1
Thị trường với thông tin không
cân xứng
CHƯƠNG 8

2
THÔNG TIN KHÔNG HOÀN HẢO
(IMPERFECT INFORMATION)

TTKHH là tình trạng một hay nhiều người tham gia
thị trường không có đủ những thông tin họ cần để ra
quyết định.

TTKHH bao gồm:
–
Thông tin không đầy đủ
–
Thông tin không chính xác
–
Thông tin không thể thu thập được
–
Thông tin bị che giấu


3
THÔNG TIN BẤT CÂN XỨNG
(Asymmetric Information)

AI là tình trạng trong một giao dịch mà một bên có
thông tin đầy đủ hơn và tốt hơn so với bên còn lại


Tình trang AI hiện diện trong rất nhiều lĩnh vực:
–
Ngân hàng
–
Thị trường bảo hiểm
–
Thị trường chứng khóan
–
Thị trường đồ cũ
–
Thị trường bất động sản
–
Thị trường lao động

4
HẬU QUẢ CỦA AI

AI là một thất bại của thị trường vì gây ra các
hậu quả là:
–
Sự lựa chọn ngược (lựa chọn bất lợi: Adverse
Selection - AS)
–
Rủi ro đạo đức (tâm lý ỷ lại: Moral Hazard - MH)
–
Vấn đề người ủy quyền – người thừa hành
(principal – agent – PA)

5

Lựa chọn ngược (AS)

Lựa chọn ngược, lựa chọn đối nghịch, lựa
chọn bất lợi: là một tình trạng kinh tế có thể nảy
sinh do tồn tại tình trạng thông tin bất cân xứng,
người lựa chọn thứ tốt lại chọn phải thứ không
tốt, hay nói cách khác chọn được cái không như
mong muốn.

Đây là một loại thất bại thị trường.

6
Lựa chọn ngược (AS)
P
H
P
L
Q
H
Q
L
S
H
S
L
D
H
D
L
5.000

50.000 50.000
Thò trường xe ô tô chất lượng
cao và thấp khi người mua và người bán
có thể nhận đònh từng chiếc ô tô
10.000
D
L
D
M
D
M
75.00025.000
Với thông tin không cân xứng, người mua
sẽ khó xác đònh chất lượng. Họ hạ thấp sự kỳ vọng
của mình đối với chất lượng trung bình của
xe ô tô cũ. Cầu đối với xe ô tô cũ chất lượng
cao và thấp dòch chuyển tới D
M.
D
LM
D
LM
Tăng Q
L
làm giảm sự kỳ vọng và cầu xuống tới D
LM
.
Quá trình điều chỉnh tiếp tục đến khi cầu = D
L
.


7
Lựa chọn ngược (AS)

Thị trường ô tô cũ
–
Với thông tin không cân xứng:

Hàng hóa chất lượng thấp đẩy hàng hóa chất lượng
cao ra khỏi thị trường.

Thị trường thất bại trong việc tạo ra sự trao đổi cùng có
lợi.

Quá nhiều ô tô chất lượng thấp và quá ít ô tô chất
lượng cao trên thị trường.

Lựa chọn theo hướng bất lợi xảy ra: những ô tô duy
nhất trên thị trường sẽ là ô tô chất lượng thấp.

8
Lựa chọn ngược (AS)

Các lĩnh vực khác:
–
Thị trường bảo hiểm: khách hàng của công ty bảo
hiêm là những người có rủi ro cao
–
Thị trường tín dụng: khách hàng của ngân hàng
là người vay có nguy cơ cao

–
Tiền lương bình quân theo ngạch bậc ở các cơ
quan nhà nước không giữ đưoợc người giỏi
–
Hàng hóa không đủ chuẩn vệ sinh an tòan thực
phẩm quá nhiều trên thị trường

9
RỦI RO ĐẠO ĐỨC – TÂM LÝ Ỷ LẠI (MH)

Rủi ro đạo đức là tình trang cá nhân hay tổ chức không
còn động cơ để cố gắng hay hành động một cách hớp lý
như trước khi giao dịch xảy ra.

