngdồ,Dưđịachícủa
NguyễnTrãi.
YhọccócôngtrìnhBảnthảothựcvậttoátyếucủaPhanPhuTiênvàBảoanhlương
phươngcủaNguyễnTrực
ToánhọccócáctácphẩmĐạithànhtoánphápcủaLươngThếVinh,Lậpthànhtoánpháp
củaVũHữu.
NgoàirathờiLêSơcũngchobiênsoạnĐiểnlệlàloạisáchtổnghợpthànhtựucủanhiều
ngành.BộThiênNamdưhạtậpgồm100quyểncủaLê
ThánhTôngcũnglà1vídụcụthể.
Nghệthuậtsânkhấunhưcamúanhạc,chèo,tuồng
đượcphụchồinhanhchóngvàpháttriểnnhấtlàchèo,

tuồng.ÂmnhạccungđìnhđượchìnhthànhtừthờiLê
TháiTông.
NghệthuậtkiếntrúcvàđiêukhắcthờiLêSơbiểuhiện
rõrệtvàđặcsắcởcáccôngtrìnhlăngtẩmcungđiện
tạiLamKinh(ThanhHóa).
HiệnnaycònlạimộtsốdấuvếtcủaLamKinhởThanhHóa
nhưnềncộtbậcthềmmộtsốconvậtbằngđá.Cungđiện
Lamkinhxâydựngtrênmộtkhuđấthìnhchữnhậtdài314
métrộng254mét,cótườngthànhbaobọcdày1m.Trong
cácbiađá,nổitiếngnhấtlàbiaVĩnhLăng(viếtvềvuaLê
TháiTổ).
Tổchứcquânđội
VuaLêThánhTôngrasắcchỉđầutiênlàchỉnhđốnlạiquânđội,đônđốcvàthựchiệncácbước
đểtăngcườngcáckhảnăngchiếnđấucủacácvệquânnămđạo.Việccanhphòngvàcảnhgiác
vềvấnđềbiêncươngrấtchặtchẽvàcẩnthậnnêntriềuđìnhnhàMinhrấttôntrọngvàcóphầne
ngại.LêThánhTôngcảitổquânđộimạnhmẽvềmặttổchức,trướcđóquânđộichialàm5đạo
vệquân,nayđổilàm5phủđôđốc.Mỗiphủcóvệ,sở.Bêncạnhcòncó2đạonội,ngoại,gồm
nhiềuti,vệ.
Ngoàitổchứcquânthườngtrực,LêThánhTôngcònchúýlựclượngquândựbịởcácđịa
phươnggọilàchếđộ"ngụbinhưnông":khiđấtnướccógiặcngoạixâmthìtấtcảquânlínhđều
tạingũchiếnđấucùngtoàndân;khihoàbìnhthìthayphiênnhauvềlàmruộng.43điềuquân
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
9/19
chínhlàluậtquânđộiLêThánhTôngbanhànhchothấykỷluậtquânđộicủaôngrấtnghiêm
ngặt,cósứcchiếnđấucao.
Quânđộicóhaibộphậnchính:quânởtriềuđìnhvàquânởcácđịaphương;baogồmbộbinh
thuỷbinhtượngbinhkịbinh.VũkhíquânsựdướithờiLêThánhTôngđãcónhữngtiếnbộ
vượtbậc,gồmđao,kiếm,giáo,mác,cung,tên,hỏađồng,hỏapháo.
Hằngnămquânlínhđượcluyệntậpvõnghệchiếntrận.Vùngbiêngiớiđềucóbốtríquânđội
mạnhcanhphòngvàbảovệkhôngđểxâmlấn.

