tiïìn - basket, biïn àưå - band, vâ cưë àõnh cố àiïìu chónh - crawl) cho
cấc thõ trûúâng múái nưíi úã chêu Ấ.Ogawa vâ Ito tiïën thïm mưåt bûúác
khi cho rùçng chïë àưå tó giấ tưëi ûu ca nûúác A (chùèng hẩn lâ Thấi
Lan) ph thåc vâo chïë àưå tó giấ ca nûúác B (chùèng hẩn, Malaixia)
lâ qëc gia mâ nûúác A cố nhiïìu quan hïå thûúng mẩi. Do àố, phẫi
cố sûå àiïìu phưëi trong viïåc lûåa chổn mưåt chïë àưå tó giấ giûäa cấc nûúác
trong khu vûåc cố cú cêëu thûúng mẩi tûúng tûå nhau vâ cố tó trổng
thûúng mẩi nưåi vng cao.
Mưåt chïë àưå tó giấ ph húåp hún sệ gip cho cấc nûúác dïỵ àiïìu hânh
chđnh sấch kinh tïë hún mâ khưng phẫi gấnh chõu khng hoẫng.
Viïåc chổn chïë àưå tó giấ lâ mưåt nhiïåm v rêët quan trổng àưëi vúái cấc
nûúác chêu Ấ àïí phc hưìi vâ phất triïín kinh tïë. Nhûng chïë àưå tó giấ
nâo lâ ph húåp vúái cấc nûúác chêu Ấ, xem ra vêỵn côn lâ vêën àïì phẫi
tiïëp tc àûúåc bân.
KHU VÛÅC CHÏË TẤC MẨNH VÂ KHU VÛÅC TÂI CHĐNH ËU: MƯÅTKHU VÛÅC CHÏË TẤC MẨNH VÂ KHU VÛÅC TÂI CHĐNH ËU: MƯÅT
SÛÅ CHUNG SƯËNG MẨNH AI NÊËY ÀI?SÛÅ CHUNG SƯËNG MẨNH AI NÊËY ÀI?
Trong phêìn trûúác, chng ta àậ cng nhòn lẩi nhûäng ëu kếm ca hïå
thưëng kinh tïë trûúác khng hoẫng. Ngûúâi ta cố thïí thêëy khố hiïíu
trûúác hai hiïån tûúång khấc nhau: mưåt chêu Ấ hng mẩnh cố thânh
tûåu kinh tïë nhû mưåt huìn thoẩi, vâ mưåt chêu Ấ ëu úát khi àưåt ngưåt
lêm vâo khng hoẫng. Mưåt cấch àïí lđ giẫi cho thùỉc mùỉc nây lâ phẫi
hiïíu rùçng phêìn lúán cấc nhûúåc àiïím, trûâ nhûäng nhûúåc àiïím do
chđnh sấch cưng nghiïåp, àïìu xët phất tûâ cấc vêën àïì tâi chđnh. Nïëu
nhûäng nhûúåc àiïím vïì tâi chđnh nây àûúåc khùỉc phc bùçng nhûäng
cåc cẫi cấch tâi chđnh thò sûå tùng trûúãng mẩnh mệ do ngânh chïë
tấc dêỵn àêìu cố thïí phc hûng. Nïëu nhòn nhêån mưåt cấch biïåt lêåp thò
nhûäng ëu kếm vïì tâi chđnh khưng nhêët thiïët lâ dêëu hiïåu ca nhûäng
tưìn tẩi cùn bẫn trong khu vûåc sẫn xët vêåt chêët.
Àïí chûáng minh khu vûåc sẫn xët vêåt chêët khưng bõ lêm vâo
nhûäng vêën àïì nghiïm trổng, chng ta phẫi thùỉng àûúåc lêåp lån
phẫn àưëi mâ Krugman(1994) vâ Young(1992) àậ nïu ra. Dûåa trïn

SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
98
nhûäng quan àiïím ca mònh vïì cưng trònh nghiïn cûáu caYoung,
Krugman àậ bẫo lûu kiïën cho rùçng, hiïån tûúång thêìn k chêu Ấ
khưng phẫi lâ mưåt huìn thoẩi, vò hêìu hïët sûå tùng trûúãng lâ nhúâ
tđch ly cấc nhên tưë, chûá mûác àưå tùng nùng sët nhên tưë tưíng húåp
thò rêët khiïm tưën. Tưëc àưå àêìu tû cao vâ sûã dng nhiïìu lao àưång lâ
ngun nhên chđnh giẫi thđch cho sûå tùng trûúãng kinh tïë, rêët đt thêëy
àống gốp ca nhûäng tiïën bưå cưng nghïå, mưåt ëu tưë àûúåc ûúác lûúång
dûúái dẩng phêìn dû.
Mưåt sưë ngûúâi nghơ rùçng Krugman àậ thêëy trûúác cåc khng
hoẫng tâi chđnh. Tuy nhiïn, thûåc tïë khưng phẫi vêåy. Dûå àoấn ca
Krugman chó lâ tưëc àưå tùng trûúãng cao khưng thïí duy trò vư têån, vò
cấc nhên tưë àêìu vâo, nhêët lâ àêìu vâo lao àưång khưng thïí tùng mậi.
Tưëc àưå tùng trûúãng sệ chêåm dêìn theo thúâi gian. Tấc giẫ khưng hïì
tiïn àoấn rùçng sûå tùng trûúãng àố sệ àưåt ngưåt chêëm dûát nhû nhûäng
gò àậ xẫy ra úã mưåt sưë nûúác Àưng Ấ nùm 1998.
Ngûúâi ta cố thïí bấc lẩi lån àiïím ca Krugman vïì triïín vổng
tùng trûúãng dâi hẩn úã ba àiïím. Thûá nhêët, ai cng biïët rùçng viïåc ào
lûúâng sûå tiïën bưå cưng nghïå lâ cûåc k khố khùn. Do tiïën bưå cưng
nghïå àûúåc ào bùçng sûå chïnh lïåch giûäa tưëc àưå tùng trûúãng GDP thûåc
cố vâ tưíng mûác àống gốp ca cấc nhên tưë (nghơa lâ tđch giûäa nùng
sët biïn vâ mûác tùng lïn ca tûâng nhên tưë), vò thïë viïåc ào lûúâng
sai nùng sët biïn hay mûác àưå tđch ly nhên tưë sẫn xët sệ àûúåc
phẫn ấnh thânh trònh àưå tiïën bưå hóåc thua kếm vïì cưng nghïå. Thûá
hai, cấc nûúác cố thu nhêåp thêëp cố thïí tùng trûúãng rêët nhanh mâ
khưng cêìn tiïën bưå nhiïìu vïì cưng nghïå. Sệ tûå nhiïn hún khi chng
ta gùỉn tưëc àưå tùng trûúãng ca nhûäng nûúác nây vúái mûác nùng sët
biïn cao. Thûá ba, khi quấ trònh phất triïín diïỵn ra, tûâ cưng nghiïåp
dïåt, àưì chúi, àïën nhûäng ngânh cưng nghiïåp nùång vâ cưng nghiïåp

hoấ chêët, rưìi cưng nghiïåp àiïån tûã, thò qui mư tiïën bưå cưng nghïå
cng tùng theo. Ngay cẫ khi àố, theo cấc ûúác tđnh ca Young, thò
mûác tùng nùng sët ca Xingapo vêỵn thêëp hún Hưìng Kưng trong
thúâi gian nghiïn cûáu, nhûng tưëc àưå tùng trûúãng ca Xingapo cố thïí
sệ tùng lïn trong nhûäng thúâi k tiïëp theo.
Hai vêën àïì nây phêìn nâo àậ chûáng tỗ rêët cố giấ trõ qua nhûäng
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
99
nghiïn cûáu gêìn àêy. Bẫng 2.5 so sấnh nhûäng tđnh toấn ca Young
vïì mûác tùng nùng sët ca cấc nûúác chêu Ấ so vúái kïët quẫ ca
nhûäng nhâ nghiïn cûáu khấc. Trong khi nhûäng tđnh toấn ca Young
cho thêëy, tưëc àưå tùng nùng sët ca Xingapo xêëp xó bùçng 0,2% trong
thúâi gian 1966-90, thò ûúác tđnh ca Bosworth vâ Collins lẩi lâ 3,1%
trong khoẫng thúâi gian 1984-94.
Tốm lẩi, mưåt sưë qëc gia Àưng Ấ àậ thânh cưng trong quấ trònh
cưng nghiïåp hoấ vâ àûáng vâo hâng ng nhûäng nûúác cố thu nhêåp
trung bònh, cấc thõ trûúâng múái nưíi trong khoẫng thúâi gian 30 nùm.
Àêy lâ kïët quẫ mâ cấc nûúác phûúng têy trong cấc thïë k 19, 20 vâ
cấc nïìn kinh tïë chêu M La tinh hiïån nay khưng thïí àẩt àûúåc.
Thânh cưng nây trong phất triïín kinh tïë cố àûúåc lâ nhúâ sûå tiïëp
sûác ca nhûäng lìng àêìu tû àang tùng lïn khưng ngûâng. Nhu cêìu
vïì vưën àûúåc thoẫ mận bùçng tó lïå tiïët kiïåm trong nûúác cao, cấc ngìn
àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi vâ cấc lìng vưën àêìu tû giấn tiïëp tûâ
nûúác ngoâi àưí vâo. Tuy nhiïn, do cú súã hẩ têìng tâi chđnh chêåm phất
triïín vâ bõ bốp mếo, cấc nûúác nây àậ trúã nïn dïỵ bõ tưín thûúng búãi
cấc cåc khng hoẫng ngên hâng vâ tiïìn tïå. Vâ nguy cú dïỵ tưín
thûúng àố àậ lâm cho ngổn lûãa khng hoẫng bng lïn vâo nùm
1997. Tuy nhiïn, ngûúâi ta cố thïí thêëy rùçng, tđnh chêët dïỵ bõ tưín
SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
100

