Nhiïìu tấc giẫ 76
http://ebooks. vdcmedia. com
Vò nhõp àiïìu chónh sûå thùng bùçng võ trđ ca cú thïí chêåm ài mưåt
nûãa nïn bûúác ài phẫi xiïu vểo.
Nïëu say quấ mûác, cú quan thùng bùçng sệ tï liïåt hoân toân.
Lc àố, ngûúâi say chùèng nhûäng ài khưng vûäng mâ mưåt bûúác cng
khưng lï nưíi.
73. Vò sao trễ em khưng nïn ëng rûúåu?
Cố ngûúâi lúán vò vui àa hóåc mën ni dẩy trễ thânh ngûúâi
cố khđ chêët hẫo hấn nïn thûúâng cho trễ em ëng rûúåu. Nhiïìu em vò
tô mô cng cêìm cưëc lïn ëng. Àiïìu nây vư cng cố hẩi.
Cấc cú quan ca trễ àïìu côn non núát, àùåc biïåt lâ hïå thưëng
tiïu hốa, nố khưng chõu àûång àûúåc nhûäng chêët kđch thđch mẩnh.
Rûúåu rộ râng lâ chêët kđch thđch mẩnh, cố hẩi rêët lúán cho cấc nưåi
tẩng, àùåc biïåt lâ gan vâ dẩ dây. Nïëu trễ em ëng rûúåu, gan phẫi
lâm viïåc nhiïìu hún àïí giẫi trûâ chêët àưåc trong rûúåu (bùçng cấch
chuín cưìn thânh men amoni), khiïën cho tïë bâo gan bõ tưín thûúng.
Viïåc ëng rûúåu côn cố hẩi cho dẩ dây ca trễ. Cưìn sệ kđch
thđch dẩ dây tiïët ra mưåt lûúång lúán dõch toan, lêu ngây sệ dêỵn àïën
tiïu hốa kếm, thêåm chđ phất triïín thânh viïm hóåc loết dẩ dây.
Rûúåu cng lâm giẫm sûác miïỵn dõch. Sau khi ëng rûúåu, cấc
mao mẩch sệ giận núã, sûác tẫn nhiïåt tùng lïn, khiïën trễ dïỵ bõ cẫm
vâ viïm phưíi.
Ngoâi ra, rûúåu côn gêy tưín thûúng nậo, khiïën cho trđ nhúá
giẫm xëng, ẫnh hûúãng àïën sûå phất triïín bònh thûúâng ca àẩi
nậo. Nïëu nhûäng ẫnh hûúãng nây kếo dâi, trđ tụå ca cấc em sệ giẫm
st.
Mưåt hêåu quẫ khấc mâ rûúåu gêy ra cho trễ em lâ quấ trònh
phất dc bõ rưëi loẩn. Cấc thđ nghiïåm àậ chûáng minh rùçng, cưìn gêy
tưín thûúng rêët lúán àưëi vúái tinh hoân trong thúâi k phất dc, lâm
kếo dâi quấ trònh nây, thêåm chđ khiïën tïë bâo sinh tinh vâ ưëng dêỵn

tinh bõ hy hoẩi, dêỵn àïën vư sinh. Àưëi vúái cấc em gấi, cấc hoốc mưn
giúái tđnh sệ bõ nhiïỵu loẩn, sau nây sệ kinh nguåt khưng àïìu, cố
hiïån tûúång àau bng kinh, àau àêìu
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 77
http://ebooks. vdcmedia. com
74. Gan cố tấc dng gò?
Nïëu cú thïí lâ mưåt xđ nghiïåp hốa chêët liïn húåp thò gan lâ nhâ
mấy hốa chêët quan trổng nhêët. Búãi vò khi vêån àưång, con ngûúâi phẫi
tiïu phđ nhiïìu nùng lûúång; khi ùn, cêìn phẫi cố cấc loẩi dõch tiïu
hốa; khi àổc sấch hay viïët, phẫi cố mưåt sưë vitamin àïí gip àúä thõ
lûåc. Tốm lẩi, chng ta lâm bêët cûá viïåc gò cng àïìu cêìn àïën sûå gip
àúä ca gan.
Theo phên tđch ca cấc nhâ khoa hổc, gan cố thïí thûåc hiïån
500 loẩi cưng viïåc vò nố sẫn xët àûúåc nhiïìu loẩi men. Trong cú thïí
cố khoẫng 2.000 loẩi men, riïng gan àậ sẫn xët gêìn 1.000 loẩi.
Gan cố rêët nhiïìu cưng nùng, trong àố 3 cưng nùng chđnh lâ
giẫi àưåc, tâng trûä chêët dinh dûúäng vâ chïë tẩo dõch mêåt.
Khi ùn ëng hóåc dng thëc, con ngûúâi thûúâng àûa cấc chêët
àưåc vâo cú thïí, cấc vi khín trong àûúâng råt cng sinh ra àưåc tưë.
Nïëu nhûäng chêët àưåc nây theo mấu trûåc tiïëp àïën tim thò con ngûúâi
sệ chïët rêët nhanh. Nhûng rêët may lâ chng bõ gan xûã l. ÚÃ gan,
chng bõ "vư hiïåu hốa", mêët ài tđnh àưåc. Vđ d, ngûúâi hay ëng
rûúåu nïn cẫm ún gan vò trong rûúåu cố chêët cưìn rêët àưåc hẩi; gan cố
thïí biïën cưìn thânh khđ CO2 vâ nûúác. Àûúng nhiïn, nïëu ëng rûúåu
nhiïìu quấ thò gan chùèng nhûäng khưng thïí phên giẫi hïët cưìn mâ
côn bõ tưín thûúng.
Trong quấ trònh tiïu hốa nhûäng thûác ùn cố hâm lûúång
anbumin vâ múä cao, dõch mêåt cố vai trô khưng thïí thiïëu àûúåc. Dõch
mêåt àûúåc sẫn sinh khưng phẫi trong ti mêåt mâ lâ úã gan. Ti mêåt
chó lâ núi dûå trûä.

Gan côn cố cưng nùng dûå trûä cấc chêët dinh dûúäng. Nố cố thïí
chuín chêët àûúâng gluco (cố quấ nhiïìu trong mấu) thânh àûúâng
ngun àïí dûå trûä lẩi. Àiïìu nây vûâa gip àïì phông tònh trẩng tùng
àûúâng huët vûâa gip cú thïí cố sùén àûúâng ngun àïí dng àïën khi
cêìn.
Nhiïìu tấc giẫ 78
http://ebooks. vdcmedia. com
75. Vò sao canh thõt khưng cho mëi thò khưng ngổt?
Nêëu ùn phẫi cho mëi lâ lệ àûúng nhiïn. Àố khưng chó lâ
nhu cêìu ca sinh l cú thïí mâ côn lâ nhu cêìu ca khêíu võ. Bất
canh khưng cố mëi sệ nhẩt, vư võ, khi cho thïm mưåt tđ mëi thò
nhû gêëm àûúåc thïu hoa, hûúng võ trúã nïn thúm ngổt. Súã dơ nhû thïë
lâ vò mëi cố tấc dng àiïìu chónh hûúng võ. Tc ngûä nối: "Mëi lâ
vua ca trùm võ", rêët cố l.
Hâm lûúång mëi natri glutamin trong mốn ùn gốp phêìn
quan trổng àïí quët àõnh mốn àố cố ngon hay khưng. Thânh phêìn
hốa hổc ca mëi ùn lâ clorua natri, trong nhiïìu loẩi thûác ùn (nhû
thõt) cố glutamin. Khi nêëu, glutamin àûúåc giẫi phống vâ hôa tan
trong nûúác. Lc àố, nïëu cho thïm mưåt đt mëi vâo canh thò
glutamin trong nûúác canh sệ kïët húåp vúái natri àïí húåp thânh natri
glutamic, lâm cho võ ngổt tùng lïn.
Àûúng nhiïn, nïëu thïm nhiïìu mëi quấ thò võ ngổt sệ trúã
thânh võ mùån, cố tấc dng ngûúåc lẩi.
76. Vò sao khưng nïn nđn àẩi, tiïíu tiïån?
Nûúác tiïíu ca ngûúâi àûúåc trûä lẩi trong bâng quang. Khi tđch
t àïën mưåt lûúång nhêët àõnh, bâng quang sệ cùng lïn, àiïìu nây
àûúåc cấc dêy thêìn kinh truìn lïn àẩi nậo, khiïën ta cố cẫm giấc
bìn ài tiïíu. Viïåc nđn tiïíu tiïån khưng nhûäng gêy khố chõu mâ côn
khiïën cho cấc cú ca bâng quang giận ra, ẫnh hûúãng àïën cưng
nùng co bốp ca cú quan nây, lâm giẫm lûåc bâi tiïët nûúác tiïíu, dêỵn

àïën ài tiïíu khưng kiïåt.
Nûúác tiïíu lâ mưi trûúâng tưët ca vi khín, nhiïåt àưå trong
bâng quang cng rêët thđch húåp cho sûå phất triïín ca nhûäng sinh
vêåt nây. Thúâi gian nûúác tiïíu bõ giûä lẩi trong bâng quang câng dâi,
vi khín câng sinh sưi nẫy núã, gêy viïm nhiïỵm hïå thưëng tiïët niïåu,
dêỵn àïën àấi rùỉt, nûúác tiïíu kêm mấu Vò vêåy, khi bìn ài tiïíu, nïn
ài câng súám câng tưët.
Vïì àẩi tiïån, tưët nhêët mưỵi ngây nïn ài mưåt lêìn. Àiïìu nây cố lúåi
cho nhõp àiïåu vêån chuín ca hïå thưëng tiïu hốa. Rêët nhiïìu ngûúâi
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 79
http://ebooks. vdcmedia. com
vò ham mï cưng viïåc hóåc do hoân cẫnh mâ phẫi cưë nđn khi cố nhu
cêìu àẩi tiïån. Nhu cêìu nây dêìn dêìn mêët ài, ẫnh hûúãng àïën cưng
nùng bâi tiïët ca àûúâng råt, lâm cho nhu àưång ca råt trúã nïn
chêåm chẩp, vïì sau rêët khố phc hưìi trúã lẩi. Phên àổng lẩi trong
àûúâng råt câng lêu câng trúã nïn khư cûáng (do phêìn nûúác bõ àẩi
trâng hêëp thu) dêỵn àïën tấo bốn. Viïåc ëng nhiïìu nûúác khưng thïí
khiïën phên mïìm lẩi.
Tònh trẩng phên àổng lẩi lêu trong råt sệ khiïën tơnh mẩch
ca thânh råt bõ chên ếp, mấu trong tơnh mẩch chung quanh trûåc
trâng (sất hêåu mưn) khưng tìn hoân vïì tim àûúåc. Phêìn tơnh
mẩch àố sệ bõ ûá huët, dïỵ gêy ra bïånh trơ. Àưëi vúái nhûäng ngûúâi vưën
cố bïånh trơ, viïåc nđn àẩi tiïån câng lâm cho bïånh nghiïm trổng, gêy
xët huët. Do phên cûáng, bïånh nhên phẫi dng lûåc nhiïìu khi ài
ngoâi, lâm tùng thïm ấp lûåc trong khoang bng vâ hêåu quẫ lâ
chûáng trơ ngoẩi câng nùång thïm.
Ngûúâi giâ bõ bïånh ấp huët cao vâ bïånh mẩch vânh câng
khưng nïn nđn àẩi tiïån mâ phẫi giûä thối quen àẩi tiïån àng giúâ.
Viïåc "nđn nhõn" sệ gêy tấo bốn, khiïën cho huët ấp lïn cao, cú tim
thiïëu mấu vâ thiïëu ưxy, mẩch mấu nậo bõ rấch vâ cún nhưìi mấu cú

