TÂY ÂU THỜI HẬU KÌ TRUNG ĐẠI
I.

MỤC TIÊU BÀI HỌC
Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần:
1.

Kiến thức
-Nắm được nguyên nhân, và các cuộc phát kiến địa lí.
-Hiểu biết được khái niệm thế nào là tích luỹ vốn ban đầu? giải
thích được tại sao chủ nghĩa tư bản lại nảy sinh ở châu Âu, nắm được
những biểu hiện sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở châu Âu.
-Nắm được nguyên nhân, thành tựu của văn hoá phục hưng, cải
cách tôn giáo và chiến tranh nông dân.
2.

Tư tưởng, tình cảm
Giúp các em thấy được công lao của các nhà phát kiến địa lí,
trân trọng những giá trị văn hoá của nhân loại thời kì phực hưng để
lại; và tinh thần đấu tranh của nhân dân lao động trong trận tuyến
chống lại chế độ phong kiến .
3.Kĩ năng
-Kĩ năng phân tích, đánh giá sự kiện về sự ra đời của chủ
nghĩa tư bản, lập bản thống kê cuộc đấu tranh Cải cách tôn giáo,
chiến tranh nông dân Đức.
-Kĩ năng khai thác lược đồ “ Những cuộc phát kiến địa lí”, khai
thác tranh ảnh về những thành tựu hội hoạ của Văn hoá phục hưng.
II. THIẾT BỊ VÀ TÀI LIỆU DẠY HỌC
-Lược đồ “ Những cuộc phát kiến địa lí”, Bản đồ chính trị châu
Âu.
-Tranh ảnh về phong trào Văn hoá phục hưng.

-Sư tầm tranh ảnh một số nhà thám hiểm.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1.

Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi 1: Thế nào là lãnh địa? Đời sống kinh tế và chính trị
trong các lãnh địa như thế nào?
Câu hỏi 2: Nguyên nhân và vai trò của các thành thị trung đại?
2.

Dẫn dắt vào bài mới
Một trong những thành tựu quan trọng của loài người ở thế kỉ XV
là tiến hành các cuộc phát kiến địa lí phát hiện ra châu Mĩ và đi
vòng quanh thế giới, đã đem lại nguồn của cải lớn về châu Âu,
trên cơ sở đó đã dẫn đến quá trình tích luỹ tư bản ban đầu và quan
hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa qua đó được hình thành cùng với đó
hai giai cấp mới –tư sản và vô sản ra đời. Để hiểu tìm hiểu
Nguyên nhân nào dẫn đến các cuộc phát kiến địa lí? Các cuộc phát
kiến địa lí đó diễn ra như thế nào? Hệ quả của các cuộc phát kiến
địa lí ra sao? Nguyên nhân, nội dung phong trào văn hoá phục
hưng? Nguyên nhân, diễn biến cải cách tôn giáo và chiến tranh
nông dân? chúng ta vào tìm hiểu bài học hôm nay để trả lời các
câu hỏi nêu trên.
3.Tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp
Hoạt động của thày và trò Nội dung kiến thức học sinh
cần nắm vững
Hoạt động 1: Làm việc cá nhân
-GV nêu câu hỏi: Tại sao sang thế
kỉ XV con người có thể tiến hành
các cuộc phát kiến địa lí ?

-HS đọc SGK trả lời câu hỏi, HS
khác có thể bổ sung cho bạn.
-GV nhận xét và chốt ý. Đồng thời
nhấn mạnh trong các nguyên nhân
trên thì sự tiến bộ và khoa học kĩ
thuật là quan trọng nhất, vì chính
nhờ có đó mà con người có những
con tàu lớn chở được nhiều người
và lương thực thực phẩm nước
uống cho những chuyến đi dài
ngày.
-GV trình bày rõ thêm: Các nhà
hàng hải có hiểu biết nhiều về đại
dương, có quan niệm đúng về hình
dạng Trái đất, đã vẽ được hải đồ
ghi rõ các vùng đất các hòn đảo có
dân cư. Máy móc thiên văn, la bàn
được sử dụng trong việc định
hướng đại dương bao la. Kĩ thuật
1. Những cuộc phát kiến địa lí