Mởrộnglãnhthổ
ĐánhChiêmThành
VuaChiêmThànhlàTràToànbỏtiếncốngnhàLê,thườngxâmlấnbiêngiớiphíanamĐạiViệt.
Năm1470,TràToànsaisứthầnsangcầuviệnnhàMinh,thânhànhđem10vạnquânthủy,bộ
cùngvoingựađếnđánhúpHóaChâu.ViêntướngtrấngiữHóaChâuPhạmVănHiểnchống
khôngnổi,phảiđóngcửathànhchốnggiữ,chongườiphingựađemvănthưcáocấpvềkinhđô
ThăngLong.
QuânđộinhàLêthờiThánhTôngđãđượcxâydựngrấthùngmạnh.Tháng10năm1470,vua
LêThánhTôngsaisứđemviệcChiêmThànhđánhúpbiêngiớisangbáocáovớinhàMinh.
[10]
vàthânchinhcầm200.000quântiếnvàođấtChiêmThành.
Tháng3năm1471,kinhđôĐồBàncủaChiêmThànhthấtthủ.TheoĐạiViệtSửKýToànThư,
hơn30.000ngườiChiêmbịbắt,trongđócóchúaTràToàn.40.000línhChiêmThànhđãtửtrận.
Bấygiờ1tướngChiêmlàBôTrìTrìchạyvềđấtPhanLung,cửsứsangcốngvàxinxưngthần
vớiĐạiViệt.TheoViệtNamSửLược,vuaThánhTôngcóýmuốnlàmchoChiêmThànhyếu
đi,mớichiađấtChiêmralàm3nước,phong3vua:1nướcgọiChiêmThành,1nướcnữalà
HóaAnhvà1nướcnữalàNamPhan.
[11]
SaukhiTràToànbịbắt,emlàTràToạitrốnvàonúi,saingườisangcầucứunhàMinhvàxin
phongvương.Đượctin,LêThánhTôngsaiLêNiệmđem3vạnquânvàođánh,TràToạibịbắt
giảivềkinh.Vềsau,vuanhàMinhsaisứsangbảoThánhTôngphảitrảđấtchoChiêmThành,
nhưngôngnhấtquyếtkhôngchịu.
[10]
Sauchiếnthắng,LêThánhTôngthựchiệnchínhsáchmới,bìnhđịnhvàViệthóadânchúng
ngườiChiêmThànhvàsátnhậplãnhthổmiềnbắcChiêmThành(từđèoHảiVântớibắcPhú
Yênngàynay)vàoĐạiViệt.Tháng6năm1471,lãnhthổmiềnbắcChiêmThànhđượclập
thànhthừatuyênQuảngNamvàvệThăngHoa.
ĐánhBồnMan
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
10/19

BồnMan,lãnhthổgồmmiềntâyNghệAn,tỉnhHủaPhăn(Lào)vàtỉnhSơnLangàynay,trước
đâyđãxinnộithuộcĐạiViệt,đổithànhchâuQuyHợpdướiquyềncáctùtrưởnghọCầm,sau
đóđổithànhphủTrấnNinh,vàđặtquanphủhuyệnđểtrịvì.NayCầmCông,vớisựgiúpđỡcủa
ngườiLãoQua,bènđánhđuổiquânĐạiViệt,rồiraquânchốnggiữvớiquanquân.
VuaLêThánhTôngbènngựgiáthânchinh,nhưngkhitớiPhùLiệt,đượctinquânĐạiViệt
thắngLãoQuathìrútvềvàcửLêNiệmđemquânđiđánh.KếtquảlànhữngngườiBồnManra
hàng,tùtrưởnglàCầmCôngcũngtửtrận.
Sauđó,ThánhTôngphongngườihọCầmCôngvàCầmĐônglàmTuyênÚyĐạiSứvàđặtlại
quancaitrịnhưtrước,đặtvùngđấtmớinàylàxứTrấnNinh.
ĐánhLãoQua
Năm1479,cótùtrưởngxứBồnManlàCầmCônglàmphản,xúigiụcngườiLãoQuacầmbinh
quấynhiễumiềntâyĐạiViệt.
[12]
.
LêThánhTôngsaiTháiuýLêThọVựccùngcáctướngTrịnhCôngLộ,LêĐìnhNgạn,LêLộng
vàLêNhânHiếuchiaquânlàm5đạođitừNghệAn,ThanhHóavàHưngHóađánhđuổiquân
LãoQuatớisôngKimSagiápvớiMiếnĐiện
[13]
.QuânĐạiViệttoànthắng.
[14]
.
Xemthêm:XaiynaChakhaphat​
Ngoạigiao
VớiTrungQuốc
Taphảigiữgìnchocẩnthận,đừngdểailấymất1phânnúi,1tấcsôngdovuaTháiTổđểlại.
}}ĐếnthờiLêThánhTông,quânĐạiViệthùngmạnh,điđánhLào,Chiêmnêngâyđượcnhiều
thanhthế,nhàMinhcũngphảilấylễnghĩamàđãiĐạiViệt,quanhệgiữahainướcvẫnđượchoà
bình.
[14]
.