tim xët hiïån, gêy nguy hiïím àïën tđnh mïånh.
77. Nûúác tiïíu àûúåc hònh thânh nhû thïë nâo?
Trong àiïìu kiïån bònh thûúâng, nïëu ta ëng nûúác nhiïìu thò ài
tiïíu nhiïìu, ëng đt ài tiïíu đt. Múái nghe qua, tûúãng nhû nûúác vâo cú
thïí sệ biïën thânh nûúác tiïíu mưåt cấch rêët àún giẫn. Thûåc ra, nố
phẫi trẫi qua cấc quấ trònh biïën àưíi trung gian rêët phûác tẩp úã
thêån.
Hai quẫ thêån nùçm hai bïn cưåt sưëng úã sau thùỉt lûng, mưỵi bïn
mưåt quẫ to bùçng nùỉm àêëm, hònh dẩng giưëng vúái hẩt àêåu tùçm. Kïët
cêëu ca quẫ thêån gưìm bưå phêån sinh nûúác tiïíu (nhu mư thêån) vâ bưå
phêån bâi tiïët nûúác tiïíu (bïí thêån). Nhu mư thêån gưìm cấc tiïíu cêìu
thêån vâ cấc ưëng. Khi ài qua tiïíu cêìu thêån, mấu àûúåc lổc mưåt lûúåt;
cấc chêët phïë thẫi trong mấu vâ phêìn nûúác thûâa àûúåc àûa vâo cấc
ưëng nhỗ, àố chđnh lâ nûúác tiïíu.
Nhiïìu tấc giẫ 80
http://ebooks. vdcmedia. com
Nûúác tiïíu àûúåc têåp trung àïën bïí thêån rưìi theo niïåu quẫn ài
xëng bâng quang. Bưå phêån nây giưëng nhû mưåt quẫ bống àân hưìi,
vai trô ch ëu lâ lûu giûä nûúác tiïíu. Khi lûúång nûúác tiïíu àẩt àïën
mûác nhêët àõnh, bâng quang phònh ra. Cấc tđn hiïåu kđch thđch àûúåc
cấc dêy thêìn kinh truìn lïn àẩi nậo. Àẩi nậo ra lïånh "thẫi nûúác
tiïíu". Khi àố, cấc cú úã phêìn trïn bâng quang co lẩi, cú trôn chưỵ
miïång thoất nûúác tiïíu múã ra. Nûúác tiïíu sệ bõ ếp chẫy thoất ra
ngoâi.
78. Vò sao ngûúâi ta lẩi àấnh rùỉm?
Àấnh rùỉm lâ kïët quẫ ca quấ trònh àûúâng råt bâi tiïët cấc
chêët khđ qua hêåu mưn. Vêåy cấc chêët khđ trong cú thïí tûâ àêìu mâ cố?
Khi ta ùn cúm, ëng nûúác, khưng khđ lêỵn trong thûåc phêím vâ
àưì ëng sệ ài xëng dẩ dây vâ àûúâng råt. Ngoâi ra, hâng trùm
triïåu loẩi vi khín cố trong àûúâng råt cng phên giẫi thûác ùn,

sẫn sinh ra cấc chêët khđ. Vi khín trong råt côn phên giẫi cấc
chêët dõch trong àẩi trâng thânh khđ amoni. Cấc chêët bicacbonat vâ
axit dẩ dây côn tấc dng vúái nhau, sẫn sinh ra khđ CO2. Cấc khđ
trïn chiïëm 30-40% tưíng chêët khđ trong àûúâng råt.
Mưåt phêìn chêët khđ trong dẩ dây vâ àûúâng råt thoất ra ngoâi
theo àûúâng miïång, mưåt phêìn qua thânh råt khụëch tấn vâo mấu
rưìi ài ra theo àûúâng hư hêëp. Phêìn lúán nhêët côn lẩi àûúåc àûa dêìn
xëng phđa dûúái, thoất ra qua hêåu mưn. Lûúång chêët khđ tđch t
trong àûúâng råt câng nhiïìu, tưëc àưå bâi tiïët xëng câng nhanh. Do
cấc cú chung quanh hêåu mưn co lẩi, àống chùåt hêåu mưn nïn khđ
trong råt bõ dưìn ếp thânh mưåt khu vûåc cao ấp. Khi khđ thoất
cûúäng bûác qua hêåu mưn, nố sệ phất ra tiïëng kïu. Trong àiïìu kiïån
ùn ëng bònh thûúâng, mưỵi ngûúâi cố thïí àâo thẫi 17-60ml/giúâ, mưỵi
ngây àâo thẫi 400-1.000 ml, sai sưë rêët lúán.
99% chêët khđ àâo thẫi qua hêåu mưn khưng phẫi lâ khđ thưëi,
ch ëu lâ nitú, CO2, ưxy, hydro vâ metan. Côn lẩi lâ khđ amoni,
amin bưëc húi, khđ hydro sulfid, khđ thưëi Ngoâi ưxy vâ ni tú àïën tûâ
khưng khđ, phêìn lúán cấc khđ khấc àïìu do vi khín lïn men trong
hïå thưëng tiïu hốa phên giẫi ra.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 81
http://ebooks. vdcmedia. com
Vò thối quen cåc sưëng vâ chïë àưå ùn ëng ca mổi ngûúâi
khưng giưëng nhau nïn sưë lûúång vâ mi võ khđ thẫi cng khấc nhau.
Ngûúâi quen thúã bùçng miïång, nët nûúác bổt, hay ùn kểo cao su vâ
ngûúâi giâ rùng ëu thûúâng nët vâo khấ nhiïìu khưng khđ nïn
àấnh rùỉm nhiïìu hún. Mưåt sưë thûåc phêím chûáa khấ nhiïìu chêët khđ
(nhû bấnh bao, kem trûáng, nûúác giẫi khất cố ga) vâ thûåc phêín giâu
àûúâng, chêët xú cng dïỵ gêy rùỉm. Trong àẩi trâng, chng bõ cấc vi
khín àûúâng råt phên giẫi thânh khđ CO2, hydro, metan. Tỗi,
hânh têy vâ hể chûáa nhiïìu húåp chêët ca lûu hunh; chng bõ vi

khín àûúâng råt phên giẫi thânh húåp chêët sulfua vâ khđ
thioalcohol. Vò vêåy, ngûúâi ùn nhiïìu cấc loẩi rau nây thûúâng àấnh
rùỉm rêët nhiïìu vâ thưëi.
Mưåt sưë ngûúâi trong àûúâng råt thiïëu men tiïu hốa àûúâng
lactoza, khi ëng sûäa bô sệ bõ chûúáng bng vâ sẫn sinh nhiïìu khđ.
Nhûäng ngûúâi bõ viïm àûúâng råt cng hay àấnh rùỉm do vi khín
sinh sưi nẫy núã nhiïìu, tấc dng trûåc tiïëp lïn cấc chêët dinh dûúäng,
lâm nhiïỵu loẩn nhu àưång bònh thûúâng ca råt.
Nối chung, àấnh rùỉm lâ hiïån tûúång bònh thûúâng ca cú thïí,
khưng nïn vò thêëy àấnh rùỉm nhiïìu mâ lo súå.
79. Lấ lấch cố nhûäng đch lúåi gò?
Lấ lấch nùçm úã bïn phẫi phđa trïn bng, mâu àỗ thêỵm. Khi
thai nhi côn trong bng mể, nố lâ "nhâ mấy" àưåc nhêët vư nhõ tẩo ra
huët cho thai nhi. Sau khi trễ ra àúâi, bưå xûúng dêìn dêìn lúán lïn,
ty trong xûúng sệ lâ "nhâ mấy tẩo huët", chûác nùng trïn ca lấ
lấch khưng côn nûäa. Vò vêåy, trong mưåt thúâi gian dâi, ngûúâi ta cho
rùçng lấ lấch chó lâ "kho chûáa mấu" trong cú thïí, cố hay khưng cố
nố cng àûúåc. Thûåc ra khưng phẫi nhû thïë.
Gêìn àêy, sau khi lâm nhiïìu phêỵu thåt àïí cêëy hóåc thay
ph tẩng, ngûúâi ta múái cố nhûäng nhêån thûác àêìy à hún vïì tấc
dng ca lấ lấch. Khi bïånh nhên àûúåc cêëy hóåc thay nhûäng cú
quan lânh mẩnh ca ngûúâi khấc, cú thïí thûúâng cố phẫn ûáng thẫi
loẩi do phẫi tiïëp nhêån nhûäng thûá vưën khưng phẫi ca mònh. Cấc tïë
bâo lympho vâ chêët khấng thïí sệ "àíi" cấc cú quan àố ra ngoâi
Nhiïìu tấc giẫ 82
http://ebooks. vdcmedia. com
bùçng trùm phûúng ngân kïë. Àïí ngùn ngûâa phẫn ûáng àố, bấc sơ
dng thëc àïí khưëng chïë hóåc dûát khoất cùỉt bỗ lấ lấch. Sau khi cùỉt
bỗ cú quan nây, phẫn ûáng bâi trûâ chêëm dûát. Tẩi sao lẩi thïë? Vò lấ
lấch khưng nhûäng chûáa mưåt lûúång lúán tïë bâo lympho mâ côn sẫn

