Phên têm hổc nhêåp mưn 91

Lc cư ta àưåt nhiïn hiïíu tẩi sao mònh khưng mën cho cấi gưëi
chẩm vâo gưỵ trïn thânh giûúâng, cư ta cho tưi biïët nghơa ca lïỵ
nghi: cấi gưëi tûúång trûng cho ngûúâi àân bâ, côn thânh giûúâng
dûúâng thùèng tûúång trûng cho ngûúâi àân ưng. Cư ta mën àân ưng
xa àân bâ, nghơa lâ khưng mën cho cha mể giao húåp vúái nhau. Vò
thïë nïn nâng giẫ vúâ súå hậi bùỉt cha mể phẫi àïí ngỗ cûãa thưng sang
phông nâng àïí nâng cố dõp rònh mô, chđnh sûå rònh mô nây lâm
nâng mêët ng trong bao nhiïu àïm. Thónh thoẫng nâng lẩi sang
phông cha mể nùçm vâo giûäa hai ngûúâi. Chđnh lc àố lâ lc “cấi gưëi”
vâ “gưỵ
trïn thânh giûúâng” xa cấch nhau thûåc sûå. Sau nây lúán lïn
khưng thïí nùçm trong giûúâng cha mể àûúåc, nâng tiïëp tc giẫ vúâ súå
hậi, bùỉt mể nhiïìu khi sang ng bïn giûúâng mònh. Tònh trẩng nây
chùỉc chùỉn múã àêìu cho nhiïìu àiïìu phất minh cố dêëu vïët trong lïỵ
nghi nối trïn.
Nïëu cấi gưëi tûúång trûng cho ngûúâi àân bâ thò viïåc dưìn cho
lưng trong àïåm kï chùn vïì mưåt phđa tûúâng trûng cho sûå cố thai.
Ngûúâi bïånh sau khi dưìn lông vâo mưåt chưỵ àïí tûúång trûng cho sûå cố
thai. Ngay sau àố lẩi san bùçng lưng trong àïåm lâ ng khưng
mën cho mể mònh cố thai vâ sinh ra mưt àûáa em cố thïí cẩnh
tranh vúái mònh. Nïëu cấi gưëi to tûúång trûng cho ngûúâ
i em thò cấi gưëi
chó kï úã àêìu tûúång trûng cho ngûúâi con. Tẩi sao cấi gưëi nhỗ phẫi àïí
theo hònh quẫ trấm. Tẩi sao àêìu ngûúâi con gấi phẫi àùåt àng
àûúâng chếo ca hònh àố? Hònh quẫ trấm tûúång trûng cho dûúng
vêåt chui vâo êm hưå lc múã to vâ àêìu ngûúâi con gấi tûúång trûng cho
dûúng vêåt chui vâo êm hưå.
Àố lâ nhûäng àiïìu àấng bìn àưëi vúái mưåt cư gấi côn trong
trùỉng, nhûng xin cấc bẩn nhúá cho lâ tưi khưng hïì bõa ra nhûäng

chuån àố, tưi chó giẫi thđch thưi. Lïỵ nghi ca cư gấi quẫ lâ mưåt
àiïìu k lẩ, giûäa lïỵ nghi nây vâ nhûäng àiïìu giẫi thđch hùèn phẫi cố
mư
åt sûå tûúng ûáng nâo. Nhûng àiïìu quan trổng lâ lïỵ nghi àố khưng
phẫi chó bùỉt ngìn úã mưåt tûúãng k khưi mâ úã nhiïìu tûúãng têåp
trung úã mưåt àiïím nâo àố. Lïỵ nghi nây cng hònh dung sûå ham
mën vïì tònh dc, khi theo nghơa tđch cûåc, cố tđnh cấch thay thïë,
khi cố nghơa tiïu cûåc, nhû mưåt phûúng sấch tûå bẫo vïå.
Sûå phên tđch lïỵ nghi nối trïn cố thïí dûåa àïën nhiïìu kïët quẫ
nûäa nïëu chng ta ch trổng àïën nhûäng triïåu chûáng khấc ca
ngûúâi bïånh, nhûng nhûäng kïët quẫ nây khưng liïn can gò àïën mc
àđch ca chng ta. Cấc bẩn chó cêìn biïët lâ
cư gấi àưëi vúái cha cố mưåt
tònh nhc dc phất sinh ngay tûâ hưìi côn nhỗ, vò thïë nïn cư múái tỗ
Sigmund Freud 92

ra khưng thên thiïån vúái mể. Sûå phên tđch nhûäng triïåu chûáng àậ
àûa chng ta ài sêu vâo àúâi sưëng tònh dc ca ngûúâi bïånh vâ mưåt
khi àậ hiïíu rộ nghơa vâ mën ca cấc triïåu chûáng thêìn kinh
nây, chng ta sệ khưng ngẩc nhiïn trûúác nhûäng àiïìu nhêån thêëy.
Tưi àậ trònh bây lâ giưëng nhû hânh vi sai lẩc vâ giêëc mú,
nhûäng triïåu chûáng bïånh thêìn kinh cng cố nghơa vâ liïn quan
chùåt chệ àïën àúâi sưëng thêìm kđn ca ngûúâi bïånh. Têët nhiïn tưi
khưng àôi hỗi cấc bẩn tin tûúãng vâo nhûäng àïì nghõ ca tưi sau hai
thđ d nây. Nhûng cấc bẩn cng khưng thïí
àôi hỗi tưi àûa ra thûåc
nhiïìu thđ d khấc cho túái khi nâo cấc bẩn tin tûúãng hoân toân. Vò
cố nhiïìu chi tiïët quấ nïn nïëu chng ta mën hiïíu rộ mưåt trong cấc
àiïím vïì l thuët bïånh thêìn kinh, tưi phẫi dânh mưåt lúáp hổc trong
sấu thấng mưỵi tìn 5 giúâ múái dẩy xong àûúåc. Vò thïë nïn tưi dûâng

lẩi úã hai thđ d nây thưi. Cấc bẩn mën khẫo cûáu sêu rưång hún nïn
àổc nhûäng sấch vúã vïì àiïím nây, vđ d nhû nhûäng cưng trònh giẫi
thđch cấi triïåu chûáng àậ trúã thânh cưí àiïín ca J.B reuer (chûáng
nấo loẩn thêìn kinh), cưng trònh giẫi thđch nhûäng triïåu chûáng tùm
tư
ëi ca bïånh àiïn dẩi trễ con ca C.G.Jung vâ nhûäng bâi àùng trïn
cấc tẩp chđ khấc. Nhûäng cưng trònh khẫo cûáu nây khưng thiïëu sốt.
Sûå phên tđch, giẫi thđch, dêỵn giẫi nhûäng triïåu chûáng bïånh thêìn
kinh àûúåc cấc nhâ phên têm hổc ch trổng àïën nưỵi hổ qụn ln
nhûäng vêën àïì khấc trong vêën àïì nây.
Cấc bẩn nâo mën tòm hiïíu sệ ngẩc nhiïn khi thêëy sao nhiïìu
tâi liïåu thïë, nhûng cấc bẩn cng sệ gùåp mưåt vâi khố khùn. nghơa
ca mưåt triïåu chûáng nùçm trong cấc liïn quan vúái àúâi sưëng thêìm
kđn ca ngûúâ
i bïånh. Triïåu chûáng câng cố tđnh cấch cấ nhên bao
nhiïu, chng ta câng cêìn giẫi thđch nhûäng liïn quan àố bêëy nhiïu.
Mưỵi khi àûáng trûúác mưåt tònh trẩng khưng cố nghơa hay trûúác mưåt
hânh vi khưng cố mc àđch rộ râng, chng ta phẫi cưë tòm ra
nghơa vâ mc àđch àố. Hânh vi ấm ẫnh ca ngûúâi bïånh chẩy tûâ
phông nây qua phông khấc rưìi bêëm chng gổi ngûúâi hêìu phôngn
thûåc cố tđnh àiïín hònh cho nhûäng triïåu chûáng nây. Nhûng nhiïìu
khi chng ta cng thêëy cố nhûäng triïåu chûáng cố àùåc tđnh khấc.
Nhûäng triïåu chûá
ng nây phẫi àûúåc coi nhû àiïín hònh cho bïånh thêìn
kinh, vò giưëng nhau trong mổi trûúâng húåp, sûå khấc biïåt giûäa cấ
nhên bõ xoấ nhoâ àïën nưỵi chng ta khưng thïí gùỉn liïìn chng vâo
vúái àúâi sưëng cấ nhên ca ngûúâi bïånh hay àùåt chng trûúác nhûäng
tònh trẩng cố thûåc. Lïỵ nghi ca ngûúâi bïånh thûá hai cố tđnh àiïín
hònh nhiïìu hún nhûng cng cố nhiïìu tđnh cấ biïåt lâm cho chng ta
Phên têm hổc nhêåp mưn 93