Bẫng 2.5. So sấnh mûác tùng TFPBẫng 2.5. So sấnh mûác tùng TFP
YoungYoung Bosworth vâ CollinsBosworth vâ Collins SarelSarel SarelSarel
Tấc giẫTấc giẫ (1995)(1995) (1996)(1996) (1995)(1995) (1996)(1996)
Nùm thu thêåp sưë liïåuNùm thu thêåp sưë liïåu 1966-901966-90 1960-941960-94 1984-941984-94 1975-901975-90 1979-961979-96
Hưìng Cưng 2,3 3,8
Hân Qëc 1,7 1,5 2,1 3,1
Xingapo 0,2 1,5 3,1 1,9 2,5
Àâi Loan 2,6 2,0 2,8 3,5
Inàưnïxia 0,8 0,9 0,9
Malaixia 0,9 1,4 2,0
Philippin 0,4 -0,9 -0,9
Thấi Lan 1,8 3,3 2,0
Ngìn: IMF (1995), Hưåp 9.
thûúng vïì mùåt tâi chđnh nây khưng liïn quan gò túái khu vûåc sẫn
xët vêåt chêët. Mưåt khi cấc khu vûåc tâi chđnh thoất khỗi nhûäng
khoẫn núå khï àổng trûúác àêy vâ chïë àưå giấm sất àûúåc cng cưë, thò
sûác mẩnh ca khu vûåc sẫn xët vêåt chêët sệ tẩo nïn nhûäng lûåc àêíy
mẩnh mệ khưng kếm gò trûúác àêy.
NGUN NHÊN CA CẤC CÅC KHNG HOẪNG TIÏÌN TÏÅNGUN NHÊN CA CẤC CÅC KHNG HOẪNG TIÏÌN TÏÅ
Nhûäng nhên tưë chung vâ riïng.Cho àïën nay, àậ cố rêët nhiïìu
nghiïn cûáu vïì khng hoẫng tiïìn tïå ca chêu Ấ. (Mưåt sưë nghiïn cûáu
àiïín hònh, xem Eichengreen 1999; Lane vâ cấc tấc giẫ khấc 1999;
Radelet vâ Sachs 1998; Corsetti, Pesenti vâ Roubini 2000; Yoshitomi
vâ Shirai 2000; Hunter vâ cấc tấc giẫ khấc 1999; vâ Woo, Sachs vâ
Schwab 2000). Dûúái àêy, xin nïu mưåt sưë nhên tưë chung: àấnh giấ
quấ cao àưìng bẫn tïå (têët cẫ cấc qëc gia àïìu cưë àõnh àưìng bẫn tïå
theo àưìng àưla), cưng tấc giấm sất ngên hâng vâ phi ngên hâng ëu
kếm (têët cẫ cấc nûúác), mưåt lûúång vưën vay ngùỉn hẩn tûâ nûúác ngoâi
àưí vâo quấ nhiïìu (têët cẫ cấc nûúác).
Bïn cẩnh àố, cố mưåt vâi nhên tưë chó ẫnh hûúãng àïën mưåt vâi

nûúác: quẫn l sai lêìm dûå trûä ngoẩi tïå (Thấi Lan vâ Hân Qëc), tònh
trẩng vay núå bùçng ngoẩi tïå giûäa cấc ngên hâng (Thấi Lan, Hân
Qëc), cưng tấc quẫn trõ doanh nghiïåp ëu kếm (Hân Qëc vâ
Inàưnïxia), sûå lêy lan cố ẫnh hûúãng mẩnh nhêët túái nhûäng nûúác cố
nïìn tẫng non ëu.
Tưi sệ trònh bây tó mó hún vïì nhûäng àiïím nây.
Sûå àấnh giấ quấ cao àưìng bẫn tïå.Do hêìu hïët cấc nûúác chêu Ấ àïìu
cố quan hïå thûúng mẩi mẩnh vúái Nhêåt Bẫn nïn khi àưìng n giẫm
giấ so vúái àưìng àưla M thò cấc qëc gia chêu Ấ thûåc chêët àậ cưë
àõnh àưìng tiïìn ca mònh vâo àưìng àưla sệ kếm cẩnh tranh so vúái
Nhêåt Bẫn. Cấc doanh nghiïåp Hân Qëc àậ mêët chưỵ àûáng cho cấc
doanh nghiïåp ca Nhêåt Bẫn khi àưìng n giẫm giấ trong giai àoẩn
1995-96. Cấc doanh nghiïåp Thấi Lan cng mêët khẫ nùng cẩnh tranh
khi Trung Qëc giẫm giấ àưìng tiïìn ca mònh nùm 1994 (chđnh thûác
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
101
thưëng nhêët tó giấ chđnh thûác vâ tó giấ thõ trûúâng), vâ tiïëp tc mêët tđnh
cẩnh tranh khi àưìng n cng giẫm giấ so vúái àưìng àưla nùm 1995-
96. Nhòn chung, khi àưìng n giẫm giấ, thđ d tûâ nùm 1993 àïën
thấng tû nùm 1995, àậ tẩo nïn mưåt cåc bng nưí úã chêu Ấ, nhûng
khi àưìng n lïn giấ, tûâ thấng tû nùm 1995 àïën nùm 1997 àậ khiïën
cho cấc hoẩt àưång kinh tïë bõ àònh trïå. Chu k kinh doanh ca chêu
Ấ cố mưëi liïn hïå mêåt thiïët vúái chu k ca tó giấ àưìng n so vúái
àưìng àưla. Cố nhûäng dêëu hiïåu rộ râng cho thêëy cåc khng hoẫng
tiïìn tïå ca Thấi Lan bõ thc àêíy búãi viïåc suy giẫm xët khêíu nùm
1995-96, mâ mưåt trong nhûäng ngun nhên lâ viïåc àấnh giấ quấ
mûác tó lïå trao àưíi thûúng mẩi thûåc tïë hûäu hiïåu.
Cưng tấc giấm sất ngên hâng vâ phi ngên hâng ëu kếm. Khi mưåt
nïìn kinh tïë àang tùng trûúãng mẩnh thò phấ sẫn lâ àiïìu rêët hoẩ
hóçn, vâ danh mc àêìu tû ca ngên hâng sệ mẩnh hún lïn. Tuy

nhiïn, khi nïìn kinh tïë bõ chûäng lẩi thò hïå thưëng ngên hâng bưỵng
ëu hùèn. Vûúáng mùỉc ca Thấi Lan trong vêën àïì vïì cấc cưng ty tâi
chđnh (phi ngên hâng) àậ xët hiïån trûúác khng hoẫng tiïìn tïå.
Nhûäng khoẫn hưỵ trúå thanh khoẫn lúán àậ àûúåc cêëp cho cấc cưng ty
tâi chđnh tûâ thấng Giïng àïën thấng 6 nùm 1997, nhûng àïìu khưng
mang lẩi hiïåu quẫ. Tûúng tûå, trûúác khng hoẫng tiïìn tïå, cấc ngên
hâng thûúng mẩi ca Hân Qëc àậ tđch t mưåt lûúång rêët lúán núå
khï àổng. Sûå mêët giấ ca àưìng tiïìn lâm cho bẫng tưíng kïët tâi sẫn
ca cấc doanh nghiïåp vâ ngên hâng tưìi tïå hún. Do àố, cåc khng
hoẫng ngên hâng vâ tiïìn tïå àậ xët hiïån, vâ cng rêët ph húåp nïëu
ai àố coi àêy lâ “ cåc khng hoẫng song sinh” (Kaminsky vâ
Reinhart 1999).
Cấc lìng vưën ngùỉn hẩn àưí vâo quấ nhiïìu.Vưën tûâ nûúác ngoâi cố
thïí hưỵ trúå cho phất triïín kinh tïë trong nûúác, nhû phêìn trûúác àậ
phên tđch. Tuy nhiïn, khi lìng vưën lâ do cấc cưng c ngùỉn hẩn
cung cêëp, chùèng hẩn nhû chûáng chó gûãi tiïìn ca ngên hâng, chûáng
khoấn ngùỉn hẩn (nhû chûáng khoấn sấu thấng ca chđnh ph), vâ
cấc cưng c tâi chđnh phấi sinh khấc, thò khẫ nùng thanh khoẫn cố
nhiïìu nguy cú trúã nïn àấng lo ngẩi. Àố chđnh lâ kinh nghiïåm ca
SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
102
Thấi Lan (tûâ thấng 5 àïën thấng 12 nùm 1997), vâ Hân Qëc (thấng
11 àïën thấng 12 nùm 1997). Cho vay ngên hâng ngùỉn hẩn giûäa cấc
nûúác lâ mưåt chó bấo vïì qui mư núå ngùỉn hẩn ca mưåt nûúác. Tó sưë cho
vay ngùỉn hẩn ca ngên hâng so vúái dûå trûä ngoẩi tïå àậ cho chng ta
thêëy tđnh chêët tûúng àưëi nùång nïì ca nghơa v trẫ núå trong ngùỉn
hẩn. Tó sưë nây cao nhêët úã Hân Qëc (hún 2), sau àố lâ Thấi Lan vâ
Inàưnïxia (hún 1) vâ cấc nûúác khấc nhỗ hún 1. Trung Qëc vâ
Malaixia lâ hai nûúác khưng cêìn àïën chûúng trònh cho vay ca IMF
mùåc d cố cấc lìng vưën vâo rêët mẩnh, cố mưåt tó lïå vưën àêìu tû trûåc

