DẪN TRUỀN XUNG THẦN KINH TRONG
CUNG PHẢN XẠ

I. Mục tiêu bài học
1. Kiến thức
- Xác định rõ vai trò của xynap trong sự truyền
xung thần kinh trong một cung phản xạ.
- Nêu được ví dụ về mã thông tin, thần kinh, sự
mã hóa các thông tin và quá trình giải mã của trung
ương thần kinh.
- Sự dẫn truyền xung thần kinh qua xynap theo
một chiều nhất định từ màng trước xynap sang màng
sau xynap.
- Xung thần kinh được mã hóa (mã tần số, mã vị
trí).
2. Kỹ năng
- Phát triển năng lực tuy duy phân tích .

- Rèn luyện kỹ năng thảo luận nhóm và làm việc
độc lập vớ SGK.
3. Thái độ
Biết cách lý giải và chăm sóc cơ thể bằng cá
phản ứng, vật lý trị liệu thông qua sự dẫn truyền các
xung thần kinh.
II. Chuẩn bị dạy và học
1. Giáo viên
- Phiếu học tập cho HS thảo luận nhóm.
- Tranh vẽ phóng to ảnh dẫn truyền xung thần
kinh của cung phản xạ và hình 29 trong SGK.
2. Học sinh
- Xem trước bài mới, hoàn thành phiếu học tập

như đã yêu cầu. Tìm hiểu về sự dẫn truyền của xung
thần kinh trong một cung phản xạ diễn ra như thến
nào và sự mã hóa thông tin thần kinh.
- Phiếu học tập của nhóm để thảo luận.
III. Tiến trình tổ chức dạy và học
1. Ổn định tổ chức lớp
2. Kiểm tra bài cũ
- Điện thế nghỉ là gì? Điện thế nghỉ được hình
thành như thế nào?
- Điện thế hoạt động là gì? Điện động được hình
thành qua mấy giai đoạn? Giải thích.
3. Hoạt động dạy và học
a. Mở bài
Sau khi kiểm tra HS về sự xuất hiện và lan
truyền điện động trên 1 sợi trục thần kinh, lưu ý HS
rằng: kích thích ở một điểm bất kỳ trên sợi trục, xung
thần kinh sẽ đi theo cả 2 chiều nhưng trong một cung
phản xạ chỉ truyền theo một chiều qua xynap. Vì sao?
Ta hãy tìm hiểu cấu trúc và chức năng của xynap
trong dẫn truyền xung thần kinh của một cung phản
xạ.
b. Bài mới
Hoạt động của GV và
HS
Nội Dung
Hoạt động 1: Tìm hiểu về
cung phản xạ và sự dẫn
truyền của xung thần kinh
trong cung phản xạ.
GV: HS nghiên cứu trư

ớc
ở nhà phần này kết hợp
với SGK rồi trao đổi
trong nhóm để giải đáp
vấn đề được đặt ra ở đầu
tiết học (phiếu học tập đã
làm ở nhà).
I. D
ẫn truyền xung thần
kinh trong cung phản xạ


- Trong 1 s
ợi trục thần
kinh, xung thần kinh có
thể truyền theo cả 2 chiều
n
ếu bị kích thích ở bất kỳ
vị trí nào trên sợi trục.

- Trong 1 cung ph
ản xạ:
Xung th
ần kinh xuất hiện
GV: Ch
ỉ định một nhóm
cử đại diện trình bày nội
dung đã chuẩn bị, các
nhóm khác bổ sung.
HS: Đại diện nhóm l

ên
bảng trình bày kết quả đã
nghiên cứu và làm ở nhà,
các nhóm khác nh
ận xét
và bổ xung.
GV: Hoàn ch
ỉnh, chính
xác hóa các kết luận rút ra
từ việc nghiên cứu trao
đổi của các nhóm dựa vào
nội dung cơ b
ản của mục
này.
GV: Cho HS phân tích
trên H.29 SGK.
HS: Quan sát hình 29
từ cơ quan thụ cảm bị
kích thích→ neuron c
ảm
giác→ trung ương th
ần
kinh (tủy sống) → qua
neuron trung gian→
neuron vận động → cơ
quan đáp ứng qua các
xynap theo 1 chi
ều nhất
định.


- Vì xung th
ần kinh
truyền đến tận cùng c
ủa
m
ỗi sợi trục, tới các cúc
xynap sẽ làm thay đổi
tính thấm đối với Ca
2+
, nó
từ ngoài dịch mô tràn vào
dịch tế bào ở các cúc
xynap làm vỡ các bọc
trong SGK, th
ảo luận với
nhau.
GV: Di
ễn giảng cho HS
nắm rõ hơn n
ội dung của
bài:
Trong 1 s
ợi trục thần
kinh, nếu kích thích ở 1
điểm bất kì trên s
ợi trục
thì xung xu
ất hiện sẽ lan
truyền theo cả 2 chiều. V
ì

cả 2 bên của nơi b
ị kích
thích, màng v
ẫn ở trạng
thái nghỉ nên dòng đi
ện
xu
ất hiện sẽ kích thích
màng ở cả 2 b
ên, làm
thay đổi tính thấm v
à nơi
này s
ẽ xuất hiện điện
động.
chứa các chất hóa học
trung gian giải phóng các
chất này vào khe xynap.