cố thïí giẫi thđch àûúåc lõch sûã ca trûúâng húåp àố. Nhûng têët cẫ
nhûäng ngûúâi bõ ấm ẫnh àïìu cố khuynh hûúáng lùåp ài lùåp lẩi mưåt cûã
chó, lâm cho cûã chó nây thânh nhõp nhâng, tòm cấch tấch bẩch cûã
chó àố ra. Phêìn lúán bổn hổ cố thối quen rûãa tay. Nhûäng ngûúâi bïånh
súå ra phưë, khưng phẫi lâ nhûäng sûå ấm ẫnh, cố thïí coi nhû nhûäng
chûáng nấo loẩn thêìn kinh, hay sûå lo êu phêåp phưìng, thûúâng lùåp ài
lùåp lẩi mậi mậi mưåt vâi cûã chó àïën chấn nẫn: súå nhûäng núi t tng,
nhûäng núi úã ngoâi trúâi rưång, nhûäng àûúâng phưë dâi ngóç
ng mậi
khưng hïët. Hổ cố cẫm tûúãng àûúåc che chúã khi ài cng mưåt ngûúâi
quen hay nghe tiïëng xe àùçng sau lûng. Nhûng àùçng sau nhûäng
triïåu chûáng chung nây, mưỵi ngûúâi àïìu cố nhûäng tđnh cấ biïåt nhiïìu
khi hoân toân trấi ngûúåc nhau. Cố ngûúâi súå àûúâng phưë chêåt hểp,
ngûúâi khấc súå àûúâng phưë rưång, cố ngûúâi chó ài ra ngoâi khi cố đt
ngûúâi qua lẩi, cố ngûúâi chó ài ra ngoâi khi cố nhiïìu ngûúâi ngoâi
phưë. Sûå nấo loẩn thêìn kinh cng thïë tuy cố nhiïìu àiïím cấ biïåt
nhûng cng cố nhiïìu àiïím àiïín hònh cố tđnh cấch chung lâ
m cho
rêët khố tòm ra cưåi rïỵ khi khẫo sất lõch sûã ca ngûúâi bïånh. Chng ta
dûåa vâo nhûäng tđnh cấch àiïín hònh cố thïí àoấn bïånh. Nïëu trong
mưåt trûúâng húåp nấo loẩn thêìn kinh chùèng hẩn, chng ta cố thïí gấn
cho mưåt trûúâng hổp àiïín hònh mưåt biïën cưë cấ biïåt nâo àố, vđ d nhû
mưåt sûå nưn oể vâo nhiïìu sûå nưn oể khấc, chng ta sệ bõ lẩc hûúáng
khi sûå phên tđch cho thêëy trong mưåt trûúâng húåp khấc sûå nưn oể lẩi
bùỉt ngìn úã mưåt biïën cưë cấ nhên cố tđnh cấch khấc hùèn. Lc àố
chng ta sệ
phẫi cưng nhêån rùçng nhûäng sûå nưn oể do sûå nấo loẩn
thêìn kinh gêy ra cố nhûäng ngun nhên mâ chng ta khưng biïët,
vò nhûäng sûå kiïån do sûå phên tđch àûa ra chó lâ nhûäng dun cúá bõ

lúåi dng khi cêìn àïën.
Vò thïë cho nïn chng ta ài àïën kïët lån nẫn lông lâ nïëu nhúá
nhûäng sûå kiïån vâ biïën cưë sưëng àưång àưëi vúái ngûúâi bïånh, chng ta
àậ ài àïën mưåt vâi sûå giẫi thđch thoẫ àấng vïì nghơa cấc triïåu
chûáng thêìn kinh, vïì phûúng diïån cấ nhên thò chng ta àậ khưng
tòm àûúåc nghơa ca nhûäng triïåu chûáng àiïín hònh xẫy ra ln
ln. Ngoâ
i ra tưi cng chûa àûa ra cho cấc bẩn xem àûúåc hïët
nhûäng khố khùn gùåp phẫi mưỵi khi mën phên tđch thûåc rộ râng
nhûäng triïåu chûáng. Tưi sệ khưng nối àïën nhiïìu sûå khố khùn àố
khưng phẫi vò mën cho cưng cåc ca mònh cố vễ tưët àểp nhûng
chđnh vò khưng mën lâm loẩn ốc cấc bẩn trong bíi àêìu tiïëp xc
nây. Chng ta chó múái ài nhûäng bûúác àêìu chêåp chûäng trong cưng
viïåc tòm hiïíu nghơa ca cấc triïåu chûáng, chng ta phẫi tẩm hâi
lông vúái nhûäng kïët quẫ thu lûúåm àûúåc vâ chó tiïën dêìn vïì phđa
Sigmund Freud 94

nhûäng àiïìu chûa biïët. Tưi an i cấc bẩn bùçng mổi cấch nối rùçng,
giûäa nhûäng triïåu chûáng nối trïn khưng thïí nâo cố sûå khấc biïåt
dûúåc. Nïëu nhûäng triïåu chûáng cấ nhên chùỉc chùỉn ph thåc vâo
nhûäng biïën cưë sưëng àưång ca ngûúâi bïånh thò nhûäng triïåu chûáng
àiïín hònh cng ph thåc vâo nhûäng biïën cưë àiïín hònh, nghơa lâ
chung cho mổi ngûúâi. Nhûäng tđnh chêët khấc tòm thêëy àïìu àïìu
trong cấc ngûúâi bïånh chó lâ nhûäng phẫn ûáng tưíng quất thûúâng xẫy
ra àưëi vúái ngûúâi bïånh, vđ du
å nhû nhûäng sûå lùåp ài lùåp lẩi mưåt cûã chó
nâo àố vâ lông àa nghi trong triïåu chûáng bõ ấm ẫnh. Tốm lẩi
chng ta chùèng cố l do gò àïí nẫn lông trûúác khi biïët àûúåc nhûäng
kïët quẫ thu lûúåm àûúåc vïì sau nây.
Trong thuët vïì giêëc mú chng ta cng gùåp nhûäng khố khùn

tûúng tûå. Nưåi dung rộ râng ca giêëc mú cng cố sûå khấc biïåt cấ
nhên to lúán, chng ta àậ trònh bây lâ sûå phên tđch gip àûúåc cho ta
nhûäng gò chûáa àûång trong nưåi dung àố. Nhûng cẩnh nhûäng giêëc
mú cấ nhên cố nhûäng giêëc mú àiï
ín hònh xẫy ra giưëng nhau hoân
toân àưëi vúái mổi ngûúâi. Àố lâ nhûäng giêëc mú cố nưåi dung àưìng nhêët
rêët khố giẫi thđch: vđ d nhû ngûúâi ta nùçm mú thêëy mònh bõ ngậ,
bay lïn, lûúån ài lûúån lẩi, búi lưåi, thêëy mònh bõ ngùn trúã hay trêìn
trìng, vâ nhiïìu giêëc mú hưìi hưåp lo êu khấc cố thïí giẫi thđch nhiïìu
cấch khấc nhau tu theo tûâng ngûúâi, nhûng khưng giẫi thđch àûúåc
tẩi sao nố lẩi cố tđn cấch àiïín hònh vâ àïìu àïìu chấn nẫn nhû thïë.
Trong nhûäng giêëc mú nây cng nhû trong chûáng bïånh thêìn kinh
àiïín hònh chng ta thêëy cố nhûäng chi tiïët cấ nhên, thay àưíi ln
ln, nïëu múã rưång quan niïåm nâ
y ra chng ta cố thïí àûa chng
vâo khung cẫnh ca nhûäng giêëc mú khấc mâ khưng cêìn lâm mưåt
àiïìu gò mẩnh mệ cẫ.
18. VƯ THÛÁC CỐ THÏÍ COI NHÛ MƯÅT TẤC ÀƯÅNG GÊY THÛÚNG TĐCH
Trong nhûäng dông trïn tưi àậ nối vúái cấc bẩn rùçng tưi khưng
mën dng lâm khúãi àiïím cho cưng trònh khẫo sất ca chng ta
nhûäng àiïím nghi ngúâ mâ lâ nhûäng dûä kiïån chng ta àậ àẩt àûúåc.
Hai cêu chuån phên tđch trong phêìn trïn cố nhûäng kïët quẫ rêët
hay mâ tưi chûa nối àïën.
Thûá nhêët: cẫ hai ngûúâi bïånh àïìu cho ta cẫm tûúãng lâ hổ bõ
râng båc vâo mưåt mẫnh àúâi quấ khûá ca hổ. Hổ khưng thïí tấch
rúâi ra khỗi quấ khûá àố cho nïn khưng àïí gò àïën hiïån tẩi cng
nhû tûúng lai. Hổ chòm sêu vâo cùn bïånh ca hổ c
ng nhû nhûäng
Phên têm hổc nhêåp mưn 95


