HUTECH
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC DÂN LP K THUT CÔNG NGH
KHOA CÔNG NGH THÔNG TIN
B MÔN CÔNG NGH PHN MM







LUN VN TT NGHIP

NGHIÊN CU V ONTOLOGY EDITOR VÀ
NG DNG

GVHD: PGS.TS.Trng M Dung
SVTH : MSSV:
Võ Trng Ngha 10102106
ng i Phúc 10102132
Lê Vn Thy 10102186




TP. H CHÍ MINH, Nm 2006.
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 1

LI CM N

Trong sut quá trình hc tp gn nm nm ti Trng HDL K Thut
Công Ngh và thi gian thc hin  án tt nghip này, chúng em chân thành
bày t lòng bit n n tt c các quý Thy Cô trong Khoa ã dy d và giúp
 chúng em chân tình. c bit chúng em xin cm n sâu sc n Cô Trng
M Dung v s nhit tâm, tn tình hng dn cùng nhng li ng viên, khích
l úng lúc giúp chúng em vt qua các thi im khó khn nht và hoàn thành
c các yêu cu ã  ra.
Ngoài ra chúng em cng xin cm n Gia ình, bn bè ã giúp , góp ý
và c v cho chúng em trong sut thi gian thc hin và hoàn thành  án tt
nghip.

Tp.H Chí Minh, tháng 01 nm 2006
Nhóm sinh viên thc hin
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 2

MC LC

LI CM N 1
MC LC 2
M U 4

CHNG I. GII THIU TNG QUAN V ONTOLOGY 5
I.1. M! u. 5
I.2. Mt s khái nim c bn c∀a ontology 7
CHNG II. TNG QUAN V XML, RDF VÀ OWL 15
II.1. S lc v XML 15
II.2. S lc v RDF (Resource Description Framework) 23
II.2.1. Cu trúc RDF 23
II.2.2. URI và Namespace t# vng RDF (RDF Vocabulary
URI and Namespace (Normative)) 29
II.2.3. Kiu d liu c tiêu chu∃n hóa (Datatypes (Normative)) .29
II.2.4. Ni dung XML trong  th% RDF (XML Content
within an RDF Graph) 30
II.2.5. Cú pháp tr#u tng (Abstract Syntax (Normative)) 33
II.2.6. Khai báo on (Fragment Identifiers) 36
II.3. T ng quan v OWL (Web Ontology Language) 37
II.3.1. Ba ngôn ng con c∀a OWL 38
II.3.2. Bng tóm tc ngôn ng OWL 40
II.3.2.1. Bng tóm tt c∀a OWL Lite 41
II.3.2.2. Bng tóm tt OWL DL và OWL Full 41
II.3.3. Mô t ngôn ng OWL Lite 42
II.3.3.1. Các c tính c∀a OWL Lite và lc  RDF 42
II.3.3.2. Tính cân b&ng và không cân b&ng
c∀a OWL Lite (OWL Lite Equality và Inequality) 44
II.3.3.3. Các c tính v thuc tính c∀a OWL Lite 45
II.3.3.4. Các s gii hn v thuc tính c∀a OWL Lite 47
II.3.3.5. S gii hn bn s c∀a OWL Lite
(OWL Lite Restricted Cardinality ) 48
II.3.3.6. OWL Lite Class Intersection 50
I.3.4. Mô t ngôn ng có tính phát trin c∀a OWL DL và OWL
Full (Incremental Language Description of

OWL DL and OWL Full ) 51
II.4. Các thành phn c∀a OWL Ontology 52
II.4.1. Các th hin (Individuals) 53
II.4.2. Các thuc tính (Properties) 53
II.4.3. Các lp (Classes) 54
II.4.4. Các thuc tính c∀a OWL (OWL Properties) 55
II.4.5. Các thuc tính o ngc (Inverse Properties) 56
II.4.6. Các c tính v thuc tính c∀a OWL
(OWL Property Characteristics) 57
II.4.6.1. Các thuc tính Functional 57
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 3

II.4.6.2. Các thuc tính o ngc Functional
(Inverse Functional Properties) 57
II.4.6.3. Các thuc tính bc cu (Transitive Properties) 58
II.4.6.4. Các thuc tính i x∋ng (Symmetric Properties) 58
II.4.7. Các min và các phm vi c∀a thuc tính
(Property Domains and Ranges) 59
CHNG III. GII THIU MT S ONTOLOGY EDITOR 61
III.1. KAON 61
III.1.1. T ng quan 62
III.1.2. Kin trúc c∀a KAON 64
III.1.3. Các thành phn chính c∀a KAON 64
III.1.4. KAON API 69
III.1.5. TextToOnto 73
III.2. Protégé-2000 78
CHNG IV. THIT K ONTOLOGY NEWSPAPER 84
CHNG V: CHNG TRÌNH NG DNG 95

KT LUN VÀ HNG PHÁT TRIN 98
Ph lc A: Mã ngun m Protégé 2000 100
1) To mt d án mu 100
2) Lu tr d án 102
3) To và t tên cho lp (class) 103
4) To và t tên cho các slot 110
5) Nhp vào các thc th (instances) 116
6) Tùy bin mt Form 120
7) To và lu tr mt truy vn 126
Ph lc B: XML, XML Schema, DTDs 131
B.1. Kin trúc XML 131
B.2. Các khái nim m! rng 132
B.2.1 XML Namespaces 132
B.2.2. Xpath 133
B.2.3. Xpointer 134
B.2.4. Ngôn ng liên kt XML (XML Linking Language) 134
B.2.5. The XML Style Language 134
B.2.6. S chuyn  i XSL-XSL Transformations (XSLT) 134
B.3. Các tác ng c∀a XML 135
B.4. DTDs 138
B.5. Gin  XML (XML Schema) 139
B.5.1. Cu trúc c∀a gin  XML 144
Tài liu tham kho 148


HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 4

M U


Ngày nay khi kinh t - xã hi ngày càng phát trin thì vic ∋ng d(ng
CNTT vào các l)nh vc khác nhau cng ngày càng tr! thành yêu cu cn thit
không th thiu nh&m nâng cao cht lng, nng sut công vic c thù trong
các l)nh vc ó, em li hiu qu kinh t - xã hi rõ rt.
Ngành CNTT nói chung, l)nh vc công ngh phn mm nói riêng, ang
và s∗ tr! thành l)nh vc c áp d(ng ph bin và ch∀ yu trong vn  tin hc
hóa các ngành, góp phn quan trng trong s nghip công nghip hóa – hin
i hóa t nc ! Vit Nam. Nhà nc ta ang i tiên phong trong vic áp
d(ng CNTT nh&m duy trì và phát trin ngành công ngh phn mm, c( th nh
vic tin hc hóa trong mt s c quan nhà nc, mt s ngành ch∀ o nh y
t, ngân hàng, giáo d(c – ào to, giao thông vn ti, du khí – %a cht,
…Song song vi vic tin hc hóa trong các l)nh vc ch∀ o, có quy mô hot
ng ln thì vic áp d(ng tin hc  xut bn các trang Web  a lên mng
ngày càng phong phú và a dng, s lng các trang Web ngày càng ln trong
khi ó vic s+ d(ng HTML làm cho vic x+ lý d liu trong phm vi rng gp
nhiu khó khn, do vy quá trình tìm kim thông tin trên mng tn nhiu thi
gian và chi phí cng nh công s∋c c∀a con ngi. Semantic Web a ra các
gii pháp cho vn  này b&ng cách %nh ngh)a siêu d liu (metadata)  có
th d, dàng truy nhp và x+ lý. Lun vn tt nghip này s∗ gii thiu v các
Ontology Editor – công c(  to các Ontology - và các k thut  xây dng
Ontology, gii thiu ngôn ng ánh du tiên tin (Advanced Makup Language)
(RDF, OWL) nh&m xây dng siêu d liu ch∋a trong Semantic Web.


Nhóm sinh viên thc hin lun vn.
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 5


CHNG I. GII THIU TNG QUAN V
ONTOLOGY

I.1. M u
.
World Wide Web (gi tt là Web) ã tr! thành mt kho tàng thông tin
kh ng l c∀a nhân loi và mt môi trng chuyn ti thông tin không th thiu
c trong thi i công ngh thông tin ngày nay. S ph bin và bùng n
thông tin trên Web cng t ra mt thách th∋c mi là làm th nào  khai thác
c thông tin trên Web mt cách hiu qu, mà c( th là làm sao  máy tính
có th tr giúp x+ lý t ng c chúng. Mun vy, trc ht máy tính phi
hiu c thông tin trên các tài liu Web, trong khi ! th h Web hin ti thông
tin c biu di,n di dng vn bn thô mà ch− con ngi mi c hiu
c.
iu này ã thúc ∃y s ra i c∀a ý t!ng Web có ng ngha (Semantic
Web), mt th h mi c∀a Web, mà l trình phát trin c∀a nó ã c Tim
Berners-Lee, cha . c∀a Web, phác tho ra vào nm 1998. Web có ng ngh)a là
s m! rng c∀a Web hin ti mà trong ó thông tin c %nh ngh)a rõ ràng sao
cho con ngi và máy tính có th cùng làm vic vi nhau mt cách hiu qu
hn. M(c tiêu c∀a Web có ng ngh)a là  phát trin các chu∃n chung và công
ngh cho phép máy tính có th hiu c nhiu hn thông tin trên Web, sao
cho chúng có th h tr tt hn vic khám phá thông tin, tích hp d liu, và t
ng hóa các công vic.
Hin ti, các hot ng nghiên c∋u v Web có ng ngh)a ang tp trung
vào ba hng chính sau ây:
- Chu∃n hoá các ngôn ng biu di,n d liu (XML) và siêu d liu
(RDF/OWL) trên Web.
- Chu∃n hoá các ngôn ng biu di,n Ontology cho Web có ng ngh)a.
- Phát trin nâng cao Web có ng ngh)a (Semantic Web Advanced
Development - SWAD).

HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 6

Trong ba hng nghiên c∋u nói trên, chúng tôi ngh) r&ng hng th∋ ba
là hng thích hp vi hoàn cnh và iu kin c∀a Vit Nam, vì theo hai hng
u chúng ta khó có th cnh tranh c vi các nhóm nghiên c∋u ln và uy tín
cao trên th gii trong vic  ngh% các ngôn ng chu∃n. Hn na, theo hng
th∋ ba chúng ta có th phát trin sm c các ∋ng d(ng thc ti,n c∀a Web có
ng ngh)a ! Vit Nam.
Trong hng th∋ ba v SWAD, mt vn  c các nhà khoa hc quan
tâm nht và cng là nn tng nht c∀a Web có ng ngh)a là làm th nào 
nhúng ng ngh)a vào các tài liu Web, mà hin nay c vit b&ng ngôn ng t
nhiên và ch− có con ngi mi c hiu c. Hn na vic nhúng ng ngh)a
này phi c thc hin mt cách t ng  có th chuyn  i hàng t/ các tài
liu Web ã có s0n sang các tài liu tng ∋ng cho Web có ng ngh)a. Mun
vy, vn  u tiên cn gii quyt là rút trích t ng ng ngh)a c∀a mi tài
liu Web ri chú thích li ng ngh)a này vào tài liu ó.
Trong mt tài liu, các thc th có tên c  cp n to nên phn
quan trng cho ng ngh)a c∀a tài liu ó. Nói cách khác,  nm c ng
ngh)a c∀a mt tài liu thì trc ht cn nm c ng ngh)a c∀a các thc th có
tên trong tài liu ó. Thc th có tên là con ngi, t ch∋c, ni chn, và nhng
i tng khác c tham kho b&ng tên. Các thc th có tên khác v bn cht
và ng ngh)a vi các t (Word) ! ch chúng nói v các cá th, trong khi các t#
nói v nhng cái chung nh khái nim, phân loi, quan h, thuc tính. Vic x+
lý các t# do vy ch− òi hi ng ngh)a t# vng và lý l∗ thông thng, trong khi
vic x+ lý các thc th có tên cn n tri th∋c c( th v th gii ang xem xét.
Ng ngh)a c∀a các thc th có tên tuy ch− là mt phn ng ngh)a c∀a
toàn b tài liu, nhng nu có th rút trích và chú thích chúng mt cách t ng
vi  chính xác tng i cao thì cng ã có ý ngh)a thc ti,n rt ln. Mt