ĐạiViệtbấygiờcólệxưngthầnvớinhàMinh,nhưngcácvuaLêvẫnphòngbịmặtbắc.Thỉnh
thoảnghaibênvẫnxảyranhữngvụlấncướpbiêngiớiqualại,cónhữngthổdânsangquấy
nhiễu,thìlậptứcvuaLêchoquanquânlêndẹpyênvàchosứsangTrungQuốcđểphângiải
mọisựchominhbạch.SuốttừthờiLêTháiTôngđếnLêThánhTông,tronggần50nămliên
tụcxảyranhữngvụtranhchấpvùngbiêngiớitâybắchoặcđôngbắc,nhưngcuốicùngkhông
xảyrachiếntranh.
LêThánhTôngthườngbảovớitriềuthần:{{cquote|
VớicácnướcĐôngNamÁ
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
11/19
SaukhiĐạiViệtđánhhạChiêmThành,nhiềuvươngquốclánggiềngphíaTâybắtđầucửsứ
thầnđếnthônghiếu.QuanđiểmcủaVuaLêThánhTônglàvừatiếpđãi,vừadèchừnghọ.Năm
1485,nhàvuaralệnhvệCẩmyphảinghiêmngặttiếprướcvàcanhgiữ,đềphòngcácsứgiả
ChiêmThành,LãoQua(LanXang),XiêmLa(cácquốcgiathuộcTháiLan),TrảoOa,LộLạc
(Malakka)dòxétnộitìnhĐạiViệt.
Biếnloạncungđình
DùpháttriểnthịnhtrịnhưngbêntrongcungđìnhnhàHậuLêtừbuổiđầuthànhlậpvàsaunày
vẫnhayxảyraxungđột.
QuậnAivương
ThờiLêTháiTổxảyratranhchấpngôitháitửgiữahaiphecontrưởngLêTưTềvàcon
thứLêNguyênLongvàpheNguyênLongthắngthế.QuốcvươngTưTề,ngườiđangnắm
quyềngiámquốcthaycha,bịkếtluậnmắcchứngđiênkhùngvàbịphế.NguyênLonglên
ngôi,tứclàvuaLêTháiTông.SauTưTềbịgiamlỏng,cáchlyvớibáchquanrồibịem
giánglàmthứdânvàchếtyểu,đượcgọilàQuậnAivương.
CùngviệcgiamlỏngLêTưTề,TháiTôngantrímẹgiàPhạmThịNghiêu(PhạmHuệphi)về
coilăngvuaTháiTổlàVĩnhLăng(ThanhHoá)vìbàtừngcóýphếbỏTháiTônglậpvua
khác
[15]
.Sauđó,vìlờitốcáocủamộtsốthịnữvềnhữnglờioánvọngcủaPhạmHuệphi,vua
TháiTôngralệnhépbàtựsát.

NguyễnThịAnh
VuaLêTháiTôngcònnhỏlênngôinhưngđãtỏralàvịminhquân.Ôngtrọngdụngcácđại
thầnchínhtrựcnhưNguyễnTrãi,NguyễnXí,ĐinhLiệt,giángchứcbèđảngLêSát,LêNgân.
VuaTháiTôngcó4ngườiconlàNghiDân,KhắcXương,BangCơ,TưThành.Vìcáchoàngtử
đềucònquánhỏ(chỉchênhnhaumộtvàituổi)nênđãxảyraviệctranhchấpngôitháitửgiữa
cácbàvợvuaTháiTông.NghiDânlàconTrưởngcủavua,concủabàDươngthịvốnđãđược
lậplàmtháitửtừnhỏ.NhưngsauđóNguyễnThịAnhđượcvuasủngáinênnăm1441vuanghe
lời,truấtngôicủaNghiDân,lậpconThịAnhlàBangCơlênlàmtháitử.BàmẹcủaKhắc
Xươngvốnkhôngđượcvuasủngáinênkhôngthểtranhchấpngôitháitử.Tuynhiên,nhiều
ngườitrongtriềuđìnhnghirằng,ThịAnhđãcóthaitrướckhivàocungvàBangCơkhôngphải
làconvuaTháiTông.Cùnglúcđó,mộtbàphikháccủavualàNgôThịNgọcDaolạicómang
sắpsinh.ThịAnhsợchuyệnbạilộthìngôilớnsẽthuộcvềconbàNgọcDaonêntìmcáchhại
bàNgọcDao.BànàyđượcvợchồngNguyễnTrãivàNguyễnThịLộhếtsứcchechở,mangđi
nuôigiấuvàsinhđượchoàngtửLêTưThànhnăm1442.BiếtbàNgọcDaođãsinhcontraimà
ngàycàngnhiềungườiđồnđạivềdòngmáucủaBangCơ,nhânlúcconmìnhcònđangởngôi
đươngkimtháitử,ThịAnhchủđộngrataytrước.NhândịpvuaTháiTôngvềthămNguyễn
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
12/19
Trãi,sợNguyễnTrãigièmphamìnhvànóitốtchoTưThànhnênThịAnhsaingườisáthạivua
TháiTôngrồiđổtộichovợchồngNguyễnTrãi.(xemchitiếtVụánLệChiViên)SaukhiThái
Tôngmất,BangCơlênngôi,tứclàLêNhânTông,ThịAnhđượclàmtháihậu,nắmquyềntrị
nước.
LêNghiDân
Năm1459,LêNghiDânlàmbinhbiếngiếtmẹconNguyễnThịAnh,trongchiếulênngôinói:
"DiênNinh(niênhiệucủaNhânTông)vốnkhôngphảilàcontiênđế ".NghiDânlênngôicải
niênhiệulàThiênHưng.
NghiDânlàmvuađược8tháng,tớitháng6năm1460,cácđạithầnNguyễnXí,ĐinhLiệtlại
làmbinhbiếnlậtđổNghiDân,CungvươngKhắcXương
[16]
khướctừlênngôi,nêntriềuthần