tiïëp nûúác ngoâi cao hún so vúái cấc lìng vưën vâo ngùỉn hẩn.
Sau àêy lâ nhûäng ngun nhên àùåc th ca tûâng nûúác.
Viïåc quẫn l sai lêìm dûå trûä ngoẩi tïå (Thấi Lan vâ Inàưnïxia). Thấi
Lan àậ dưëc hïët lûúång dûå trûä ngoẩi tïå àïí bẫo vïå àưìng bẩt thấng 5
nùm 1997 nhùçm chưëng lẩi nhûäng cåc têën cưng mang tđnh àêìu cú.
Vò cấc võ thïë àûúåc quët àõnh trïn thõ trûúâng k hẩn, nïn sûå tưín thêët
dûå trûä khưng àûúåc bưåc lưå cho túái khi nûúác nây phẫi chêëp nhêån
chûúng trònh ca IMF. Thûåc ra, ban àêìu viïåc tûâ bỗ chđnh sấch cưë
àõnh tó giấ vúái àưìng àưla cố lâm giẫm àấng kïí hiïån tûúång chẫy mấu
dûå trûä. Hân Qëc cng phẫi àưëi mùåt vúái nhûäng vêën àïì tûúng tûå.
Khi cấc ngên hâng nûúác ngoâi tûâ chưëi khưng cho cấc ngên hâng
thûúng mẩi Hân Qëc giận núå, thò Ngên hâng (trung ûúng) Hân
Qëc àậ phẫi cho cấc ngên hâng thûúng mẩi vay àưla àïí gip hổ
khưng bõ phấ sẫn. Tuy nhiïn, ngìn dûå trûä ngoẩi tïå àậ cẩn kiïåt khi
IMF vâ nhốm G7 (Canầa, Phấp, Àûác, Italia, Nhêåt Bẫn, Anh vâ M)
can thiïåp båc cấc ngên hâng nûúác ngoâi phẫi giận núå (hiïåp àõnh
ngây 24 thấng 12 nùm 1997).
Hiïån tûúång vay bùçng ngoẩi tïå giûäa cấc ngên hâng quấ nhiïìu(Thấi
Lan vâ Hân Qëc). Chđnh sấch cưë àõnh tó giấ so vúái àưìng àưla àậ
khuën khđch cấc cưng ty vâ ngên hâng tđch t cấc tâi sẫn núå bùçng
àưìng àưla. Lậi sët vay bùçng àưìng àưla nối chung thêëp hún lậi sët
vay bùçng àưìng bẫn tïå. Àiïìu nây trúã thânh mưåt vêën àïì lúán sau khi
cấc àưìng tiïìn khấc mêët giấ, vò àưìng bẫn tïå mêët giấ àậ lâm tưín hẩi
àïën bẫng tưíng kïët tâi sẫn.
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
103
Trònh àưå quẫn trõ doanh nghiïåp ëu kếm(Hân Qëc vâ Inàưnïxia).
Cưng tấc quẫn trõ doanh nghiïåp rêët ëu kếm, àùåc biïåt lâ úã Hân
Qëc vâ Inàưnïxia. Cấc têåp àoân lúán ca Hân Qëc múã rưång phẩm
vi kinh doanh ca hổ sang nhûäng ngânh khưng cố lúåi thïë so sấnh.

Sûå àêìu tû quấ mûác àậ dêỵn àïën sûå thêët bẩi ca mưåt sưë chaeboltrong
sấu thấng àêìu nùm 1997, trûúác khi àưìng nca Hân Qëc chõu
nhûäng sûác ếp trong thấng 11, 12 nùm 1997. Cấc doanh nghiïåp
Inàưnïxia vay vưën trûåc tiïëp tûâ nûúác ngoâi mâ khưng quẫn l àûúåc
nhûäng ri ro tiïìn tïå.
Sûå lêy lan mẩnh mệ. Sûác mẩnh ca sûå lêy lan chđnh lâ khđa cẩnh nưíi
bêåt nhêët ca cåc khng hoẫng tiïìn tïå chêu Ấ. Cåc khng hoẫng
àậ lan tûâ Thấi Lan sang Inàưnïxia rưìi Hân Qëc. Malaixia vâ
Philippin cng bõ têën cưng mẩnh trïn thõ trûúâng tiïìn tïå vâ chûáng
khoấn, mùåc d hổ khưng cêìn sûå hưỵ trúå ca IMF. Trung Qëc vâ
Hưìng Kưng vêỵn duy trò cưë àõnh tó giấ theo àưìng àưla, nhûng phẫi
chõu sûå giẫm st vïì tưëc àưå tùng trûúãng vâ giấ chûáng khoấn. Mûác àưå
lêy lan ca cåc khng hoẫng tiïìn tïå chêu Ấ côn lúán hún nhiïìu so
vúái hiïåu ûáng tequilasau sûå mêët giấ ca àưìng tiïìn Mïhicư vâo thấng
12 nùm 1994. Àiïìu nây àậ khiïën cho cấc nhâ nghiïn cûáu phẫi xem
xết vïì hiïån tûúång lêy lan nây (Thđ d, xem Eichengreen, Rose vâ
Wyplosz 1996; Masson 1999a vâ b; Caramazza, Ricci vâ Salgado
2000; Baig vâ Goldfajn 1999).
Caramazza, Ricci vâ Salgado (2000) àậ phên loẩi nhûäng ngun
do cố thïí cố ca hiïån tûúång lêy lan khng hoẫng tâi chđnh: cấc ëu
tưë cùn bẫn (cấc c sưëc chung), mưëi liïn kïët thûúng mẩi, liïn kïët tâi
chđnh, vâ sûå biïën àưíi trong têm l àêìu tû. Mùåc d nhûäng nhên tưë cú
bẫn nhû lậi sët qëc tïë hay chu k kinh doanh ca M cố gip cho
viïåc dûå àoấn khẫ nùng mưåt nûúác lêm vâo khng hoẫng, nhûng khẫ
nùng giẫi thđch ca chng lâ tûúng àưëi thêëp. Mưëi liïn kïët thûúng
mẩi cố nghơa lâ cấc qëc gia trao àưíi hay cẩnh tranh trïn thõ trûúâng
xët khêíu vúái cấc nûúác gùåp khng hoẫng àang phẫi phấ giấ àưìng
tiïìn ca mònh thûúâng cng phẫi phấ giấ àưìng tiïìn àïí cố thïí cẩnh
tranh àûúåc. Mưëi liïn kïët tâi chđnh bao hâm nhûäng tònh hëng trong
àố nhâ àêìu tû cên àưëi lẩi danh mc àêìu tû ca mònh, sau khi hổ bõ

SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
104
thua lưỵ tẩi nûúác gùåp khng hoẫng vâ àấnh giấ lẩi nhûäng ri ro mâ
hổ phẫi gấnh chõu. Àưi khi cấc nhâ àêìu tû phẫi bấn cấc tâi sẫn àïí
thanh toấn sưë tiïìn bẫo chûáng. Mưåt ngun do khấc lâ sûå thay àưíi
têm l àêìu tû. Khi cấc nhâ àêìu tû àưåt nhiïn tónh giêëc (àiïìu mâ
khưng thïí tđnh toấn húåp l àûúåc) vâ cưë gùỉng tưëi ûu hoấ bẫng tưíng
kïët tâi sẫn ca mònh, thò viïåc tấi phên bưí tâi sẫn lúán cố thïí diïỵn ra.
Trong sët cåc khng hoẫng tiïìn tïå chêu Ấ, mưåt vâi nhên tưë
khấc cng gốp phêìn tẩo nïn hiïån tûúång lêy lan. Trûúác hïët, sûå giẫm
giấ lc àêìu ca àưìng bẩt rộ râng àậ cố ẫnh hûúãng túái niïìm tin ca
cấc nhâ àêìu tû vâo thõ trûúâng chêu Ấ. Hổ cng sệ ài tòm nhûäng
nûúác cố tònh cẫnh tûúng tûå Thấi Lan (thêm ht tâi khoẫn vậng lai
lúán, tó giấ hưëi àoấi cưë àõnh, vâ thiïëu dûå trûä ngoẩi tïå). Do Philippin,
Malaixia vâ Inàưnïxia àậ nhanh chống thẫ nưíi àưìng tiïìn ca hổ
nïn cåc têën cưng chïë àưå tó giấ hưëi àoấi cưë àõnh àậ khưng xẫy ra úã
cấc nûúác nây. Nhûng úã Hưìng Kưng thò khấc, cëi thấng 10, àưìng
àưla Hưìng Kưng bùỉt àêìu chõu sûác ếp. Bẫo vïå àưìng tiïìn bùçng viïåc
tùng lậi sët àậ lâm giấ chûáng khoấn giẫm. Trïn thûåc tïë, cấc nhâ
àêìu cú àậ bấn thấo chûáng khoấn vâ ngoẩi hưëi – mưåt hiïån tûúång
àûúåc gổi lâ “ chúi kếp” . Mùåc d Cú quan Àiïìu tiïët Tiïìn tïå Hưìng
Kưng (HKMA) àậ bẫo vïå tó giấ cưë àõnh, nhûng cấc mưëi liïn kïët àậ
båc HKMA sau àố can thiïåp vâo thõ trûúâng chûáng khoấn. C sưëc
thấng 10 xët phất tûâ Hưìng Kưng, thûåc sûå àậ ài vông quanh thïë
giúái, ẫnh hûúãng àïën hêìu hïët cấc thõ trûúâng chûáng khoấn úã cấc nûúác
cưng nghiïåp, nhû Anh, M, vâ Nhêåt Bẫn.
Mưåt thđ d th võ khấc vïì hiïån tûúång lêy lan trong cåc khng
hoẫng chêu Ấ lâ sûå mêët giấ ca àưìng rupiahca Inàưnïxia àậ
khiïën cho cấc nhâ àêìu tû Hân Qëc gấnh chõu nhûäng thua lưỵ lúán.
Àïí b lưỵ, cấc nhâ àêìu tû Hân Qëc bùỉt àêìu bấn chûáng khoấn ca