∋ng d(ng rt rõ ràng là xác %nh và cung cp t ng thông tin v các thc th
có tên trong các trang Web tin t∋c cho ngi c. Các tài liu Web có chú thích
ng ngh)a cho các thc th có tên cng s∗ giúp cho vic tìm kim và khai thác
thông tin trên ó c chính xác và hiu qu hn. Ví d( mt truy vn v thành
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 7

ph Sài Gòn s∗ c tr v các tài liu  cp n TP.HCM hoc Sài Gòn nh
mt thành ph, ch∋ không phi các tài liu ch∋a t# “Sài Gòn” nh trong “i
bóng Cng Sài Gòn”, “Xí nghip may Sài Gòn”, hay “Cty Saigon Tourist”.
Vic xác %nh ng ngh)a cho các thc th có tên là không n gin và
không th ch− da vào t# in, vì mt thc th có th có nhiu tên khác nhau,
và các thc th khác nhau có th có cùng tên. Ví d(  xác %nh xem thc th
mà tên “Trn Hng o” trong mt tài liu ám ch− n là mt con ngi hay là
mt con ng, và nu là con ng thì là ! Hà Ni hay TP.HCM, cn phi
bit c ng cnh ni tên ó xut hin. Vì vy mt h thng chú thích ng
ngh)a cho các thc th có tên cn có trc ht mt c s! tri th∋c v các thc th
và quan h gia chúng.
I.2. Mt s khái nim c bn ca ontology
- Khái nim ontology:
Trong mt vài nm gn ây, xut hin mt l)nh vc nghiên c∋u mi là
ontology. Mt s nguyên nhân ã thôi thúc vic nghiên c∋u v ontology: Vn
 biu di,n tri th∋c c∀a trí tu nhân to (c bit là biu di,n quan h ng
ngh)a), vn  sp xp và tìm kim các tài liu tng t nhau (c bit là bài
toán tìm kim trên mng), vn  tìm hình th∋c biu di,n mi cho c s! d liu
(s ra i c∀a c s! d liu lai gia quan h và hng i tng)…Tt c các
vn  trên ã dn n vic ra i ontology mà m(c tiêu trng tâm là: phân loi
các phm trù, các khái nim c∀a tri th∋c, và biu di,n mi liên h gia các
phm trù ó vi nhau.

T# “ontology” c vay mn t# trit hc và c m! rng trên l)nh
vc Semantic Web nh là c s! tri th∋c. Trong l)nh vc nghiên c∋u Semantic
Web, ontology c mô t nh là mt hình th∋c rõ ràng da trên các khái nim
(conceptualisation) (Gruber, 1993), mt i tng có th c mô t và gii
thích b&ng nhiu lp lun khác nhau, da vào nn kin th∋c c bn, mô hình
quan nim, các phng pháp nhn th∋c và nhiu yu t khác c∀a con ngi
Do ó, rt khó xây dng nên mt kin trúc ontology.
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 8

Có nhiu cách khác nhau  mô t ontology: cú pháp c bn (syntax-
based) c∀a ngôn ng ontology và biu  UML. Nhiu nhóm nghiên c∋u ang
phát trin mt vài ngôn ng ontology khác nhau: RDFS (Brickey & Guha,
2002)); DAML+OIL (Conolly, Harmelen, Horrocks, McGuinness, Patel-
Schneider & Stein, 2001), OWL (Patel-Schneider, Horrocks & Harmelen,
2002) và KAON c phát trin b!i AIFB trong Karlsruhe, trong ó
DAML+OIL và KAON là phn m! rng c∀a RDFS, trong khi OWL là phn
m! rng c∀a DAML+OIL. Biu  UML th hin các ontology còn có nhng
hn ch, khó x+ lý c b&ng máy tính (machine) khi nó c mô t trong mt
mô hình ln, trong khi con ngi có th hiu c mt cách d, dàng.
S+ d(ng ontology  mô t ng ngh)a trên RDF  th hin các mi quan h
gia ch∀ th và khách th thì không khó lm. Sau khi xây dng ontology b&ng
các câu RDF, ni dung c∀a tài liu là:
<?xml version=“1.0” ?>
- <rdf:RDF xmlns:rdf=“
xmlns:xsd=“
xmlns:rdfs=“
xmlns:owl=“ xmlns=“-
ontology.com/unnamed.owl#” xml:base=“-

ontology.com/unnamed.owl”>
<owl:Ontology rdf:about=““ />
<owl:Class rdf:ID=“Shuhua Chen” />
- <owl:Class rdf:ID=“Yimin Wang”>
<rdfs:subClassOf rdf:resource=“ />
- <rdfs:subClassOf>
- <owl:Restriction>
- <owl:onProperty>
<owl:ObjectProperty rdf:ID=“isSonOf” />
</owl:onProperty>
<owl:someValuesFrom rdf:resource=“#Shuhua Chen” />
</owl:Restriction>
</rdfs:subClassOf>
</owl:Class>
</rdf:RDF>
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 9

T# cu trúc c∀a tài liu này, ta d, dàng tìm ra các mi quan h cú pháp gia các
ngôn ng XML, RDF, RDFS và OWL.
- K ngh ontology (Ontology Engineering)
Làm th nào  xây dng ontology vi hiu qu và tính dùng li c là
mt mi quan tâm chính trong min (domain) c∀a k ngh ontology. Nh mt
s ontology editor ph bin, các nhà nghiên c∋u ã s+ d(ng Protégé  xây
dng ontology và kinh nghim c∀a h ã ch− ra r&ng xây dng ontology b&ng
tay là mt công vic rt cc nhc (labour-intensive work). Nhng ngi s+
d(ng Protégé  xây dng ontology phi son tho t#ng khái nim: tên
(names), các chú thích (annotations), chn các thuc tính khác nhau và %nh
ngh)a các ràng buc (restrictions). Nu có hàng nghìn các khái nim (concepts)

trong mt tác v(, thì công vic này s∗ mt rt nhiu thi gian. Nhng nhà
nghiên c∋u rõ ràng không mun tiêu phí thi gian c∀a h cho các công vic lp
i lp li, mà không có s  i mi trong công vic.
Tht s là không có nhiu cách tip cn chung  xây dng mt
ontology và ch− có mt vài cách là không có ràng buc v phm vi (domain-
free). Có nhiu h phng pháp lun làm nn tng c bn cho các mô t tr#u
tng và các phác tho s lc v cách to ra mt Ontology (Fernandez,
Gomez-Perez, Pazos Sierra, 1999), theo sau ó ã có nhiu d án v k ngh
ontology ã tìm ra c cách thích hp  xây dng các ontology.
M(c ích c∀a k ngh ontology là cho phép máy tính xây dng mt s
ontology tha mãn các yêu cu c∀a con ngi (to ra các ontology b&ng tay).
 Các thành phn ca mt ontology