-Nguyên nhân phát kiến địa lí:
+ Sản xuất phát triển dẫn đến
nhu cầu về hương liệu, vàng
bạc, thị trường cao.
+Con đường giao lưu buôn

qua Tây á và Địa Trung Hải bị
người ả Rập độc chiếm.
+ Khoa học –kĩ thuật có
những bước tiến quan trọng
như kĩ thuật mới trong đóng
tàu, sa bàn, hải đồ






đóng tàu có nhièu tiến bộ người ta
đã đóng được những tầu có bánh lái
và hệ thống buồm lớn như tàu Ca-
ra-ven.
Hoạt động 2: Làm việc cả lớp và cá
nhân
-GV trình bày: Bồ Đào Nha và
Tây ban nha là những nước tiên
phong trong các cuộc thám hiểm
địa lí, khám phá ra những miền đất
mới.
-Tiếp đó, GV treo lược đồ trên
bảng yêu cầu HS dựa vào nội dung
SGK trình bày nội dung các cuộc
phát kiến địa lí . HS khác có thể bổ
sung .
-GV nhận xét, bổ sung và chốt ý.
+ Năm 148, B. Đi-a-xơ là hiệp sĩ “

Hoàng gia” đã đi vòng cực Nam
của lục địa Phi, đặt tên là mũi Bão
tố, sau gọi là mũi Hoả Vọng.
+ Ngày 8-7-1497, Va-xcô đơ Ga-
ma rời cảng Li-xbon đi sang
phương Đông; tháng 5-1498, đã
đến được Ca-cut-ta ấn Độ, khi về
ông được phong phó vương ấn Độ.
+ Tháng 8-1492, C.Cô-lôm-bô đã
dẫn đầu đoàn thủ thủ về hướng
Tây, sau 3 tháng ông đến được Cu
Ba và một số đảo vùng Ăng ti
nhưng ông tưởng lầm là ấn Độ.
Tuy nhiên khẳn định C.Cô-lôm-bô
là người đầu tiên phát hiện ra châu
Mĩ.
+ Ma-gien-lan (1480-1521) là











- Các cuộc phát kiến địa lí lớn:


+ Năm 148, B. Đi-a-xơ đã đi
vòng cực Nam của lục địa Phi,
đặt tên mũi Hảo Vọng.
+ Va-xcô đơ Ga-ma đến đã
đến được Ca-cut-ta ấn Độ (5-
1498).


+ Tháng 8-1492, C.Cô-lôm-bô
đến được Cu Ba và một số đảo
vùng Ăng ti là người đầu tiên
phát hiện ra châu Mĩ.
+ Ma-gien-lan là người đã
thực hiện chuyến đầu tiên
vong quanh thế giới bằng
đường biển (1519-1521).




-Hệ quả của phát kiến địa lí:
+Đem lại hiểu biết mới về
Trái đất, về những con đường
người đã thực hiện chuyến đầu tiên
vong quanh thế giới bằng đương
biển từ năm 1519-1521. Đoàn của
Ma- gien-lan đi vòng qua điểm cực
Nam cua Nam Mĩ, tiến vào đại
dương mênh mông (ông đặt tên là
Thái Binh dương) tại Phi-líp-pin,