sinh ra nhiïìu bẩch cêìu miïỵn dõch - ngun liïåu àïí tẩo ra cấc
khấng thïí. Sau khi cùỉt bỗ lấ lấch, cú thïí mêët ài mưåt lûúång khấ lúán
tïë bâo lympho, lûúång khấng thïí àûúåc sẫn sinh ra cng giẫm rộ rïåt,
cố lúåi cho viïåc bẫo vïå cú quan thay thïë vâ ngùn ngûâa phẫn ûáng bâi
trûâ.
Viïåc cùỉt bỗ lấ lấch cng giưëng nhû nûúác cúâ "thđ xe giûä tûúáng",
bêët àùỉc dơ múái phẫi lâm. Vò lấ lấch àẫm nhiïåm cưng tấc "phông vïå"
rêët quan trổng. Rêët nhiïìu nghiïn cûáu cho thêëy, khi cùỉt bỗ lấ lấch,
sûác àïì khấng giẫm ài rêët nhiïìu, cú thïí dïỵ bõ nhiïỵm bïånh vâ khi àậ
mùỉc bïånh thò thûúâng nùång, t lïå tûã vong cao. Vò vêåy, khi lấ lấch bõ
chêën thûúng, d àậ giêåp nất, bấc sơ vêỵn ln tòm à mổi cấch àïí
cûáu nố.
80. Trong cú thïí cố "dêìu bưi trún" khưng?
Trong nhâ mấy, mấy mốc thûúâng phẫi cho dêìu bưi trún àïí
giẫm nhể ma sất khi vêån hânh. Thûåc ra, cú thïí ngûúâi cng lâ "mưåt
bưå mấy lúán". Cấc cú quan khưng ngûâng vêån àưång. Àïí bẫo àẫm cho
chng khưng bõ mâi môn, cú thïí cng tiïët ra mưåt sưë chêët "bưi trún"
àùåc biïåt.
Trong khoang bng cố råt giâ, råt non, dẩ dây, lấ lấch,
mêåt, gan vâ ty , rêët chêåt chưåi. Cấc bưå phêån àố lẩi phẫi vêån àưång
thûúâng xun. Vđ d, dẩ dây mưỵi pht co bốp 3 lêìn, råt non vâ
råt giâ ën nhiïìu khc cng thûúâng phẫi co bốp. Nhû vêåy, trong
mưỵi cú quan vâ giûäa cấc cú quan khưng trấnh khỗi ma sất. Tuy
nhiïn, chng khưng àïën nưỵi vò ma sất mâ bõ tưín thûúng nhúâ cố
nhûäng chêët "dêìu bưi trún" àùåc biïåt.
Trong khoang bng cố mưåt lúáp mâng khưng ngûâng tiïët ra
mưåt chêët dõch tûúng. Loẩi dõch tûúng nây cố tấc dng bưi trún, liïn
tc lâm trún cấc cú quan trong khoang bng.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 83
http://ebooks. vdcmedia. com

Ngoâi cấc cú quan nưåi tẩng ra, sûå vêån àưång ca khúáp xûúng
cng khưng thïí thiïëu àûúåc "dêìu bưi trún". Khúáp lâ bưå phêån quan
trổng ca hïå khung xûúng, lâ chưỵ kïët nưëi cấc àêìu xûúng vúái nhau.
Cố khúáp thò tûá chi vâ thên thïí chng ta múái cố thïí vêån àưång, co
gêåp lïn xëng, trấi phẫi àûúåc. Khúáp cố thïí chuín àưång dïỵ dâng lâ
nhúâ xûúng sn àùåc biïåt trún, trïn bïì mùåt xûúng sn lẩi rêët trún
ûúát do cố mưåt lúáp dõch rêët mỗng. Àố chđnh lâ "dêìu bưi trún" do cú
thïí tiïët ra. Nố cố thïí ài vâo bïì mùåt cấc khúáp, khiïën cho cấc khúáp cố
ma sất rêët nhỗ khi chuín àưång.
81. Vò sao lûúäi, mưi khi bõ rùng cùỉn sệ lânh mau hún nhûäng
chưỵ khấc?
Tc ngûä nối: "Rùng vâ lûúäi cng cố lc àấnh nhau"; quẫ àng
nhû thïë. Cố ngûúâi khi ùn vò khưng cêín thêån mâ lûúäi vâ mưi bõ rùng
cùỉn giêåp. Nhûng khưng vò thïë mâ ngûúâi ta cẫm thêëy lo lùỉng, búãi vò
vïët thûúng nây khỗi rêët nhanh. Àố lâ vò nûúác bổt àậ phất huy tấc
dng.
Nûúác bổt lâ chêët dõch hưỵn húåp do cấc tuën nûúác bổt tiïët ra
trong miïång (ngûúâi lúán mưỵi ngây tiïët ra khoẫng 1.000 - 1.500 ml).
Khoẫng 90% dung dõch nây lâ nûúác, phêìn côn lẩi lâ bẩch cêìu, axit
amin, mưåt sưë ngun tưë vi lûúång vâ men amylase (àïí tiïu hốa cấc
húåp chêët ca nûúác vâ carbon). Ngoâi ra, trong nûúác bổt côn cố mưåt
loẩi men hôa tan vâ diïåt chïët vi khín, tiïu àưåc cho vïët thûúng vâ
mưåt chêët kđch thđch biïíu bò sinh trûúãng. Rêët nhiïìu àưång vêåt cố v
sau khi bõ thûúng thûúâng dng lûúäi liïëm vâo vïët thûúng, gip cho
vïët thûúng mau lânh. Àố lâ vò trong nûúác bổt ca chng cố chêët
kđch thđch biïíu bò sinh trûúãng nây,
Ngoâi ra, nhiïåt àưå trong miïång thûúâng cao hún so vúái bïì mùåt
da; thêìn kinh vâ mẩch mấu úã lûúäi, mưi cng dây àùåc; àố chđnh lâ
àiïìu kiïån l tûúãng àïí chûäa trõ vïët thûúng.
Nhiïìu tấc giẫ 84

http://ebooks. vdcmedia. com
82. Vò sao nối nûúác bổt vư cng qu bấu?
Miïång ca ngûúâi ln nhån ûúát, àố lâ nhúâ nûúác bổt khưng
ngûâng àûúåc tiïët ra. Àùåc biïåt khi àối, nïëu nhòn thêëy thûác ùn thò
nûúác bổt tiïët ra câng nhanh. Vêåy tấc dng ca nûúác bổt cố phẫi lâ
chó lâm trún khoang miïång? Khưng phẫi, cưng nùng ca nố àa
dẩng hún thïë nhiïìu!
Nûúác bổt lâ "dõch tiïu hốa". Nố chûáa men amylase, khiïën cho
chêët amylase trong thûác ùn sau khi vâo miïång sệ àûúåc tiïu hốa.
Nûúác bổt lâ "chêët hôa tan". Nố cố cưng nùng lâm ûúát vâ hôa
tan thûác ùn. Khi thûác ùn vâo miïång, nûúác bổt sệ thêím thêëu vâo,
hôa trưån vúái thûác ùn trong quấ trònh nhai. Nố lâm thûác ùn khưng
chó dïỵ nët mâ côn dïỵ tiïu hún sau khi xëng dẩ dây.
Nûúác bổt lâ "chêët lâm nhån ûúát". Khi nối chuån, ta phẫi
nhúâ vâo thanh àúái, ët hêìu, àêìu lûúäi, rùng, mưi àïí phất êm. Nïëu
khưng cố nûúác bổt thò khưng thïí nối mưåt cấch dïỵ dâng trún tru.
Khi phẫi diïỵn thuët lêu, nûúác bổt tiïët ra khưng kõp, bùỉt båc ta
phẫi ëng mêëy ngm nûúác àïí bưí sung.
Nûúác bổt lâ "chêët lâm sẩch". Nố gip ta thanh lổc cùån ca
thûác ùn úã trong miïång, bẫo àẫm cho miïång sẩch sệ. Trong nûúác bổt
cố men hôa tan vi khín vâ bẩch cêìu miïỵn dõch A, gip sất khín
tiïu àưåc.
Ngoâi ra, nûúác bổt côn lâ "chêët bẫo vïå". Chêët bicacbonat sodi
vâ anbumin àùåc trong nûúác bổt sau khi ài vâo dẩ dây cố thïí trung
hôa axit nïëu axit quấ nhiïìu. Chng ph lïn niïm mẩc dẩ dây mưåt
lúáp mỗng àïí bẫo vïå vâ tùng cûúâng cưng nùng tiïu hốa ca dẩ dây.
Cëi cng, nûúác bổt cố tấc dng giẫi àưåc àưëi vúái nhûäng chêët
gêy khưëi u nùçm trong thûác ùn. Vò vêåy, cố ngûúâi gổi nûúác bổt lâ
"chêët khưëng khưëi u thiïn nhiïn". Theo mưåt sưë nhâ y hổc, mưỵi
miïëng thûác ùn phẫi nhai tưëi thiïíu 30 giêy àïí cho nûúác bổt vâ thûác

ùn hôa trưån àêìy à, nhû thïë múái cố đch cho tiïu hốa vâ côn cố thïí
lâm "tan rậ" nhûäng chêët gêy khưëi u.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 85
http://ebooks. vdcmedia. com
83. Rùng cố phẫi lâ mưåt "mêỵu xûúng" àùåc khưng?
Bưå phêån cûáng nhêët trong cú thïí lâ rùng. Múái nhòn qua, rùng
giưëng nhû mưåt mêíu xûúng àùåc, nhûng thûåc ra kïët cêëu ca nố
khưng àún giẫn nhû thïë.
Nhòn bïì ngoâi, rùng cố thïí phên thânh ba bưå phêån: phêìn lưå
ra ngoâi lúåi lâ thên rùng, phêìn cùỉm chùåt trong xûúng hâm lâ chên
rùng, côn phêìn úã giûäa hai bưå phêån nây (chưỵ lúåi) lâ cưí rùng.
Mùåt ngoâi ca rùng lâ mưåt lúáp men rêët cûáng vâ bống. Àưå
cûáng ca nố vûúåt xa thếp. Bïn trong lúáp men lâ lội rùng, vâo sêu
nûäa lâ khoang ty rùng. Trong khoang ty chûáa àêìy mẩch mấu vâ
thêìn kinh.
Men rùng ch ëu àïí bẫo vïå rùng. Tuy nố cûáng khấc thûúâng
nhûng lẩi dïỵ bõ chêët chua phấ hoẩi. Nïëu lûúâi àấnh rùng, vi khín
vâ cùån thûác ùn sệ àổng lẩi úã chên vâ kệ rùng. Lêu ngây, vi khín
sệ phên giẫi chng, sẫn sinh ra chêët chua, dêìn dêìn ùn mỗng
phông tuën men rùng, khoết chên rùng thânh lưỵ thng. Àêy sệ lâ
núi tr ng ca vi khín vâ cùån rùng, khiïën cho chêët chua sinh ra
ngây câng nhiïìu hún, chên rùng bõ àc rưỵng sêu hún.
Khi lưỵ thng ùn sêu àïën ty rùng, dêy thêìn kinh trong àố lưå
ra, khiïën bïånh nhên àau khưng chõu nưíi. Vò vêåy, tuåt àưëi khưng
àûúåc xem rùng lâ mưåt mêíu xûúng àùåc mâ phẫi cố thûác bẫo vïå nố
thêåt cêín thêån.
84. Vò sao ngûúâi lẩi mổc rùng hai lêìn?
Cấc cú quan trong cú thïí chó sinh ra mưåt lêìn, sau khi sinh ra
thò khưng thay àưíi nûäa. Chó cố rùng mổc hai lêìn. Lêìn mổc àêìu tiïn
gổi lâ rùng sûäa, gưìm 20 cấi, xët hiïån khi trễ côn b mể nïn gổi lâ