lậpconútcủaTháiTônglàTưThànhlênngôi,tứclàvuaLêThánhTông.
NguyễnThịHằng
TheoĐạiViệtSửkýToànthư,năm1497,vuaThánhTôngbịbệnh.HoànghậuTrườngLạc
NguyễnThịHằng
[17]
vốnbịvuaxalánhlâungày,lấycớvàothămbệnhvuarồingầmbôithuốc
độcvàotay,xoalênnhữngchỗloétcủavua.Dođóbệnhvuacàngnặngthêmvàmất.Vì
NguyễnThịHằnglàconđạithầnNguyễnĐứcTrung,ôngtổcủaNguyễnKim,NguyễnHoàng
làtổnhàNguyễnsaunàynênsửnhàNguyễnbỏquakhôngđềcậpvềcáighencủahoànghậu
họNguyễnđãgiếtvuaLê.
VuaThánhTôngcónhiềuvợvàcó14ngườicontrai,thườngmãnnguyệnnóivớicácquan,đại
ýrằng:Trẫmcólắmcontrai,cơnghiệpsaunàyvữngbềnkhôngphảilogìnữa.NhưngTrạng
LườnglàLươngThếVinhthẳngthắntâuđạilượcrằng:Lắmcontraichỉlàđầumốicủaloạn
lạc.
Chỉhơn10nămsaucáichếtcủaThánhTông,điềuTrạngLườngnóiđãthànhhiệnthực.
NhàLêsơsụpđổ
Vuaquỷ,vualợn
TháitửTranhlênngôi,tứclàLêHiếnTông.VuaHiếnTôngkếtụcgiữnguyênkỷcươngcủa
vuachanêntrongngoàivôsự.Năm1504,vuaHiếnTôngmất,conthứbalàThuầnlênngôi,tức
làLêTúcTông.TúcTôngyểuthọ,giữanămlênngôi,cuốinămđãquađờilúcmới17tuổi.
TriềuthầnlậpanhthứnhìcủaônglàTuấnlênngôi,tứclàLêUyMục.UyMụcđếtànác,bịgọi
là"vuaquỷ",giếtchếttháihoàngtháihậuvốnlàTrườngLạchoànghậuNguyễnThịHằng,
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
13/19
ngườihạivuaThánhTôngtrướcđây,vìbànàyhốihậnviệclậpUyMụcđếlênngôi.SauđóUy
MụcđếlạigiếtcácconthuộcchicủaKiếnvươngTân(mộtngườiconcủaThánhTông).(xem
bàiLêUyMục)
MộtngườiconcủaKiếnvươngTânlàOanhcùngNguyễnVănLanglàemhọcủatháihậu
NguyễnThịHằng
[18]