ông bị thiết mạng do giao tranh với
thổ dân. Cuối cùng, đoàn thám
hiểm chỉ còn 1 thuyên và 18 thuỷ
thủ khi về đến Tây Ban Nha.
Hoạt động 3: Làm việc theo nhóm
-GV nêu câu hỏi: Hệ quả của các
cuộc phát kiến địa lí?
-HS đọc SGK thảo luận, cử đại
diện nhóm trình bày. HS khác bổ
sung.
-GV nhận xét và chốt ý.
Hoạt động 1: Làm việc cá nhân
-GV nêu câu hỏi: Số vốn ban đầu
mà quý tộc và thương nhân tích
luỹ do đâu mà có?
- HS dựa vào kiến thức đã học ở
bài trước, SGK trả lời câu hỏi. HS
khác có thể bổ sung cho bạn.
-GV nhận xét, bổ sung và chốt ý:
-Sau các cuộc phát kiến địa lí, kinh
tế châu Âu phát triển nhanh. Tầng
lớp quý tộc, thương nhân Tây Âu
ra sức cướp bóc của cải, tài nguyên
vàng bạc của các nước châu Mĩ,
châu Phi và châu á. Giai cấp tư sản
tích luỹ được số vốn ban đầu bằng
sự cướp bóc thực dân.
-GV nhấn mạnh thêm, Giai cấp tư
mới, dân tộc mới. Thị trường
thế giới được mở rộng.

+ Thúc đẩy nhanh sự tan rã
của quan hệ phong kiến và sự
ra đời của hủ nghĩa tư bản.
+ Nảy sinh quá trình cướp bóc
thuộc địa và buôn bán nô lệ.


2.Sự nảy sinh chủ nghĩa tư
bản ở châu Âu






-Nguyên nhân:
+Kinh tế châu Âu phát triển
nhanh. Tầng lớp quý tộc,
thương nhân Tây Âu ra sức
cướp bóc của cải, tài nguyên
vàng bạc của các nước châu
Mĩ, châu Phi và châu á.
+ Giai cấp tư sản còn tước
đoạt ruộng đất của nông dân
biến thành các đồn điền.









sản thậm chí còn dung bạo lực để
tước đoạt ruộng đất của nông dân.
Chẳng hạn ở Anh có phong
trào”Rào đất cướp ruộng”, hàng
vạn gia đình nông dân mất đất, đi
lang thang buộc phải làm thuê
trong các xí nghiệp của giai cấp tư
sản. Ngay ở thành thị, thợ thủ cộng
cũng bị tước đoạt tư liệu sản xuất,
trở thành người đi làm thuê.
Hoạt động 2: Làm việc theo nhóm
-GV chia HS thành các nhóm và
giao nhiệm vụ cho các nhóm cụ thể
như sau:
Nhóm 1: Biểu hiện của sự nảy sinh
chủ nghĩa tư bản trong thủ công
nghiệp ?
Nhóm 2: Biểu hiện của sự nảy sinh
chủ nghĩa tư bản trong nông
nghiệp?
Nhóm 3: Biểu hiện của sự nảy sinh
chủ nghĩa tư bản trong thương
nghiệp.
Nhóm 4: Nêu những biến đổi giai
cấp trong xã hội Tây Âu?
-HS đọc SGK thảo luận theo nhóm
và cử đại diện trình bày kết quả;

HS khác có thể bổ sung.
-Cuối cùng GV nhận xét bổ sung
và chốt ý:
+ Trong thủ công nghiệp, các công
trường thủ công mọc lên thay thế
phường hội. Quy mô của các
xưởng thủ công lên tới hơn 100
người . Nhờ áp dụng kĩ thuật mới













-Biểu hiện nảy sinh CNTB:
+ Trong thủ công nghiệp, các
công trường thủ công mọc lên
thay thế phường hội, hình
thành quan hệ chủ với thợ.








+Ở trong nông nghiệp, các
đồn điền trang trại được hình
thành, người lao động biến
thành công nhân nông nghiệp.

+ Trong thương nghiệp, các
công ty thương mại lớn thay
thế cho các thương hội.
- Xã hội Tây Âu có sự biến
đổi, các giai cấp mới được
vào quy trình sản xuất mà năng
suất lao động tăng, khối lượng sản
phẩm tăng, giá hạ. Chủ xưởng bóc
lột người lao động làm thuê quan
hệ của họ là quan hệ của chủ với
thợ. Quan hệ sản xuất tư bản chủ
nghĩa được hình thành.
+ ở nông thôn, các đồn điền trang
trại được hình thành, người lao
động biến thành công nhân nông
nghiệp theo chế độ làm công ăn
lương. Chủ ruộng đất trở thành tư
sản nông thôn hay là quí tốc mới.
+ Trong thương nghiệp, quan hệ tư
bản cung xâm nhập vào với việc ra
đời các công ty thương mại lớn
thay thế cho các thương hội.