rùng sûäa. Chng nhỗ vâ khưng bïìn. Rùng mổc lêìn thûá hai lâ rùng
cưë àõnh. Nố bùỉt àêìu thay thïë rùng sûäa tûâ khi 6 tíi. Thưng thûúâng,
rùng cưë àõnh khấ lúán, bïìn, cố têët cẫ 32 chiïëc, cng cố ngûúâi chó 28
chiïëc.
Nhiïìu tấc giẫ 86
http://ebooks. vdcmedia. com
Rùng sûäa vâ rùng cưë àõnh cố cưng nùng hoân toân khấc nhau.
Rùng sûäa ngoâi viïåc nhai thûác ùn côn cố thïí kđch thđch cho xûúng
quai hâm phất triïín, tẩo àiïìu kiïån cho rùng cưë àõnh sinh trûúãng;
côn rùng cưë àõnh ch ëu dng àïí nhai thûác ùn. Nïëu rùng sûäa bõ
sêu hóåc rng quấ súám thò xûúng lúåi sệ phất triïín khưng tưët, rùng
cưë àõnh cng mổc khưng tưët. Àiïìu àố chùèng nhûäng ẫnh hûúãng àïën
chûác nùng nhai mâ côn dïỵ dêỵn àïën cấc bïånh vïì rùng.
Khi ta côn bế, xûúng hâm chûa phất triïín. Nïëu mổc bưå rùng
cưë àõnh mổc lïn thò sệ khưng thïí àûáng vûäng trïn giấ xûúng àố
àûúåc. Àïën khi ta lúán hún, cêìn ùn nhiïìu loẩi thûåc phêím (trong àố cố
nhiïìu thûác ùn dai, cûáng), cấc rùng sûäa khưng àẫm àûúng àûúåc
nhiïåm v nhai nghiïìn. Vò vêåy, trong quấ trònh tiïën hốa lêu dâi, úã
con ngûúâi àậ phất sinh sûå biïën àưíi mang tđnh thđch ûáng cao: thúâi
trễ tẩm thúâi nhúâ rùng sûäa àïí nhai vâ kđch thđch xûúng hâm phất
triïín; àïën lûáa tíi nhêët àõnh rùng sûäa sệ rng ài, rùng cưë àõnh
thay thïë vâo àố.
85. Vò sao rùng cố hònh dẩng khấc nhau?
Bònh thûúâng, mưåt ngûúâi trûúãng thânh cố 32 rùng, àûúåc chia
àïìu cho hâm trïn vâ hâm dûúái. Nïëu quan sất k ta sệ thêëy cố rùng
dểt, rùng nhổn, lẩi cố rùng thên húi trôn, àố lâ vò cấc loẩi rùng
àẫm nhiïåm nhûäng cưng viïåc khấc nhau.
Rùng mổc úã chđnh giûäa mùåt trûúác gổi lâ rùng cûãa, chun cùỉt
thûác ùn (vđ d, khi ùn bấnh, trûúác hïët ta dng rùng cûãa cùỉn mưåt
mêíu). Nố cố hònh rưång vâ dểt, giưëng nhû lûúäi dao.

Gêìn hai bïn khốe miïång, mưỵi bïn cố mưåt àưi rùng húi nhổn
gổi lâ "rùng nanh", chun xế nất thûác ùn. Rùng nanh ca ngûúâi
nhỗ hún nhiïìu so vúái rùng nanh ca hưí vâ sû tûã, vò àưång vêåt ùn
thõt sưëng àôi hỗi rùng nanh nhổn vâ dâi àïí lûåc xế khỗe; côn ngûúâi
ch ëu ùn thûác ùn chđn nïn rùng nanh khưng cêìn phất triïín lùỉm.
Hâng rùng úã phđa trong gổi lâ rùng hâm, chng giưëng nhû
hai thúát trïn dûúái ca cưëi xay, dng àïí nghiïìn nất vâ lâm rûäa thûác
ùn.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 87
http://ebooks. vdcmedia. com
Nhiïåm v ca rùng lâ cùỉt, xế vâ nghiïìn thûác ùn. Nïëu dng
rùng àïí lâm vúä nhûäng vêåt cûáng nhû hẩt àâo hóåc múã nùỉp chai, nố
rêët dïỵ bõ mễ, gậy. Tuy nhiïn, viïåc chó ùn thûác ùn mïìm cng khiïën
cho rùng vâ xûúng hâm khưng thïí phất triïín tưët. Do àố, ta phẫi ùn
cẫ nhûäng thûá húi thư cûáng mưåt cht nhû cong rau, cúm chấy Lc
ùn phẫi nhai k vâ nët chêåm àïí cho rùng, lúåi vâ xûúng hâm nhêån
àûúåc sûå kđch thđch vûâa phẫi vâ sûå rên luån cêìn thiïët.
86. Vò sao khưng nïn dng tùm xóa rùng?
Xóa rùng lâ thối quen khưng tưët. Rùng ca ta vưën sùỉp hâng
ngay ngùỉn, kệ húã giûäa cấc chên rùng àïìu àûúåc lúåi vâ chên rùng
àiïìn àêìy. Ngûúâi cố hâm rùng chónh tïë thò giûäa cấc rùng sệ khưng
cố khe húã. Mưåt sưë ngûúâi thûúâng dng tùm, cânh cêy nhỗ hóåc
nhûäng vêåt khấc àïí xóa rùng, khiïën cho kệ rùng rưång dêìn ra, thûác
ùn dïỵ dùỉt vâo kệ rùng.
Vò sao viïåc dng tùm xóa rùng khiïën cho kệ rùng rưång thïm?
Nïëu àùåt que tùm dûúái kđnh hiïín vi, bẩn sệ thêëy nố cố vư sưë súåi xú.
Khi bẩn dng nố àïí xóa rùng, nhûäng xú nây sệ dùỉt vâo chên rùng,
cố thïí lâm chên rùng bõ rấch. Vi khín nhên cú hưåi àố gêy viïm
nhiïỵm, khiïën xûúng quai hâm vâ chên rùng bõ tưín thûúng, cấc tưí
chûác chung quanh chên rùng co lẩi, kệ rùng rưång ra.

Ngoâi ra, lûåc xóa rùng sệ khiïën cho chên rùng dêìn dêìn lỗng
ra, khưng nhûäng khiïën thûác ùn dïỵ dùỉt vâo mâ côn dïỵ gêy sêu rùng.
Viïåc xóa rùng cố hẩi nhû vêåy nïn cấc nha sơ vêỵn khun khưng nïn
dng tùm.
Nïëu thûác ùn dùỉt vâo chên rùng mâ khưng dng tùm thò giẫi
quët bùçng cấch nâo? Sc miïång lâ phûúng phấp àún giẫn, dïỵ lâm
nhêët. Chó cêìn bẩn ngêåm mưåt ngm nûúác, dng hai cú mấ sc liïn
tc, cùån sệ bong ra. Nïëu khưng àûúåc, dng bân chẫi àïí àấnh rùng,
ếp sất bân chẫi vâo kệ rùng rưìi cổ lïn xëng liïn tc. Nïëu vêỵn
khưng àûúåc, cố thïí dng súåi chó lìn qua kệ rùng kếo lïn xëng.
Trong trûúâng húåp nhûäng phûúng phấp trïn àïìu khưng cố hiïåu quẫ,
àânh phẫi dng àêìu mi kim àïí gúä, nhûng phẫi cêín thêån àïí khưng
Nhiïìu tấc giẫ 88
http://ebooks. vdcmedia. com
lâm tưín thûúng cấc tưí chûác chên rùng. Khi cêìn thiïët, phẫi nhúâ bấc
sơ gip àúä.
87. Vò sao cố ngûúâi chó nhai mưåt bïn hâm?
Bònh thûúâng, hai hâm rùng vêån àưång cố tđnh àưëi xûáng àïí
rùng trïn vâ rùng dûúái phưëi húåp nghiïìn nất thûác ùn. Trong quấ
trònh nhai, thûác ùn bõ cùỉt, nghiïìn nhỗ vâ hôa lêỵn vúái nûúác bổt tẩo
thânh hưì lỗng àïí dïỵ nët vâ dïỵ tiïu hốa. Àưìng thúâi, sûå nhai cng
gip cú hâm vâ rùng phất triïín àûúåc bònh thûúâng. Tuy nhiïn, rêët
nhiïìu ngûúâi cố thïí vò mưåt bïn hâm rùng bõ khuët, bõ sêu, hóåc do
khe rùng rưång nïn chó nhai mưåt phđa; y hổc gổi lâ nhai lïåch. Àêy lâ
thối quen cố hẩi cho sûác khỗe.
Viïåc nhai lïåch khiïën cú quai hâm chó phất triïín mưåt bïn. Cú
quai hâm bïn kia co lẩi, bưå mùåt bõ biïën lïåch. Nïëu nghiïm trổng,
ngay cẫ sưëng mi cng bõ lïåch ài, ẫnh hûúãng àïën m quan.
Rùng bïn nhai sệ phẫi lâm viïåc nùång hún. Mùåt rùng bõ mâi
môn nhiïìu hún khiïën men rùng mau hỗng, viïm ty rùng. Hâm