Nga vâ Braxin, vâ khiïën cho giấ ca cấc loẩi chûáng khoấn nây câng
suy giẫm.
SÛÅ PHC HƯÌI CA NÏÌN KINH TÏË CHÊU ẤSÛÅ PHC HƯÌI CA NÏÌN KINH TÏË CHÊU Ấ
Sûác vûún lïn vïì kinh tïë.Àa sưë cấc qëc gia chêu Ấ àïìu àậ cố tưëc
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
105
àưå tùng trûúãng êm nùm 1998, nhûng sang nùm 1999, quấ trònh
phc hưìi àậ bùỉt àêìu trúã lẩi, vâ nùm 2000, phêìn lúán cấc nûúác Àưng
Ấ àậ tùng trûúãng khấ nhanh. Thúâi k khng hoẫng cố vễ àậ chêëm
dûát. Hònh 2.1 vâ 2.2 biïíu diïỵn mûác àưå cấc nïìn kinh tïë chêu Ấ lêëy lẩi
àưång lûåc tùng trûúãng. Sûå phc hưìi nhanh chống nây, àưi khi côn
gổi lâ sûå phc hưìi hònh chûä V, cng bưåc lưå sûác mẩnh nưåi thên ca
cấc nïìn kinh tïë nây, nhêët lâ ca khu vûåc chïë tấc. Sûå suy giẫm mûác
sẫn xët trong nùm 1998 chó lâ mưåt chêëm àen nhỗ trong quấ trònh
tùng trûúãng dâi hẩn, trûâ sûå rưëi ren ca khu vûåc tâi chđnh. Têët cẫ
nhûäng ûu àiïím àậ àûúåc chó ra trong nghiïn cûáu vïì hiïån tûúång thêìn
k nây – chùèng hẩn nhû khẫ nùng cẩnh tranh cưng nghiïåp, xët
khêíu mẩnh, àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi, tó lïå tiïët kiïåm vâ àêìu tû cao
– chùỉc chùỉn sệ àûa chêu Ấ tùng trûúãng mẩnh mệ trúã lẩi nhû xûa.
Khi cấc nïìn kinh tïë chêu Ấ vêỵn côn chûa thoất khỗi tònh trẩng
khng hoẫng, Ngên hâng Thïë giúái (1998) àậ vẩch àûúâng cho nhûäng
chiïën lûúåc phc hưìi tùng trûúãng. Trong àố, cẫi cấch cú cêëu, mẩng
lûúái an sinh cho ngûúâi nghêo, vâ phc hưìi àêìu tû tûâ nûúác ngoâi
àûúåc xem lâ chòa khoấ ca sûå phc hưìi. Nhõp àưå phc hưìi trïn thûåc
tïë trong nùm 1999 àậ vûúåt quấ con sưë dûå bấo àûa ra nùm 1998.
Cấc nhên tưë chđnh àûáng àùçng sau sûå phc hưìi kinh tïë cố thïí thêëy
rộ qua tưëc àưå tùng trûúãng kinh tïë tûúng àưëi cao (têët nhiïn khưng
nhêët thiïët phẫi bùçng vúái mûác àậ tûâng cố trûúác khng hoẫng). Àố lâ:
xët khêíu tùng mẩnh, mưåt phêìn nhúâ phấ giấ tó giấ hưëi àoấi; xêy
dûång lẩi dûå trûä ngoẩi tïå, cng phêìn nâo àố do nhêåp khêíu kếm nùm

1998; thêm ht ngên sấch vâ lậi sët thêëp àậ kđch thđch tưíng cêìu; cố
nhiïìu cåc cẫi cấch cú cêëu nhùçm cng cưë hïå thưëng tâi chđnh; vâ duy
trò àûúåc ngìn vưën àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi.
Nhû àậ nối úã trïn, cấc nhên tưë tẩo nïn “ sûå thêìn k chêu Ấ” vâ
ngun nhên ca cåc khng hoẫng tiïìn tïå ca chêu Ấ lâ khấc
nhau. Phêìn lúán cấc mư hònh phất triïín àïìu nhêën mẩnh àïën “ cấc
nhên tưë sẫn xët vêåt chêët” . Trong cấc tấc phêím nghiïn cûáu khưng
thêëy mêëy ai quan têm àïën vai trô ca cấc biïën sưë tâi chđnh. Thđ d,
mưåt trong nhûäng lđ do mâ cấc qëc gia chêu Ấ têåp trung vâo mẫng
sẫn xët vêåt chêët lâ hổ cố tó lïå tiïët kiïåm cao, nïn viïåc ngên hâng
SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
106
TÙNG TRÛÚÃNG, KHUÃNG HOAÃNG, VAÂ TÛÚNG LAI PHUÅC HÖÌI KINH TÏË
107
àûáng lâm trung gian tâi chđnh cố thïí hoẩt àưång tưët. Tó lïå tiïët kiïåm
nhû vêåy cố thïí gip tâi trúå cho àêìu tû úã mûác cao mâ khưng lïå thåc
nhiïìu vâo vưën nûúác ngoâi àêìu tû giấn tiïëp. Ngûúâi ta coi ngìn vưën
àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi nhû lâ mưåt cấch tưët àïí tiïëp thu cưng
nghïå nûúác ngoâi.
Mùåt khấc, phêìn lúán cấc nhên tưë mâ ngûúâi ta cho rùçng àậ tẩo nïn
cåc khng hoẫng tiïìn tïå ca chêu Ấ lẩi lâ nhûäng nhên tưë thåc vïì
“ tâi chđnh” . Têët nhiïn, vêỵn cố nhiïìu tranh cậi vïì viïåc liïåu cấc nhên
tưë “ tâi chđnh” vâ “ sẫn xët vêåt chêët” cố tấch rúâi nhau khưng, nhû
dûúái àêy sệ mư tẫ. Rộ râng, sûå phất triïín àôi hỗi cẫ hai loẩi nhên tưë
trïn. Nïëu khu vûåc tâi chđnh bõ suy ëu hay bõ bốp mếo ghï gúám thò
khu vûåc sẫn xët vêåt chêët cng chõu ẫnh hûúãng, vâ ngûúåc lẩi, khi
khu vûåc sẫn xët vêåt chêët thua kếm thò khu vûåc tâi chđnh cng bõ
thiïåt hẩi. Nhûng cêu hỗi quan trổng nhêët úã àêy lâ liïåu chng ta cố
thïí nối rùçng khu vûåc sẫn xët vêåt chêët ca chêu Ấ cố thïí tùng
trûúãng bêët chêëptònh trẩng sú khai ca khu vûåc tâi chđnh hay khưng,