+ Xã hội Tây Âu có sự biến đổi,
các giai cấp mới được hình thành –
giai cấp tư sản và giai cấp công
nhân.
Hoạt động 1: Cá nhân
-GV nêu câu hỏi: Nguyên nhân dẫn
đến phong trào văn hoá phục hưng
-HS đọc SGK trả lời câu hỏi, HS
khác có thể bổ sung .
-Cuối cùng, GV nhận xét và chốt
ý: Giai cấp tư sản có thế lực về
kinh tế, song chưa có địa vị về xã
hội tương ứng. Mặt khác giai cấp
tư sản đã đứng lên đấu tranh chống
lại Ki-tô với những quan điểm lỗi
thời của xã hội phong kiến.
-Tiếp đó GV trình bày: Giai cấp tư
sản, một mặt muốn khôi phục tinh
hình thành –giai cấp tư sản và
giai cấp công nhân.

3.

Văn hoá Phục hưng



-Nguyên nhân:
+ Giai cấp tư sản có thế lực về
kinh tế, song chưa có địa vị về

xã hội tương ứng.
+Những quan điểm lỗi thời
của xã hội phong kiến kìm
hãm sự phát triển của giai cấp
tư sản.

-Phong trào Văn hoá phục
hưng khôi phục tinh hoa văn
hoá xán lạn cổ đại HiLạp-Rô-
ma, xây dựng một nền văn
hoá mới, đề cao giá trị chân
chính của con người, đòi
quyền tự do các nhân, coi
trọng khoa học kĩ thuật









- Có những tiến bộ về khoa
học-kĩ thuật, sự phát triển về
hoa văn hoá xán lạn của quốc gia
cổ đại HiLạp-Rô-ma, mặt khác
cung góp phần xây dựng một nền
văn hoá mới, đề cao giá trị chân
chính của con người, đòi quyền tự

do các nhân, coi trong khoa học kĩ
thuật- nền văn hoá đó gọi là Văn
hoá phục hưng.

Hoạt động 2: Cá nhân
-GV nêu câu hỏi: Nêu những thành
tựu của Văn hoá phục hưng?
-HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi.
-GV bổ sung và chốt ý: Thời đại
Văn hoá phục hưng có những tiến
bộ vượt bậc của khoa học kĩ thuật,
văn học nghệ thuật và hội hoạ với
các nhà khoa học, nhà văn, thơ, hoạ
sĩ và những tác phẩm tiêu biểu:
Ra-bơ-le vừa là nhà văn vừa là nhà
y học; Đê-các-tơ vừa là toán học
xuất sắc vừa là nhà triết hoc; Lê-ô-
na-đơ Vanh xi vừa là hoạ sĩ thiên
tài vừa là kĩ sư nổi tiếng, Sếch-xpia
là nhà soạn kịch vĩ đại
Tiếp đó, GV nêu câu hỏi: Hãy cho
biết ý nghĩa của phong trào văn hoá
phục hưng?
HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét và chốt ý. Đồng thời
nhấn mạnh thực chất của phong
trào văn hoá phục hưng là cuộc đấu
tranh của giai cấp tư sản chống lại
chế độ phong kiến trên mặt trận
văn hoá tư tưởng.

văn học, hội hoạ.


-Ý nghĩa:
+ Lên án giáo hội Ki-tô, tấn
công vào trật tự phong kiến,
đề cao tự do, xây dựng thế
giới quan tiến bộ.
+Đây là cuộc đấu tranh của
giai cấp tư sản chống lại chế
độ phong kiến trên mặt trận
văn hoá tư tưởng.





4.

Cải cách tôn giáo và
chiến tranh nông dân
a)

Cải cách tôn giáo


-Nguyên nhân: Sự phản động,
ngăn cản hoạt động của Giáo
hội đối với giai cấp tư sản đã
dẫn đến sự bùng nổ của phong

trào cải cách tôn giáo.