- Các phân t
ử chất trung
gian hóa học → thay đổi
tính thấm của m
àng sau
xynap của neuron tiếp
theo → xung th
ần kinh
được hình thành l
ại →
ti

ếp tục lan truyền dọc sợi
trục→ cơ quan đáp ứng.


* Kết luận:

- M
ột cung phản xạ (xung
thần kinh chỉ truyền theo
GV: Có th
ể giới thệu
thêm thí nghiệm t
rong
SGV trang 134, 135.
HS: Quan sát, l
ắng nghe
và trao đổi với GV nếu
cần thiết.
GV: Sửa lại gọn hơn cho
HS như sau:
Xung th
ần kinh xuất hiện
từ cơ quan thụ cảm bị
kích thích→ neuron c
ảm
giác→ trung ương th
ần
kinh (t
ủy sống) → qua
neuron trung gian

→
neuron vận động → cơ
quan đáp ứng qua các
xynap theo 1 chi
ều nhất
đ
ịnh nhờ chất môi giới
1 chiều từ cơ quan th
ụ
cảm → cơ quan đáp ứng).


- Những thông tin đó
được m
ã hóa (mã thông
tin thần kinh) v
à trung
ương thần kinh sẽ giải m
ã
để nhận biết thông tin.





II. Mã thông tin thần
kinh

1. Đối với các thông tin
trung gian hóa học được

giải phóng từ các xynap
của neuron trước sẽ được
các thụ thể của m
àng sau
xynap (trên neuron tiếp
sau hoặc cơ quan đáp
ứng) tiếp nhận v
à xung
th
ần kinh tiếp tục truyền
đi.
Hoạt động 2: Tìm hiểu về
mã thông tin thần kinh.
Hoạt động chủ yếu trong
phần này là thuộc GV vì
nội dung hoàn toàn mới
đối với HS.
GV: Thông tin nhận được
từ các cơ quan th
ụ cảm
khác nhau đều được
có tính chất định tính

Các thông tin này đư
ợc
mã hóa b
ằng chính các
neuron riêng biệt khi bị
kích thích.


VD: SGK

2. Đối với các thông tin
có tính chất định lượng

- Cách mã hóa th
ứ nhất:
phụ thuộc vào ngư
ỡng
kích thích của các neuron.


- Cách mã hóa th
ứ hai:
truyền đi dư
ới dạng xung
th
ần kinh. Vậy trung
ương thần kinh phân biệt
như thế nào đ
ể nhận biết
đư
ợc các kích thích
m
ạnh, yếu khác nhau từ
các cơ quan th
ụ cảm khác
nhau đư
ợc gởi về 1 cách
chính xác.

GV: Cho HS đọc mục II
SGK:
→ Với các thông tin có
tính chất định tính th
ì
được mã hóa b
ằng cách
nào?
HS: Các thông tin này
được mã hóa b
ằng chính
các neuron riêng bi
ệt khi
ph
ụ thuộc tần số xung
thần kinh.

VD: SGK
bị kích thích.
GV: Các thông tin v
ề
cư
ờng độ kích thích sẽ
được mã hóa thế nào? Ví
dụ?
HS: Nghiên cứu SGK v
à
trả lời:
- Cách mã hóa th
ứ nhất:

phụ thuộc vào ngư
ỡng
kích thích của các neuron.

- Cách mã hóa th
ứ hai:
Ph
ụ thuộc tần số xung
thần kinh.



4. Củng cố
- Cho 1-2 HS nêu tóm tắt những nội dung cơ bản
đã lĩnh hội trong tiết học; GV nhận xét, điều chỉnh,
bổ xung.
- HS nên tóm tắt trong khung để chính xác hóa
nội dung cần nhớ.
- Trả lời các câu hỏi cuối bài
Câu 4: Vận dụng tổ hợp những hiểu biết về sự xuất
hiện và lan truyền cung thần kinh trong cung phản xạ
qua xynap. Sự xuất hiện điện động của tế bào thụ
cảm xúc giác khi giẫm phải gai.
- Sự lan truyền xung thần kinh từ cơ quan thụ
cảm về trung ương thần kinh qua xynap của neuron
vận động.
- Xung truyền theo neuron vận động tới các cơ
vận động bàn chân (hoặc ngón chân) gây ra phản ứng
co chân để tránh tác dụng của gai nhọn.
Chú ý: Sự xuất hiện và lan truyền của xung thần kinh

khi bị gai nhọn kích thích bằng sự chuyển giao xung
thần kinh từ neuron này → neuron tiếp theo hoặc cơ
quan đáp ứng nhờ xynap.
5. Hướng dẫn học ở nhà
- Học bài và trả lời các câu hỏi ở cuối bài.
- Dặn HS sưu tầm tranh, ảnh, mẫu chuyện liên
quan đến tập tính của động vật theo chủ đề - chuẩn bị
cho tiết học sau.
- Xem trước bài mới, tìm hiểu về tập tính hoạt
động ở các nhóm động vật khác nhau.