LÀNG NGHỀ TRUYỀN THỐNG HOA GIẤY THANH TIÊN
Mỗi khi nhắc đến tết Huế là người ta nghĩ ngay tới bánh chưng Nhật Lệ, bánh
Tét làng chuồn và hoa giấy Thanh Tiên. Người Huế vẫn hay có câu:
Xanh xanh đỏ đỏ vàng vàng
Cứ đến tháng Chạp cả làng làm hoa.
Năm nào cũng vậy, cứ mỗi độ xuân về tết đến là trên các đường phố Huế, các
chợ hoa Huế bày bán một loại hoa giấy rực rỡ sắc màu, dân dã mà sang trọng, đó
là hoa giấy Thanh Tiên, bao đời nay được coi là hoa thờ ngày Tết ở Huế, mỗi năm
chỉ thay một lần, do đó mà những bông hoa này được vinh danh là loài hoa không
tàn và làng hoa giấy Thanh Tiên cũng được coi là làng hoa không tàn.
1. Vị trí địa lý
Làng Thanh Tiên thuộc tổng Mậu Tài, huyện Phú Vang, phủ Triệu Phong.
Nay thuộc xã Phú Mậu, Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên-Huế. Làng nằm ở phía hạ lưu
sông Hương, đối diện với phố cổ Bao Vinh và cảng Thanh Hà. Đây là một địa
danh nổi tiếng về nghề làm hoa giấy thờ cúng, đặc biệt là hoa sen và có lịch sử
làm hoa giấy hơn 300 năm.
Bản đồ làng hoa giấy Thanh Tiên
2. Lịch sử làng nghề
Những bậc tiền bối sáng lập ngôi làng này có nguồn gốc từ Sơn Tây, nam
tiến theo chúa Nguyễn. Nguyên thủy họ sinh sống chủ yếu bằng nghề nông. Đến
giờ chưa ai biết nghề làm hoa giấy bắt đầu từ khi nào, học nghề với ai. Theo gia
phả họ Trần ( Phụng tu ngày 4-5 năm Tự Đức 33), ngài khai canh của làng là Võ
Đình Tiên, từ Sơn Tây phò chúa Nguyễn đến đóng đô ở Phú Xuân, đã có công
khai canh 83 mãu ruộng tại làng. Vì vậy làng vốn có truyền thống làm nghề nông,
tuy nhiên, vào tháng Chạp Thanh Tiên lại rộn rã với nghề làm hoa giấy. Nghề hoa
giấy Thanh Tiên có danh mục thống kê của các nghề thủ công từ thế kỉ 16-19 của
Đại Nam nhất thống chí. Cũng có người cho rằng do địa thế của làng hay ngập
lụt, do đó nhìn thấy các làng chung quanh trồng hoa tươi chơi tết, dân làng Thanh
Tiên đã nghĩ ra cách làm hoa giấy. thấy hoa giấy đẹp, người ta hỏi mua, thế là
Thanh Tiên từ đó có nghề làm hoa giấy.
Và đến năm 1802 thì hoa giấy mới được đông đảo mọi người biết đến. Đó là

nhờ việc:
Năm 1802, sau khi vua Gia Long thống nhất đất nước, nhân lễ Thượng tuần,
nhà vua ban chiếu đề nghị mỗi một trấn đem về Kinh một loài hoa quý để dâng
lên vua. Lúc này trong triều đình có một vị Quan, người làng Thanh Tiên, làm ở
Bộ Lễ chức Tả Hữu Đồng Nghị, dâng lên nhà vua một loài hoa ngũ sắc với đầy ý
nghĩa độc đáo tượng trưng đầy đủ đạo lý Tam Cương - Ngũ Thường:
“
Mỗi cành
bao giờ cũng có 8 hoa chính. Ba cành hoa ở giữa tượng trưng cho Trung - Hiếu-
Nghĩa. Trong đó luôn luôn có một chiếc hoa màu vàng hoặc màu đỏ được làm to
nhất tượng trưng cho Mặt trời, đấng minh quân, còn 5 bông hoa hai bên tượng
trưng cho