Ví dụ:
–
Khách hàng khi đã mua bảo hiểm thường có những hành xử
nhiều rủi ro vì có công ty bảo hiểm gánh chịu thiệt hai do họ gây
ra: giữ gìn tài sản không cẩn thận; ít đề phòng cháy nổ, chống
trộm
–
Không cố gắng nâng cao trình độ và cập nhật kiên thức khi đã
có học hàm, học vị.
–
Không xử lý triệt để như đã cam kết trước khi được cấp giấy
phép

10
SỰ KHÁC NHAU GIỮA
LỰA CHỌN NGƯỢC VÀ TÂM LÝ Ỷ LẠI


Lựa chọn ngược là hậu quả của thông
tin bất cân xứng trước khi giao dịch xảy
ra

Tâm lý ỷ lại là hậu quả của thông tin
bất cân xứng sau khi giao dịch xảy ra

11
GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG THÔNG
TIN BẤT CÂN XỨNG

Lựa chọn ngược và tâm lý ỷ lại là hậu quả
của thông tin bất cân xứng. Vậy giải pháp
chính chọn những cách thức khác nhau
nhằm làm giảm đi sự bất cân xứng về thông
tin cho các bên tham gia giao dịch

Giải pháp tư nhân và giải pháp chính phù

12
GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG THÔNG
TIN BẤT CÂN XỨNG

Lựa chọn ngược và tâm lý ỷ lại là hậu quả
của thông tin bất cân xứng. Vậy giải pháp
chính là chọn những cách thức khác nhau
nhằm làm giảm đi sự bất cân xứng về thông
tin cho các bên tham gia giao dịch


13
GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG THÔNG
TIN BẤT CÂN XỨNG
–
Bên kém ưu thế thông tin sẽ đưa các giải pháp để làm cho bên có ưu
thế thông tin phải phơi bày thông tin cho mình cùng thấy.
–
Bên kém ưu thế thông tin đưa ra những cam kết trừng phạt các rủi ro
đạo đức để đưa vào các hợp đồng giữa các bên giao dịch. Bên kém
ưu thế thông tin hy vọng bên có ưu thế thông tin sẽ cân nhắc nguy cơ
bị trừng phạt để không có hành vi phi đạo đức.
–
Các bên tham gia cần tăng cường thu thập thông tin, tăng cường giám
sát từ đó khắc phục tình trạng thông tin bất cân xứng.

14
GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC TÌNH TRẠNG THÔNG
TIN BẤT CÂN XỨNG

Giải pháp tư nhân: Phát tín hiệu mạnh

Giải pháp chính phủ

15
GIẢI PHÁP TƯ NHÂN

Thị trường xe cũ:
–
Người mua thu thập thông tin: thuê chuyên gia, hỏi
người mua trước hoặc chạy thử, mua thông tin…

–
Người bán phát tín hiệu chứng minh uy tín của cửa
hàng thông qua danh tiếng, thương hiệu, cấp giấy bảo
hành…

Thị trường lao động:
–
Người xin việc phát tín hiệu: trưng bằng cấp, đòi mức
lương cao
–
Nhà tuyển dụng : phỏng vấn, đề ra thời gian thử việc…

16
GIẢI PHÁP TƯ NHÂN

Thị trường bảo hiểm:
–
Công ty bảo hiểm yêu cầu khám sức khỏe
–
Chỉ định phòng khám đối với hợp đồng lớn
–
Không chi trả bảo hiểm toàn phần
–
Giảm phí bảo hiểm đối các khách hàng có đăng
ký các chương trình phòng chống bệnh tật hoặc
không hút thuốc lá

17
GIẢI PHÁP TƯ NHÂN


Ngân hàng
–
Người đi vay phát tín hiệu chứng minh hiệu quả tài
chính của dự án hoặc chứng minh năng lực tài chính
của công ty

Thẩm định dự án, thẩm định khả năng tài chính
của nhà đầu tư, tài sản thế chấp
–
Đánh giá lịch sử tín dụng của công ty
–
Bảo đảm của chính quyền

18
GIẢI PHÁP CỦA CHÍNH PHỦ

Cấp giấy phép chứng nhận (trước hoạt động)
–
Chứng nhận tư cách pháp nhân
–
Chứng nhận chất lượng sản phẩm

Kiểm tra, kiểm soát (trong quá trình hoạt động)
–
Kiểm tra an tòan vệ sinh thực phẩm
–
Đóng dấu chất lượng sản phẩm và cấp phép lưu thông
–
Kiểm tra và đối chiếu thực tế