vâ liïåu sûå tùng trûúãng nây cố tẩm thúâi bõ mêët khi cấc thïí chïë tâi
chđnh sp àưí hay khưng, cho d àiïìu àố diïỵn ra trûúác hay sau
khng hoẫng tiïìn tïå.
Vêën àïì trïn khiïën tưi quay trúã lẩi viïåc phên biïåt giûäa khu vûåc
sẫn xët vêåt chêët ca nïìn kinh tïë vâ khu vûåc tâi chđnh. Thânh tûåu
ca khu vûåc sẫn xët vêåt chêët – tùng trûúãng kinh tïë, tó lïå thêët
nghiïåp, tó lïå tiïët kiïåm, àêìu tû – vïì cú bẫn lâ àưåc lêåp vúái khu vûåc tâi
chđnh – tó lïå lẩm phất, tùng trûúãng tiïìn tïå, vâ kïët quẫ ca hoẩt àưång
ngên hâng. Phêìn lúán cấc nïìn kinh tïë àïìu thûâa nhêån quan àiïím nây
vâ cho rùçng nố đt nhêët lâ sệ àng trong dâi hẩn. Cấc ngun tùỉc ca
ch nghơa trổng tiïìn àậ sûã dng giẫ thuët nây.
Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi khấc hoâi nghi cho rùçng, cố nhûäng mưëi
liïn hïå khùng khđt giûäa cấc biïën ca khu vûåc sẫn xët vêåt chêët vâ
biïën tâi chđnh. Chng ta hậy cng khẫo sất mưåt sưë khẫ nùng cố thïí
ph nhêån giẫ thuët vïì sûå tấch rúâi nây.
Trong mưåt nïìn kinh tïë hiïån àẩi, mưåt phêìn lúán trong tưíng àêìu tû
àûúåc trung chuín qua hïå thưëng tâi chđnh. Mưåt cêu hỗi nẫy sinh lâ,
lâm thïë nâo mâ cấc qëc gia chêu Ấ cố thïí duy trò àûúåc tó lïå àêìu tû
SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
108
nhû vêåy vúái mưåt hïå thưëng ngên hâng rêët ëu kếm.
Cố thïí khuën khđch ngìn vưën àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi
bùçng chïë àưå cưë àõnh tó giấ theo àưìng àưla, vò chïë àưå tó giấ hưëi àoấi
ưín àõnh sệ cố thïí lâm giẫm ri ro tó giấ cho cấc nhâ àêìu tû. Trïn
thûåc tïë, cấc nhâ àêìu tû thûúâng thđch cố mưåt chïë àưå tó giấ hưëi àoấi
cưë àõnh. Tuy nhiïn, theo quan àiïím ca tưi, ngìn àêìu tû trûåc tiïëp
nûúác ngoâi àûúåc thu ht ch ëu lâ nhúâ sûác mẩnh trong dâi hẩn
ca nïìn kinh tïë nûúác ch nhâ vâ chi phđ lao àưång thêëp so vúái k
nùng ca cấc cưng nhên úã àêy. Cấc doanh nghiïåp cố vưën àêìu tû
trûåc tiïëp nûúác ngoâi cố thïí chêëp nhêån sûå dao àưång ca tó giấ hưëi

àoấi, chûâng nâo sûå dao àưång àố côn nùçm trong mưåt biïn àưå khưng
quấ lúán. Tó giấ hưëi àoấi dao àưång sệ ẫnh hûúãng àïën tưëc àưå thu ht
cấc lìng vưën àêìu tû giấn tiïëp ngùỉn hẩn tûâ nûúác ngoâi àưí vâo so
vúái lûúång àêìu tû trûåc tiïëp. Tuy nhiïn, vêën àïì lâ cấc qëc gia chêu
Ấ vúái tó lïå tiïët kiïåm cao, cố “ quấ nhiïìu” chûá khưng phẫi “ quấ đt”
lìng vưën àêìu tû ngùỉn hẩn àưí vâo. Do àố, nïëu cấc nûúác Àưng Ấ
súám tûâ bỗ chđnh sấch cưë àõnh tó giấ vúái àưìng àưla thò lìng àêìu tû
giấn tiïëp ngùỉn hẩn cố thïí àậ nhỗ hún, vâ tûúng ûáng vúái nố lâ
nhûäng mốn núå bùçng àưìng àưla àậ nhể búát dûúái mưåt chïë àưå tó giấ
linh hoẩt hún. Tuy nhiïn, lc nâo thò cêìn rt lui lâ mưåt quët àõnh
cûåc k khố khùn.
ÀIÏÌU KIÏÅN CHO SÛÅ TÙNG TRÛÚÃNG KINH TÏË VÛÄNG VÂNGÀIÏÌU KIÏÅN CHO SÛÅ TÙNG TRÛÚÃNG KINH TÏË VÛÄNG VÂNG
Thêët bẩi thõ trûúâng.Trong sưë nhûäng bâi hổc rt ra tûâ cấc cåc
khng hoẫng, vưën cố thïí bấo trûúác tûúng lai phất triïín ca Àưng
Ấ, cố bâi hổc vïì nhûäng nguy cú àe doẩ sûå ưín àõnh mâ nguy cú êëy
xët phất tûâ nhûäng ngun nhên sau àêy.
Nhên tưë àêìu tiïn lâ hânh vi bêìy àân. Hânh vi bêìy àân cho rùçng,
quët àõnh ca cấc nhâ àêìu tû khưng phẫi lc nâo cng húåp l. Cấc
quët àõnh àêìu tû ca mưåt cấ nhên hay mưåt cưng ty ln chõu ẫnh
hûúãng ca cấc cấ nhên vâ cưng ty khấc, búãi vò àấnh giấ vïì lúåi nhån
ca cấ nhên ln ph thåc vâo hânh vi ca nhûäng ngûúâi khấc.
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
109
Nïëu nhûäng ngûúâi khấc rt vưën ra khỗi mưåt nûúác thò nguy cú bõ úã
lẩi vúái nhûäng khoẫn núå khï àổng sệ tùng lïn. Vò thïë, cấc nhâ àêìu tû
dûúâng nhû ln àïën vâ ài cng nhau, mưåt àiïìu thûúâng tẩo nïn sûå
bêët ưín àõnh cho cấc thõ trûúâng tâi chđnh.
Nhên tưë tiïëp theo lâ hânh vi lúåi dng bẫo lậnh, cưë lâm liïìu. Giẫ
sûã mưåt sưë ngên hâng lúán trong mưåt nûúác bõ phấ sẫn. Do chđnh ph
ln cố xu hûúáng bẫo vïå hïå thưëng tâi chđnh, àưi khi bùçng cấch cûáu

vúát cấc tưí chûác tâi chđnh nây, vâ àưi khi phẫi àống cûãa hoân toân
cấc tưí chûác àố, nïn cấc nhâ àêìu tû thûúâng cố xu hûúáng lêëy lẩi àûúåc
khoẫn àêìu tû ca mònh, cho d hổ nhêån àõnh rêët kếm vïì cú hưåi àêìu
tû àố. Hưỵ trúå tûâ cấc tưí chûác tâi chđnh qëc tïë (nhû IMF chùèng hẩn)
cố thïí lâm giẫm ri ro bõ thua lưỵ cho cấc nhâ àêìu tû nûúác ngoâi.
Trong nhûäng thõ trûúâng múái nưíi, thưng tin vïì võ thïë tâi chđnh ca
cấc ngên hâng vâ cưng ty khưng àûúåc àêìy à nhû úã nhûäng thõ
trûúâng ca cấc nûúác tiïn tiïën. Nhûäng vêën àïì liïn quan túái sûå bêët cên
xûáng vïì thưng tin – nhûäng àưëi tûúång hûäu quan khấc nhau nhêån
àûúåc nhûäng lûúång thưng tin khưng giưëng nhau – câng bõ khuëch
àẩi thïm trong nhûäng nïìn kinh tïë nây.
Rộ râng viïåc àiïìu tiïët cấc lìng vưën ngùỉn hẩn tûâ nûúác ngoâi àưí
vâo – dûåa trïn nhûäng u cêìu phông ngûâa àưëi vúái cấc thïí chïë tâi
chđnh vâ xấc lêåp lẩi phẩm vi hoẩt àưång ca chđnh sấch tiïìn tïå – lâ
rêët cố lúåi. (Àiïìu nây àậ àûúåc chûáng minh gêìn sấu nùm trûúác àêy
trong àấnh giấ ca IMF vïì cåc khng hoẫng àưìng pïsư úã Mïhicư
nùm 1994-95 [IMF 1995]). Àêìu tiïn, cấc nïìn kinh tïë khưng trẫi qua
nhûäng cåc khng hoẫng nghiïm trổng trong thúâi k khng hoẫng
chêu Ấ trûúác àố àậ kiïím soất cấc lìng vưën. Trung Qëc àậ kiïím
soất chùåt lìng vưën. Àâi Loan àậ khưng thu ht nhiïìu cấc lìng
vưën vâo ngùỉn hẩn do tònh hònh chđnh trõ ca hổ. Khấc vúái Thấi Lan,
Xingapo àậ khưng qëc tïë hoấ àưìng tiïìn ca mònh (do nhûäng hẩn
chïë trong viïåc sûã dng àưìng àưla Xingapo vâ viïåc vay mûúån ngoâi
Xingapo). Thûá hai, nhòn vâo têët cẫ nhûäng nûúác bõ khng hoẫng
nghiïm trổng – Hân Qëc, Thấi Lan, vâ Inàưnïxia – thò hổ àïìu vay
ngùỉn hẩn rêët nhiïìu tûâ ngên hâng ca cấc nûúác phất triïín. Tó lïå vay
núå ngùỉn hẩn trïn dûå trûä ngoẩi tïå úã cẫ ba nûúác nây àïìu cao hún 1,
SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
110
trong khi tó sưë nây úã cấc nûúác chêu Ấ khấc lâ nhỗ hún 1 (Ito 2000a).