ngûúâi mën vâo nhâ tu kđn àïí trưën trấnh sưë mïånh khưng àểp àệ.
Àưëi vúái ngûúâi bïånh thûá nhêët ngun nhên ca mổi àiïìu àau khưí
chđnh lâ sûå bêët lûåc ca ưng chưìng trong àïm tên hưn. Chđnh trong
nhûäng triïåu chûáng ca cùn bïånh hiïån rộ ra ngoâi mâ ta thêëy rộ bâ
lâm nhû thïë nâo trong cưng viïåc phấn àoấn thấi àưå ca chưìng:
Nhûäng lúâi gúä tưåi cho chưìng, tha thûá cho chưìng, nêng chưìng lïn cao,
rưìi tiïëc rễ vò mêët chưìng. D hậy côn trễ, hậy côn giûä àûúåc tíi
xn, bâ dng à mổi cấch thûåc tïë hay tûúng tûúång àïí trung
thânh vúái chưìng. Bâ
khưng tiïëp ngûúâi lẩ, khưng àïí àïën cấch ùn
mùåc, ngưìi xëng ghïë rưìi mâ khưng àûáng lïn àûúåc mưåt cấch dïỵ
dâng, ngêåp ngûâng khi phẫi k tïn, khưng thïí tùång cho ai mưåt vêåt
gò cẫ, mën chûáng tỗ rùçng bâ ta khưng thïí cho ngûúâi khấc mưåt thûá
gò ca mònh.
Àưëi vúái ngûúâi bïånh thûá hai, ngun nhên lâ mưëi tònh thùỉm
thiïët àưëi vúái ngûúâi cha trong tíi dêåy thò rưìi kếo dâi mậi vïì sau. Cư
gấi ài àïën kïët lån lâ khưng thïí lêëy chưìng mưåt khi chûa khỗi
bïånh. Nhûng chng ta cố à l do rùçng, chđnh vò mën úã gêìn cha
vâ khưng mën lêëy chưìng nïn cư ta múái bõ mùỉc bïånh.
Ch
ng ta phẫi tûå hỗi bùçng cấch nâo vâ bùçng àûúâng lưëi nâo
ngûúâi ta cố thïí cố mưåt thấi àưå hïët sûác k lẩ vâ bêët lúåi nhû thïë àưëi
vúái cåc àúâi; giẫ d nhû thấi àưå àố lâ mưåt àùåc tđnh chung cho mổi
thûá bïånh thêìn kinh chûá khưng riïng cho hai ngûúâi bïånh nây. Quẫ
àố lâ mưåt àùåc tđnh chung cho mổi bïånh thêìn kinh cố mưåt têìm quan
trổng rêët cao trong thûåc tïë. Ngûúâi bïånh nấo loẩn thêìn kinh ca
Breuer bõ ấm ẫnh ngay trong thúâi k ngûúâi cha bõ chïët vâ cư ta bõ
ưëm nùång. D àậ khỗi bïånh cư ta cng gêìn nhû khưng côn mën
sưëng nûä
a; d sûác khỗe àậ trúã lẩi bònh thûúâng cư ta cng khưng

mën sưëng nhû nhûäng ngûúâi àân bâ khấc. Phên tđch k nhûäng
triïåu chûáng vâ nhûäng hêåu quẫ ca trûúâng húåp tûâng ngûúâi bïånh,
chng ta thêëy rùçng ngûúâi nâo cng quay vïì dơ vậng. Trong phêìn
lúán trûúâng húåp hổ thûúâng chổn mưåt thúâi k rêët súám ca àúâi hổ,
nhûäng nùm àêìu tiïn ca tíi êëu thú, cố khi ngay cẫ thúâi k côn b
sûäa.
Nhûäng ngûúâi mùỉc bïånh thêìn kinh vò bõ thûúng trong trêån
chiïën vûâa qua cng tûúng tûå nhû nhûäng ngûúâi bïånh ca chng ta
trong nhûäng thđ d
trïn. Trûúác chiïën tranh cng cố nhûng trûúâng
húåp tûúng tûå nhû thïë xẫy ra sau nhûäng tai nẩn xe lûãa hay nhûäng
tai nẩn ghï gúám khấc. Tuy nhiïn nhûäng ngûúâi bõ bïånh thêìn kinh
vò bõ thûúng cng khưng thïí àem so sấnh vúái nhûäng ngûúâi bïånh bõ
Sigmund Freud 96

thêìn kinh tûå nhiïn nhû nhûäng ngûúâi nối trïn. Chng ta chûa thïí
xïëp hổ vâo loẩi àố, tưi hy vổng lâ mưåt ngây kia sệ cố àiïìu mën nối
vúái cấc bẩn vïì hổ. Nhûng hai loẩi ngûúâi bïånh nây giưëng nhau hoân
toân úã àiïím nây: cẫ hai bõ bïånh vò bõ thûúng hay vò tûå nhiïn àïìu
trúã vïì thúâi k tai nẩn xẫy ra, lâm cho hổ bõ thûúng. Trong giêëc mú
hổ thûúâng sưëng lẩi cẫnh àố: trong nhûäng trûúâng húåp bõ lïn cún
àưång kinh cún nâo cng lâm cho hổ quay trúã lẩi thúâi k àố. Ngûúâi
ta cố thïí cho rùçng nhûäng ngûúâi bïånh khưng sao qụn àûúåc tònh
trẩng bõ thûúng àố vâ tònh trẩng nây lc nâo cng nhû àû
áng sûâng
sûäng trûúác mùåt hổ nhû mưåt cưng viïåc hiïån thúâi, cêëp bấch; quan
niïåm nây àưëi vúái chng ta quan trổng vò nố múã àûúâng cho mưåt
quan niïåm kinh tïë vïì nhûäng sûå hoẩt àưång tinh thêìn. Ngay chûä bõ
thûúng cng chùèng cố nghơa gò khấc hún lâ mưåt nghơa kinh tïë.
Chng ta gổi bùçng danh tûâ àố mưåt cấch biïën cưë trong mưåt thúâi gian