khởibinhgiếtUyMục,LêOanhlênngôi,tứclàLêTươngDực.Tương
Dựcănchơitrụylạc,bịgọilà"vualợn".Dângianbịbóclộtcùngkhốn,đồngloạtnổidậylàm
phản:ThânDuyNhạc,NgôVănTổng,TrầnTuânvànhấtlàkhởinghĩaTrầnCảo.Trongtriều
nảysinhbèphái,đạithầnTrịnhDuySản,ngườicócôngdẹpkhởinghĩaTrầnTuân,giếtchết
vuaTươngDực,cùngtháisưLêQuảngĐộlậpchắtcủaThánhTông(gọiTươngDựcbằngchú)
làYmới11tuổi
[19]
lênngôi,tứclàLêChiêuTông.TrongkhiđóTrịnhDuyĐạivàPhùngMại
lạilậpngườichắtkháccủaThánhTônglàDoanhmới8tuổilênngôi.Phenàythấtthếchạyvề
TâyĐô.SauDuyĐạigiếtchếtDoanh.
TrầnCảo
TrầnCảolàlựclượngkhởinghĩamạnhnhất,đánhchiếmkinhthànhThăngLong,tựxưnglàm
vua,tháisưQuảngĐộđầuhàng.CóngườinóirằngđâylàquảbáochonhàLêvìngàythành
lập,LêTháiTổđãgiếtTrầnCảođểgiànhngôi(xembàivềLêLợi)nênvềsauconcháubịmột
TrầnCảokhácbáooánvàđâychínhlàhậuthâncủaTrầnCảoHồÔng.
LêChiêuTôngbỏchạyvàoTâyĐô.CáctướngtạmgácviệcxungđộtđểchốngTrầnCảo.Cảo
thuarútkhỏiThăngLong.TrịnhDuySảnđiđánhCảobịtửtrậnởChíLinh.Cảolạimangquân
vềđịnhđánhkinhthành,connuôiDuySảnlàTrầnChânpháđượcCảoởGiaLâm.Cảothua
chạyrútquasôngCầu,truyềnngôichoconlàCungvàbỏđilàmsưmấttích.
MạcĐăngDung
TrầnCảorútđi,cáctướnglạichiabèpháiđánhnhau.NguyễnHoằngDụ(conNguyễnVăn
Lang)đánhnhauvớiTrịnhTuy.TuythuachạyvềTâyĐô(ThanhHoá).TrầnChânvềphevới
Tuy
[20]
đánhđuổiHoằngDụ,nắmlấyquyềntrongtriều.Tháng7năm1518,vuaChiêuTông
nghelờigièmpha,sợuyquyềncủaTrầnChânnênsaingườigiếtChân.ThủhạcủaChânlà
NguyễnKínhnổiloạn.
Tháng9năm1518,TrịnhTuyvàvănthầnNguyễnSưlậpmộttônthấtcóhọxavớiChiêuTông
làLêDo
[21]

làmvuavàsaingườidụNguyễnKính.KínhthấyTuylàngườicùngphevớiTrịnh
DuySảnvàTrầnChântrướcđâynênđồnglòngđitheo.
ChiêuTôngtriệuthônggiacủaTrầnChânlàMạcĐăngDung
[22]
đangtrấnthủHảiDươngvà
NguyễnHoằngDụvềcứu.HoằngDụđánhbịthuachạyvềThanhHóarồichết.ĐăngDungmột
mìnhnhâncầmquândẹploạnmànắmhếtquyềnbính.
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
14/19
BiaĐiệnNamGiaođặttạiNam
GiaothờiLêTrungHưng
Tháng7năm1519,ĐăngDungdẹpđượcLêDo,bắtgiếtDovàNguyễnSư.TrịnhTuybỏchạy
vàoThanhHoá,NguyễnKínhđầuhàng.
Năm1521,MạcĐăngDungdẹpđượcTrầnCung(conTrầnCảo),quyềnthếátcảChiêuTông.
Năm1522,ChiêuTôngchạyrangoàigọiquânCầnvương.ĐăngDungbènlậpemChiêuTông
làXuânlênngôi,tứclàLêCungHoàng,tuyênbốphếtruấtChiêuTông.
VuaChiêuTôngđượccáctướngHàPhiChuẩn,ĐàmThậnHuy,LêĐìnhTúvềcứu,thanhthế
rấtlớn.NhưngsauđóTrịnhTuyởThanhHóaracầnvương,cáctướngbấthoà.TrịnhTuytranh
côngmangChiêuTôngvàoThanhHoá,ralệnhcácđạobãibinh,từđócáctướngkhôngtheo
ChiêuTôngnữa.
Năm1523,MạcĐăngDungnhânpheChiêuTôngyếuthế,điềuquânđánhThanhHoá.Năm
1524,TrịnhTuythuatrậnbỏchạyrồichết.Năm1525,MạcĐăngDungbắtđượcChiêuTông
mangvềThăngLongvàgiếtchếtnăm1526.
Cácđốithủđềubịdẹpyên,khôngcònaingăntrở,năm1527,MạcĐăngDungphếtruấtCung
Hoànglênngôi,lậpranhàMạc(xemchitiếtbàiMạcĐăngDung).NhàLêsơtruyềnđúng100
nămvàmấtchỉ30nămsaucáichếtcủavuaLêThánhTông.
Nhậnđịnh
GiốngnhưHaiBàTrưng,LýNamĐế,MaiHắcĐế,Phùng
Hưng,nhàHậuLêlêncầmquyềnởViệtNamnhờcông
đánhđuổingườiphươngBắcđểgiànhlạinước.Nhưngkhác