Vêën àïì lâ, lâm thïë nâo àïí viïåc àiïìu tiïët lìng vưën khưng bốp nghểt
vâ bốp mếo thõ trûúâng. Nhûäng nghiïn cûáu gêìn àêy àậ ca ngúåi mư
hònh àiïìu tiïët lìng vưën vâo ca Chilï.
Viïåc phên bưí sai cấc ngìn lûåc úã cẫ khu vûåc sẫn xët vêåt chêët vâ
tâi chđnh, do sûå khưng hoân hẫo ca thõ trûúâng, do hânh vi lúåi dng
bẫo lậnh cưë lâm liïìu, hay do sûå bêët cên xûáng vïì thưng tin, àïìu lâ
nhûäng thêët bẩi ca thõ trûúâng.
Nhûäng can thiïåp tưëi ûu ca chđnh ph.Trûúác sûå àe doẩ ca thêët
bẩi thõ trûúâng, chđnh ph phẫi phất huy vai trô ca mònh. Àêìu tiïn,
cấc cẫi cấch àưëi vúái khu vûåc tâi chđnh lâ rêët cêëp bấch àïí khưi phc
niïìm tin vâo nïìn kinh tïë. Sûå vûäng vâng ca hïå thưëng tâi chđnh trûúác
nhûäng c sưëc bïn ngoâi lâ mc tiïu then chưët. Cưng tấc giấm sất cấc
ngên hâng (vâ phi ngên hâng) phẫi àûúåc cng cưë hún nûäa, thõ
trûúâng trấi phiïëu phẫi àûúåc phất triïín vâ phẫi xêy dûång àûúåc mưåt
phûúng thûác cố hiïåu quẫ àïí àiïìu tiïët cấc lìng àêìu tû giấn tiïëp,
nïëu chng cố dêëu hiïåu bêët ưín àõnh quấ mûác. Thûá hai, cêìn phẫi khai
thấc triïåt àïí sûác mẩnh ca khu vûåc sẫn xët vêåt chêët. Cú súã hẩ têìng
(àûúâng sấ, giao thưng cưng cưång, giấo dc cưng ) phẫi àûúåc cng
cưë. Thûá ba, nïìn kinh tïë câng bûúác vâo giai àoẩn phất triïín cao thò
hïå thưëng àiïìu tiïët câng cêìn àûúåc tùng cûúâng. Àưåc quìn tûå nhiïn
phẫi àûúåc thay thïë bùçng chđnh sấch cẩnh tranh, cấc ngên hâng qëc
doanh cêìn àûúåc tû nhên hoấ hay cố vai trô hẩn chïë hún, bẫo hưå
thûúng mẩi phẫi àûúåc giẫm mẩnh. Bêët k sûå bẫo trúå xậ hưåi nâo
cng cêìn thûåc hiïån thưng qua cấc khoẫn trúå cêëp trûåc tiïëp, chûá
khưng phẫi thưng qua viïåc bẫo hưå mưåt sưë ngânh cưng nghiïåp nhû
trûúác. Vúái nhûäng cẫi cấch nây, khẫ nùng tùng trûúãng bïìn vûäng ca
nïìn kinh tïë chêu Ấ sệ cao hún nhiïìu.
Chng ta khưng nïn nhêën mẩnh quấ mûác vai trô ca chđnh ph
trong viïåc tẩo nïn “ sûå thêìn k” cng nhû trong viïåc ngùn chùån
khng hoẫng. Àïí cố mưåt sûå tùng trûúãng nhanh vâ ưín àõnh, chđnh

ph cêìn àẫm bẫo sûå ưín àõnh chđnh trõ vâ mưi trûúâng kinh tïë vơ mư,
thc àêíy cưng nghiïåp hoấ bùçng cấch nêng cao trònh àưå hổc vêën cho
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
111
lûåc lûúång lao àưång, vâ thu ht àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi. Àïí ngùn
chùån khng hoẫng, vai trô ca chđnh ph lâ àẫm bẫo thưng tin
chđnh xấc vâ chín hoấ àïën àûúåc vúái cưng chng, cưng tấc giấm sất
ngên hâng àûúåc cng cưë, vâ mưåt sưë qui àõnh phông ngûâa àưëi vúái
cấc lìng vưën vâo àûúåc triïín khai.
Bưå ba bêët khẫ thi vâ giẫi phấp.Dûúâng nhû ai cng biïët – vâ bêët kïí
cën sấch giấo khoa nâo vïì tâi chđnh qëc tïë cng àïìu giẫi thđch –
vò sao khưng thïí cố ba chïë àưå sau àêy:
l Tó giấ hưëi àoấi cưë àõnh
l Lûu chuín vưën tûå do
l Chđnh sấch tiïìn tïå àưåc lêåp
Àiïìu nây àưi khi àûúåc gổi lâ bưå ba bêët khẫ thi. Nïëu khưng cố sûå
kiïím soất vưën thò viïåc cưë àõnh tó giấ hưëi àoấi cố nghơa lâ lậi sët
trong nûúác ngang bùçng vúái lậi sët thïë giúái, cố thïí àiïìu chónh thïm
nhûäng khoẫn phđ chïnh lïåch ri ro nhêët àõnh. Vò thïë, khưng thïí duy
trò tđnh àưåc lêåp ca chđnh sấch tiïìn tïå.
Chđnh sấch mâ cấc nûúác chêu Ấ sûã dng trong thêåp k 90 trûúác
khng hoẫng cố thïí xem lâ mưåt sûå thấch thûác àưëi vúái bưå ba bêët khẫ
thi. Cấc lìng vưën vâo àậ kđch thđch nïìn kinh tïë nưåi àõa, nhûng
thûúâng úã mûác quấ nống. Hún nûäa, khưng thïí tùng lậi sët àïí ngùn
chùån tònh trẩng quấ nống nây, vò lậi sët cao câng thu ht thïm
lìng vưën vâo. Àưëi vúái trûúâng húåp ca Thấi Lan, chđnh sấch tiïìn tïå
quấ dïỵ dậi lâ ngun nhên gêy ra nhûäng bong bống kinh tïë. Nhûng
khi khưng cố sûå kiïím soất vưën thò chđnh sấch tiïìn tïå lẩi bõ thõ trûúâng
thïë giúái chi phưëi, vâ cấc thõ trûúâng hẫi ngoẩi sệ khiïën cấc lìng tiïìn
rêët dïỵ ra vâo Thấi Lan.

Cåc khng hoẫng àậ båc mưåt sưë nûúác chêu Ấ phẫi ấp dng
chïë àưå tó giấ thẫ nưíi.
3
Àố lâ trûúâng húåp ca Hân Qëc, Philippin vâ
Thấi Lan. Ba nûúác nây àậ duy trò àûúåc sûå lûu chuín ca vưën vâ cố
àûúåc sûå àưåc lêåp tûúng àưëi trong chđnh sấch tiïìn tïå, nhûng hổ cng
phẫi àưëi mùåt vúái sûå bêëp bïnh trong giấ trõ ca àưìng bẫn tïå so vúái
àưìng àưla. Tuy nhiïn, tó giấ thẫ nưíi lâ mưåt lưëi thoất khỗi bưå ba bêët
khẫ thi.
SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
112
Mưåt lưëi thoất khấc khỗi bưå ba bêët khẫ thi lâ ấp dng viïåc kiïím
soất vưën vâ cấc biïån phấp khấc àïí hẩn chïë lìng vưën. Vúái viïåc kiïím
soất vưën, ngûúâi ta cố thïí lêëy lẩi àûúåc cấc chđnh sấch tiïìn tïå àưåc lêåp.
Trung Qëc àậ thi hânh mưåt chïë àưå kiïím soất nghiïm ngùåt àưëi vúái
giao dõch trïn tâi khoẫn vưën, mùåc d vêỵn cố nhûäng dô ró khưng nhỗ.
Thấng 9 nùm 1998, Malaixia thưng qua mưåt sưë chđnh sấch kiïím soất
lìng vưën ra àïí àưëi phố vúái khng hoẫng. Trïn àêy lâ thđ d vïì
nhûäng qëc gia àang tòm cấch lêëy lẩi sûå àưåc lêåp vïì tiïìn tïå nhûng
vêỵn duy trò mưåt tó giấ cưë àõnh.
Tuy nhiïn, mưåt cấch khấc àïí phấ vúä bưå ba bêët khẫ thi lâ tûâ bỗ
chđnh sấch tiïìn tïå àưåc lêåp vâ cho phếp lậi sët trong nûúác tiïën gêìn
àïën lậi sët qëc tïë. Nhốm tiïìn tïå lâ phiïn bẫn ca mưåt chïë àưå khùỉt
khe nhùçm duy trò chïë àưå tó giấ cưë àõnh. Àêy chđnh lâ chïë àưå mâ
Hưìng Kưng àậ sûã dng nùm 1989.
Bẫng 2.6 cho biïët phẫn ûáng ca nïìn kinh tïë trûúác nghõch l mâ
bưå ba bêët khẫ thi àậ gêy ra.
Cẫi cấch tâi chđnh.Cng cưë hïå thưëng tâi chđnh vâ cấc thõ trûúâng vưën
àïìu rêët quan trổng vâ àôi hỗi cấc sấng kiïën ca chđnh ph.
Mưåt vâi nûúác Àưng Ấ vêỵn phẫi khùỉc phc nhûäng mốn núå khï