ngùỉn àem lẩi cho àúâi sưëng tinh thêìn mưåt sưë kđch àưång quấ nhiïìu
khiïën cho ta khưng thïí dng nhûäng phûúng sấch thưng thûúâng àïí
gẩt bỗ àûúåc chng, vâ hêåu quẫ ca tònh trẩng nây lâ gêy ra nhûäng
sûå rưëi loẩn lêu dâ
i trong viïåc sûã dng nghõ lûåc ca con ngûúâi.
Sûå tûúng tûå nây khuën khđch chng ta gổi nhûäng biïën cưë
sưëng àưång ca nhûäng ngûúâi bïånh ca chng ta lâ nhûäng biïën cưë
gêy xc àưång. Do àố chûáng bïånh thêìn kinh cố mưåt tđnh cấch rêët
giẫn àún: chûáng bïånh thêìn kinh cố thïí àûúåc àưìng hốa vúái mưåt vïët
thûúng vâ giẫi thđch àûúåc bùçng cấch cho rùçng ngûúâi bïånh khưng à
khẫ nùng phẫn ûáng vúái mưåt biïën cưë tinh thêìn cố tđnh cấch tònh
cẫm sêu àêåm mưåt cấch bònh thûúâng. Àố chđnh lâ àiïìu Breuer vâ
tưi àậ
cưng bưë nùm 1893 - 1895 trong mưåt cưng thûác àêìu tiïn tốm
tùỉt nhûäng kïët quẫ àẩt àûúåc sau nhûäng cưng trònh khẫo sất múái.
Trûúâng húåp àân bâ sưëng xa chưìng ph húåp vúái quan niïåm nây. Vïët
thûúng tinh thêìn do sûå bêët lûåc ca ưng chưìng gêy ra chûa thânh
sểo nïn bâ ta ln ln nhúá lẩi vïët thûúng nây. Nhûng ngay trong
trûúâng húåp thûá hai ngûúâi con gấi cố cẫm tònh thùỉm thiïët vúái ngûúâi
cha quan niïåm ca chng ta àậ cố àiïìu gò khưng dïỵ hiïíu. Trûúác
hïët, lông thûúng ca mưåt àûáa con gấi àưëi vúái cha lâ mưåt viïåc rêët
thûúâng xẫy ra vâ lâ mưåt tònh cẫm rêët dïỵ
bõ chïë ngûå cho nïn danh
tûâ bõ thûúng cố vễ nhû khưng cố nghơa gò; sau nûäa, tònh cẫm nây
lc àêìu chùèng cố tấc dng gò tai hẩi vâ chó xët hiïån sau khi bõ
bïånh thêìn kinh thưi. Do àố chng ta phẫi cho rùçng sûå thûåc phûác
tẩp hún chng ta tûúãng nhûng d sao cng khưng phẫi vò nhûäng lệ
àố mâ quan niïåm vïì vïët thûúng ca chng ta khưng cố giấ trõ: nố
sệ cố mưåt àõa võ khấc vâ chõu nhûäng àiïìu kiïån khấc.
Phên têm hổc nhêåp mưn 97


Vò thïë chng ta rúâi bỗ con àûúâng chng ta ài. Trûúác hïët, con
àûúâng nây khưng dêỵn chng ta ài xa vâ chng ta côn phẫi hổc hỗi
nhiïìu trûúác khi biïët nố dêỵn ta ài àêu. Vïì viïåc quay trúã lẩi mưåt thúâi
k trong quấ khûá, chng ta côn mưåt nhêån xết nûäa lâ sûå kiïån nây
vûúåt qua giúái hẩn ca bïånh thêìn kinh. Bïånh thêìn kinh quẫ cố
nhûäng sûå quay trúã vïì nhû thïë nhûng khưng phẫi sûå quay trúã vïì
nâo cng gêy ra bïånh, khưng àưìng hốa vúái bïånh vâ khưng len lỗi
vâo trong àúâi ngûúâi bïånh. Mưåt thđ d trong sûå trúã vïì nây cố thïí tòm
thê
ëy trong nưỵi bìn lâm cho ngûúâi ta rúâi bỗ hùèn quấ khûá vâo
tûúng lai. Nhûng sûå bìn rêìu khấc hùèn bïånh thêìn kinh. Nhûng
trấi lẩi cng cố nhûäng bïånh thêìn kinh àûúåc coi nhû hònh thûác
bïånh hoẩn ca sûå bìn rêìu.
Cng cố khi sau mưåt biïën cưë lâm rung chuín cẫ àúâi hổ,
nhiïìu ngûúâi thêët vổng àïën nưỵi khưng côn nghơ gò àïën hiïån tẩi vâ
tûúng lai nûäa, chó ch trổng àïën quấ khûá thưi. Nhûng khưng phẫi
vò thïë mâ hổ lâ nhûäng ngûúâi mùỉc bïånh thêìn kinh. Cho nïn d vêën
àïì bõ thûúng cố quan trổng vâ xët hiïån ln ln nhû thïë na
âo
chùng nûäa chng ta cng sệ khưng dng nố àïí biïíu thõ bïånh thêìn
kinh.
Thûá hai: kïët quẫ ca cưng trònh khẫo cûáu khưng cố giúái hẩn
vïì sau. Nối vïì ngûúâi bïånh thûá nhêët chng ta àậ trònh bây lâ cûã chó
bõ ấm ẫnh ca bâ ta khưng cố nghơa gò vâ bâ ta àậ gùỉn liïìn vâo
àố nhûäng k niïåm thêìm kđn ca cåc àúâi. Chng ta àậ nghiïn cûáu
nhûäng liïn quan giûäa cûã chó nây vâ nhûäng k niïåm kia rưìi dûåa
theo tđnh chêët ca nhûäng k niïåm nây àïí tòm ra mën ca cûã chó
kia. Nhûng lc àố chng ta àậ gẩ
t ra ngoâi mưåt chi tiïët àấng àûúåc

ch . Trong khi ngûúâi bïånh lâm nhûäng cûã chó ấm ẫnh nhû thïë, bâ
ta khưng hïì biïët gò vïì biïën cưë phất sinh ra cûã chó àố. Liïn quan
giûäa nhûäng àiïìu bâ ta lâm biïën cưë ra sao bâ ta khưng hïì hay biïët,
bâ àậ nối thûåc khi nối rùçng bâ ta khưng rộ ngun nhên nâo àậ
thc àêíy mònh lâm viïåc àố. Thïë rưìi bõ ẫnh hûúãng búãi phûúng phấp
trõ bïånh, mưåt ngây kia bâ biïët rộ liïn quan àố vâ nối cho chng ta
nghe. Nhûng bâ ta vêỵn khưng biïët gò vïì ngun nhên ca cûã chó
dố: àưëi vúái bâ ta chó cố vêën àïì sûãa chûäa mưåt biïë
n cưë àấng bìn
trong quấ khûá vâ nêng chưìng lïn mưåt bêåc cao hún. Chó sau mưåt sûå
chûäa chẩy lêu dâi bâ múái biïët àûúåc l do àố chđnh lâ l do àưåc nhêët
khiïën cho bâ àậ cố nhûäng hânh àưång ấm ẫnh nối trïn.
Chng ta àậ dûåa vâo quang cẫnh trong nhâ sau àïm tên hưn
vâ nhûäng ngun nhên thc àêíy ngûúâi bïånh do lông u chưìng gêy
Sigmund Freud 98

nïn àïí tòm ra nghơa ca cûã chó ấm ẫnh. Trong khi lâm nhûäng cûã
chó àố, ngûúâi bïånh khưng hïì biïët àïën nghơa, ngìn gưëc vâ mc
àđch ca nhûäng cûã chó àố. Vêåy cố nghơa lâ trong ngûúâi bïånh cố cẫ
mưåt sûå hoẩt àưång tinh thêìn mâ cûã chó ấm ẫnh chó lâ hêåu quẫ. Bâ
cng cẫm thêëy hêåu quẫ nây nhûng khưng mưåt àiïìu kiïån tinh thêìn
nâo àậ xêm nhêåp àûúåc vâo thûác ca bâ. Bâ ta hânh àưång giưëng
nhû anh châng bõ thưi miïn nhêån lïånh ca Bernheim phẫi múã mưåt
cấi d trong phông trònh diïỵn, nùm pht sau khi tónh dêåy, àậ tn
lïånh mâ
khưng biïët tẩi sao mònh lâm thïë. Khi chng ta nối àïën
nhûäng hoẩt àưång tinh thêìn vư thûác, chng ta àậ nghơ àïën tònh
trẩng vûâa nối. Chng ta thấch bêët cûá ai cố thïí khẫo sất tònh trẩng
àố mưåt cấch àng ngun tùỉc khoa hổc hún chng ta vò nïëu hổ lâm
àûúåc chng ta sệ hy bỗ quan niïåm vïì nhûäng sûå hoẩt àưång tinh