Mt Ontology ch∋a ng các mô t các khái nim (concepts) gi là các
lp (classes), các thuc tính (còn gi là slots) c∀a mi khái nim mô t các tính
nng và các thuc tính khác nhau c∀a khái nim ó, và nhng hn ch
(restriction) c∀a các thuc tính ó (ôi khi còn c gi là các s kin).
Các lp là tâm im c∀a hu ht các ontology . Các lp mô t các khái
nim trong mt phm vi (domain).
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 10

Mt Ontology ch∋a ng s mô t hình th∋c (formal) c∀a các khái nim
(concepts) gi là các lp (classes) trong mt phm vi c∀a phn miêu t
(discourse), các thuc tính (properties) còn gi là slots c∀a mi khái nim mô t
các tính nng và thuc tính khác nhau c∀a khái nim, và nhng hn ch
(restriction) trên các thuc tính (facet).
Các lp là trng tâm c∀a hu ht các ontology. Các lp là s mô t các
khái nim trong mt phm vi (domain).

Ví d(: lp ru i din tt c các loi ru còn loi ru c( th chính
là các th hin (instances) c∀a lp này. Các lp con dùng %nh ngh)a rõ hn các
khái nim c∀a lp cha.
Ví d(: chúng ta có th chia lp ru ra hai loi là ru  và ru
trng…Hay mt cách khác là chia lp ru thành ru s∀i tm hay ru không
s∀i tm.
 S quan trng ca ontology i vi máy tính

Ontology cho thy c s to ln các tim nng  phn mm t hiu
qu tt hn, thích ∋ng hn và thông minh hn. Ontology c xem nh mt
bc ngoc ln trong công cuc phát trin phn mm. Ý t!ng v ontology ã
c thai nghén t# rt sm trong trit hc.
Ontology ã c áp d(ng trong khoa hc v y khoa, là các công c( c∀a
các sn ph∃m truyn thông. Hin nay, ontology ang c nghiên cú và phát
phát trin mnh  ph(c v( cho các nghành (nói chung), công ngh thông tin
(nói riêng).
Ontology không quá ph∋c tp  cho ngi bình thng có th hiu
c. Không có mt chu∃n nào  tip cn vi ontology, nhng li có quá
nhiu hng dn ch− mô t cách tip cn mt cách s lc (vn tt).
Hin nay, theo các nghiên c∋u c∀a nhóm W3C, Semantic Web ã c
u tiên phát trin, và ã làm thay  i hoàn toàn s nhìn nhn v ontology.
Thông qua kt qu c∀a quá trình phát trin trên, W3C ã cung cp mt chu∃n
ngôn ng ánh du ng ngh)a da trên XML, trên mt h thng qun lý
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 11

ontology (ontology management system) và trên các công c( hu d(ng khác…
Ngoài ra Web cung cp các ∋ng d(ng ph(c v( cho i sng thng nht nh s
tìm kim d liu, xem thông tin qua mng, mua bán hàng hóa qua mng…

Giá tr% ontology th hin trong các ∋ng d(ng quan trng nh là quy trình
tích hp và x+ lý thông tin (process data integration).
 S phát trin ca ontology

Ontology giúp cho phn mm tr! nên hiu qu hn, linh ng hn và
thông minh hn b!i vì:
- Chia s. s hiu bit thông tin gia mi ngi hay phn mm.
- Có th s+ d(ng li các phm vi tri th∋c.
- Phân tích phm vi tri th∋c (Analysis of domain knowledge).

 Các phng din hot ng ca ontology
Hin nay, ontology hot ng trên hai phng din: công ngh và
thng mi. Các t ch∋c phát trin nên xem xét ng ngh)a (semantic) có th
gii quyt c gì và s∗ mang n li ích nh th nào cho các ∋ng d(ng.
Có rt nhiu nhng vn  in hình mà ontology có th gii quyt c
rt tt nh v tích hp thông tin, mô hình chuyn  i (model transformation),
d%ch ngh)a (translation), làm sch d liu (data cleansing), tìm kim, %nh
hng, s hiu bit vn bn (text understanding), trình bày vn bn, s nhn
dng ging nói… Ngoài ra nhà phát trin cng phi tìm hiu nhiu sáng kin
trong vic dùng ontology gii quyt vn  c∀a h. Mt khi nhà phát trin hài
lòng vi nhng gì mà ontology mang n thì h có th th1ng tin và chn
ontology làm gii pháp. 2 ây có các chu∃n ngôn ng ánh du ng ngh)a
(semantic markup language) mà W3C ã a ra nh RDF, OWL
 Cách dùng ontology

T ch∋c W3C ã a ra mt bn t ng kt c∀a vic thc thi các ∋ng d(ng
c lp ra vi khong 25 nhà phát trin h thng (deployed system) c lit
kê. Ví d( sau :
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng

GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 12

• Kim soát t# vng (controlled vocabulary).
• H tr %nh v% và t ch∋c t liu hoc trang Web (Web site or document
organization and navigation support).
• H tr trình duyt (browsing support).
• H tr tìm kim (tìm kim ng ngh)a).
• T ng quát hóa và chuyên bit hóa c∀a vic tìm kim (Generalization or
specialization of search)
• H tr ng ngh)a.
• Kim tra tính vng chc (Consistency checking).
• S hoàn thành t ng (Auto-completion).
• H tr hot ng qua li (Interoperability support) (tích hp thông
tin/quy trình).
• H tr kim th+ và ánh giá (Support validation and verification
testing).
• H tr cu hình (Configuration support).
• H tr tìm kim cu trúc, tng i và tùy bin (Support for structured,
comparative, and customized search).
 Ontology khác vi nhng h thng chuyên gia và nhng công ngh AI

 cho Web ng ngh)a và các công ngh ontology hin ti thc hin
c thì máy tính buc phi truy cp vào tp hp cu trúc thông tin và thit lp
các nguyên tc suy lun (inference rules)  máy tính có th t ng hoá iu
khin các lp lun (conduct automated reasoning).
Còn các nhà nghiên c∋u trí tu nhân to thì nghiên cú cách th∋c cho h
thng hc d liu trc khi Web c phát trin. Công ngh này thng c
gi là xây dng c s! tri th∋c, hin ti trí tu nhân to cng c áp d(ng cho
các ∋ng d(ng phát trin c∀a Web: và iu ó cng không tht s là mt ý t!ng
HUTECH

Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 13

tt, vn không th thay  i c cách biu di,n d liu nh các công ngh
trc.
 S khác bit gia ontology và c s d liu

Ontology khác vi c s! d liu (database) ! mt vài im nh sau :
- u tiên là ontology trình bày kiu d liu ! dng meta ch∋ không phi
là d liu thông thng.
- Mt Ontology s∗ miêu t mt giao din vi nó thông qua d liu có th
b% truy nhp trong khi qun lý các th hin d liu hin thi trong các c
s! d liu.
- Khác nhau ! s truy vn có ngh)a là hu ht các câu truy vn trong c s!
d liu là truy l(c các d liu ging nhau nh vic nó c lu tr trc
ó còn các ontology thì suy ra hay các lý do v xác nhn các s vic và
ly ra các s vic mi c bao hàm b!i các s kin ã bit trc.
 S khác nhau gia ontology và kiu mô hình hng i tng
.
Mt Ontology khác vi mô hình hng i tng ! mt vài im sau :
- S khác nhau sâu sc nht là lý thuyt công ngh ontology c phát
hin là da da trên tính logic.
- Ontology cho phép t ng hóa suy lun và kt lun còn hng i
tng thì không.
- S khác nhau ! l)nh vc nghiên c∋u thuc tính.
- Trong khi công ngh ontology xem các thuc tính nh các lp thành
phn (first class citizen) còn hng i tng thì không.
- Ontology cho phép th#a k các thuc tính (property).
- Ontology cho phép nhng mi quan h do ngi dùng %nh ngh)a tu3 ý
gia các lp (các kiu c∀a thuc tính). Còn mô hình hng i tng thì

gii hn các kiu dng mi quan h trong vic th#a k các mi quan h
gia lp cha và lp con.
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 14

- Công ngh Ontology cho phép thêm vào các c tính cho các mi quan
h nh functional, tính i x∋ng (symmetry), tính bc cu (transitive) và
tính ngh%ch o (inverse)  chúng có th c s+ d(ng trong suy lun.
- Mc dù khác nhau nhiu im nhng phn ln mô hình hng i tng
và UML vn c xem nh là mt c t ontology thit thc b!i vì s
tri rng c∀a nó trong nn công nghip và vô s mô hình tn ti b&ng
UML.
Có th thêm tính logic vào các mô hình hng i tng b&ng các ngôn ng
ràng buc (Object Constraint Language).
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 15

CHNG II. TNG QUAN V XML, RDF VÀ OWL

II.1. S l!∀c v# XML

XML c trin khai nh s óng góp c∀a rt nhiu ngi trong mi
nm qua. Ngôn ng ánh du tiêu chu∃n t ng quát (SGML - Standard
Generalized Markup Language), mt ngôn ng biu th% d liu trong nhng
∋ng d(ng x+ lý vn bn a dng và có cu trúc tinh vi. Nhc im c∀a nó là
rt rc ri, khó hc, khó s+ d(ng…
Chính vì l∗ ó vào nm 1990 Tim Berners-Lee ! CERN, ã to ra
HTML (là mt ∋ng d(ng c∀a SGML), mt phn nh c∀a SGML, nhng mi

ngi li rt d, dùng. Không ng s thành công c∀a HTML vt quá s∋c t!ng
tng c∀a chính tác gi.
Nhng ri n mt ngày vào nm 1995 ngi ta bt u thy s gii hn
c∀a HTML, mc dù nó c Netscape, Microsoft c gng thêm tht, b!i s
th%nh hành c∀a Web. Do ó, nhiu ngi có ý %nh quay tr! li SGML, nhng
li ái ngi.
Ðúng lúc ó vào 1996, Jon Bosak ! Sun Microsystem kh!i u nhóm
cng tác W3C SGML, by gi c gi là nhóm XML. M(c ích là n gin
hoá SGML  nó d, dùng nh HTML mà ng thi mnh m∗, d, dùng,
Tim Bray và C.M. Sperberg-McQueen vit hu ht Specification (bn iu kin
k thut) nguyên th∀y c∀a XML. Trc ó, Bray ã có kinh nghim nhiu nm
qun lý d án "New Oxford English Dictionary". Ông mun XML hi các iu
kin sau:
Ðn gin ∀ cho lp trình viên áp d(ng
D, cho Search Engine (nh AltaVista, Yahoo, Infoseek, ) phân loi
Không gii hn trong ting Anh c∀a nc M
Chính vì l∗ ó, bn Specification u tiên c∀a XML c ra i vào tháng 11
nm 1996. Tháng 7 nm 1997 Microsoft áp d(ng u tiên c∀a XML, Channel
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 16

Definition Format (CDF). H dùng CDF  xut bn các trang Web n
nhng khách ã óng tin tháng (subscribers). CDF là mt phn c∀a Internet
Explorer 4.0. Tháng 5 nm 1997 Microsoft và Inso Corporation xut bn XSL
(eXtensible Style Language)  làm Style Sheet di,n t cách trình bày mt
trang XML.
Ðn tháng 1 nm 1998 Microsoft cho ra mt chng trình mi,n phí tên
MSXSL  generate mt trang HTML t# mt cp trang XML và XSL. Sau này
thì Internet Explorer 5.0 có th hin th% trc tip mt trang XML (bên trong có

ghi phi tìm trang XSL ! âu), không cn cho thy kt qu trang HTML.
Vào tháng 2 nm 1998 T hp Web toàn cu W3C phê chu∃n cho chính th∋c
thi hành Version 1.0 c∀a XML Specification.
1. Khái nim XML

XML vit tt c∀a ch eXtensible Markup Language (ngôn ng nâng cp
có th m! rng) là mt b qui lut v cách chia mt tài liu ra làm nhiu phn,
ri ánh du và ráp các phn khác nhau li  d, nhn din chúng. Ðc ch−
o b!i T hp Web toàn cu (W3C), XML tr! thành mt c im k thut
chính th∋c.
T hp Web toàn cu W3C gi XML là "mt cú pháp thông d(ng cho
vic biu th% cu trúc trong d liu". D liu có cu trúc tham chiu n d liu
c gán nhãn cho ni dung, ý ngh)a, hoc công d(ng.
Ví d( : Trong mt trang Web ta dùng nhng Cp th. (cp nhãn hiu m! óng)
 ánh du nh <BODY> và </BODY>. Hãy quan sát mt trang Web di
ây:
<HTML>
<HEAD>
<TITLE>Welcome To Lê Hng</Title>
</HEAD>
<body>
<H1>Ð%nh Ngh)a</H1>
A: "Sao anh li ct dây in ! phòng hp?"<BR>
B: "Vì dây in nhà tôi thiu mt mt khúc".<BR>
A: "Nh vy là ly công làm t!" <BR>
B: "Không, nh vy là ly dài nuôi ngn!" <BR>
</BODY>
</ HTML >
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng

GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 17

Trong HTML Web page các Cp th. u c %nh ngh)a trc và không ch∋a
ng ý ngh)a gì v d kin mà chúng k4p bên trong, tr# trng hp cho
TITLE. Thí d( H1 có ngh)a display hàng ch bên trong (Ð%nh Ngh)a) theo c
ln nht, nhng hàng ch y có th là bt c∋ th∋ gì, không nht thit phi là t#
(Ð%nh Ngh)a) ! ây. Còn XML thì cho phép ta t do t tên các Cp th. 
dùng khi cn. Nu tính ra, Dynamic HTML có n khong 400 Th. mà nu
mun dùng ta phi nh ht. Trong khi ó, XML không có gii hn v con s
Th. và ta không cn phi nh Th. nào c. Ý ngh)a c∀a các Th. rt linh ng và
ta có th sp xp các th. c∀a XML theo loi cho hp lý. Thí d( mun làm mt
trang XML v môn Vn hc ta cn nhng Th. di,n t nhân vt, ngày sanh,
ngày t+,
2. Tm quan tr∃ng ca XML

Nhng tay thit k Web cho r&ng ni dung là trên ht. Ch1ng may,
thông thng thì ni dung có liên quan cht ch∗ n cách th∋c nó c hin
th%. T# trc n nay ã có bao nhiêu ln bn nhìn thy câu "Best viewed at
800-by-600-pixel resolution" (hin th% tt nht !  phân gii 800x600) khi
duyt qua mt trang Web?
Thay vì phi ch− rõ phng th∋c hin th%, XML s∗ giúp gii quyt vn 
ó b!i vì nhng ngi xây dng Web s∗ có kh nng ch− %nh cu trúc c∀a tài
liu. Ví d(, bn có th ch− %nh ta  c∀a tài liu, tác gi, mt danh sách các
liên kt có liên quan, Khi ó bt k3 mt thit b% nào vi mt trình duyt XML
u có th th hin mt phiên bn c∀a tài liu c to c trng cho thit b%
ó.
Tuy nhiên, có l∗ tính nng u vit nht c∀a XML ó là kh nng m! rng k
th#a. Các t ch∋c và công ty s∗ có kh nng m! rng XML  áp ∋ng nhng
th+ thách và các ∋ng d(ng mi. Mt ngôn ng da trên XML hin ang c
s+ d(ng - CDF c∀a Microsoft - và còn nhiu ngôn ng khác ang trong quá

trình hoàn thin sp c a ra, bao gm Resourse Definition Format (RDF)
và Open Software Description (OSD).
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 18

Vì c tài liu XML u n&m di dng Text String nên nu g!i i xa có
h mt chút −nh, u kia cng oán ra c. Gi d( vào th k/ 23 sau ny có
ai bt c mt tài liu XML c∀a nm 2000, nhng trong ó có vài ch b% m,
h cng oán <FA ILY>Lê Quang Anh Hng <FAM LY> có ngh)a là
<FAMILY>Lê Quang Anh Hng <FAMILY>. Mc du ta nói ai mun t ra
TH5 nào trong XML cng c, nhng thí d( mi ngh nghip nh c khí, y
hc, Tin hc, n %nh mt s TH., mi TH. có ý ngh)a theo s ng ý trc
trong ngh c∀a mình, ngi ta có th dùng XML và Style Sheet  quy %nh
cách ch∋a d kin và ngay c cách trình bày cho riêng ngh c∀a mình.
Mt công ty c khí có th dùng mt chng trình chy t ng (Robot)  d
giá nhng vt liu t t# các công ty cung cp qua cách dùng XML. ây là kh!i
u cho vic giao d%ch kinh doanh t ng (Business-To-Business hay B2B).
Có mt quy c v cách dùng XML  trao  i d kin ã c trin khai gi
là "Open Financial Exchange Format (OFX)". Ngi ta thit k OFX  cho
các chng trình tài chánh nh Microsoft Money và Quicken trao  i d kin
hay g!i các d kin tài chánh n nhà bng,
Vì XML là mt chu∃n công cng, không thuc v mt công ty nào, nên
ngi dùng không s phi (ng chm ai v copyright, hay b% gii hn cách s+
d(ng, Thí d( nh vi XML ta có th tránh phi l thuc hoàn toàn vào
Microsoft Word khi g!i mt tài liu vì s u kia ngi ta không có Microsoft
Word. Mi,n là tt c các Word Processors u c, vit XML c, ta có th
dùng XML làm phng tin trao  i các tài liu. Ngi dùng ! mi ni có th
t do chn mt Word Processor theo s! thích.
XML không nhng cho bn %nh ngh)a các phn c∀a tài liu mà còn t qui

c v s liên h c∀a các phn y.
Vào nm 1998 hoc 1999 thì còn quá sm  xác %nh c XML s∗ i
n âu. Nhng n thi im hin ti thì XML c th#a nhn là mt chu∃n
giao d%ch thông tin, mt lý do chính  hiu ti sao có quá nhiu s xôn xao tp
trung quanh XML. T hp Web toàn cu W3C ã chính th∋c a ra chu∃n
XML ver1.0.
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 19