vớithếhệtrước,nhờcócơsởvữngchắc470nămliêntục
(9381407)docáctriềuđạiNgôĐinhTiềnLêLýTrần
trướcđótạodựngnênthànhquảđánhngoạixâmcủanhà
HậuLêđượcgiữgìntrongthờigiandài.NướcĐạiViệtthời
nhàHậuLêtồntạiđược360năm(14281788).
CácvuađầuthờiLênhưTháiTổ,TháiTông,ThánhTông
đềulànhữngvịvuagiỏi,đặcbiệtlàThánhTông,đãđưa
ViệtNamtớithờihoàngkimcủachếđộphongkiến.Chẳng
nhữngcóthànhtựuvềchínhtrị,kinhtếmàcảgiáodụcvànhấtlàquânsựkhiếnnướcĐạiViệt
đượcmởmangtớiphíabắcNamTrungBộ.CũngchínhcuộctấncôngcủavuaLêThánhTông
đánhdấubướckhởiđầuchosựdiệtvongcủanướcChiêmThànhmàcácchúaNguyễnsaunày
hoànthành.DùtrongcungđìnhnhàLêluôncóbiến,nhiềuviệckhuynhloát,tranhquyềnxảyra
nhưngchínhsáchđốinội,đốingoạikhôngthayđổi,đờisốngnhândânđượcđảmbảonênnước
ĐạiViệtvẫnpháttriểnvữngmạnh.NgaythờiNhânTông,dùvuacònnhỏvàNguyễnTháihậu
chấpchínhnhưngvẫnkhônggâyxáotrộnxãhội,nhândânkhôngbịđiêuđứngnhưthờiUy
Mục,TươngDựcsaunày.
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
15/19
LêHiếnTôngđãđúngkhichọnTúcTôngThuầnlàngườikếnghiệpnhưngvuanàylạiyểu
mệnhvàcólẽđólàbướcngoặtđầutiêncủanhàHậuLê.UyMụctànác,TươngDựcxahoa
trụylạc,ChiêuTôngthiếusángsuốt.Cảbavuađềukhôngđủnănglựcvàquyềnthầnnổilên
nắmquyềnnhưmộtlẽtấtyếukhiđấtnướccóbiếnloạn.NếukhôngcóMạcĐăngDungthì
nhữngquyềnthầnkháccũnglàmđiềutươngtự,màtrongđóTrịnhDuySản,TrịnhTuy,Nguyễn
HoằngDụ,TrầnChânlànhữngđạidiện.
Dùsao,nhàLêsơcũngcócôngrấtlớnđốivớidântộcvàlàmộttriềuđạicóthểnóilà"được
lòngdân"nhấttrongsốcáctriềuđạiphongkiếnViệtNam.
CácvuanhàLêsơ
Danhsách
Miếu
hiệu

Thụyhiệu Tênhúy Năm Niênhiệu Lăng
TháiTổ
ThốngThiênKhảiVậnThánhĐức
Thần
CôngDuệVănAnhVũKhoan
MinhDũng
TríHoàngNghĩaChíMinhĐại
HiếuCaohoàngđế
LêLợi 14281433 ThuậnThiên
Vĩnh
Lăng
Thái
Tông
KếThiênThểĐạoHiểnĐức
ThánhCông
KhâmMinhVănTưAnhDuệTriết
Chiêu
HiếnKiếnTrungVănhoàngđế
LêNguyên
Long
14331442
ThiệuBình
(14341439)
ĐạiBảo(1440
1442)
Hựu
Lăng
Nhân
Tông
KhâmVănNhânHiếuTuyênMinh