thêìn vư thûác. Cho àïën khi àố chng ta sệ bỗ ngoâi tai mổi lúâi bâi
bấc cho rùçng vư thûác khưng cố thûåc theo nghơa khoa hổc ca chûä
nây, vâ àố chó lâ mưåt cấch nối cho hay mâ thưi. Lúâi bâi bấc nây
khưng co
á giấ trõ gò vò cấi vư thûác mâ hổ cho lâ khưng cố thûåc lẩi cố
nhûäng kïët quẫ rêët thûåc vâ nhêån thêëy àûúåc sûå ấm ẫnh.
Tònh trẩng ca ngûúâi bïånh thûá hai cng giưëng nhû thïë. Cư ta
àậ tẩo ra mưåt ngun tùỉc theo àố cấi gưëi khưng àûúåc chẩm vâo gưỵ
trïn thânh giûúâng rưìi theo ngun tùỉc àố mâ khưng hiïíu nố bùỉt
ngìn úã àêu, cố nghơa gò vâ do àưång lûåc nâo thc àêíy. D cư ta cố
phẫn khấng dûä dưåi àïën àêu chùng nûäa, hay khưng thêm àïí àïën
ngun tùỉc àố, hay tòm cấch lâm trấi lẩi, àïìu khưng ẫ
nh hûúãng gò
àïën viïåc phẫi cûã hânh àng theo ngun tùỉc àậ àùåt ra. Cư ta bõ bùỉt
båc phẫi theo vâ tha hưì tûå hỗi tẩi sao mònh lẩi lâm nhû thïë.
Trong nhûäng triïåu chûáng ca sûå ấm ẫnh, trong cấch phất biïíu vâ
thc àêíy àưåt nhiïn hiïån ra khưng ai biïët tûâ àêu túái, chưëng lẩi ẫnh
hûúãng ca àúâi sưëng bònh thûúâng, xët hiïån nhû nhûäng ngûúâi
khấch lẩ àêìy à quìn hânh, nhû nhûäng ngûúâi bêët tûã cố mùåt trong
cåc àúâi ưìn âo ca ngûúâi thûúâng, lâm sao khưng nhêån ra rùçng àố lâ
dêëu vïët ca mưåt vng nâo àùåc biïå
t trong tinh thêìn, mưåt vng sưëng
riïng biïåt àưëi vúái cấc vng khấc, vúái mổi hoẩt àưång vâ biïíu thõ ca
àúâi sưëng bïn trong. Nhûäng triïåu chûáng, biïíu thõ vâ thc àêíy àố
lâm cho chng ta chùỉc chùỉn rùçng cố mưåt vư thûác tinh thêìn, vâ mưn
thêìn kinh hổc vò chó biïët cố mưåt têm l hûäu thûác thưi nïn khưng
lâm cấch nâo khấc hún lâ tun bưë rùçng biïíu thõ nối trïn chó lâ kïët
quẫ ca sûå suy nhûúåc. Têët nhiïn tûå chng, nhûäng sûå biïíu thõ vâ
thc àêíy nây khưng cố tđnh cấch vư thûác, cng nhû nhûäng cûã chó
ấm ẫnh cng khưng thoất khỗ

i cẫm giấc hûäu thûác. Nhûäng sûå biïíu
Phên têm hổc nhêåp mưn 99

thõ vâ thc àêíy àố sệ khưng trúã nïn nhûäng triïåu chûáng nïëu khưng
xêm nhêåp vâo thûác. Nhûng nhûäng àiïìu kiïån tinh thêìn mâ nhûäng
biïíu thõ vâ thc àêíy nây phẫi chõu cng nhû cấc têåp thïí mâ sûå giẫi
thđch ca chng ta àậ xïëp chng vâo cố tđnh cấch vư thûác, đt nhêët
cng cho túái khi chng trúã nïn cố thûác nhúâ nhûäng àiïìu phên tđch
ca chng ta.
Nhûäng àiïìu nhêån thêëy trong trûúâng húåp hai ngûúâi bïånh nối
trïn cng lâ nhûäng àiïìu nhêån thêëy trong mổi trûúâng húåp bïånh
thêìn kinh khấc; trong mổi trûúâ
ng húåp, ngûúâi bïånh khưng hïì hay
biïët gò vïì nhûäng àiïìu àố cẫ; bao giúâ sûå phên tđch cng cho thêëy
rùçng nhûäng triïåu chûáng nây chó lâ kïët quẫ ca nhûäng hoẩt àưång
tinh thêìn vư thûác cố thïí trúã thânh hûäu thûác vúái mưåt sưë àiïìu kiïån
nâo àố. Nïëu cấc bẩn thïm têët cẫ nhûäng àiïìu nây vâo nhûäng àiïìu
vûâa àûúåc trònh bây trong àoẩn trïn, cấc bẩn sệ hiïíu dïỵ dâng tẩi
sao mưn phên têm hổc khưng thïí bỗ qua giẫ thuët vïì sûå vư thûác
vâ tẩi sao chng ta lẩi coi sûå vư thûác nhû mưåt cấi gò àố
cố thïí súâ
mố thêëy àûúåc. Cấc bẩn cng hiïíu ln tẩi sao nhûng kễ chó hiïíu
biïët qua loa vïì sûå vư thûác, chûa hïì phên tđch sûå vư thûác bao giúâ,
chûa hïì giẫi thđch mưåt giêëc mú bao giúâ, chûa hïì tòm hiïíu nghơa
ca mưåt triïåu chûáng bïånh thêìn kinh bao giúâ, nhûäng kễ àố khưng
thïí coi àûúåc lâ nhûäng chun viïn. Chng ta cêìn nhùỉc lẩi mưåt lêìn
nûäa: chó mưåt viïåc cố thïí dng sûå giẫi thđch àïí tòm hiïíu nghơa ca
mưåt triïåu chûáng bïånh thêìn kinh cng à lâ mưåt bùçng chûáng khưng
ph nhêå
n àûúåc lâ sûå vư thûác quẫ lâ mưåt àiïìu cố thûåc vâ chng ta

cêìn chêëp nhêån sûå cố mùåt ca nố.
Nhûng nhû thïë chûa phẫi lâ hïët. Mưåt phất minh khấc ca
Breuer mâ tưi coi lâ rêët quan trổng cho ta biïët nhiïìu hún nûäa vïì
liïn quan giûäa vư thûác vâ nhûäng triïåu chûáng bïånh thêìn kinh.
Khưng nhûäng nghơa ca cấc triïåu chûáng nây cố tđnh cấch vư thûác
mâ giûäa vư thûác nây vâ sûå cố mùåt ca cấc triïåu chûáng cố nhûäng
liïn quan cố thïí thay thïë nhau àûúåc. Cấc bẩn sệ hiïíu tưi ngay,
cng vúá
i Breuer tưi khùèng àõnh rùçng: mưỵi khi chng ta àûáng trûúác
mưåt triïåu chûáng, chng ta phẫi kïët lån rùçng trong ngûúâi bïånh cố
mưåt vâi hoẩt àưång vư thûác cố chûáa àûång nghơa ca triïåu chûáng
nây. nghơa nêìy phẫi vư thûác thò triïåu chûáng múái phất hiïån ra
àûúåc. Nhûäng sûå hoẩt àưång tinh thêìn hûäu thûác khưng phất sinh ra
nhûäng triïåu chûáng bïånh thêìn kinh; mưåt khi nhûäng hoẩt àưång vư
thûác trúã thânh hûäu thûác thò nhûäng triïåu chûáng àố biïën mêët ngay.
Bẩn thêëy rộ chûa: àố lâ mưåt phûúng phấp trõ bïånh, lâm cho cấ
c
Sigmund Freud 100

triïåu chûáng biïën mêët. Chđnh Breuer àậ dng phûúng phấp lâm
biïën mêët triïåu chûáng àïí chûäa khỗi bïånh cho ngûúâi bïånh bõ nấo
loẩn thêìn kinh àêìu tiïn ca ưng. Ưng ta àậ tòm ra mưåt k thåt
hûäu thûác hốa nhûäng sûå hoẩt àưång vư thûác dêëu giïëm nghơa ca
nhûäng triïåu chûáng rưìi tûâ àố lâm cho nhûäng triïåu chûáng nây biïën
mêët.
Sûå phất minh ca Breuer lâ kïët quẫ khưng phẫi ca l lån
mâ ca mưåt sûå quan sất thânh cưng vúái sûå gip àúä ca ngûúâi bïånh.
Cấc bẩn àûâng tòm hiïíu sûå phấ
t minh nây bùçng cấch kếo nố vïì mưåt
sûå phất minh khấc; cấc bẩn hậy chêëp nhêån nố nhû mưåt sûå kiïån