3. Các mi quan h gi%a SGML, HTML và XML
Ngôn ng ánh du tiêu chu∃n t ng quát (SGML - Standard Generalized
Markup Language) là mt phng pháp biu th% d liu trong nhng ∋ng d(ng
x+ lý vn bn. Nó ã tn ti hn mt thp k/ nay; c XML ln HTML u là
nhng %nh dng tài liu có ngun gc t# SGML. Vì vy, tt c chúng u cùng
chia s. mt s c tính ch1ng hn nh mt cú pháp tng t và cách dùng các
nhãn trong du ngoc nhn. Nhng HTML là mt ∋ng d(ng c∀a SGML, trong
khi XML là mt b trình con c∀a SGML.
- S phân bit là rt quan trng. C bn, HTML không th dùng  %nh ngh)a
nên các ∋ng d(ng mi trong khi XML có th thc hin c vic này. Ví d(, c
RDF ln CDF u là nhng ∋ng d(ng c %nh ngh)a b&ng XML. XML và
HTML thc s ging nh hai anh em h hn là hai anh em rut:-). T hp Web
toàn cu W3C ã phát trin mt biu  ln  làm sáng t mi quan h này.
- XML thc s tng thích vi SGML - bt c∋ mt công c( to hoc duyt
SGML nào cng có th c c nhng tài liu XML. Tuy nhiên, XML 
ph∋c tp hn SGML, và nó c thit k  chy trên mt mng bng tng hu
hn ví d( nh Internet. Theo Tim Bray - ng biên tp viên XML - thì ý t!ng
&ng sau XML là tn d(ng li ích c∀a SGML, loi b nhng phn ph∋c tp,
duy trì tính nh4 nhàng, và làm cho nó hot ng c trên Web.
- HTML, SGML, và XML s∗ tip t(c c s+ d(ng ! nhng v% trí thích hp;

s∗ không có ngôn ng nào trong s chúng th hin bt c∋ tính cht li thi nào
khác. HTML vn duy trì cách th∋c n gin nht  phát hành d liu nhanh
chóng trên Web, thng là nhng d kin ngn hn ví d( nh các chng trình
ngh% s hoc các t bm qung cáo. Nu d kin có mt công d(ng dài hn
hn và cn mt cu trúc cht ch∗ hn, thì các nhà xây dng Web s∗ chuyn
sang XML. Không ging nh HTML và XML, SGML có th s∗ ch1ng bao gi
có c s chp nhn ph bin trên Internet, n gin b!i vì nó cha bao gi
c thit k hoc c ti u cho các nhu cu c∀a mt giao th∋c mng. M∋c
ti a, vi nhng ∋ng d(ng phát hành có cu trúc cht ch∗ ! m∋c  cao,
SGML s∗ tip t(c phù hp vi mi yêu cu.
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 20

4. Cách th&c hin XML
XML c s+ d(ng trong hai cách khác nhau. Mt cho s trao  i ln
nhau gia ngi và máy, ví d( nh t# mt máy ch∀ Web n trình duyt c∀a
mt ngi s+ d(ng. Mt cách khác cho s trao  i d liu gia các ∋ng d(ng
hoc gia máy vi máy. Trong hai trng hp, dng nh bn s∗ cn n mt
c cu ba tng: mt cn c∋ c s! d liu; mt máy ch∀ tng gia, ni logic
công vic hot ng theo d liu; và máy khách hàng, ni d liu c trình
bày và x+ lý sâu hn. C s! d liu có th nhn thông tin t# nhiu ngun d
liu khác nhau, có l∗ ã c %nh dng XML. Tng gia khi ó có th kéo d
liu li vi nhau và a nó sang tng trình bày cui cùng. Ngày nay, các trang
Web ôi khi c phân phi theo cách này - NEWS.COM c∀a CNET phát
hành t# mt c s! d liu. Nhng  vào mt khung duyt mi c∀a mt trang,
ch1ng hn nh tùy chn mi v máy in thân thin c∀a NEWS.COM, thì máy
ch∀ phi phát sinh mt trang mi. Mt tài liu XML c %nh dng hoàn ho
s∗ cho phép ∋ng d(ng máy khách hàng hiu ch−nh li din mo tài liu cho
nhiu phng tin khác nhau, ví d( nh mt máy in.


5. Khái nim ki∋u tài liu (DTD)

Mt %nh ngh)a kiu tài liu (DTD - Document Type Definition) là mt
b nhng qui tc cú pháp cho các nhãn. Nó cho bn bit nhng nhãn nào bn
có th s+ d(ng trong mt tài liu, chúng nên c xp theo th∋ t nào, nhng
nhãn nào có th xut hin bên trong các nhãn khác, nhng nhãn nào có các
thuc tính, Ngun gc c phát trin cho vic s+ d(ng vi SGML, mt
DTD có th là mt b phn c∀a mt lài liu XML, nhng thng nó là mt tài
liu riêng bit hoc mt lot các tài liu.
B!i vì bn thân XML không phi là mt ngôn ng, mà là mt h thng
cho vic %nh ngh)a các ngôn ng, cho nên nó không có mt DTD chung nh
trong HTML. Thay vào ó, mi t ch∋c hoc công ngh mun dùng XML cho
vic trao  i d liu u có th %nh ngh)a nên nhng DTD s! hu riêng. Nu
mt t ch∋c dùng XMT  gán nhãn các tài liu ch− cho vic s+ d(ng ni b,
thì có th to nên DTD riêng cho mình. Ví d(, bn tp chí tng tác Wall Street
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 21

có mt DTD ch− rõ t#ng bn in, vi nhng thông tin v các trang, các bài báo
nhng bài tóm tt Tp chí này hin ti dùng DTD c∀a SGML (c gi là
ngôn ng nâng cp Dow Jones), nhng hin nó cng ang phát trin mt phiên
bn XML.
Nhng %nh ngh)a DTD không thoát khi s tranh cãi. Trong khi mt s ngi
cm thy chúng làm tng giá tr% thc cht c∀a công vic, thì mt s khác li cho
r&ng chúng kìm hãm s sáng to. Tuy nhiên có mt s ngi ngh) r&ng chúng
có ích không ∀  tin xa hn. Microsoft ang c gng khc ph(c cho trng
hp phàn nàn sau cùng này vi k hoch a ra XML-Data, nhng các nhà phê
bình cho r&ng nhng ci tin này nên c thc hin bên trong bn thân k

thut DTD.
6. Ví d mt trang XML n gin

Mt trang XML n gin nht:
<?xml version="1.0" standalone="yes"?>
<gicungduoc>
Chào XML! Mnh gii?
</gicungduoc>
Bn có th dùng phn mm XML Spy 2.0  vit XML, ti thi im Tôi trình
bày là ã có phiên bn ver 2.0 lâu ri. Bn cng có th dùng Notepad  vit
trang trên và ch∋a trong mt file tên là "chaohoi.xml". XML dùng Unicode,
bn nên dùng Notepad c∀a Windows NT/2000  Edit và ch∋a file di dng
Unicode thay vì text. XML có th là Unicode hay mt dng nén c∀a Unicode
gi là UTF-8 (nó dùng 1 byte  biu di,n mt mu t nu có th c, nu
không c thì dùng 2 bytes nh bình thng). Nu bn không có ý %nh dùng
ch Vit thì ch− cn dùng ASCII text bình thng cho XML là c ri.
Mi trang XML u bt u b&ng mt "XML processing instruction" (lnh x+
lý XML). Processing instruction bt u vi <? và chm d∋t vi ?>. Ch u
tiên ngay sau <? là lnh x+ lý, trong trng hp ny là "xml".
Trong câu processing instruction nói trên cng có hai Attributes (ph( t#), ó là
"version" (n bn) và "standalone" (∋ng mt mình) . Giá tr% c∀a chúng là "1.0"
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 22