bïn kia do vêån àưång đt nïn tưí chûác chung quanh rùng mỗng vâ
ëu, dïỵ tđch cùån rùng, gêy sêu hóåc viïm rùng.
Ngoâi ra, úã ngûúâi nhai lïåch, do chó mưåt bïn rùng lâm viïåc nïn
thûác ùn chûa àûúåc nhai k àậ nët, tùng gấnh nùång cho dẩ dây,
lêu ngây dïỵ gêy ra bïånh dẩ dây.
Vò vêåy, ngûúâi nhai lïåch nïn sûãa chûäa thối quen nây. Nïëu mưåt
bïn hâm thiïëu rùng hóåc cố rùng sêu, cêìn ài bïånh viïån chûäa trõ.
88. Vò sao cố ngûúâi hay nghiïën rùng lc ng?
Cố rêët nhiïìu ngun nhên gêy ra nghiïën rùng. Nhû ta àậ
biïët, khi ng, vỗ àẩi nậo úã trẩng thấi ûác chïë vúái nhiïìu mûác àưå khấc
nhau. Nïëu vỗ àẩi nậo ûác chïë sêu, bẩn sệ ng ngon; nïëu ûác chïë cẩn,
cố thïí cố nhûäng bưå phêån côn hoẩt àưång.
Ta chiïm bao lâ do khi ng, thêìn kinh vỗ àẩi nậo vêỵn côn
hoẩt àưång. Lc àố, sûå hûng phêën ca vỗ àẩi nậo nối chung lâ ëu
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 89
http://ebooks. vdcmedia. com
nïn ta khưng cố àûúåc àưång tấc c thïí gò. Khi sûác hûng phêën ca vỗ
àẩi nậo khấ mẩnh, cố ngûúâi sệ nối mú, àưång chên tay, khốc, cûúâi,
thêåm chđ dêåy ài ra khỗi giûúâng, gổi lâ mưång du. Nghiïën rùng khi
ng cng lâ mưåt trong nhûäng hiïån tûúång tûúng tûå, xẫy ra do vỗ àẩi
nậo côn hûng phêën.
Ngoâi ra, nghiïën rùng khi ng cố thïí do trong råt cố giun.
Chêët àưåc do giun sẫn sinh ra rêët dïỵ kđch thđch thêìn kinh ca cú
hâm, khiïën cho nố khưng bõ khưëng chïë, kïët quẫ lâ àïm ng thûúâng
nghiïën rùng.
89. Vò sao lûúäi cố thïí biïët àûúåc hûúng võ thûác ùn?
Cố ngûúâi gổi àêìu lûúäi lâ "mấy nïëm". Quẫ àng thïë, cấc võ
chua, cay, àùỉng, ngổt, bi ca thûác ùn trûúác hïët àïìu do lûúäi thûúãng
thûác. Àêìu lûúäi vò sao lẩi cố thïí phên biïåt àûúåc hûúng võ? Bđ mêåt lâ
úã chưỵ, trïn mùåt lûúäi cố cấc "àâi".

Àâi lâ cú quan cẫm giấc hûúng võ, nùçm úã cấc nm mổc trïn
lûúäi vâ phên bưë dûúái lûúäi, ët hêìu, hâm ïëch trong khoang miïång.
Àâi lûúäi phất triïín nhêët úã thúâi k trễ em, sau àố dêìn dêìn giẫm ài,
àïën tíi giâ thò giẫm gêìn hïët. Chđnh vò vêåy, cho trễ em ëng thëc
rêët khố. Ngûúâi lúán ëng thëc cẫm thêëy àùỉng đt, nhûng trễ em vûâa
bỗ vâo miïång àậ khốc ngay.
Àâi lûúäi cố kïët cêëu hònh bêìu dc. Mùåt ngoâi ca nố cố mưåt
lúáp tïë bâo bao ph, bïn dûúái lâ nhûäng tïë bâo võ giấc nhỗ, àêìu cëi
ca chng cố lưng xú, gổi lâ lưng võ giấc. Àêìu dêy thêìn kinh bao
bổc chung quanh tïë bâo võ giấc, giưëng nhû dêy àiïån, truìn hûng
phêën lïn trung khu võ giấc ca àẩi nậo.
Thưng qua võ giấc mâ àẩi cẫm th àûúåc, cố thïí chia àâi
thânh bưën loẩi: ngổt, chua, àùỉng, mùån. Nhûäng hûúng võ khấc nhû
chất, cay àïìu do bưën loẩi võ trïn tưíng húåp mâ thânh. Nhûäng àâi
cẫm nhêån võ ngổt phên bưë khấ nhiïìu trïn àêìu lûúäi; àâi cẫm th võ
chua phên bưë hai bïn nûãa sau ca lûúäi; àâi cẫm nhêån võ àùỉng têåp
trung úã mùåt trïn cëng lûúäi; côn nhûäng àâi cẫm nhêån võ mùån nùçm
hai bïn nûãa trûúác ca mùåt lûúäi vâ àêìu lûúäi.
Nhiïìu tấc giẫ 90
http://ebooks. vdcmedia. com
Ngoâi cấc àâi ra, lûúäi vâ khoang miïång côn cố mưåt lûúång lúán
cấc cú quan xc giấc, cẫm nhêån nhiïåt àưå, úã thêìn kinh trung khu
nhûäng cẫm giấc nây àûúåc tưíng húåp lẩi. Võ giấc, xc giấc kïët húåp vúái
khûáu giấc sệ sẫn sinh ra nhûäng cẫm giấc phûác húåp rêët àa dẩng.
90. Vò sao ngûúâi ta vđ mùỉt vúái mấy ẫnh?
Cố ngûúâi nối, hai mùỉt giưëng nhû hai mấy ẫnh àùåt trïn àêìu,
vđ von nhû thïë rêët cố l. Bïn ngoâi nhận cêìu lâ têìng giấc mẩc
khưng mâu, trong sët, giưëng nhû ưëng kđnh ca mấy ẫnh. Do ln
àûúåc nûúác mùỉt bưi trún nïn nố thûúâng ûúát, khưng bõ bi che.
ÚÃ giûäa nhận cêìu cố mưåt lưỵ nhỗ gổi lâ àưìng tûã, ấnh sấng tûâ

bïn ngoâi thưng qua àưìng tûã ài vâo vộng mẩc úã àấy nhận cêìu. Khi
mấy ẫnh chp ẫnh, ngûúâi ta thûúâng cùn cûá vâo àưå sấng tưëi ca ấnh
sấng mâ àiïìu chónh ưëng kđnh. Àưìng tûã cng tûúng tûå, khi ấnh
sấng mẩnh quấ thò àưìng tûã thu nhỗ lẩi, cẫn búát lûúång ấnh sấng.
Khi ấnh sấng ëu, àưìng tûã lẩi tûå àưång múã ra.
Khi tûâ ngoâi sấng bûúác vâo phông tưëi, ta lêåp tûác cẫm thêëy
trûúác mùỉt lâ mưåt àấm tưëi àen, khưng trưng rộ rïåt vêåt gò, sau mưåt
thúâi gian ngùỉn múái thđch nghi àûúåc. Àố lâ vò con ngûúâi khi tûâ chưỵ
sấng ài vâo chưỵ tưëi, àưìng tûã phẫi dêìn dêìn múã ra cho àïën khi thđch
ûáng àûúåc vúái mưi trûúâng tưëi, ta múái nhòn thêëy.
Trong mấy chp ẫnh, phim lâ bưå phêån cẫm quang cëi cng
àïí thânh ẫnh. Vộng mẩch ca mùỉt cng cố cưng nùng tûúng tûå.
Trïn vộng mẩc cố vư sưë tïë bâo cẫm quang. Khi tiïëp thu àûúåc cấc
tđn hiïåu kđch thđch ca ấnh sấng, chng sệ biïën tđn hiïåu àố thânh
xung thêìn kinh, thưng qua thêìn kinh thõ giấc truìn lïn àẩi nậo.
Nhúâ vêåy, con ngûúâi cố thïí cẫm nhêån àûúåc mưåt cấch chên thûåc hònh
ẫnh vâ mâu sùỉc ca mổi vêåt úã bïn ngoâi.
91. Vò sao mùỉt ngûúâi lẩi mổc phđa trûúác mùåt?
Nhiïìu ngûúâi nghơ, nïëu mùỉt ngûúâi mổc úã nhûäng chưỵ khấc trïn
cú thïí thò cố lệ sệ hay hún. Cấch nối àố cố àng khưng? Cấc nhâ
khoa hổc àậ giẫi àấp vêën àïì nây mưåt cấch tûúâng têån nhû sau:
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 91
http://ebooks. vdcmedia. com
Hai mùỉt ca ngûúâi mổc úã trïn mùåt lâ kïët quẫ ca cẫ mưåt quấ
trònh tiïën hốa lêu dâi. Àố cng lâ cấch chổn lûåa tưët nhêët àïí thđch
ûáng vúái mưi trûúâng. Nïëu mùỉt úã võ trđ cao trïn cú thïí thò nhòn àûúåc
xa hún, cố lúåi cho viïåc tòm kiïëm thûác ùn vâ phất hiïån kễ àõch, têìm
mùỉt rưång hún. Sûå thêëy nhiïìu, biïët rưång sệ thc àêíy trđ lûåc con
ngûúâi phất triïín. Mùỉt úã phđa trûúác cng cố ngun nhên ca nố.
Chên ca con ngûúâi ài lïn phđa trûúác, nïëu thêëy cố chûúáng ngẩi thò