-Nét chính về phong trào: diễn
ra khắp các nước Tây Âu. Đi
đầu là Đức, Thuỵ Sĩ sau đó
Bỉ, Hà Lan, Anh. Nổi tiếng
nhất là cuộc cải cách của Lu-
thơ ở Đức và của Cam-vanh
tại Thuỵ Sĩ.
-GV giới thiệu cho HS bức tranh
hình 26 trong SGK “ bức hoạ La
Giô-công của Lê-ô-na-đơ Vanh xi”


Hoạt động 1: Làm việc cá nhân
-GV nêu câu hỏi: Nguyên nhân dẫn
đến cải cách tôn giáo?
-HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét bổ sung và chốt ý:
Chính sự phản động, ngăn cản hoạt
động của Giáo hội đối với giai cấp
tư sản đã dẫn đến sự bùng nổ của
phong trào cải cách tôn giáo.
-GV trình bày và phân tích kết hợp
với việc chỉ trên bản đồ châu Âu về
địa điểm các nước nước diễn ra
phong trào cải cách tôn giáo:
Phong trào Cải cách tôn giáo diễn
ra khắp các nước Tây Âu. Đi đầu là
Đức, Thuỵ Sĩ sau đó Bỉ, Hà Lan,

Anh. Nổi tiếng nhất là cuộc cải
cách của Lu-thơ (1483-1546) ở
Đức và của Cam-vanh (1509-
1564.) người Pháp tại Thuỵ Sĩ.
-GV kết hợp với việc giới thiệu
tranh ảnh về hai nhà cải cách tôn
giáo Lu-thơ và Cam-vanh.
-GV nêu câu hỏi: Đặc điểm của cải
cách tôn giáo ?
-HS đọc SGK trả lời câu hỏi. HS
khác bổ sung cho bạn.
-GV nhận xét và chốt ý:
+ Không muốn thủ tiêu tôn giáo,
dùng những biện pháp ôn hoà để
quay về giáo lí KI-tô nguyên thuỷ.




-Đặc điểm:
+ Không thủ tiêu tôn giáo,
dùng những biện pháp ôn hoà
để quay về giáo lí KI-tô
nguyên thuỷ.
+ Đòi thủ tiêu vai trò của Giáo
hội, Giáo hoàng, đòi bãi bỏ
các thủ tục và nghi lễ phiền
toái.






-Ý nghĩa:
+ Là cuộc đấu tranh công khai
đầu tiên trên lĩnh vực văn hoá
tư tưởng của giai cấp tư sản
chống lại chế độ phong kiến.
+ Cổ vũ và mở đường cho nền
văn hoá châu Âu phát triển
cao hơn.









+ Đòi thủ tiêu vai trò của Giáo hội,
Giáo hoàng, đòi bãi bỏ các thủ tục
và nghi lễ phiền toái.
Gv nhấn mạnh , Cải cách được
nhân dân ủng hộ, nhưng Giáo hội
lại phản ứng mạnh mẽ, dẫn đến sự
phân hoá trong xã hội Tây Âu
thành hai phe: Tân giáo và Cựu
giáo (Ki-tô giáo)
Hoạt động 2: Làm việc cá nhân

-GV Nêu câu hỏi: ý nghĩa của cải
cách Tôn giáo và Văn hoá phục
hưng?
-HS dựa vào vốn hiểu biết của
mình qua qua nội dung đã học và
SGk trả lời.
-GV nhận xét, bổ sung và chốt ý:
+ Là cuộc đấu tranh công khai đầu
tiên trên lĩnh vực văn hoá tư tưởng
của giai cấp tư sản chống lại chế độ
phong kiến.
+ Cổ vũ và mở đường cho nền văn
hoá châu Âu phát triển cao hơn.