và "yes". 2 ây mun nói r&ng trang XML ny c vit theo úng XML 1.0
Specification và nó có th làm vic mt mình, không cn phi import (kéo
thêm vào) file nào khác.
<gicungduoc> và </gicungduoc> là mt Cp th Nó k4p mt d kin bên
trong. Tht ra ta có th t tên cho Th. ny th∋ gì cng c. T∋c là cùng mt

trang XML nói trên, ta ã có th vit theo mt trong ba cách sau ây:
<?xml version="1.0" standalone="yes"?>
<greeting>
Chào XML! Mnh gii?
</greeting>
hay

<?xml version="1.0" standalone="yes"?>
<chaohoi>
Chào XML! Mnh gii?
</chaohoi>
hay
<?xml version="1.0" standalone="yes"?>
<tailieu>
Chào XML! Mnh gii?
</tailieu>
Mc dù các th. có tên khác nhau, nhng c ba trang XML u có cùng cu trúc
và d liu. Tuy nhiên, nu ã có d kin chúng ta nên chn tên các Th. cho có
ý ngh)a rõ ràng  d, trình bày trang XML cách trong sáng sau này.

7. Well-Formed XML

Mc dù bn có th t ra bao nhiêu Th. cng c, nhng mi trang XML cn
phi theo mt s qui lut  c xem là Well-Formed (Có u, có uôi).
Nu mt trang XML không Well-Formed thì coi nh xài không uc, không có
chng trình x+ lý nào s∗ ch%u làm vic vi d liu bên trong c∀a nó. Do ó
mt trang XML cn phi theo úng các qui lut sau ây:
Trang XML phi bt u b&ng câu tuyên b XML (XML declaration)
Mi b phn, gi là "element" phi n&m gia mt cp th
Nu Th. nào không ch∋a gì ! gia thì phi chm d∋t b&ng "/>", thí d( nh

<BR/> hay <HR/>.
Mt trang XML phi có mt element c nht ch∋a tt c các elements khác.
ó là root c∀a tree biu di,n trang XML.
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 23

Các cp th. không c xen k. nhau (thí d( nh <name>John
Stanmore<address>25 King Street</name></address> là bt hp l vì
<address> n&m trong cp th. name).
và thêm mt vài qui lut v cách dùng các mu t c bit. Ngoài ra các Cp
th. phi ánh vn úng y nh nhau k c ch hoa, ch thng, (thí d(:
<STUDENT> và </Student> là bt hp l) và tt c giá tr% các Attribute u
phi n&m gia hai ngoc kép (thí d(: standalone=yes là bt hp l, phi dùng
standalone="yes" mi c.)
II.2. S l!∀c v# RDF (Resource Description Framework)

RDF là khung mô t tài nguyên (Resource Description Framework) có
nn tng là XML, RDF c dùng  mô t các ngun tài nguyên tn ti trên
Web, intranets, và extranets. RDF c xây dng trên công ngh XML và URI
(Uniform Resource Identifier), s+ d(ng mt URI  xác %nh ngun tài nguyên
và khai báo các ngun tài nguyên. Các câu RDF (RDF statement) mô t tài
nguyên, thuc tính c∀a tài nguyên, và các giá tr% c∀a các thuc tính ó. B ba
RDF (triples) gm có mt ch∀ th (subject), mt khách th (object) và mt
mnh  (predicate), tng ∋ng vi mt tài nguyên (subject), thuc tính
(predicate), và giá tr% c∀a thuc tính (object).
RDF ch− cung cp các mô hình và cú pháp cho vic mô t tài nguyên mà
RDF không %nh ngh)a các tài nguyên ó. Các công ngh khác nh RDFS s∗
thc hin các nhc im trên.
Lc  RDF (RDF Schema) %nh ngh)a các t# vng c∀a RDF trong

mt min riêng. RDFS cho phép %nh ngh)a các thuc tính và các thuc tính
này c s+ d(ng b!i nhng th hin c∀a RDF trên các tài nguyên c∀a mt
min riêng.
RDF và RDFS c hiu b!i máy tính, máy tính có th suy lun logic da trên
các mi quan h gia các tài nguyên.
II.2.1. C(u trúc RDF
Phn này gii thiu s lc v RDF (Resource Description Framework –
Khung mô t tài nguyên) bao gm:
HUTECH
Lun vn tt nghip: Nghiên cu v Ontology Editor và ng dng
GVHD: PGS.TS. Trng M Dung Trang 24

• Mô hình d liu  th% (Graph data model)
• T# vng da trên nn URI (URI-based vocabulary)
• Các kiu d liu (Datatypes)
• Các t# (Literals)
• Cú pháp XML (XML serialization syntax)
• Biu di,n mt s kin n gin (Expression of simple facts)
• S k th#a có th∋ t (Entailment)
1) Mô hình d% liu  th) (Graph data model)

Cu trúc c bn c∀a mt mô hình RDF là tp hp các b ba (triple) , mi
b ba gm có mt ch∀ th (subject), mt khách th (object) và mt mnh 
(predicate). Mt b ba c minh ha b!i các nút và các cung trên  th% sau:

Hình 2.1. Cu trúc s  RDF
Mi b ba th hin mt mi quan h liên kt gia các nút. Mi b ba gm có:
1. Ch∀ th (subject),
2. Khách th (object),
3. Mnh  (còn c gi là thuc tính (property)) nó th hin mt mi

quan h (predicate).
Hng c∀a cung luôn có hng t# ch∀ th n khách th.
Mi nút trên  th% có th v#a là ch∀ th, v#a là khách th.
 th% RDF thc cht là s trình bày các b ba trên nó, vì th ý ngh)a c∀a b ba
trong  th% RDF là s kt ni lôgic AND gia các b ba vi nhau.

2) T∗ v&ng d&a trên n#n URI (URI-based vocabulary)