Nhân - Lễ - Nghĩa - Trí - Tín”. Khi nghe trình bày hết ý nghĩa của loại
hoa giấy Thanh Tiên, vua lấy làm thích thú, và sau đó ban chiếu khuyến khích
người dân làng Thanh Tiên làm hoa giấy để bày biện, bán lên kinh đô và phổ biến
nghề làm hoa giấy cho mọi người biết. Từ đó, nghề làm hoa giấy của làng nổi
tiếng khắp đất nước.
3. Đặc sắc của làng nghề
Hằng năm, vào khoảng giữa tháng Mười, khi vụ đông xuân vừa mới gieo
xong, dân làng lại chuẩn bị mọi thứ để làm hoa giấy. đến giữa tháng Chạp thì nhà
nào nhà nấy cũng tràn ngập sắc hoa.
Nghề làm hoa giấy Thanh Tiên xuất phát từ tin ngưỡng dân gian. Tục
xưa, hoa giấy được trang trọng tôn trí ở những nơi như : Trang Ông, Trang Bà,
Am Cảnh,và Ông Táo. Hằng năm thay thế một lần, vào Tết nguyên Đán hoa mới
được thay thế, hoa cũ hạ xuống “Duống” và đốt đi gọi là “Tẩu”. Cứ như thế, hoa
giấy Thanh Tiên từ bao đời nay đã trở thành một nét văn hóa trong tín ngưỡng
dân gian của người dân xứ Huế và đã lan tỏa ra các tỉnh lân cận như Quảng Trị,
Đà Nẵng cũng như nhưng nơi có người Huế cư ngụ mỗi khi tết đến xuân về.
Người dân làng Thanh Tiên đã biết tận dụng những nguyên liệu sẵn có ở vùng

mình như cây lùng, cây tre cộng với sức sáng tạo phong phú đã tạo lên những sản
phẩm nghệ thuật vô cùng độc đáo.
Cây tre một trong những nguyên liệu để làm hoa giấy
Với những nguyên liệu tự nhiên đã làm cho hoa giấy Thanh Tiên tràn đầy màu sắc
và nhiều loại khác nhau, đẹp, để được lâu lại thể hiện sự trang nghiêm nên hoa
giấy đã dễ dàng được người dân ưa chuộng và tồn tại lâu.
Nghề làm hoa giấy tuy diễn ra có mấy tháng cuối năm nhưng mọi việc đã
được người dân chuẩn bị rải rác trong suốt cả năm. Tranh thủ những lúc trời nắng,
mọi người đã lo chuẩn bị nguyên liệu bằng cách chặt tre; chẻ tre; phơi tre; vót
nan; nhuộn tre; nhuộm giấy; kiếm ruột cây sắn ( một thứ vật liệu trắng, mềm và
nhẹ như bấc) phơi khô để làm đài, làm nụ…. Tất cả đều được nhuộm màu, phơi
khô, bảo quản chống ẩm mốc, mối mọt hay phai màu rồi đem cất sẵn chờ đến mùa
mưa dầm gió bấc thì đem các thứ nguyên liệu ấy ra để làm hoa chuẩn bị bán tết.
Tất cả công đoạn đều được làm thủ công
Tất cả các nguyên liệu chuẩn bị được chuẩn bị kĩ càng nhưng chưa đủ, việc
làm hoa giấy tuy đơn giản nhưng lại không dễ làm, bởi ngoài sự khéo tay, người
thợ cần phải có sự tài hoa, óc thẩm mĩ mới có thể cho ra đời những sản phẩm đẹp
và tinh tế. Đặc biệt giấy làm hoa do người thợ tự nhuộm bằng những loại màu pha
chế từ cây cỏ. Đầu tiên, người thợ cắt giấy ngũ sắc theo hình hoa để tạo cánh, sau
đó cắt giấy thiếc bạc hoặc gương thủy tinh để làm nhụy hoa ( táng chần), tiếp đến
chẻ tre làm cuốn hoa (tăm), cành hoa ( chông), cuối cùng ghép chúng lại thành
cành hoa (gọi là lên cây).
Dù là hoa giấy nhưng hoa giấy Thanh Tiên bắt trước hoa thật, cũng đủ loại
hoa mai, hoa sen, hoa hồng, hoa đồng tiền, hoa cúc, thược dược, thủy tiên…để
đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. Cái khó của nghệ nhân làm hoa giấy là phải làm sao
giống như hoa thật, cũng có cành, lá, búp, nhị uốn mềm mại. Và để làm ra 1 bông
hoa người thợ phải trải qua nhiều công đoạn tinh xảo khác nhau. Ví như việc
muốn tạo nên 1 loại cánh hoa nào đó người thợ sẽ xếp chồng giấy màu đã chọn và
dùng một loại đục tạo hình để cắt xén cánh hoa. Vì thế hoa làm ra có kích cỡ và
hình dáng đồng nhất. việc gắn hoa thành cành cũng là một điều thú vị và thường