19
GIẢI PHÁP CỦA CHÍNH PHỦ

Thành lập hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng

Cung cấp thông tin
–
Về quy hoạch
–
Về dịch bệnh
–
Về nhà đầu tư
–
Dự báo về cung cầu thị trường trong nước và quốc tế

Thiết lập thể chế (xây dựng khung pháp lý) để
có biện pháp chế tài, xử phạt

20
VẤN ĐỀ NGƯỜI THÂN CHỦ VÀ NGƯỜI
THỪA HÀNH

Đó là trường hợp giữa một bên là người chủ sở hữu và một bên là
người cộng sự. Họ thực hiện vì những mục tiêu khác nhau

Hoặc một bên là người đại diện và một bên là người thừa hành. Họ
thực hiện vì những lợi ích khác nhau.

Trở thành vấn đề vì: thông tin bất cân xứng làm cho người đại diện
khó cưỡng chế thi hành, đánh giá hay khuyến khích công việc.


Tách riêng thành vấn đề vì hội đủ cả lựa chọn ngược và tâm lý ỷ lại

21
VÍ DỤ NGƯỜI THÂN CHỦ VÀ NGƯỜI
THỪA HÀNH

Hội đồng quản trị - giám đốc

Tổng giám đốc – giám đốc chi nhánh

Người thuê lao động – người lao động

Hội đồng nhân dân - ủy ban nhân dân

Hiệu trưởng – giáo viên

22
GIẢI PHÁP CHO VẤN ĐỀ NGƯỜI THÂN CHỦ
VÀ NGƯỜI THỪA HÀNH

Giải pháp tổng quát: người ủy quyền tạo ra động cơ khuyến khích
vật chất và phi vật chất để cho mục tiêu người thừa hành và người
ủy quyền phù hợp nhau
–
Trả lương và thưởng theo hiệu quả công việc
–
Thưởng bằng cổ phiếu
–
Giáo dục ý thức từ trọng nghề nghiệp

–
Danh hiệu thi đua
–
Cơ hội thăng tiến

Thiêt kế hệ thống kiểm tra
–
Hệ thống giải trình và kiểm sóat nghiêm ngặt
–
Đào tạo theo tín chỉ, sinh viên chọn môn học và chọn giáo viên
–
Lấy phiếu tín nhiệm thường kỳ

23
PHÁT TÍN HIỆU TRÊN THỊ TRƯỜNG
LAO ĐỘNG

Gỉa sử một mô hình đơn giản: thị trường lao động cạnh tranh

Với thông tin đầy đủ
–
w = MRP
L
–
Lương Nhóm I = $10.000/năm
–
Lương Nhóm II = $20.000/năm
–
Nhân viên có trung bình 10 năm làm việc:
–

Thu nhập nhóm 1 = $100.000 (10.000 x 10)
–
Thu nhập nhóm 2 = $200.000 (20.000 x 10)

Với thông tin không cân xứng
–
w = năng suất trung bình
–
Lương Nhóm I & II = $15.000/năm

24
Phát tín hiệu trên thị trường lao động

Phát tín hiệu bằng học vấn để giảm thông tin không cân
xứng
–
y = chỉ số học vấn (số năm đại học)
–
C = phí tổn để đạt mức độ học vấn y
–
Nhóm I CI(y) = $40.000y (tốn nhiều hơn để đào tạo)
–
Nhóm II CII(y) = $20.000y

Phát tín hiệu bằng học vấn để giảm thông tin không cân
xứng
–
Giả sử học vấn không làm tăng năng suất
–
Quy tắc quyết định


y* cho tín hiệu G
II
và lương = $20.000

Dưới y* cho tín hiệu G
I
và lương = $10.000

25
Phát tín hiệu trên thị trường
lao động
Soá naêm h cọ
ñaïi hoïc
Giá trị
học vấn
đại học.
0
$100K
1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5
Số năm học
đại học
$200K
$100K
$200K
Nhóm I
Nhóm II
C
I
(y) = $40,000y

Lựa chọn tối ưu
về y của Nhóm I
Một người nên có
bao nhiêu học vấn?
Quyết định học vấn
được dựa trên so
sánh lợi ích/chi phí
C
II
(y) = $20,000y
Lựa chọn tối ưu
về y của Nhóm II
Nhớ rằng với học vấn đưới 4 năm, thu
nhập là $100.000. Sau 4 năm, thu nhập tăng
$100.000
B(y) = lương tăng theo
mỗi mức học vấn
Giá trị
học vấn
đại học.
6