ThôngDuệTuyênhoàngđế
LêBang
Cơ
14421459
TháiHòa
(14431453)
DiênNinh
(14541459)
Nguyên
Lăng
GiánglàmLệĐứchầu
LêNghi
Dân
14591460
ThiênHưng
(14591460)
Không
có
Thánh
Tông
SùngThiênQuảngVậnCaoMinh
QuangChính
ChíĐứcĐạiCôngThánhVăn
ThầnVũ
ĐạtHiếuThuầnhoàngđế
LêTư
Thành
(LêHạo)
14601497
QuangThuận

(14601469)
HồngĐức
(14701497)
Chiêu
Lăng
Hiến
ThểThiênNgưngĐạoMậuĐức
Chí
ChiêuVănThiệuVũTuyênTriết
LêSanh
[23]
(Lê
Dụ
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
16/19
Tông Khâm
ThànhChươngHiếuDuệhoàngđế
Tăng)
[24]
(Lê
Huy)
[24]
14971504 CảnhThống Lăng
Túc
Tông
ChiêuNghĩaHiểnNhânÔnCung
UyênMặc
ĐônHiếuDoãnCungKhâmhoàng
đế
LêThuần 1504 TháiTrinh

Kinh
Lăng
UyMụcĐế
LêTuấn
(LêHuyên)
15051509
TháiTrinh
ĐoanKhánh
An
Lăng
TươngDựcĐế LêOanh 15101516 HồngThuận
Nguyên
Lăng
LêQuang
Trị
[25]
1516
Chiêu
Tông
Thầnhoàngđế
LêY
(LêHuệ)
15161522 QuangThiệu
Vĩnh
Hưng
LêBảng 15181519 ĐạiĐức
LêDo 1519 ThiênHiến
Cunghoàngđế
LêXuân
(LêLự)

15221527 ThốngNguyên
Hoa
Dương
Liệtkê
LêLợi
LêNguyênLong
LêBangCơ
LêNghiDân
LêTưThành
LêTranh
LêThuần
LêTuấn
LêOanh
LêQuangTrị
LêY
LêBảng
LêDo
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
17/19
LêXuân
Cáchoànghậu
PhạmThịNgọcTrần(sửa|thảoluận|lịchsử|liênkết|theodõi|nhậttrình)
NguyễnThịAnh(sửa|thảoluận|lịchsử|liênkết|theodõi|nhậttrình)
NgôThịNgọcDao(sửa|thảoluận|lịchsử|liênkết|theodõi|nhậttrình)
TrườngLạchoànghậu(sửa|thảoluận|lịchsử|liênkết|theodõi|nhậttrình)
NhuHuyhoànghậu(sửa|thảoluận|lịchsử|liênkết|theodõi|nhậttrình)
TrangThuậnhoànghậu(sửa|thảoluận|lịchsử|liênkết|theodõi|nhậttrình)
ChiêuNhânhoànghậu
TừTrinhLiêmhoànghậu
TrầnThịTùng(sửa|thảoluận|lịchsử|liênkết|theodõi|nhậttrình)

KhâmĐứchoànghậu
GiaKhánhhoànghậu
Chúthích
1. ^SáchKhâmđịnhViệtsửThônggiámcươngmụcdẫn2thuyết:1.TrầnCảotựsát.2.TrầnCảotự
biếtmìnhkhôngcócônglaogì,mọingườikhôngphục,bènlénvượtbiển,trốnđếnảiCổLộng.Lê
Lợisaingườiđuổitheo,giếtchết
2. ^TrầnTrọngKim,ViệtNamsửlược,tr81
3. ^ĐàoDuyAnh,sáchđãdẫn,tr332
4. ^ĐàoDuyAnh,sáchđãdẫn,tr338
5. ^ĐàoDuyAnh,sáchđãdẫn,tr338339
6. ^MỘTSỐNỘIDUNGVÀGIÁTRỊCƠBẢNVỀQUYỀNCONNGƯỜITRONGMỘTSỐNỘI
DUNGVÀGIÁTRỊCƠBẢNVỀQUYỀNCONNGƯỜITRONG"QUỐCTRIỀUHÌNHLUẬT"
( />7. ^ĐẠIVIỆTTHẾKỈXVTHỜILÊSƠ( />id=BT19120660660)trênwebsitecủaĐảngCộngsảnViệtNam
8. ^
a