mỗi cành hoa của Thanh Tiên có từ 9-10 bông, bởi theo quan niệm của người
Huế, đó là những con số may mắn luôn đem lại mọi điều tốt lành. Dưới là một số
hình ảnh trong các công đoạn làm hoa giấy:
Ví dụ công đoạn tạo độ cong cho cánh hoa và hình dáng của cánh hoa
Những cành hoa giấy Thanh Tiên làm xong được cắm chung vào 1 “cây
hoa” chừng 300-500 cành. Người bán cứ thế vác cả cây hoa trên vai đi bán dạo
khắp các phố phường. theo đường sông, đường bộ, hoa giấy Thanh Tiên tỏa khắp
mọi nẻo đường xứ Huế và vùng phụ cận mỗi khi mùa xuân đến. Vì thế, trên
đường phố thỉnh thoảng người ta lại bắt gặp hình ảnh những người bán hoa vác
cây hoa to được cắm đầy những cành mai vàng rực rỡ, những cành cúc như đọng
hơi sương, những cánh hồng thắm đỏ rung rinh khoe sắc trong nắng xuân hồng…
Tuy là nghề phụ vì mỗi cành hoa giấy Thanh Tiên giá chỉ khoảng 2.000-3000
nghìn đồng nhưng mỗi năm cũng đem lại cho đân làng nguồn thu nhập đáng kể.
Những cây hoa giấy Thanh Tiên
Trong các sản phẩm của làng hoa Thanh Tiên, bông Lùng, bông Đũa có
thể xem tạo hình đầy thú vị. Bông Lùng được làm từ ruột của một loài cây thân
thảo-cây lùng; bông đũa được vót từ thanh tre thân xơ tua tủa. Hoa Thanh Tiên
thường được cắm trên bàn thờ, trang thờ bổn mạng của nhiều gia đình ở Huế hoặc
trang trí trên vách giữa-tô vẽ, điểm khuyết phần nào cho sự trống trải của ngôi
nhà.
Và làng hoa giấy Thanh Tiên có được tên như vậy chính là nhờ sự áng tạo
của nhiều người dân trong làng qua bao đời làm hoa giấy. Với óc tưởng tượng
phong phú và bàn tay khéo léo, nghệ thuật, họ đã mô phỏng các loại hoa có ở tự
nhiên như: Hoa bìm bìm( hoa loa kèn), hoa cúc đơn, hoa cúc kép, hoa mắm nêm,
hoa tường vi, hoa quỳ và sau đó là hoa sen. Trong làng Thanh Tiên người sau học
nghề người trước, giờ đây nghề làm hoa giấy Thanh Tiên đã đạt đén độ tinh xảo
và nghệ thuật. Hoa giấy đẹp mặn mà, đằm thắm khiến những tay làm hoa giấy
“hàng mã” không thể bắt trước được. Do đó, ngày Tết không mua hoa giấy Thanh
Tiên chưng trên ban thờ ông táo, bàn thờ trang ông, trang bà, người Huế cảm thấy
như tết thiếu mai vàng.