àổng àậ phất sinh tûâ thúâi k khng hoẫng. Tó lïå núå khï àổng trong
cấc ngên hâng Thấi Lan nùm 1999 àậ lïn àïën 50% vâ sau àố bùỉt àêìu
giẫm xëng chêåm chẩp. Cấc ngên hâng thûúng mẩi Inàưnïxia vêỵn
côn thiïëu vưën trêìm trổng. Nhûäng mốn núå xêëu àậ dưìn tđch lẩi cho
mưåt cú quan quẫn l tâi sẫn ca cấc ngên hâng phấ sẫn (IBRA) vêỵn
chûa àûúåc thanh l hay xûã l àng theo tiïën àưå dûå kiïën. Nhiïìu qu
àêìu tû úã cấc tónh ca Trung Qëc (ITIC) àậ àưí bïí. Tẩi Hân Qëc,
mưåt vâi chaebolcêìn phẫi tấi cú cêëu, vúái nhûäng bâi hổc quan trổng
àïí lẩi cho nhûäng ngên hâng àậ cho hổ vay vưën. Mưỵi qëc gia cố
nhûäng cấch khấc nhau àïí lâm sẩch danh mc àêìu tû ca cấc ngên
hâng, nhûng cố lệ côn phẫi mêët nhiïìu nùm nûäa múái cố thïí àûa àûúåc
nhûäng tưí chûác tâi chđnh bõ tấc àưång mẩnh nhêët trúã lẩi tònh trẩng
lânh mẩnh.
Mưåt khi nhûäng vêën àïì trûúác àêy àûúåc giẫi quët thò cố thïí xêy
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
113
dûång mưåt chïë àưå múái. Chïë àưå nây bao gưìm nhiïìu thânh phêìn, nhû
sệ nïu dûúái àêy. Tẩi Àưng Ấ, mưåt vâi trong sưë nhûäng thânh phêìn
nây àậ àûúåc hònh thânh, trong khi mưåt sưë thânh phêìn khấc phẫi àúåi
àïën sau nây múái cố thïí àûa vâo thûåc tiïỵn.
l Chïë àưå giấm sất
l Mưåt khn khưí phấp l cố nhûäng qui trònh rộ râng trong viïåc xûã
l nhûäng cưng ty phấ sẫn vâ phong toẫ tâi sẫn thïë chêëp ngay lêåp
tûác. Àiïìu nây àôi hỗi phẫi cố låt phấ sẫn vâ mưåt hïå thưëng låt
phấp à khẫ nùng thûåc thi nhanh chống.
l Sûå phất triïín ca cấc thõ trûúâng vưën (thõ trûúâng cho cấc khoẫn
vưën ri ro).
Trûúác hïët, cêìn ban hânh mưåt chđnh sấch giấm sất hûäu hiïåu, do
cấc chun gia giâu kinh nghiïåm thûåc hiïån, àïí duy trò cấc doanh
nghiïåp vûäng vâng hoẩt àưång trong lơnh vûåc ngên hâng, chûáng

khoấn vâ bẫo hiïím. Nhòn chung, cêìn phẫi cố mưåt cú quan giấm sất
àưåc lêåp àïí trấnh ấp lûåc tûâ phđa cấc chđnh khấch vâ cú quan chûác
nùng vïì ngên sấch. Viïåc cho phếp mưåt ngên hâng phấ sẫn chó nïn
SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
114
Bẫng 2.6 Cấc nïìn kinh tïë phẫn ûáng nhû thïë nâo vúái bưå ba bêët khẫ thiBẫng 2.6 Cấc nïìn kinh tïë phẫn ûáng nhû thïë nâo vúái bưå ba bêët khẫ thi
Vưën ln Vưën ln Chđnh sấchChđnh sấch
T giấ T giấ chuínchuín tiïìn tïåtiïìn tïå
Phẫn ûáng Phẫn ûáng cưë àõnhcưë àõnh tûå dotûå do àưåc lêåpàưåc lêåp Nïìn kinh tïëNïìn kinh tïë
Bưå ba bêët khẫ Cố Cố Cố Chêu Ấ trûúác khng
thi hoẫng, trûâ Trung Qëc
vâ Hưìng Kưng
Thẫ nưíi Khưng Cố Cố Hân Qëc, Philippin,
Thấi Lan, Inàưnïxia
Kiïím soất vưën Cố Khưng Cố Trung Qëc sau thấng 9
nùm 1998, Malaixia
Nhốm tiïìn tïå Cố Cố Khưng Hưìng Kưng
Ch thđch: Trung Qëc vêỵn coi chïë àưå t giấ ca mònh khưng phẫi hïå thưëng t giấ cưë àõnh mâ
lâ linh hoẩt. Tuy nhiïn, sưë liïåu cho thêëy, nố dao àưång rêët đt so vúái àưla M, vâ thõ trûúâng coi
àố lâ hïå thưëng t giấ cưë àõnh khưng chđnh thûác. Hân Qëc, Philippin, Thấi Lan vâ Inàưnïxia
sau khng hoẫng àïìu àûúåc xïëp vâo loẩi “thẫ nưíi“,nhûng khưng “thẫ nưíi hoân toân“.
cùn cûá vâo tònh trẩng ca cẫ hïå thưëng ngên hâng. Nhûäng chđnh sấch
nûúng nhể thûúâng xun lâm tùng chi phđ thûåc hiïån nhûäng giẫi
phấp cëi cng.
Sau cåc khng hoẫng nùm 1997-98, cấc nûúác chõu ẫnh hûúãng
nghiïm trổng nhêët àậ thiïët lêåp cấc cú quan giấm sất àưåc lêåp. Vai trô
trung gian ca hổ lâ hoẩt àưång thûúâng xun vâ àấnh giấ bẫng
tưíng kïët tâi sẫn ca cấc ngên hâng àïí nhêån biïët nhûäng mốn núå khï
àổng vâ nhûäng khoẫn thua lưỵ dûå kiïën, tûâ àố xấc àõnh xem ngên
hâng cố mêët khẫ nùng trẫ núå hay khưng.

Thûá hai, sau khi nhêån diïån àûúåc nhûäng mốn núå khï àổng, cấc
ngên hâng phẫi giẫi quët. Thưng thûúâng, àiïìu nây àôi hỗi (đt nhêët
cng cố mưåt phûúng ấn) båc phẫi phấ sẫn vâ thu hưìi tâi sẫn thïë
chêëp. Nhûäng ngûúâi cho vay, nïëu sưë àưng àưìng , cố quìn båc
mưåt doanh nghiïåp phẫi phấ sẫn khi doanh nghiïåp nây tûâ chưëi viïåc
trẫ lậi àậ quấ hẩn. Cấc th tc phấp l giẫi quët vêën àïì nây àïìu
àûúåc cưng bưë vâ ấp dng cưng khai. Thêím phấn phẫi àûúåc àâo tẩo
àïí àûa ra cấc phấn quët trïn cú súã àưëi xûã bònh àùèng giûäa ch núå
vâ ngûúâi ài vay, cng nhû giûäa cấc ch núå.
Thûá ba, thõ trûúâng tâi chđnh Àưng Ấ cêìn cố mưåt trònh àưå phất
triïín sêu hún vâ giâu kinh nghiïåm hún àïí giẫm thiïíu nhûäng sûå bêët
cêåp vïì k hẩn thanh toấn vâ tiïìn tïå. Sûå bêët cêåp kếp nây trong thúâi
k khng hoẫng àïìu do nhûäng ëu kếm ca thõ trûúâng vưën. Nhòn
chung, nhu cêìu vưën trong dâi hẩn phẫi do cấc nhâ àêìu tû dâi hẩn
àấp ûáng thưng qua cấc cưng c cho vay trong dâi hẩn. Cấc nhâ àêìu
tû cưí phiïëu thûúâng bỗ qua sûå bêët ưín trong ngùỉn hẩn vâ tiïëp tc àêìu
tû qua thúâi k bêët ưín. Ngûúâi ta àậ quan sất àûúåc hânh vi nây trong
cấc cåc khng hoẫng ca Mïhicư vâ chêu Ấ. Nhûäng trấi phiïëu dâi
hẩn cêìn àûúåc nhiïìu dẩng nhâ àêìu tû khấc nhau mua bấn, kïí cẫ cấc
nhâ àêìu tû ngùỉn hẩn. Tuy nhiïn, chó túái khi nhûäng trấi phiïëu dâi
hẩn nây àïën k thanh toấn thò ngûúâi phất hânh múái phẫi lo àấp ûáng
nhûäng nhu cêìu chi trẫ. Sûå thiïëu khẫ nùng thanh khoẫn àưëi vúái
nhûäng ngûúâi phất hânh trấi phiïëu dâi hẩn hiïëm hoi hún nhiïìu so
vúái nhûäng ngûúâi phất hânh trấi phiïëu ngùỉn hẩn. Do àố, cấc thõ
trûúâng trấi phiïëu vâ cưí phiïëu dâi hẩn lâ rêët cêìn thiïët àưëi vúái nhûäng
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
115
nûúác cêìn cấc ngìn vưën àêìu tû dâi hẩn.
Mùåc d nhiïìu ngûúâi àưìng phẫi phất triïín thõ trûúâng vưën,
nhûng sûå phất triïín ca nố cêìn cố nhûäng àiïìu kiïån tiïìn àïì nhêët