sệ ài vông qua; hai tay cố thối quen lâm nhûäng viïåc úã phđa trûúác
cng àôi hỗi hai mùỉt phẫi nhòn vïì hûúáng nây. Ngoâi ra, hai mùỉt úã
phđa trûúác cố thïí têåp trung quan sất vâ xûã l mổi viïåc trûúác mùåt,
trấnh àûúåc nhûäng cûã chó khưng nhêët quấn (khi bïn trấi khi bïn
phẫi), tùng thïm cẫm giấc lêåp thïí vïì hònh tûúång ca sûå vêåt, cố lúåi
cho phấn àoấn vêåt xa hay gêìn. Àiïìu àố trong cẩnh tranh sinh tưìn
vư cng quan trổng.
Bêy giúâ ta thûã thay àưíi võ trđ ca mùỉt àïí xết vïì vêën àïì nây.
Vđ d nïëu hai mùỉt àïìu úã bïn trấi hóåc bïn phẫi thò kïët quẫ khiïën
cho con ngûúâi giưëng nhû con cua chó cố thïí ài ngang. Lêëy vđ d mưåt
mùỉt úã bïn trấi, mưåt mùỉt úã bïn phẫi, hóåc mưåt mùỉt úã phđa trûúác,
mưåt mùỉt úã phđa sau, nhû vêåy têìm nhòn ca con ngûúâi sệ àûúåc múã
rưång hún, nhûng khưng thïí nâo têåp trung sûác quan sất, cng
khưng thïí nhòn thêëy hònh ẫnh lêåp thïí ca cấc vêåt, khiïën cho ta
khưng phên biïåt àûúåc vêåt àố úã xa hay gêìn.
Nïëu àïí cho mùỉt mổc trïn àónh àêìu thò sệ thïë nâo? Thêåt gay
go, vò con ngûúâi khưng thïí khi nâo cng nhòn trùng sao trïn bêìu
trúâi mâ quan trổng nhêët lâ phẫi nùỉm vûäng mổi viïåc chung quanh
àïí cố hânh àưång ûáng xûã thđch húåp.
92. Vò sao nhòn mâu xanh nhiïìu cố lúåi cho mùỉt?
Cấc vêåt chung quanh mn mâu, mn sùỉc, lâm cho vẩn vêåt
tûúi àểp vâ rộ râng, khiïën cho con ngûúâi nẫy sinh tònh cẫm vâ
hûáng th khấc nhau.
Mâu tûúi quấ dïỵ khiïën cho ta cố cẫm giấc mïåt mỗi, mâu ẫm
àẩm khiïën cho ta cẫm thêëy nùång nïì, mâu àỗ vâ mâu vâng àûa lẩi
cẫm giấc lốa mùỉt, mâu xanh vâ mâu lc àem lẩi cho ta cẫm giấc
Nhiïìu tấc giẫ 92
http://ebooks. vdcmedia. com
mất mễ vâ n tơnh. Sûå hêëp thu vâ phẫn xẩ ca mâu sùỉc cng
khấc nhau. Mâu àỗ phẫn xẩ àưëi vúái ấnh sấng lâ 67%, phẫn xẩ ca

mâu vâng lâ 65%, phẫn xẩ mâu lc 47%, phẫn xẩ mâu xanh chó cố
36%. Vò mâu àỗ vâ mâu vâng phẫn xẩ ấnh sấng khấ mẩnh nïn dïỵ
gêy lốa vâ nhûác mùỉt. Mâu xanh vâ mâu lc hêëp thu vâ phẫn xẩ
ấnh sấng úã mûác trung bònh, lâm cho cấc tưí chûác úã vộng mẩc trong
mùỉt vâ hïå thưëng thêìn kinh, vỗ àẩi nậo dïỵ chõu. Vđ d, mâu xanh
vâ mâu lc ca rûâng xanh, thẫm cỗ khưng nhûäng cố thïí hêëp thu
cấc tia tûã ngoẩi trong ấnh nùỉng cố hẩi àưëi vúái mùỉt mâ côn cố thïí
giẫm thêëp àưå lốa mùỉt do ấnh sấng mẩnh gêy ra.
Sau khi hổc têåp hay lâm viïåc cùng thùèng, bẩn àûáng tûåa bïn
cûãa sưí trưng ra cêy cưëi xa xa, tinh thêìn sệ cẫm thêëy àûúåc thû giận,
sûå mïåt mỗi ca mùỉt cng dêìn dêìn mêët ài. Vò vêåy hâng ngây sau
khi hổc têåp vâ lâm viïåc nïn nhòn vâo mâu xanh vâ mâu lc, nhû
thïë sệ cố tấc dng bẫo vïå mùỉt.
93. Vò sao ấnh sấng mẩnh gêy cêån thõ?
Con mùỉt lâ cú quan rêët k diïåu ca cú thïí, cố nùng lûåc phên
biïåt cûúâng àưå ấnh sấng, mâu sùỉc, hònh dẩng, kđch thûúác, àưå xa gêìn
ca vêåt thïí. Trong àiïìu kiïån bònh thûúâng, d ấnh sấng mẩnh hay
ëu, vêåt thïí xa hay gêìn, nhận cêìu àïìu cố sûå àiïìu tiïët thđch nghi,
giưëng nhû mấy ẫnh cố thïí àiïìu chónh ưëng kđnh àïí ẫnh rộ nết.
Cûúâng àưå ấnh sấng khưng à vâ thúâi gian mùỉt nhòn trong
ấnh sấng ëu quấ dâi lâ ngun nhên ch ëu gêy cêån thõ. Vò vêåy,
àïí bẫo vïå mùỉt, cố ngûúâi àậ tùng àưå sấng trong phông lïn, ban ngây
cng bêåt àên sấng, thêåm chđ cố ngûúâi côn xem sấch dûúái ấnh sấng
mùåt trúâi hóåc ấnh àên lốa mùỉt, kïët quẫ lâ thõ lûåc chùèng nhûäng
khưng tùng lïn mâ côn giẫm xëng. Àố lâ vò sûå kđch thđch quấ
mẩnh ca ấnh sấng àưëi vúái tïë bâo cẫm quang trïn vộng mẩc sệ
khiïën cho cú trún dẩng cêìu trong cng mẩc bõ co lẩi, mïåt mỗi,
khiïën cho àưìng tûã thu nhỗ nhùçm hẩn chïë lûúång tia sấng ài vâo
mùỉt. Sûå kđch thđch nïëu xẫy ra thûúâng xun sệ khiïën cưng nùng
ca nhận cêìu bõ biïën àưíi, khẫ nùng àiïìu tiïët ca mùỉt ëu ài, tûâ àố

mâ sinh bïånh cêån thõ.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 93
http://ebooks. vdcmedia. com
Vò vêåy, ấnh sấng khưng nïn ëu quấ, cng khưng nïn mẩnh
quấ, cûå li giûäa sấch vâ àên khưng nïn nhỗ hún 0,5 m. Ấnh sấng
nïn chiïëu tûâ bïn trấi, phđa trûúác àïí bống ca tay phẫi khưng cẫn
trúã àûúâng nhòn. Trïn bống àên cêìn cố chp àïí khiïën cho ấnh sấng
dõu lẩi, mùỉt khưng bõ kđch thđch.
94. Vò sao cố ngûúâi thõ lûåc ëu?
Cố ngûúâi thõ lûåc rêët kếm, tuy nhòn bïì ngoâi, con mùỉt ca hổ
trưng vêỵn bònh thûúâng; kïët quẫ kiïím tra àấy mùỉt khưng cố gò khấc
biïåt.
Khi ta ra àúâi, mùỉt chûa phất triïín àêìy à. Àïën 3 thấng tíi,
àûúâng kđnh trûúác vâ sau nhận cêìu múái àẩt àïën 23 mm, gêìn bùçng
ngûúâi lúán. Nïëu úã giai àoẩn thõ lûåc phất triïín, trễ gùåp nhûäng nhên
tưë cố hẩi thò cố thïí sệ mùỉc bïånh thõ lûåc ëu.
Cấc ngun nhên khấc nhau sệ dêỵn àïën nhûäng dẩng thõ lûåc
ëu khấc nhau. Thõ lûåc ëu bêím sinh lâ do ëu tưë bêím sinh gêy ra
(cố thïí vộng mẩc, thêìn kinh thõ giấc, thêåm chđ àẩi nậo phất triïín
khưng àêìy à). Cố nhûäng trễ bõ ëu thõ lûåc do khi ra àúâi bõ ưëpsết
kểp àêìu, khiïën vộng mẩc xët huët, ẫnh hûúãng àïën sûå phất triïín
ca thõ lûåc.
Mưåt sưë ngûúâi bõ thõ lûåc ëu do mùỉt lấc nhòn nghiïng. Khi
nhòn nghiïng, ta thûúâng cẫm thêëy chống mùåt, hoa mùỉt. Àïí khùỉc
phc sûå nhiïỵu loẩn nây, vỗ àẩi nậo sệ tòm cấch khưëng chïë nhûäng
xung àưång thêìn kinh do mùỉt lấc truìn àïën, lêu ngây gêy ra bïånh
thõ lûåc ëu.
ÚÃ mưåt sưë ngûúâi, mùỉt khc xẩ ấnh sấng khưng thùèng; tûâ bế lẩi
khưng àeo kđnh àïí hiïåu chónh, do àố mùỉt vâ thêìn kinh trung khu
àïìu khưng àûúåc têåp àïí phên biïåt cấc vêåt mưåt cấch chđnh xấc, khiïën

ấnh sấng ài vâo khưng chín, gêy ëu thõ lûåc.
Nhiïìu tấc giẫ 94
http://ebooks. vdcmedia. com
95. Vò sao mùỉt khưng súå lẩnh?
Ma àưng, nïëu ài ngoâi àûúâng, ta thûúâng bõ mi àỗ bêìm, tai
àau, tay tï dẩi, nhûng con mùỉt tuy lưå ra ngoâi lẩi khưng cẫm thêëy
lẩnh.
Cố phẫi vò mùỉt khưng cố thêìn kinh cẫm giấc? Àûúng nhiïn
khưng phẫi thïë. Trïn thûåc tïë, giấc mẩc lâ bưå phêån nhẩy cẫm nhêët
trong cú thïí, chó mưåt hẩt bi nhỗ bùçng àêìu mi kim rúi vâo lâ mùỉt
àậ khố chõu.
Vêåy vò sao mùỉt khưng cẫm thêëy lẩnh? Àố lâ vò trïn mùỉt chó
cố cấc dêy thêìn kinh cẫm nhêån sûå àau, khưng cố thêìn kinh cẫm
nhêån sûå lẩnh. Vò vêåy, nhiïåt àưå d thêëp bao nhiïu, con mùỉt cng
vêỵn khưng cẫm thêëy lẩnh.
ÚÃ mi, vânh tai vâ tay cố rêët nhiïìu mẩch mấu nhỗ li ti. Khi
gùåp lẩnh, nhûäng mẩch mấu nây giận ra nhanh chống, tẫn nhiïåt
rêët nhanh cho nïn nhiïåt àưå úã nhûäng bưå phêån nây àùåc biïåt thêëp.
Côn giấc mẩc lâ tưí chûác trong sët, khưng chûáa mẩch mấu nïn
nhiïåt bõ mêët đt, phđa trûúác lẩi côn cố mđ mùỉt mïìm vúái nhiïìu mẩch
mấu, giưëng nhû hai cấnh cûãa che giố lẩnh. Vò vêåy, nhiïåt àưå ca
mùỉt trïn thûåc tïë cao hún nhiïìu so vúái lưỵ mi, vânh tai vâ ngốn tay.
96. Vò sao thúå hân phẫi che mùåt nẩ?
Khi ài qua chưỵ hân àiïån hóåc hân húi, bẩn sệ nhòn thêëy ấnh
sấng lốe lïn, tân lûãa bùỉn ra tung tốe. Chó cêìn àûáng úã àố nhòn chùm
ch trong 1-2 pht thò àïën 6-10 giúâ sau, mùỉt vêỵn côn àau nhûác, súå
ấnh sấng, àỗ ngêìu, khố múã, nûúác mùỉt chẫy liïn tc. Nghiïm trổng
hún, bẩn cố thïí thêëy nhûäng mâu sùỉc rûåc rúä nhû ấnh sấng mùåt trúâi,
mùỉt xët hiïån bổng nûúác, kïët mẩc sûng àỗ, bong giấc mẩc Àố lâ
hiïån tûúång "viïm mùỉt do bõ ấnh sấng kđch thđch", kếo dâi 6-8 giúâ.