Một số sản phẩm của làng nghề
Một sản phẩm hoa giấy của làng hoa Thanh Tiên mà hẳn khi nói đến hoa giấy,
người dân xứ Huế đều ngưỡng mộ đó là nghệ thuật làm hoa sen giấy của làng hoa
giấy Thanh Tiên. Một bó hoa sen gồm hoa, lá, nụ đứng ở tầm xa khoảng vài mét
mà người ta cứ ngỡ tưởng là bó hoa sen thật và hoa sen giấy Thanh Tiên, biểu
tượng đặc trưng của văn hóa Việt Nam đã sang Châu Âu, Châu Mĩ, Châu Úc qua
các lượt khách du lịch khi đến với Huế. Hơn nữa hoa sen giấy Thanh Tiên đã
được cách tân làm biểu tượng trong các lễ hội lớn như Festival Huế 2006 và 2008,
lễ hội áo dài Minh Hạnh, các chương trình giao lưu văn hóa nghệ thuật và được
trưng bày ở Đại Nội-Huế, ở nhà lưu niệm Nguyễn Chí Diểu (Thanh Tiên, Phú
Mậu, Phú Vang, Thừa Thiên – Huế).

Hình ảnh hoa sen giấy và họa sĩ Thân Văn Huy bên tác phẩm của mình
Hoa sen giấy làm công phu và tỉ mỉ. Cánh sen làm bằng giấy dó hoặc giấy vẽ;
cuống sen được làm từ thân mây khô. Việc nhuộm màu cho cánh sen là dày công
nhất, bởi nhuộm thế nào cho cánh sen có sự chuyển tông từ hồng đậm sang nhạt
dần rồi mới phớt trắng là cả một sự kì công của người nghệ sĩ. Đặc biệt tất cả các
công đoạn để làm ra hoa đều được làm thủ công bởi những đôi tay tài tình, khéo
léo của người nghệ nhân làng Thanh Tiên.
Giấy làm hoa sen được nhuộm màu như hoa thật
Hoa giấy đẹp, tinh xảo gần như là không thua kém hoa thật. Hoa giấy không
chỉ mang ý nghĩa thờ cúng, mà giờ đây hoa giấy Thanh Tiên còn mang trong
mình giá trị thẩm mĩ, văn hóa. Làng hoa giấy Thanh Tiên đã lưu giữ lại được
nghề làm hoa giấy truyền thống quý báu của người dân xứ Huế cũng như của Việt
Nam.
4. Hiện trạng
Hiện nay, cùng với sự phát triển của xã hội, nhu cầu thờ cúng hoa giấy đã
giảm nhiều, tuy thế, Thanh Tiên vẫn duy trì hoạt động của mình trên quy mô đáng
kể. Bên cạnh nguồn gốc – giá trị sâu xa về mặt tín ngưỡng trong nếp sống cổ
truyền, làng quê này hằng năm vẫn mang lại cho Huế không khí rạo rực; những

hình ảnh thật vui mắt trong dịp Tết với những bó hoa sắc màu sặc sỡ cắm trên một
thân tre – phần đầu bó bằng rơm hoặc chổi được mang đi rao bán khắp nơi
Ngày nay, làng hoa giấy Thanh Tiên chỉ lẻ tẻ một số hộ dân có truyền thống
lâu đời trồng hoa và làm hoa giấy. Hiện có 17 hộ chuyên làm hoa giấy trong đó có
4 hộ làm hoa sen giấy, còn lại chủ yếu vì mưu sinh nên chuyển sang các ngành
nghề khác. Thỉnh thoảng có một số người dân ở xã lân cận mua hoa giấy Thanh
Tiên kết vào xe để lên thành phố bán, song số lượng không được là bao.
Mặt khác, hoa giấy chủ yếu làm thủ công, số lượng hoa không lớn, do đó,
không đủ sức cạnh tranh với các loại hoa khác đổ về thành phố Huế trong dịp Tết.
Bên cạnh đó hoa giấy làm ra chỉ đáp ứng nhu cầu trong vùng và các xã lân cận,
chứ chưa thực sự liên kết tiêu thụ với các tỉnh khác. Thu nhập từ nghề làm hoa
giấy không nhiều nên đời sống của người dan nơi đây cũng bấp bênh.
5. Giá trị của làng nghề
Các sản phẩm hoa giấy đã đạt đến độ tinh xảo với những bông hoa giấy độc
đáo thể hiện sự sáng taojvaf óc thẩm mĩ của người dân nơi đây.
Các sản phẩm của làng nghề dường như không chỉ có mặt ở nhiều tỉnh,
thành trong cả nước mà còn được khách nước ngoài biết tiếng. nghề truyền thống
là niềm tự hào của người dân nơi đây, nó không chỉ tạo công ăn việc lam mà còn
góp phần nâng cao đời sống vật chất của người dân
Sản phẩm vừa có ý nghĩa kinh tế vừa mang những giá trị vật thể và phi vật
thể phản ánh được lịch sử, văn hóa và xã hội liên quan đến những người dân trong
làng. Đến với làng hoa giấy Thanh Tiên chúng ta sẽ được chứng kiến những
người thợ tài hoa, luôn tỉ mỉ với đôi bàn tay khóe léo và trình độ chuyên môn cao
đã tạo những sản phẩm mang tính nghệ thuật cao.