cùn bẫn cố thïí àûa àïën sûå giẫi thđch nhiïìu sûå kiïån khấc. Vò thïë
nïn tưi xin phếp cấc bẩn diïỵn tẫ sûå phất minh nây theo mưåt hònh
thûác khấc.
Mưåt triïåu chûáng àûúåc phất hiïån àïí thay thïë mưåt cấi gò khưng
phất hiïån ra àûúåc. Mưåt vâi sûå hoẩt àưång tinh thêìn vò khưng phất
triïín bònh thûúâng àûúåc àïí ài túái thûác nïn phẫi phất sinh ra mưåt
triïåu chûáng. Vêå
y triïåu chûáng bïånh thêìn kinh lâ kïët quẫ ca mưåt
sûå hoẩt àưång mâ sûå phất triïín àậ bõ ngùn chùån lâm rưëi loẩn búãi
mưåt ngun nhên nâo àố. Triïåu chûáng àûúåc phất hiïån àïí thay thïë
hoẩt àưång bõ ngùn chùån nây vâ nhû thïë àậ cố mưåt sûå thay bêåc àưíi
ngưi; khi phûúng phấp trõ liïåu hy bỗ àûúåc liïn quan nây tûác lâ
phûúng phấp àậ àẩt àûúåc mc àđch.
Phất minh ca Breuer cho àïën bêy giúâ vêỵn lâ cùn bẫn ca
phûúng phấp trõ bïånh bùçng phên têm hổc. Àïì lån: “nhûäng triïåu
chûáng sệ biïën mêët mưåt khi cấc àiïìu kiïån vư thûác àậ àûúå
c hûäu thûác
hốa” àậ àûúåc mổi cưng trònh khẫo cûáu vïì sau khùèng àõnh, mùåc d
gùåp biïët bao nhiïu sûå phûác tẩp k khưi vâ khưng chúâ àúåi nhêët
trong viïåc ấp dng vâo thûåc tïë. Phûúng phấp trõ bïånh ca chng ta
lâ lâm sao biïën vư thûác thânh hûäu thûác, phûúng phấp àố chó hûäu
hiïåu khi lâm àûúåc viïåc àố.
Cấc bẩn àûâng lêìm tûúãng rùçng cưng viïåc trõ bïånh nhû thïë sệ
dïỵ ấp dng. Ngûúâi ta súã dơ mùỉc bïånh thêìn kinh chđnh vò khưng biïët
rùçng bïn trong mònh cố mưåt hoẩt àưång tinh thêìn nâo àố mâ àấng
lệ mònh phẫi biïët. Àïì lå
n nây lâm ta nhúá lẩi mưåt àïì lån khấc
ca Socrate khi ưng cho rùçng tưåi lưỵi chđnh lâ kïët quẫ ca mưåt sûå
ngu dưët. Mưåt võ bấc sơ khưng khố khùn gò khưng tòm ra dïỵ dâng
nhûäng hoẩt àưång tinh thêìn mâ ngûúâi bïånh khưng thûác àûúåc. Cho

nïn võ bấc sơ phẫi giẫi thoất cho ngûúâi bïånh ra khỗi sûå ngu dưët àố
bùçng cấch nối cho y biïët àiïìu mònh tòm ra. Võ bấc sơ phẫi cố à khẫ
Phên têm hổc nhêåp mưn 101

nùng hy bỗ mưåt phêìn nâo tđnh cấch vư thûác ca nhûäng triïåu
chûáng, côn vïì liïn quan giûäa triïåu chûáng vâ biïën cưë trong àúâi sưëng
ngûúâi bïånh thò bấc sơ lâm sao àoấn ra àûúåc vâ phẫi chúâ àúåi ngûúâi
bïånh cho mònh biïët. Nhûng vïì àiïím nây, bấc sơ cố thïí cố àûúåc tâi
liïåu bùçng cấch hỗi nhûäng ngûúâi sưëng xung quanh ngûúâi bïånh àïí
biïët vïì nhûäng biïën cưë trong àúâi ngûúâi bïånh, cẫ vïì nhûäng biïën cưë
mâ ngûúâi bïånh khưng biïët vò xẫy ra trong thúâi thú êëu. Hôa húåp hai
phûúng phấp nây, bấc sơ cố thïí
trong mưåt khoẫng thúâi gian ngùỉn
àẩt àûúåc mc àđch àõnh àïën, nghơa lâ lâm cho nhûäng hoẩt àưång
tinh thêìn vư thûác trúã thânh hûäu thûác.
Kïët quẫ nhû thïë thûåc hoân hẫo, chng ta àậ àẩt àûúåc nhûäng
kinh nghiïåm khưng chúâ àúåi. Cng nhû theo Molòere cố thûá ci nây
cố thûá ci nổ, cố thûá hiïíu biïët nây, cng nhû cố thûá hiïíu biïët nổ,
vâ mổi thûá hiïíu biïët àïìu khưng cố giấ trõ têm l nhû nhau. Sûå
hiïíu biïët ca bấc sơ khưng giưëng sûå hiïíu biïët ca ngûúâi bïånh vâ
khưng thïí cố cng mưåt hiïåu quẫ. Nïëu bấ
c sơ nối cho ngûúâi bïånh
àiïìu hiïíu biïët ca mònh, bấc sơ khưng thïí thânh cưng. Hay nối cho
àng hún, sûå thânh cưng ca bấc sơ khưng phẫi úã chưỵ àậ hy bỗ
àûúåc nhûäng triïåu chûáng, nhûng lâ khúãi àêìu mưåt sûå phên tđch mâ
nhûäng dêëu hiïåu àêìu tiïn thûúâng do chđnh nhûäng àiïìu mêu thỵn
do ngûúâi bïånh cung cêëp. Ngûúâi bïånh biïët mưåt àiïìu trûúác kia khưng
biïët, àố lâ nghơa ca triïåu chûáng cùn bïånh ca mònh, vêåy mâ
ngûúâi bïånh cng khưng biïët gò hún trûúác. Nhû thïë chng ta thêëy
rùçng cố hún mưåt sûå “khưng biïët”. Mën biïët nhûäng àiïìu “khưng

biïët” cố khấc nhau ra sao, cêìn cố
nhûäng hiïíu biïët sêu xa vïì têm l.
Nhûng khưng phẫi vò thïë mâ àïì lån ca chng ta lâ: “nhûäng triïåu
chûáng sệ biïën mêët mưåt khi nghơa ca chng trúã thânh hûäu thûác”
trúã thânh khưng àng. Chó cố àiïìu lâ sûå hiïíu biïët phẫi àùåt nïìn
tẫng trïn mưåt sûå thay àưíi bïn trong ngûúâi bïånh, sûå thay àưíi nây
chó phất hiïån sau mưåt cưng viïåc tinh thêìn theo àíi mưåt mc àđch
nhêët àõnh. Chng ta àûáng trûúác nhûäng vêën àïì mâ sûå têåp húåp lẩi sệ
xët hiïån nhû mưåt àưång lûåc trong cưng viïåc cêëu thânh nhûäng triïåu
chûáng.
Vâ
bêy giúâ tưi hỗi cấc bẩn: àiïìu tưi vûâa nối cấc bẩn cố cho lâ
quấ tùm tưëi vâ rùỉc rưëi khưng? Cấc bẩn cố bõ lẩc hûúáng khi thêëy tưi
rt lẩi nhûäng àiïìu vûâa àûa ra, bao quanh nhûäng àïì lån ca tưi
bùçng mổi thûá giúái hẩn, ài vâo mưåt chiïìu hûúáng nây àïí rưìi lẩi quay
theo mưåt chiïìu hûúáng khấc khưng? Tưi tiïëc rùçng sûå viïåc àậ xẫy ra
nhû thïë. Nhûng tưi quẫ khưng thđch àún giẫn hốa chên l, khưng
Sigmund Freud 102

thêëy cố gò trúã ngẩi khi trònh bây cho cấc bẩn biïët rùçng vêën àïì ca
chng ta cố nhiïìu khđa cẩnh phûác tẩp k lẩ, khưng thêëy hẩi gò khi
àûa cho cấc bẩn biïët nhûäng àiïìu mâ bẩn chûa thïí dng ngay trong
lc nây. Tưi biïët lâ mưỵi sinh viïn àïìu sùỉp xïëp nhûäng tûúãng ca
giấo sû theo tiïån lúåi riïng cho mònh, vùỉn tùỉt hốa bâi thuët trònh,
giẫn dõ hốa vâ trđch ra trong àố nhûäng àiïìu mònh mën giûä lẩi.
Têët nhiïn câng cố nhiïìu àiïìu àûúåc trònh bây bao nhiïu thò nhûäng
àiïìu àûúåc giûä lẩi câng nhiïìu bêëy nhiïu. D sao tưi cng hy vổng
rùçng trong bao nhiïu àiïìu trònh bây, cấc bẩn c
ng àậ cố àûúåc mưåt
niïåm khấ rộ râng vïì phêìn chđnh trong bâi thuët trònh ca tưi,