Ngun nhên lâ trong chúáp sấng lûãa hân chûáa mưåt lûúång lúán tia tûã
ngoẩi, cố hẩi cho mùỉt.
Àïí ngùn ngûâa bïånh viïm mùỉt, thúå hân vâ nhûäng ngûúâi ph
viïåc nhêët àõnh phẫi àeo mùåt nẩ hóåc kđnh bẫo hưå àïí ngùn cẫn tia
tûã ngoẩi.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 95
http://ebooks. vdcmedia. com
97. Vò sao cố lc ta nhấy mùỉt liïn tc?
Mđ mùỉt ta cố lc vư cúá nhấy liïn hưìi, khiïën ta cẫm thêëy
khưng thoẫi mấi. Cố ngûúâi nối "nhấy mùỉt trấi lâ nhấy tiïìn, nhấy
mùỉt phẫi lâ nhấy hổa". Thûåc ra àiïìu nây hoân toân lâ mï tđn.
Mđ mùỉt lâ "cûãa ngộ" ca con mùỉt, cố tấc dng bẫo vïå mùỉt.
Trong mđ mùỉt cố mưåt loẩi cú rêët mỗng. Cấc súåi cú nây hònh thânh
mưåt vông quanh mùỉt, cố thïí hoẩt àưång ty . Khi nố co lẩi thò mùỉt
nhùỉm. Nïëu mưåt bưå phêån nâo àố ca cấc súåi cú nây bõ ẫnh hûúãng, sûå
co dỵi phûác tẩp xët hiïån, gêy nhấy mùỉt.
Vò sao cấc cú mđ mùỉt lẩi cố sûå co dỵi phûác tẩp? Cố 2 nhốm
ngun nhên ch ëu
- Mêët ng hóåc ng khưng à, khiïën mùỉt mïåt mỗi quấ àưå.
Thiïëu mấu, ht thëc hóåc ëng rûúåu quấ mûác khiïën cho cấc cú mđ
mùỉt cùng thùèng khấc thûúâng.
- Cố mưåt bïånh mùỉt nâo àố nhû cêån thõ, viïỵn thõ, viïm kïët mẩc
vâ viïm giấc mẩc.
Qua àố cố thïí thêëy nhấy mùỉt ngêỵu nhiïn khưng phẫi lâ
bïånh, chó cêìn ch nghó ngúi thđch àấng thò hiïån tûúång nây sệ mêët
rêët nhanh. Nhûng nïëu thûúâng xun nhấy mùỉt liïn tc, bẩn nïn
àïën bấc sơ kiïím tra vâ àiïìu trõ.
98. Vò sao phẫi chúáp mùỉt?
Mưỵi ngûúâi chng ta, d lâ giâ hay trễ, nam hay nûä, trûâ khi
ng, côn hêìu nhû tûâng pht àïìu chúáp mùỉt. Ngûúâi bònh thûúâng mưåt

pht chúáp mùỉt khoẫng 10 lêìn, mưỵi lêìn 0,2-0,4 giêy.
Àûâng cho rùçng chúáp mùỉt lâ viïåc nhỗ khưng àấng ch . Nố lâ
phẫn xẩ thêìn kinh mâ chó àưång vêåt cao cêëp múái cố, lâ sûå phất triïín
hoân thiïån nhêët ca con ngûúâi. Phẫn xẩ nây gip bưi trún nhùçm
bẫo vïå mùỉt. Nhiïìu ngûúâi tûúãng rùçng chó khi khốc hóåc bõ bi rúi
vâo thò nûúác mùỉt múái chẫy ra. Trïn thûåc tïë, nûúác mùỉt khưng
ngûâng àûúåc tiïët ra, àûúåc àûa vâo kïët mẩc, chẫy ra trïn nhận cêìu,
têåp trung úã khốe mùỉt, cëi cng thưng qua ưëng nûúác mùỉt vâ mi ài
Nhiïìu tấc giẫ 96
http://ebooks. vdcmedia. com
vâo khoang mi. Viïåc chúáp mùỉt khiïën cho nûúác mùỉt àûúåc bưi àưìng
àïìu trïn giấc mẩc vâ kïët mẩc phđa trûúác nhận cêìu, bẫo àẫm cho
mùỉt nhån ûúát. Nïëu khưng cố nûúác mùỉt, giấc mẩc sệ khư, àc vâ
khưng trong sët nûäa. Phêìn trûúác ca mùỉt lưå ra trong khưng khđ,
bi bùåm, khối vâ vi khín dïỵ xêm nhêåp. Nûúác mùỉt cố tấc dng rûãa
trưi bi, gip bïì mùåt nhận cêìu sẩch sệ. Men hôa tan vi khín
trong nûúác mùỉt côn cố thïí khưëng chïë vi khín phất triïín.
Ngoâi ra, chúáp mùỉt côn lâ sûå àiïìu tiïët hoẩt àưång ca vộng
mẩc vâ cấc cú bïn ngoâi mùỉt. Vộng mẩc lâ tưí chûác thêìn kinh úã
vấch trong nhận cêìu, cố thïí cẫm th sûå kđch thđch ca ấnh sấng vâ
phất ra nhûäng xung àưång thêìn kinh. Nhận cêìu nhúâ sûå co rt ca
mi mùỉt mâ phất sinh chuín àưång. Nïëu chng ta múã mùỉt mậi
khưng chúáp, vộng mẩc vâ cấc cú ngoâi ca mùỉt phẫi lâm viïåc liïn
tc. Viïåc chúáp mùỉt gip chng àûúåc nghó ngúi mưåt cht.
99. Vò sao viïåc têåp cho mùỉt cố thïí gip àïì phông cêån thõ?
Mưåt àưi mùỉt bònh thûúâng vò sao dêìn dêìn lẩi biïën thânh cêån
thõ? Ngun nhên ch ëu lâ bïånh nhên khưng dng mùỉt húåp quy
tùỉc vïå sinh. Nïëu trong mưåt thúâi gian dâi, mùỉt ln lâm viïåc úã trẩng
thấi quấ cùng thùèng, lêu ngây mùỉt sệ bõ cêån thõ. Luån têåp cho
mùỉt, xoa bốp, êën huåt lâ phûúng phấp àïí chưëng lẩi bïånh nây.

Viïåc xoa bốp gip xốa bỗ àûúåc sûå cùng thùèng ca mùỉt, nêng cao
khẫ nùng àiïìu tiïët.
Trong cú thïí ngûúâi, hïå thưëng kinh lẩc phên bưë khùỉp núi. Nïëu
mưåt chưỵ nâo àố bõ trúã ngẩi, bïånh sệ khúãi phất. Phûúng phấp xoa
bốp huåt gip xốa bỗ sûå trúã ngẩi àố, khiïën cho kinh lẩc thưng
thûúng, tùng cûúâng tìn hoân mấu. Sûå kđch thđch nhể nhâng nây
cố thïí tùng cûúâng sûå hêëp thu, àâo thẫi ca cấc tưí chûác trong cú
thïí, xốa bỗ sûå cùng thùèng vïì àiïìu tiïët vâ têåp trung, khưi phc chûác
nùng sinh l ca cú thïí, tûâ àố àẩt àûúåc mc àđch ngùn ngûâa bïånh
cêån thõ.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 97
http://ebooks. vdcmedia. com
100. Vò sao cố thïí àeo kđnh sất trông trong mùỉt?
Kđnh thưng thûúâng phẫi cố gổng àïí àeo vâo tai. Nhúâ cố kđnh
mâ ngûúâi àeo cẫi thiïån àûúåc thõ lûåc, nhûng cng cố nhiïìu phiïìn
phûác. Vđ d khi ài trong mûa tuët thò phẫi ln lau kđnh, nïëu
khưng kđnh sệ múâ, nhòn khưng rộ. Hún nûäa, cố mưåt sưë ngûúâi khưng
thïí àeo kđnh àïí lâm viïåc, vđ d nhû diïỵn viïn kinh kõch khưng thïí
àeo kđnh àïí diïỵn. Vêån àưång viïn nhẫy cao, cêìu th bống àấ cng
khưng thïí àeo kđnh àïí thi àêëu.
Àïí giẫi quët vêën àïì nây, cấc nhâ khoa hổc àậ nghiïn cûáu
tòm ra mưåt loẩi kđnh sất trông, cố thïí trûåc tiïëp àeo trong mùỉt.
Àûúâng kđnh ca nố khoẫng 10 mm, dây 0,1-0,3mm. Loẩi kđnh nây
àûúåc lâm bùçng thy tinh hûäu cú, rêët bïìn chùỉc. Àưå trún bống vâ
chđnh xấc ca nố rêët cao, khi àûúåc àùåt vâo trong mùỉt thò chiïìu
cong hoân toân ùn khúáp vúái giấc mẩc. Loẩi kđnh nây chuín àưång
àưìng thúâi vúái nhận cêìu nïn nhòn mổi vêåt rêët chín, têìm nhòn
rưång, ngûúâi àeo khưng lo rúi kđnh hay kđnh bõ múâ.
Kđnh sất trông cố thïí khùỉc phc nhûäng vêën àïì mâ kđnh phưí
thưng gêy ra. Chùèng hẩn, viïåc bïì mùåt giấc mẩc khưng phùèng gêy