Làng nghề nằm gần dòng sông Hương thơ mộng và trữ tình xứ Huế, ngoài
việc sản xuất và kinh doanh các sản phẩm hoa giấy thì làng nghề còn phát triển du
lịch, thu hút các du khác đến thăm quan làng. Việc làm này không những tăng
thêm thu nhập cho người dân trong làng mà còn góp phần quảng bá giới thiệu sản

phẩm truyền thống của làng cũng như của Việt Nam cho Tất cả bạn bè trong nước
và thế giới biết đến. Và với Thanh Tiên, việc làm này còn là niềm tự hào của
nhiều thế hệ quyết tâm giữ lại nét riêng cho mình sau hàng trăm năm.
6. Giải pháp để bảo tồn và phát triển làng nghề.
Trước nguy cơ nghề truyền thống bị mai một, ngày 22/8/2013, UBND tỉnh
Thừa Thiên – Huế đã công nhận làng hoa giấy Thanh Tiên là Làng nghề truyền
thống Hoa giấy Thanh Tiên và lễ đón nhận bằng công nhận được diễn ra tại Đình
Thanh Tiên, xã Phú Mậu, Huyện Phú Vang nhằm tôn vinh làng nghề truyền thống
này. Khơi dậy niềm tự hào của người dân nơi đây và từ đó nỗ lực phát huy, bảo
tồn nghề truyền thống này
Hơn nữa, để bảo tồn và phát triển các làng nghề truyền thống, UBND tỉnh
Thừa Thiên - Huế đã phê duyệt đề án khôi phục và phát triển làng nghề truyền
thống giai đoạn 2010 đến 2015. Phát triển làng nghề truyền thống gắn với du lịch
cũng là một trong những biện pháp nhằm bảo tồn và phát triển làng nghề. Với
những chính sách này như làn gió làm hồi sinh các làng nghề không những Thanh
Tiên mà còn cả tỉnh Thừa Thiên- Huế nói chung.
7. Kết luận
Nét đẹp trong văn hóa và sự độc đáo từ các sản phẩm của làng nghề hoa
giấy Thanh Tiên đã tô điểm thêm cho sác màu làng nghề Việt Nam. Dù không
phát triển như các làng nghề khác nhưng qua các tác phẩm của mình các nghệ
nhân thể hiện sự khóe léo và óc sáng tạo vô cùng phong phú của mình. Như bác
Nguyễn Văn Ninh, một hộ dân làm hoa giấy ở làng cho biết: “ Làm hoa giấy phải
rất kiên nhẫn, tỉ mỉ từng cái một. Vì nó không mang hương thơm nên đòi hỏi
người thợ phải khéo tay thì hoa mới bán được”.
Một sản phẩm là cả một sự kì công của các nghệ nhân làng Thanh Tiên, do
đó, làng nghề truyền thống hoa giấy Thanh Tiên là nơi cần được gìn giữ, bảo tồn
và phát huy.