àõnh. Cú súã hẩ têìng thõ trûúâng, vúái cấc hïå thưëng thûúng mẩi, thanh
toấn hay chi trẫ, àïìu cêìn àûúåc phất triïín, cng vúái nố lâ låt giao
dõch chûáng khoấn. Cng cêìn thânh lêåp mưåt y ban giao dõch chûáng
khoấn àưåc lêåp àïí theo dội cấc giao dõch nhùçm àẫm bẫo cưng bùçng.
Khấc vúái nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn vâo ngên hâng, nhûäng nhâ àêìu
tû chûáng khoấn cêìn àûúåc thưng bấo vïì nhûäng ri ro cố thïí cố vâ
triïín vổng ca cấc doanh nghiïåp mâ hổ àêìu tû. Àïí quẫng bấ thưng
tin àêìu tû, cấc cú quan thêím àõnh tđn dng lâ rêët quan trổng. Mưåt
u cêìu quan trổng khấc vïì vêën àïì cưng khai hoấ lâ phẫi cố cấc qui
tùỉc hẩch toấn. Qui tùỉc hẩch toấn phẫi minh bẩch àïí cấc nhâ àêìu tû
trong vâ ngoâi nûúác cố thïí dïỵ dâng àấnh giấ bẫng tưíng kïët tâi sẫn
vâ bấo cấo lưỵ lậi ca cấc cưng ty. Vúái mc tiïu nây, cấc cú quan
thêím àõnh tđn dng vâ cấc nhâ phên tđch tđn dng khấc cố vai trô
quan trổng.
KÏËT LÅNKÏËT LÅN
Cấc qëc gia Àưng Ấ àậ ni dûúäng rêët cố hiïåu quẫ mưåt khu vûåc
sẫn xët vêåt chêët cố khẫ nùng cẩnh tranh trïn thõ trûúâng qëc tïë.
Nhûng hổ khưng thânh cưng mêëy trong viïåc phất triïín khu vûåc tâi
chđnh, do àố nguy cú dïỵ bõ tưín thûúng ca khu vûåc tâi chđnh vêỵn
tưìn tẩi ngay cẫ trong nhûäng nùm thêìn k. Chđnh nguy cú dïỵ bõ tưín
thûúng nây àậ gốp phêìn àấng kïí gêy ra cåc khng hoẫng nùm
1997-98 úã chêu Ấ.ÚÃ Thấi Lan, khng hoẫng ngên hâng àïën trûúác
khng hoẫng tiïìn tïå, trong khi úã Hân Qëc, nhûäng mốn núå nûúác
ngoâi nùång nïì lẩi àống gốp vâo nguy cú dïỵ bõ tưín thûúng trûúác sûå
lêy lan tûâ Thấi Lan vâ Inàưnïxia.
Bưën nùm àậ trưi qua kïí tûâ khi cåc khng hoẫng tiïìn tïå nưí ra úã
Thấi Lan. Phêìn lúán cấc nûúác Àưng Ấ àang trong giai àoẩn phc hưìi
mẩnh mệ tûâ sau cåc suy thoấi nùm 1998. Mưåt sưë nûúác àậ àẩt àûúåc
SUY NGÊỴM LẨI SÛÅ THÊÌN K ÀƯNG Ấ
116

mûác tùng trûúãng cao khưng kếm gò thúâi k trûúác khng hoẫng. Mưåt
sưë nûúác khấc vêỵn àang chêåt vêåt, nhûng ch ëu lâ do chïë àưå chđnh
trõ bêët ưín àõnh. Àïí sûå phc hưìi hiïån nay cố thïí kếo dâi vâ thiïët lêåp
àûúåc nhûäng vng àïåm trûúác nhûäng c sưëc tûâ bïn ngoâi trong
tûúng lai, cấc qëc gia Àưng Ấ cêìn phẫi cng cưë hún nûäa thõ trûúâng
tâi chđnh.
Mưåt nhêån xết quan trổng khấc ca bâi viïët nây lâ, sûå thânh cưng
ca khu vûåc chïë tấc vâ sûå ëu kếm ca khu vûåc tâi chđnh àậ cng
tưìn tẩi trong quấ khûá. Khng hoẫng tiïìn tïå nùm 1997-98 chõu ẫnh
hûúãng mẩnh mệ ca sûå ëu kếm trong khu vûåc tâi chđnh. Nố khưng
xët phất tûâ sûå thêët bẩi ca khu vûåc chïë tấc. Do àố, mưåt khi nhûäng
ëu kếm trong khu vûåc tâi chđnh àûúåc giẫi quët thò cấc nûúác Àưng
Ấ sệ lẩi àẩt àûúåc tưëc àưå tùng trûúãng bïìn vûäng. Cng vúái nhûäng thïí
chïë vâ thõ trûúâng tâi chđnh vûäng mẩnh hún, nïìn kinh tïë khưng dïỵ
gò chõu ẫnh hûúãng ca nhûäng c sưëc tûâ bïn ngoâi. Àïí tùng cûúâng
thõ trûúâng tâi chđnh vâ thõ trûúâng vưën, viïåc ấp dng mưåt chïë àưå tiïìn
tïå húåp l cng nhû hïå thưëng giấm sất tâi chđnh vûäng mẩnh lâ àiïìu
rêët quan trổng.
CH THĐCHCH THĐCH
1.Vïì cấc khđa cẩnh khấc ca chđnh sấch cưng nghiïåp úã Àưng Ấ, xem Chûúng
6, 8, 9, 10, vâ 12 trong cën sấch nây.
2.Thåt ngûä “ Mư hònh Àân Nhẩn Bay” do Akamatsu (1961) àùåt tïn. Nhûng
nghơa ban àêìu ca nố giưëng mưåt chu k sẫn phêím nhiïìu hún, tûác lâ viïåc
tùng giẫm sẫn lûúång ca mưåt ngânh nâo àố trong cấc nûúác àang phất triïín.
Ngây nay, nố àûúåc sûã dng vúái nghơa khấc, nhû àậ giẫi thđch trong bâi. Sûå
phất triïín kinh tïë liïn tc àôi hỗi cấc ngìn vưën vêåt chêët vâ con ngûúâi.
Nhûäng u cêìu àố cho mưåt ngânh múái àûúåc tiïëp sûác bùçng lúåi nhån tûâ
nhûäng ngânh hiïån cố vâ mưåt lûåc lûúång lao àưång cố àâo tẩo vâ nhûäng sinh
viïn tưët nghiïåp àẩi hổc múái cố trònh àưå. Kïët húåp giûäa l thuët vïì chu k
sẫn phêím vâ giẫ thuët vïì sûå thay àưíi àưång trong cú cêëu ngânh àậ àûa lẩi

nghơa hiïån nay ca thåt ngûä Mư hònh Àân Nhẩn Bay. Xem thïm Murphy,
Shleifer, vâ Vishny 1989a, b; vâ Matsuyama 1992 vïì nhûäng nghiïn cûáu cố
TÙNG TRÛÚÃNG, KHNG HOẪNG, VÂ TÛÚNG LAI PHC HƯÌI KINH TÏË
117
liùn quan trong lụnh vỷồc lyỏ thuyùởt tựng trỷỳóng mỳỏi naõy.
3.Tuy nhiùn, xem thùm Chỷỳng 5 cuóa McKinnon.
TAI LIẽU THAM KHAOTAI LIẽU THAM KHAO
Akamatsu, Kaname. 1961. A Theory of Unbalanced Growth in the World
Economy. Weltwirtschaftliches Archiv86 (2): 196217.
Asian Development Bank. Various years. Asian Development Outlook.
Manila, Philippines.
Baig, Taimur, and Ilan Goldfajn, 1999, Financial Market Contagion in the
Asian Crisis. IMF Staff Papers46 (June): 16795.
Campos, Jose Edgardo, and Hilton L. Root. 1997. The Key to the Asian
Miracle: Making Shared Growth Credible. Washington, D.C.: Brookings
Institution.
Caramazza, Francesco, Luca Ricci, and Ranil Salgado, 2000 Trade and
Financial Contagion in Currency Crises. IMF Working Paper WP/00/55,
March. Washington, D.C.
Corsetti, Giancarlo, Paolo Pesenti, and Nouriel Roubini. 2000. Fundamental
Determinants of the Asian Crisis: The Role of Financial Fragility and
External Imbalances, in T. Ito and A. O. Krueger, eds., Regional and
Global Capital Flows: Macroeconomic Causes and Consequences.
University of Chicago Press.
Eichengreen, Barry. 1999. Toward a New International Financial Architecture:
A Practical Post-Asia Agenda. Washington, D.C.: Institute for
International Economics.
Eichengreen, Barry, Andrew K. Rose, and Charles Wyplosz. 1996,
Contagious Currency Crises: First Tests. Scandinavian Journal of
Economics 98 (4): 46384.

Frankel, Jeffrey A., and Shang-Jin Wei. 1994. Yen Bloc or Dollar Bloc?
Exchange Rate Policies of the East Asian Economies, in T. Ito and A. O.
Krueger, eds., Macroeconomic Linkage: Savings, Exchange Rates, and
Capital Flows. University of Chicago Press.
Goldstein, Morris. 1998. The Asian Financial Crisis: Causes, Cures, and
Systemic Implications.Washington, D.C.: Institute for International
Economics.
SUY NGấẻM LAI S THấèN KY ệNG A
118