ă
ĐạiViệtthếkỉXV–ThờiLêSơ( />option=com_content&task=view&Itemid=35&id=703),dẫntừNguyễnQuangNgọc(2006),Tiến
trìnhLịchsửViệtNamChươngIV:ViệtNamthếkỷXV;NXBGiáoDục,HàNội,Tr.116–130
9. ^DịchgiảNguyễnKhắcThuần.TủsáchĐạihọcKhoahọcxãhộivànhânvăn.Năm1997.Tr.195–
130
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
18/19
10. ^
a

ă
TrầnTrọngKim,sáchđãdẫn,tr.101
11. ^ViệtNamSửLược,sáchđãdẫn,tr.101
12. ^LãoQua,tứcLuangPrabang,làđấtThượngLàoởvềphíaTâyBắcViệtbấygiờ.Cònđượcgọilà

nướcNamChướng.TrầnTrọngKim,sáchđãdẫn,tr.101
13. ^TheođịadưTrungQuốc,sôngKimSalàkhúctrênsôngTrườngGiang.Sôngnàychảyquatỉnh
TâyKhươngvàTứXuyên.ĐâycólẽnhàchépsửlẫnvớikhúcsôngLanThươngtrênsôngMêKông
14. ^
a

ă
TrầnTrọngKim,sáchđãdẫn,tr.102
15. ^SửsáchkhôngchéprõviệcHuệPhiđịnhlậplạiTưTềhayngườinàokhác
16. ^SáchKhâmĐịnhViệtSửThôngGiámCươngMụctrang540
17. ^SáchĐạiViệtthôngsửchéplàNguyễnThịHuyên
18. ^TheophảhệhọNguyễn,NguyễnĐứcTrungchacủaNguyễnThịHằnglàanhcủaNguyễnLỗ
chacủaNguyễnVănLang.ÔngnộichungcủaHằngvàVănLanglàNguyễnCôngDuẩn
19. ^ĐạiViệtSửkýToànthưchépkhôngthốngnhất.KhiChiêuTôngđượclập,ghilànămđó14tuổi
(1516),nhưngđoạnsaulạinóiôngsinhnăm1506,nhưvậylúcđómới11tuổi,haylàsinhnăm
1503?
20. ^VìChânlàconnuôiDuySản,ngườicùnghọvớiTuy
21. ^DolàcháunộiLêKhắcXươnganhvuaThánhTông,tứclàbáchọcủaChiêuTông
22. ^ConĐăngDunglàĐăngDoanhlấycongáiTrầnChân
23. ^TheoViệtNamsửlượccủaTrầnTrọngKim
24. ^
a

ă
TheoĐạiViệtsửkýtoànthư
25. ^NguyễnKhắcThuần,ViệtsửgiaithoạiTập5,tr123
Xemthêm
LêLợi
LêThánhTông
NhàMạc

MạcĐăngDung
VuaViệtNam
VấnđềbiêngiớiViệtTrungthờiHậuLê
ThươngmạiĐạiViệtthờiLêSơ
HànhchínhĐạiViệtthờiLêsơ
Thamkhảo
22/12/2014 NhàLêsơ–WikipediatiếngViệt
19/19
ĐạiViệtSửkýToànthư
ĐạiViệtThôngsử
KhâmđịnhViệtsửThônggiámCươngmục
Việnsửhọc(2007),LịchsửViệtNam,tập3,NXBKhoahọcxãhội
ĐàoDuyAnh(2002),LịchsửViệtNamtừnguồngốcđếnthếkỷXIX,NXBVănhóa
Thôngtin
Liênkếtngoài
Bảnmẫu:EniconAnnam( />MinhThựcLục(明實錄)củanhàMinhvềĐạiViệt,trongđócónhiềuphầnliênquanđến
thờikỳtrịvìcủanhàHậuLê.
Tiềnnhiệm:
BắcthuộclầnIV(Lịch
sửViệtNam)
TriềuđạiViệtNam
14281527
Kếnhiệm:
NhàMạc
Lấytừ“ />Thểloại:
CựuquốcgiatronglịchsửViệtNam Khởiđầunăm1428 Chấmdứtnăm1528
NhàLêsơ Thànhlập1428 Diệtvong1527 TriềuđạiViệtNam
Trangnàyđượcsửađổilầncuốilúc02:57,ngày25tháng11năm2014.
VănbảnđượcpháthànhtheoGiấyphépCreativeCommonsGhicông/Chiasẻtươngtự;có
thểápdụngđiềukhoảnbổsung.XemĐiềukhoảnSửdụngđểbiếtthêmchitiết.

Wikipedia®làthươnghiệuđãđăngkýcủaWikimediaFoundation,Inc.,mộttổchứcphi
lợinhuận.