nghơa lâ phêìn liïn quan àïën nghơa ca cấc triïåu chûáng àïën vư
thûác vâ àïën liïn quan giûäa vư thûác vâ cấc nghơa nây. Cố lệ cấc
bẩn sệ hiïíu rùçng sau nây cưng trònh khẫo cûáu ca chng ta sệ
hûúáng vïì hai àiïím sau àêy: mưåt àùçng tòm hiïíu tẩi sao loâi ngûúâi
lẩi bõ bïånh, trúã thânh nẩn nhên ca mưåt chûáng bïånh thêìn kinh cố
thïí kếo dâi sët àúâi, vâ àố lâ vêën àïì trõ bïånh; àùçng khấc tòm xem
triïåu chûáng bï
ånh hoẩn àậ phất triïín nhû thïë nâo vúái cấc àiïìu kiïån
ca chûáng bïånh thêìn kinh, vâ àố lâ vêën àïì àưång lûåc tinh thêìn. Thïë
nâo cng cố nhûäng núi mâ hai vêën àïì nây tiïëp giấo vúái nhau.
Tưi khưng mën ài xa hún nûäa nhûng vò côn mưåt cht thò giúâ
nïn tưi mën cấc bẩn àïí àïën mưåt àùåc tđnh khấc trong hai v
phên tđch nối trïn: àố lâ nhûäng lưỵ hưíng trong trđ nhúá hay chûáng
mêët trđ nhúá. Tưi àậ nối lâ cưng viïåc ca phûúng phấp trõ bïånh theo
lưëi phên têm lâ: biïën vư thûác, cùn ngun ca bïånh thânh hûäu
thûác. Cấc bẩn sệ ngẩc nhiïn nïëu thêë
y cưng thûác nây cố thïí àûúåc
thay thïë bùçng cưng thûác sau: lêëp hïët nhûäng lưỵ hưíng trong trđ nhúá,
hy bỗ bïånh mêët trđ nhúá. Cưng thûác sau chùèng khấc gò cưng thûác
trûúác. Vêåy chûáng mêët trđ nhúá ca ngûúâi bïånh thêìn kinh giûä mưåt
vai trô quan trổng trong viïåc phất sinh cấc triïåu chûáng. Nhûng
suy nghơ k vïì trûúâng húåp ngûúâi bïånh thûá nhêët, chng ta thêëy lâ
vai trô gấn cho sûå mêët trđ nhúá cố lệ khưng àng lùỉm. Ngûúâi bïånh
khưng hïì qụn quang cẫnh àïm tên hưn, trấi lẩi nhúá rêët k vâ
trong sët cêu chuån khưng cố mưåt sûå qụn lậng nâo khấc trong
viï
åc phất sinh ra triïåu chûáng. Tuy khưng rộ râng hún nhûng
trûúâng húåp ca ngûúâi con gấi trong trûúâng húåp thûá hai cng thïë.
Cư nây cng nhúá rêët rộ d nhúá mưåt cấch ngêåp ngûâng, miïỵn cûúäng,
thấi àưå ca mònh ngây xûa lc nhêët àõnh àôi múã cûãa phông mònh

thưng sang phông cha mể vâ bùỉt mể nhûúâng chưỵ cho mònh trong
giûúâng cha. Àiïìu duy nhêët lâm chng ta ngẩc nhiïn lâ ngûúâi bïånh
thûá nhêët, sau khi lâm ài lâm lẩi cûã chó ấm ẫnh ca mònh rêët nhiïìu
Phên têm hổc nhêåp mưn 103

lêìn, khưng hïì hay biïët gò àïën liïn quan giûäa cûã chó nây vúái biïën cưë
trong àïm tên hưn vâ mùåc d sau nây chng ta àậ hûúáng dêỵn bâ,
bâ cng khưng hïì nhúá lẩi k niïåm àố. Ngûúâi con gấi trong trûúâng
húåp sau cng thïë, cư ta cho rùçng cấc lïỵ nghi vâ nhûäng cú hưåi gêy ra
lïỵ nghi àố bùỉt ngìn úã tònh trẩng ca cư phẫi lâm ài lâm lẩi mưåt sưë
cưng viïåc mưỵi ngây. Trong cẫ hai trûúâng húåp khưng hïì cố chûáng
mêët trđ nhúá thûåc sûå: chó cố àûát mêët súåi dêy liïn lẩc àïí cho biïën cưë
quay trúã lẩi trđ nhúá thưi. Nhûng nïëu sûå rưëi loẩn trong trđ nhúá
nây
à àïí cùỉt nghơa sûå ấm ẫnh thò trong trûúâng húåp nấo loẩn tinh thêìn
sûå viïåc khưng phẫi thïë. Trong sûå nấo loẩn tinh thêìn thûúâng cố mêët
trđ nhúá rêët nhiïìu. Phên tđch mưỵi triïåu chûáng trong sûå nấo loẩn
tinh thêìn ngûúâi ta thêëy cố rêët nhiïìu cẫm tûúãng ca àúâi sưëng trong
quấ khûá mâ ngûúâi bïånh cho lâ mònh qụn hïët. Mưåt àùçng nhûäng
cẫm tûúãng nây thåc vïì nhûäng nùm àêìu tiïn ca cåc sưëng, thânh
ra sûå mêët trđ nhúá trong sûå nấo loẩn thêìn kinh chó lâ sûå kếo dâi
trûåc tiïëp ca chûáng mêë
t trđ nhúá ca trễ con vïì nhûäng giai àoẩn
àêìu tiïn trong cåc sưëng tinh thêìn ngay cẫ àưëi vúái nhûäng ngûúâi
bònh thûúâng. Àùçng khấc nhûäng biïën cưë múái nhêët trong àúâi ngûúâi
bïånh cng bõ qụn, nhêët lâ nhûäng cú hưåi gêy ra bïånh hay lâm cho
bïånh nùång hún cng bõ qụn mưåt phêìn hay toân thïí. Ln ln
nhûäng chi tiïët quan trổng biïën mêët trong toân thïí k niïåm hay bõ
thay thïë bùçng nhûäng k niïåm sai lêìm. Thûúâng thûúâng chó mưåt đt
thúâi gian sau khi àûúåc phên tđch lâ nhûäng k niïåm vïì nhûäng biïën

cưë múái nây trúã lẩi, nhûäng k niïåm nây thûúâng bõ dưìn ếp àïí lẩi
trong trđ nhú
á nhûäng lưỵ hưíng rêët lúán.
Nhûäng sûå rưëi loẩn trong trđ nhúá àùåc biïåt biïíu thõ cho bïånh
nấo loẩn thêìn kinh vúái nhûäng triïåu chûáng lâ nhûäng cún àưång kinh
khưng àïí lẩi mưåt dêëu vïët gò trong trđ nhúá. Búãi vò sûå viïåc khưng xẫy
ra tûúng tûå trong sûå ấm ẫnh nïn chng ta phẫi kïët lån lâ nhûäng
sûå mêët trđ nhúá lâ mưåt àùåc tđnh têm l ca chûáng nấo loẩn thêìn
kinh chûá khưng phẫi lâ mưåt triïåu chûáng chung cho mổi bïånh thêìn
kinh khấc. Têìm quan trổng ca sûå khấc biïåt nây àûúåc giẫm búát búãi
nhêån xết sau àêy. nghơa ca mưåt triïå
u chûáng cố thïí àûúåc quan
niïåm theo hai lưëi: mưåt vïì phûúng diïån ngưn gưëc mưåt vïì phûúng
diïån mc àđch, nghơa lâ nối mưåt cấch khấc, mưåt vïì nhûäng cẫm giấc
vâ biïën cưë phất sinh ra nố, mưåt vïì mën mâ nố phc v. Ngìn
gưëc ca mưåt triïåu chûáng chó lâ nhûäng cẫm giấc tûâ bïn ngoâi vâo, cố
mưåt lc cố tđnh cấch hûäu thûác nhûng sau àố trúã thânh vư thûác vâ
bõ qụn lậng. Mc àđch ca triïåu chûáng, khuynh hûúáng ca nố trấi
lẩi trong mổi trûúâng húåp àïìu lâ mưåt sûå hoẩt àưå
ng tinh thêìn cố tđnh
Sigmund Freud 104

cấch hûäu thûác trong mưåt lc nâo àố, nhûng cng cố thïí bõ vi lêëp
trong vư thûác mậi mậi. Vêåy viïåc mêët trđ nhúá liïn can àïën ngìn
gưëc, nghơa lâ àïën nhûäng biïën cưë lâm nïìn tẫng cho triïåu chûáng, nhû
trong trûúâng húåp nấo loẩn thêìn kinh khưng quan trổng; chđnh mc
àđch khuynh hûúáng cố thïí cố tđnh cấch vư thûác ngay tûâ àêìu, chđnh
mc àđch vâ khuynh hûúáng nây múái quy àõnh sûå lïå thåc ca triïåu
chûáng vúái vư thûác vâ trûúâng húåp nây xẫy ra trong sûå ấm ẫnh cng
nhû trong bïånh nấo loẩn thêìn kinh.