Họat động 1: Làm việc cá nhân
-GV nêu câu hỏi: Tại sao lại diễn ra
cuộc chiến tranh nông dân Đức?
-HS dựa vào SGK trả lời câu hỏi.
-GV trình bày và phân tích: Sau cải
cách tôn giáo nền kinh tế Đức thấp
kém, trậm phát triển trong cả nông
nghiệp, công nghiệp và thương
nghiệp, chế độ phong kiến bảo thủ
càn trở sự vươn lên của giai cấp tư
sản.
b)Chiến tranh nông dân Đức





-Nguyên nhân:
+ Chế độ phong kiến bảo thủ
càn trở sự vươn lên của giai
cấp tư sản.
+ ông dân bị áp bứcbóc lột
nặng nề, do tiếp thu tư tưởng
cải cách tôn giáo.



-Diễn biến:
+ Từ mùa xuân 1524 cuộc đấu
tranh đã có tính chất quyết
liệt, mở đầu cho cuộc chiến
tranh nông dân thực sự . Lãnh
tụ kiệt xuất của phong trào là
Tô-mát Muy-xe.

+Phong trào nông dân đã
giành thắng lợi bước đầu, đã
đi đến đòi thủ tiêu chế độ
phong kiến.









Nông dân bị áp bứcbóc lột nặng
nề, do tiếp thu tư tưởng cải cách
tôn giáo.
-Tiếp theo GV trình bày và phân
tích:
+ Từ mùa xuân 1524 cuộc đấu
tranh đã có tính chất quyết liệt, mở
đầu cho cuộc chiến tranh nông dân
thực sự. Lãnh tụ kiệt xuất của
phong trào là Tô-mát Muy-xe.
-GV khái thác ảnh Tô-mát Muy-xe
kết hợp với việc giới thiệu về tiểu
sử và những đóng góp của ông.
Phong trào nông dân đã giành
thắng lợi bước đầu, đã đi đến đòi
thủ tiêu chế độ phong kiến. Trước
sự phát triển của phong trào, giới
quí tộc phong kiến và tăng lữ Đức
đã dùng mọi thủ đoạn, dốc mọi lực
lượng đàn áp. Phong trào nông dân
bị thất bại.
Hoạt động 2: Cá nhân
-GV nêu câu hỏi: Nêu ý nghĩa của
chiến tranh nông dân Đức?
-HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi.
-GV nhận xét, bổ sung và chốt ý:
Là một sự kiện lịch sử lớn lao, nó
biểu hiện tinh thần đấu tranh quyết
liệt và khí phách anh hùng của
nông dân Đức đấu tranh chống lại

giáo hội phong kiến. Nó cũng báo
hiệu sự khủng hoảng suy vong của
chế độ phong kiến.
-Ý nghĩa:
+Là một sự kiện lịch sử lớn
lao, nó biểu hiện tinh thần đấu
tranh quyết liệt và khí phách
anh hùng của nông dân Đức
đấu tranh chống lại giáo hội
phong kiến.
+Báo hiệu sự khủng hoảng
suy vong của chế độ phong
kiến.



4.Sơ kết bài học
Kiểm tra nhận thức của học sinh đối với bài học thông qua các câu
hỏi ở đàu giờ học: Nguyên nhân nào dẫn đến các cuộc phát kiến địa
lí? Các cuộc phát kiến địa lí đó diễn ra như thế nào? Hệ quả của các
cuộc phát kiến địa lí ra sao? Nguyên nhân, nội dung phong trào văn
hoá phục hưng? Nguyên nhân, diễn biến cải cách tôn giáo và chiến
tranh nông dân?
5.

Dặn dò, bài tập về nhà
-Dặn dò:
+Học bài cũ
+Trả lời các câu hỏi trong SGK.
-Bài tập:

Lập bảng thống kê về phong trào Văn hoá phục hưng, cải cách tôn
giáo và chiến tranh nông dân Đức theo nội dung sau:
Tên phong trào

Nguyên
nhân
Diễn biến
chính
Người
lãnh đạo

Kết quả,
ý nghĩa
Văn hoá phục
hưng

Cải cách tôn
giáo



Chiến tranh
nông dân Đức