hiïån tûúång tấn quang khưng chín, loẩi kđnh nây cố thïí hiïåu
chónh àûúåc. Nố cng khùỉc phc àûúåc sûå chïnh lïåch lúán giûäa hai
mùỉt.
101. Vò sao khi àeo kđnh àen phẫi ch àïën thúâi gian, àõa
àiïím?
Mưåt sưë nam nûä thanh niïn rêët thđch àeo kđnh àen. Hổ khưng
phên biïåt hoân cẫnh, thúâi gian, thúâi tiïët, sët ngây trïn sưëng mi
vêỵn gấc cấi kđnh àen. Àiïìu àố rêët cố hẩi cho thõ lûåc ca hổ.
Vò sao viïåc thûúâng xun àeo kđnh àen lẩi ẫnh hûúãng àïën thõ
lûåc? Mùỉt ta giưëng nhû mấy ẫnh, mùỉt àeo kđnh àen cng tûúng tûå
nhû trûúác ưëng kđnh mấy ẫnh cố thïm kđnh lổc mâu. Ấnh sấng tûå
nhiïn do 7 mâu (àỗ, da cam, vâng, lc, xanh, lam vâ tđm) húåp
thânh. Kđnh lổc mâu khưng cho phếp nhûäng tia sấng cố mâu khấc
xa vúái nố ài qua; nhûäng tia sấng cố mâu sùỉc gêìn giưëng vúái nố chó
Nhiïìu tấc giẫ 98
http://ebooks. vdcmedia. com
qua àûúåc mưåt phêìn. Nhû vêåy, kđnh lổc mâu àậ giẫm lûúång ấnh
sấng ài qua nố, thânh phêìn ấnh sấng ài qua cng rêët khấc nhau.
Kđnh àen quẫ thûåc cố giẫm àûúåc sûå kđch thđch ca ấnh sấng
mẩnh àưëi vúái mùỉt, trấnh àûúåc tia tûã ngoẩi lâm hẩi mùỉt. Khi tùỉm
nùỉng, lâm viïåc dûúái ấnh nùỉng chối chang hóåc tiïëp nhêån tia tûã
ngoẩi àïí àiïìu trõ, bẩn cêìn àen kđnh àen. Côn khi trúâi êm u, lc
hoâng hưn, khi úã trong nhâ, xem vư tuën, xem phim hóåc úã nhûäng
núi ấnh sấng ëu, nïn bỗ kđnh ra. Nïëu vêỵn àeo kđnh àen liïn tc
trong nhûäng àiïìu kiïån nhû vêåy, lêu ngây, nùng lûåc thđch ûáng vúái
ấnh sấng tûå nhiïn ca nhận cêìu sệ giẫm, thõ lûåc ëu dêìn. Thối
quen nây côn cố thïí lâm giẫm àưå nhẩy cẫm ca mùỉt vúái mưåt sưë ấnh
sấng mâu nâo àố, dêỵn àïën bïånh m mâu. Nố cng gêy àau àêìu,
chống mùåt vâ chûáng khưng thïí nhòn lêu.
102. Vò sao cố bïånh "cêån thõ giẫ"?

Con mùỉt bònh thûúâng khi nhòn xa khưng cêìn àiïìu tiïët, khi
nhòn gêìn múái cêìn àiïìu tiïët.
Mùỉt cêån thõ cố thïí chia thânh hai loẩi:
- Cêån thõ thêåt, côn gổi lâ cêån thõ trc: Xẫy ra do àưå dâi phđa
trûúác vâ phđa sau ca nhận cêìu (côn gổi lâ àûúâng kđnh trûúác, sau)
vûúåt quấ àưå dâi bònh thûúâng 24 mm.
- Cêån thõ giẫ, côn gổi lâ cêån thõ cố tđnh cưng nùng: Xẫy ra do
thối quen sûã dng mùỉt khưng àng quy tùỉc. Vđ d àổc sấch lêu,
àổc hay viïët dûúái ấnh sấng quấ mẩnh hóåc quấ ëu, cûå li sấch vâ
mùỉt quấ gêìn, vûâa ài àûúâng vûâa àổc sấch, àổc khi ài tâu xe, tû thïë
ngưìi àổc vâ viïët khưng àng khiïën cho cú mùỉt úã trẩng thấi àiïìu
tiïët quấ cùng thùèng.
Thy tinh thïí trong mùỉt giưëng nhû mưåt thêëu kđnh lưìi, ta
thûúâng bùỉt nố lưìi vïì phđa trûúác tưëi àa àïí thđch ûáng vúái nhu cêìu. Cú
mùỉt giưëng nhû dêy chùçng, nïëu thûúâng xun úã trẩng thấi kếo
cùng, nố sệ dêìn mêët ài tấc dng àân hưìi. Cú mùỉt vò phẫi àiïìu tiïët
cùng thùèng nïn sinh ra mïåt mỗi, thêåm chđ co giêåt, dêỵn àïën giẫm
thõ lûåc, sinh ra cêån thõ.
CÚ THÏÍ NGÛÚÂI 99
http://ebooks. vdcmedia. com
Àïí trấnh bïånh "cêån thõ giẫ", cêìn kõp thúâi ën nùỉn thối quen
dng mùỉt khưng húåp l, nhúâ bấc s nhận khoa chó ra nhûäng
phûúng phấp àiïìu trõ thđch húåp àïí xốa bỗ tònh trẩng cùng thùèng
ca cú mùỉt, khiïën cho thõ lûåc àûúåc cẫi thiïån vâ trúã lẩi bònh thûúâng.
Sûå xûã l nây cêìn àûúåc tiïën hânh kõp thúâi. Nïëu àïí lêu, phêìn trong
ca mùỉt vâ nhận cêìu sệ biïën àưíi, biïën thânh "cêån thõ thêåt".
103. Vò sao cố ngûúâi khưng phên biïåt àûúåc mâu sùỉc?
Trúâi xanh, mêy trùỉng, hoa àỗ, lấ xanh Vẩn vêåt hiïån ra
trûúác mùỉt ta nhû mưåt bûác tranh mn mâu mn vễ. Nhûng cố
ngûúâi vò khưng phên biïåt àûúåc mâu sùỉc mâ cẫm thêëy mưng lung,

múâ nhôe, thêåm chđ chó thêëy mưåt vng mâu xấm. Y hổc gổi hiïån
tûúång nây lâ "m mâu".
Mâu sùỉc tuy thiïn biïën vẩn hốa nhûng vêỵn do 3 mâu cú bẫn
àỗ, lc, lam trưån lêỵn mâ thânh. Trïn vộng mẩc cố mưåt loẩi "tïë bâo
hònh nốn" rêët nhẩy cẫm vúái ba loẩi mâu nây. Vò têët cẫ cấc mâu
khấc àïìu do 3 loẩi mâu cú bẫn pha trưån theo nhûäng t lïå khấc
nhau mâ thânh nïn mùỉt cố thïí phên biïåt àûúåc à cấc loẩi mâu
sùỉc.
Nïëu vò mưåt ngun nhên nâo àố mâ thiïëu khẫ nùng phên
biïåt mâu àỗ, ta sệ bõ "m mâu àỗ", khưng thïí phên biïåt mâu lc
thò gổi lâ "m mâu lc" Nïëu cẫ ba mâu àïìu khưng phên biïåt àûúåc
thò gổi lâ "m toân mâu". M mâu lam vâ m toân mâu rêët đt gùåp.
Vêåy m mâu phất sinh nhû thïë nâo? Àiïìu nây cho àïën nay
vêỵn chûa àûúåc lâm sấng tỗ. Ngûúâi ta thûúâng cho rùçng àố lâ do di
truìn.
Ngûúâi m mâu khưng thïí lâm nhûäng cưng viïåc cêìn phên biïåt
mâu sùỉc, chùèng hẩn khưng thïí lấi ư tư vò khưng phên biïåt àûúåc àên
xanh, àên àỗ.
Nhiïìu tấc giẫ 100
http://ebooks. vdcmedia. com
104. Cố dêëu hiïåu bấo trûúác bïånh cêån thõ khưng?
Trûúác khi thõ lûåc suy giẫm, mùỉt sệ cố mưåt sưë triïåu chûáng dûå
bấo nâo àố. Nhûäng tđn hiïåu nây rêët quan trổng, vò nố nhùỉc nhúã
chng ta cêìn súám cố biïån phấp àïì phông.
Tđn hiïåu quan trổng nhêët trûúác khi cố bïånh cêån thõ lâ cẫm
giấc mïåt mỗi. Nhiïìu hổc sinh cêëp 2, cêëp 2 sau khi àổc sấch trong
mưåt thúâi gian dâi thûúâng thêëy trûúác mùỉt cố hònh ẫnh cấc dông chûä
chưìng lïn nhau thânh chỵi. Khi nhòn cấc vêåt phđa trûúác, cấc em
thûúâng cố cẫm giấc lc gêìn lc xa. Cố mưåt sưë ngûúâi sau mưåt thúâi
gian nhòn xa, khi nhòn gêìn trúã lẩi thò cẫm thêëy mùỉt múâ, khưng rộ.

Nhûäng hiïån tûúång trïn xët hiïån chûáng tỗ mùỉt quấ mïåt mỗi,
cấc cú trong mùỉt àậ mêët ài sûå àiïìu tiïët nhanh nhẩy. Tònh trẩng
nây nïëu kếo dâi thò sệ dêỵn àïën bïånh cêån thõ.
Ngoâi cẫm giấc mïåt mỗi úã mùỉt, mưåt sưë ngûúâi cố thïí thêëy nống
trong mùỉt, mùỉt cùng àau, thêåm chđ côn thêëy àau àêìu vâ àau sau
cưí. Àố lâ hiïån tûúång dõ ûáng vïì cẫm giấc, do thêìn kinh cẫm giấc ca
mùỉt bõ mïåt mỗi gêy nïn.
105. Vò sao nưng dên úã miïìn ni cng bõ bïånh cêån thõ?
Cêån thõ lâ tònh trẩng ấnh sấng song song tûâ xa àïën khưng
têåp trung thânh ẫnh trïn vộng mẩc, ẫnh sệ nùçm phđa trûúác vộng
mẩc. Do àố, bïånh nhên nhòn àưì vêåt úã xa thêëy múâ, khưng rộ. Tuy
nhiïn, ấnh sấng úã cûå ly gêìn tûúng àưëi phên tấn nïn cố thïí t
thânh ẫnh trïn vộng mẩc. Vò vêåy, ngûúâi cêån thõ cố thïí nhêån àûúåc
hònh ẫnh gêìn tûúng àưëi rộ.
Thûúâng ngûúâi ta cho rùçng: bïånh cêån thõ chó do viïåc dng mùỉt
khưng àng cấch sinh ra, chùèng hẩn àổc sấch hóåc viïët chûä úã cûå ly
gêìn quấ, hóåc àổc sấch dûúái ấnh sấng ëu, àổc sấch, xem ti vi quấ
lêu. Thûåc ra, cấch nghơ nây chûa àêìy à, vò cố ngûúâi sûã dng mùỉt
mưåt cấch bònh thûúâng mâ cng bõ cêån thõ. Vđ d, nhûäng ngûúâi nưng
dên sưëng úã nưng thưn, rûâng ni, quanh nùm cây bûâa, chùn ni lâ
chđnh nhûng vêỵn cố thïí bõ cêån thõ.