Chđnh vò gấn cho vư thûác mưåt têìm quan trổng nhû thïë nïn
chu
áng ta múái bõ phï bònh chó trđch mưåt cấch gay gùỉt nhû thïë. Cấc
bẩn àûâng cho rùçng chưëng àưëi nây bùỉt ngìn úã chưỵ ngûúâi ta khưng
quan niïåm àûúåc vư thûác hay khưng lâm àûúåc nhûäng cåc thđ
nghiïåm vïì vư thûác. Lõch sûã khoa hổc àậ hai lêìn cẫi chđnh nghiïm
trổng àưëi vúái tđnh đch k ngêy ngư ca loâi ngûúâi. Lêìn thûá nhêët khi
khoa hổc chûáng minh rùçng trấi àêët khưng hïì lâ trung têm ca v
tr mâ chó lâ mưåt phêìn nhỗ bế, vư nghơa l trong hïå thưëng v tr
mâ chng ta khưng thïí tûúãng tûúång àûúåc lâ to lúán nhû thïë nâo. Sûå
chûáng minh thûá nhêë
t nây lâ cưng ca Copernic d trûúác àố khoa
hổc thúâi Alexandre àậ loan bấo mưåt vâi àiïìu tûúng tûå. Lêìn thûá hai
lâ khi khoa hổc chûáng minh rùçng con ngûúâi khưng phẫi giûä mưåt
àõa võ àùåc biïåt cao cẫ trong sûå sấng tẩo mâ cng lïå thåc vâo giúái
àưång vêåt, cng cố tđnh chêët nhû mổi àưång vêåt. Cåc cấch mẩng nây
àûúåc thûåc hiïån sau nhûäng cưng trònh ca Darwin, Wallace vâ cấc
ngûúâi ài trûúác, vâ àậ gùåp sûå chưëng àưëi kinh khng ca ngûúâi
àûúng thúâi. Lêìn cẫi chđnh thûá ba àấnh vâo tđnh tûå cao tûå àẩi ca
loâi ngûúâi khi cho rùçng cấi tưi c
a con ngûúâi khưng lâ ch àưåc tưn
trong nhâ mònh, chó àûúåc biïët mưåt vâi àiïìu lễ tễ, hiïëm hoi vïì
nhûäng sûå xẫy ra ngoâi thûác ca mònh trong àúâi sưëng tinh thêìn.
Nhûäng nhâ phên têm hổc khưng phẫi lâ nhûäng ngûúâi àưåc nhêët vâ
àêìu tiïn kïu gổi lông khiïm tưën ca loâi ngûúâi nhûng hổ cố nhiïåm
v phưí biïën thêåt rưång rậi quan niïåm nây vúái têët cẫ têëm lông hùng
hấi vâ cung cêëp cho mổi ngûúâi nhûäng vêåt liïåu lêëy tûâ trong cấc cåc
thđ nghiïåm ra àïí dng cho bêët cûá ai. Do àố ngûúâi ta túái têëp chó
trđch khoa hổc ca chng ta, qụn hïët mo
åi sûå lõch sûå trong giúái vùn

hổc, phẫn khấng chng ta vúái mc àđch gi bỗ nhûäng sûå râng båc
ca mưåt sûå hổp l vâ vư tû. Thïm vâo àố, hổ côn súå nhûäng thuët
ca chng ta gêy rưëi loẩn trong hôa bònh ca thïë giúái nhû cấc bẩn
sệ cố dõp nhêån thêëy vïì sau àêy.
Phên têm hổc nhêåp mưn 105

19. CHƯËNG ÀƯËI VÂ DƯÌN ẾP
Mën cố mưåt niïåm àûáng àùỉn vïì chûáng bïånh thêìn kinh,
chng ta cêìn cố nhiïìu kinh nghiïåm múái vâ àêy lâ hai cåc thđ
nghiïåm rêët àấng ch , gêy nhiïìu tiïëng vang trong thúâi k phất
hiïån.
Thđ nghiïåm thûá nhêët: mưỵi khi chng ta trõ bïånh cho mưåt
ngûúâi nâo, ngûúâi àố thûúâng chưëng cûå lẩi rêët dûä àưåi trong sët thúâi
k àiïìu trõ. Cêu chuån khố tin nhûng cố thûåc. Nïëu chng ta
khưng nối àiïìu àố cho gia àònh ngûúâi bïånh biïët, hổ sệ cho rùçng ta
mën kếo dâi thúâi k trõ bïånh ra. Chđnh ngûúâi bïånh chưëng cûå lẩi
rêë
t dûä dưåi tuy khưng biïët lâ mònh chưëng cûå vâ khi chng ta lâm
sao àïí ngûúâi bïånh nhêån ra lâ hổ chưëng cûå lẩi chng ta tûác lâ chng
ta àậ thânh cưng khấ lúán. Cấc bẩn thûã nghơ xem: ngûúâi bïånh àau
khưí quấ nhiïìu vò bïånh mònh lâm cho ngûúâi chung quanh àau khưí
theo, hy sinh biïët bao nhiïu cưng ca thúâi giúâ àïí àûúåc khỗi bïånh,
ngûúâi àố cố l do gò àïí phẫn khấng lẩi bấc sơ mën chûäa cho hổ
khỗi? Hổ sệ cho lâ thấi àưå chưëng àưëi àố thûåc vư nghơa l mưỵi khi
bẩn cho hổ biïët viïåc àố. Vêåy mâ chùèng côn àiïìu gò àng hún lâ sûå

chưëng àưëi àố nûäa, côn thiïëu gò nhûäng ngûúâi àau rùng chưëng àưëi dûä
dưåi lẩi nha sơ khi thêëy àûa àưì nhưí rùng vâo gêìn mưìm.
Sûå chưëng àưëi ca ngûúâi bïånh xët hiïån dûúái nhiïìu hònh thûác
khấc nhau, nhiïìu khi rêët tïë nhõ, khố nhêån ra. Ngûúâi ta khưng tin

cêåy ưng thêìy thëc, nhiïìu khi côn àïì phông ưng ta nûäa. Trõ bïånh
thêìn kinh chng ta cng dng k thåt nhû trong viïåc giẫi thđch
giêëc mú. Chng ta u cêìu ngûúâi bïånh tûå quan sất vâ nối cho
chng ta nghe nhûäng àiïìu hổ cẫm thêëy theo thûá tûå xët hiïån
trong ốc hổ: tònh cẫm, tûúãng, k niï
åm. Chng ta u cêìu hổ tûå
nhiïn nối ra nhûäng àiïìu mònh nghơ hay cẫm thêëy, chûá àûâng ngêåp
ngûâng vò nhûäng àiïìu àố khố nghe, khố nối, hay cho lâ khưng quan
trổng hay vư nghơa. Chng ta bẫo hổ lâ àûâng ngêåp ngûâng gò, àûâng
nghe theo nhûäng lúâi chó trđch bïn trong vâ nïëu hổ lâm theo àng
lúâi chó dêỵn ca chng ta thò bïånh hổ sệ chống khỗi hún. Kinh
nghiïåm trong viïåc giẫi thđch giêëc mú àậ cho ta biïët lâ chđnh trong
nhûäng k niïåm, nhûäng àiïìu nghi ngúâ lẩi chûáa àûång nhiïìu vêåt liïåu
gip cho chng ta tòm àûúåc vư thûác.
Kïët quẫ thûá nhêët thu lûúåm àûúåc trong quy tùỉc cú bẫn nâ
y lâ
lêëy ngay sûå chưëng àưëi ca ngûúâi bïånh àïí chưëng lẩi ngûúâi bïånh.
Ngûúâi bïånh dng à mổi cấch àïí khưng nghe theo lúâi bấc sơ, sệ nối